RampenABC
Pagina 1 van 62
Rampen ABC Vergroot uw kansen bij een ramp!
Jan de Nooij, arts
RampenABC
Pagina 2 van 62
DISCLAIMER: Deze publicatie is bedoeld ter informatie en dient niet opgevat te worden als de enige waarheid op het gebied van voorbereiding van burgers op rampen. De in deze publicatie opgenomen en weergegeven informatie ontslaat u als lezer niet van de plicht om uw eigen verstand te gebruiken en niet klakkeloos alles te doen of te laten wat hier is opgeschreven. U bent verantwoordelijk voor uw eigen daden en kunt de auteur van deze publicatie dan ook niet aansprakelijk stellen voor enig gevolg dat voortvloeit uit het lezen van deze publicatie. Als u hiermee niet eens bent, moet u deze publicatie niet lezen. U mag de in deze publicatie opgenomen informatie vrijelijk gebruiken en verspreiden op voorwaarde dat u akkoord gaat met deze disclaimer, de bron vermeldt en niets wijzigt aan de oorspronkelijke inhoud van deze publicatie.
RampenABC
Pagina 3 van 62
Woord vooraf We leven in een gevaarlijke tijd. De kennis en technologie die ons veel welvaart brengt, zorgt er tevens voor dat de kans op het ontstaan van een grootschalig incident of ramp, toeneemt. Ook zijn er signalen vanuit de wetenschap dat het wereldklimaat aan het veranderen is met een toenemende kans op extreem weer en de daarbij behorende gevaren. Tot slot is dankzij de groeiende welvaart de reislust van de gemiddelde Nederlander en Vlaming sterk toegenomen en komen velen van hen nu op plaatsen met onbekende (natuurlijke) risico’s. De tijd is dan ook rijp om op eenvoudige wijze in te gaan op de aard van gevaren die de moderne mens bedreigen en hoe deze zich zodanig kan voorbereiden dat, mocht hij onverhoopt met een calamiteit worden geconfronteerd, zijn overlevingskansen zo groot mogelijk zijn. In Nederland en Vlaanderen is tot nu toe weinig toegankelijke literatuur voorhanden waarin de aard van technologische en natuurlijke gevaren wordt beschreven en hoe de burger zich kan voorbereiden op incidenten en rampen. In Amerika daarentegen is een juist zeer veel publieksinformatie beschikbaar waarvan een groot deel bruikbaar is voor voorlichting aan het Nederlandstalige publiek. Dit boek is dan ook mede gebaseerd op de publicatie Talking About Disaster: Guide for Standard Messages die werd uitgegeven in 1999 door the National Disaster Education Coalition te Washington, D.C. De lezer krijgt naast achtergrondinformatie een aantal praktische tips waarmee hij zijn persoonlijke rampenplan kan opstellen. Ik ben er van overtuigd dat deze publicatie een bijdrage zal leveren aan het rampenbewustzijn van de lezer en het is mijn wens dat dit boek een vast onderdeel gaat uitmaken van het Nederlandse en Vlaamse huishouden en een plaats krijgt naast de telefoongids, de computer of de EHBO-doos. Leiden, december 2001 Jan de Nooij, arts
RampenABC
Pagina 4 van 62
Inhoud:
Hoofdstuk 1 : Introductie Hoofdstuk 2 : Familie rampenplan 1.
Waarom een Familie Rampenplan?
2.
Rampenbewustzijn
3.
Vier Stappen naar Veiligheid
4.
Wat vertel ik de kinderen?
5.
Denk aan uw huisdieren!
6.
Samenwerken met uw buurtgenoten
7.
Evacuatie
8.
Na een ramp
9.
Voor gehandicapten
Hoofdstuk 3 : Chemische rampen 1.
Waarom praten over chemische rampen?
2.
Wat is een chemische ongeluk in huis en wat is een grote chemische ramp?
3.
Hoe merkt u dat er iets mis is gegaan?
4.
Preventie van chemische ongelukken in huis
5.
Wat moet u doen bij een chemisch ongeluk in huis?
6.
Bereidt u voor op een grote chemische ramp
7.
Wat moet u doen bij een grote chemische ramp
8.
Wat moet u doen als u aanwezig bent bij een grote chemische ramp?
9.
Hoe schuilt u in uw woning of op uw werk?
10. Evacuatie tijdens een chemische ramp 11. Wat moet u doen als de chemische ramp voorbij is?
Hoofdstuk 4 : Brand 1.
Waarom moeten we het over brand hebben?
2.
Bewust worden van de risico's
3.
Bereid u voor op brand
4.
Wat vertel ik de kinderen?
5.
Hoe kunt u zich beschermen?
a.
Rookmelders
b.
Brandblussers
c.
Sprinklersystemen
6.
Help branden te voorkomen
7.
Wat moet u doen bij brand?
8.
Wat moet u doen na een brand?
Hoofdstuk 5 : Overstroming 1.
Waarom praten over overstroming?
2.
Wat zijn de oorzaken?
RampenABC
Pagina 5 van 62
3.
Ken de risico's
4.
Bereidt u voor op een overstroming
5.
Wat vertel ik de kinderen?
6.
Hoe beschermt u uw bezit?
7.
Wat moet u doen bij een dreigende overstroming?
8.
Veiligheidsmaatregelen
9.
Wat moet u doen als u met de auto in een overstroming terechtkomt?
10. Wat moet u doen na een overstroming?
Hoofdstuk 6 : Noodweer 1.
Waarom praten over zwaar onweer?
2.
Wat is zwaar onweer en hoe ontstaat het?
3.
Ken de risico’s
4.
Bereidt u voor op zwaar onweer
5.
Wat vertel ik de kinderen?
6.
Hoe beschermt u uw bezit?
7.
Wat te doen als u buiten bent en een zware onweerbui nadert?
8.
Wat te doen als u al rijdende met de auto in een zware onweersbui terechtkomt?
9.
Wat te doen na een zware onweersbui?
10. Wat te doen als iemand is geraakt door de bliksem?
Hoofdstuk 7 : Hittegolf 1.
Waarom moeten we het over extreme hitte hebben?
2.
Wat is extreme hitte?
3.
Ken de risico's
4.
Wat moet u doen als iemand vermoedelijk een hitteberoerte of zonnesteek heeft?
5.
Bereidt u voor
6.
Bescherm uw gezin en uw bezit
7.
Wat moet u doen bij extreme hitte?
Hoofdstuk 8 : Bosbrand 1.
Waarom praten over bosbrand?
2.
Wat veroorzaakt bosbranden?
3.
Ken de risico'sBereidt u voor
4.
Wat vertel ik de kinderen?
5.
Hoe beschermt u uw bezit? a.
Huizen en gebouwen
b.
Planten en overige begroeiing
6.
Verminder brandgevaar
7.
Hoe voorkomt u bosbrand?
8.
Wat te doen bij dreigende bosbrand?
9.
a.
In de woning
b.
Buiten de woning
Wat te doen als u moet evacueren?
RampenABC
Pagina 6 van 62
10. Wat te doen als de bosbrand is geblust? 11. Terug naar uw woning 12. Drinkwater
Hoofdstuk 9 : Noodvoorraad 1.
Waarom een noodvoorraad?
2.
Wat is een noodvoorraad?
3.
Betrek de kinderen bij de voorbereiding
4.
Tips voor uw noodvoorraad
5.
Noodvoorraad essentiële zaken
6.
Evacuatie noodvoorraad
7.
Noodvoorraad in huis
8.
Water
9.
Voedsel
10. Eerste Hulp Doos 11. Belangrijke papieren Bijlage 1: CHECKLIST FAMILIE RAMPENPLAN
RampenABC
Pagina 7 van 62
Hoofdstuk 1 : Introductie Iedereen heeft wel eens foto’s gezien van verschrikkelijke rampen in nieuwsprogramma’s, echter veelal zal men dergelijke verschrikkingen beschouwen als “een ver-van-mijn-bed show”; sterker nog, sommigen zullen bij het te vaak zien van rampennieuws hun ontkenningsgedrag versterken. Zij kunnen daarbij het gevoel hebben geen controle te hebben over mogelijke rampen noch dat zij iets kunnen doen om zichzelf of hun bezit daartegen te beschermen. Rampen kunnen- en zullen plaatsvinden in uw eigen omgeving en u zult zich hierop kunnen voorbereiden en de effecten daarmee kunnen verminderen. Dit boek is bedoeld als informatiebron voor de geïnteresseerde burger die zich bewust is van de risico’s en gevaren die hem dagelijks omringen en geeft informatie ter voorbereiding op rampen. In de diverse hoofdstukken worden aanbevelingen gegeven hoe men zich zou kunnen voorbereiden op een bepaald type ramp. Door kinderen deel te laten nemen aan de voorbereiding van de familie op rampen zullen zij beter leren begrijpen wat rampen zijn en waarom het belangrijk is om daarop voorbereid te zijn.Zij kunnen daarbij leren hoe voorbereiding kan helpen hen te beschermen als er een ramp zou plaatsvinden. Informatie speciaal voor kinderen wordt gegeven waar dat nodig is. Gehandicapten en ouderen die moeite hebben met de zelfstandige verplaatsing, dienen zich net zoals overigen voor te bereiden. Er zijn voor hen een aantal punten van belang die worden genoemd in het “Familie Rampen Plan”. Als u meer informatie wenst over het onderwerp rampenbestrijding, wendt u dan tot uw locale-/regionale brandweer of de ambtenaar openbare veiligheid van uw gemeente.
RampenABC
Pagina 8 van 62
Hoofdstuk 2 : Familie rampenplan 1.
Waarom een Familie Rampenplan?
2.
Rampenbewustzijn
3.
Vier Stappen naar Veiligheid
4.
Wat vertel ik de kinderen?
5.
Denk aan uw huisdieren!
6.
Samenwerken met uw buurtgenoten
7.
Evacuatie
8.
Na een ramp
9.
Voor gehandicapten
1. Waarom een Familie Rampenplan? Rampen gebeuren plotseling en zonder waarschuwing. U kunt gedwongen worden uw buurt te verlaten of juist om in uw woning te blijven. Wat zou u doen als basisvoorzieningen zoals water, gas, elektriciteit of telefoon niet meer beschikbaar waren? Hulpverleners zullen aanwezig zijn op de plaats van de ramp maar zullen niet meteen iedereen kunnen bereiken. Families kunnen en zullen beter omgaan met een ramp als de familieleden zich van tevoren hebben voorbereid en kunnen samenwerken als een team. Weten wat u moet doen is uw beste bescherming en uw eigen verantwoordelijkheid. Neem voor meer informatie contact op met uw locale GGD of uw locale brandweer. Families kunnen en zullen beter omgaan met een ramp als de familieleden zich van tevoren hebben voorbereid en kunnen samenwerken als een team. Weten wat u moet doen is uw beste bescherming en uw eigen verantwoordelijkheid.
2. Rampenbewustzijn Een waarschuwing van het KNMI is een indicatie dat de omstandigheden gevaar opleveren voor een bepaald type weer. Zo zal bijvoorbeeld een stormwaarschuwing gepaard kunnen gaan met een waarschuwing voor gevaarlijke windstoten waarbij verkeersdeelnemers en watersporters in de problemen kunnen komen. Als de sirenes loeien betekent dit dat de brandweer een gevaarlijke situatie in uw buurt heeft geconstateerd en dat u naar binnen moet gaan, de ramen en deuren moet sluiten, de mechanische ventilatie moet uitschakelen en moet afstemmen op uw regionale rampenzender en/of rampeninformatiekanaal op de kabeltelevisie. 3. Vier Stappen naar Veiligheid Doorloop de Vier Stappen naar Veiligheid. Er zijn vier basis stappen bij het opstellen van een Familie Rampenplan: 1. Zoek uit wat u kan overkomen. Door na te gaan welke risico's u loopt, kunt u zich voorbereiden op de rampen die het meest voor de hand liggend zijn in uw omgeving. Informeer bij uw locale GGD en/of brandweer, houdt pen en papier gereed en vraag het volgende: •
Welk type ramp is het meest voor de hand liggend in uw omgeving?
•
Identificeer welke door menselijke fout veroorzaakte of technologische ramp uw omgeving kan treffen. Denk daarbij ook aan chemische rampen die kunnen ontstaan op plaatsen waar chemische stoffen worden opgeslagen, gefabriceerd of getransporteerd
•
Wat adviseert men u om u voor te bereiden?
•
Hoe werkt het sirenesysteem? Hoe klinken ze en wat moet u doen als u de sirene hoort ?
RampenABC
Pagina 9 van 62
•
Is hulp en opvang voor huisdieren geregeld? Huisdieren zijn vaak niet welkom in opvangcentra waar langer durende opvang plaatsvindt
•
Als u zorgt voor een oudere- of gehandicapte persoon. Met welke speciale behoeften moet u rekening houden?
•
Wat is de inhoud van de rampenplannen op uw werk, het kinderdagverblijf of de school van uw kinderen en van andere plaatsen waar u of uw familieleden regelmatig verblijven? U zult zich moeten voorbereiden op een ramp die plaatsvindt als u van huis bent.
2. Maak een Familie Rampenplan. Als uw weet welke rampen het meest voor de hand liggen in uw omgeving, praat dan met elkaar over voorbereiding en hoe te handelen als een ramp zich voordoet en maak checklijstjes van stappen die kunnen worden genomen. Hier onder staat hoe u een Familie Rampenplan kan opstellen: •
Ga met elkaar aan tafel zitten en bespreek het hoe-en-waarom van het plan
•
Leg de gevaren van brand en slecht weer uit aan de kinderen
•
Spreek af om de verantwoordelijkheden te delen en om samen te werken als een team
•
Houdt het simpel zodat ieder gezinslid de belangrijkste punten kan onthouden. Een ramp is een extreem stressvolle situatie die tot veel verwarring kan leiden. De beste rampenplannen zijn die met weinig details
•
Bespreek de soorten rampen die het meest voor de hand liggen in uw omgeving
•
Leg uit wat te doen bij welke ramp. Iedereen zou moeten weten wat hij of zij moet doen in het geval zich een ramp voordoet en niet alle leden van het gezin bij elkaar zijn. Door van tevoren hierover te praten zullen angst en ongerustheid kunnen verminderen en kan men zich beter voorbereiden op de dingen die dan gedaan moeten worden
•
Kies twee plaatsen uit waar u elkaar kunt ontmoeten: o
Direct buiten uw woning voor het geval in de woning een acute noodsituatie zoals brand ontstaat
o
Buiten uw buurt, dorp of stad voor het geval u niet daar kunt terugkeren of wordt geëvacueerd. Iedereen moet het adres en het telefoonnummer van deze plaats kennen.
•
Maak een nood communicatie plan. Als gezinsleden van elkaar worden gescheiden als gevolg van een ramp, zorg dan een plan te hebben hoe iedereen weer bij elkaar kan komen. Van elkaar gescheiden raken is een reëel gevaar overdag als ouders aan het werk zijn en de kinderen op school zitten.
•
Vraag een familielid of vriend elders in het land om uw "familie contactpersoon" te zijn. Uw contactpersoon moet buiten uw woonomgeving wonen. Gezinsleden moeten de contactpersoon bellen en hem/haar vertellen waar men is. Alle gezinsleden dienen naam, adres en telefoonnummer van de contactpersoon te kennen.
•
Bespreek wat u zal gaan doen als u moet evacueren. Maak afspraken met familie of vrienden die elders in het land wonen zodat u in noodgevallen kunt beschikken over een verblijfplaats.
•
Zorg dat u bekend raakt met vluchtwegen. Afhankelijk van het soort ramp kan het soms noodzakelijk zijn dat u uw woning moet verlaten. Bedenk meerdere vluchtwegen zodat u alternatieven heeft in geval een vluchtweg niet te gebruiken is.
Volg altijd de adviezen op van aanwezige hulpverleners. Zij zullen u de veiligste vluchtwegen aangeven; sommige vluchtwegen kunnen u namelijk dichter bij het gevaar brengen in plaats van er verder vandaan.
RampenABC
Pagina 10 van 62
Maak een plan om uw huisdieren in veiligheid te brengen. Huisdieren zijn vaak niet toegestaan in opvangcentra voor langer verblijf. Neem eventueel contact op met de dierenbescherming. 3. Bereidt u voor Neem de stappen zoals u die heeft opgeschreven in uw checklijstjes toen u uw Familie Rampen Plan opstelde. •
Zorg dat de telefoonnummers voor het inroepen van hulp bij de telefoon(s) zijn te vinden (naast 112 ook het nummer van de huisarts, dierenarts en GSM-nummers van gezins- en familieleden). In noodgevallen heeft u waarschijnlijk geen tijd om ze ergens op te gaan zoeken
•
Leer alle gezinsleden die daartoe in staat zijn hoe water, gas,elektriciteit, mechanische ventilatie en eventueel stadsverwarming kunnen worden uitgeschakeld. Houdt daartoe benodigd gereedschap in meterkast of waterleidingput voor handen. Sluit nutsvoorzieningen alleen af als u vermoedt dat er sprake is van lekkage of beschadigde leidingen. Als u later weer nutsvoorzieningen wilt inschakelen maar niet zelf over de daarvoor noodzakelijke kennis beschikt, schakel dan een vakman in
•
Controleer of u voldoende verzekerd bent. Vraag uw verzekeringsagent of uw huidige polissen voldoende dekking bieden en of bijvoorbeeld overstromingen worden gedekt
•
Installeer rookalarmen op iedere verdieping van uw woning, speciaal nabij slaapkamers. Rookalarmen verkleinen de kans dat u door brand in uw woning omkomt aanzienlijk
•
Schaf een brandblusser aan en vraag uw brandweer tips en zo mogelijk training over hoe daarmee om te gaan. Zorg dat ieder gezinslid weet waar de brandblusser hangt. Verschillende soorten brandblussers werken op verschillende wijze en alleen als u of daartoe in staat zijnde gezinsleden weten hoe de brandblusser moet worden gebruikt, kan deze effectief worden ingezet. In een noodsituatie heeft u geen tijd om de gebruiksaanwijzing op de brandblusser uitgebreid te bestuderen. In principe zouden alleen volwassenen een brandblusser dienen te gebruiken
•
Doe een onderzoek naar mogelijke gevaren in uw woning. In noodgevallen en bij rampen kunnen alledaagse objecten gevaar en verwondingen veroorzaken. Alles wat verplaatst kan worden, kan vallen, breken of brand kan veroorzaken, is een potentiële bron van gevaar.Let op elektrische- en chemische bronnen van gevaar. Neem bij vragen contact op met de brandweer
•
Onderzoek uw woning tenminste 1 maal per jaar en repareer wat gerepareerd kan worden of vervang wat vervangen dient te worden
•
Zorg voor een noodvoorraad.(Zie de paragraaf "noodvoorraad"). Zorg dat u in uw woning een voorraadje eten, drinken, medicijnen en verzorgingsartikelen heeft waarmee u tenminste 3 dagen vooruit kunt.
•
Maakt een aparte noodvoorraad met zaken die u nodig zult hebben bij een evacuatie. Doe deze in stevige tassen of rugzakken die zijn voorzien van ingevulde labels inzake de inhoud en die gemakkelijk zijn te dragen
•
Maak een apart noodvoorraadje dat u bewaardt in de kofferbak van uw auto. (Zie de paragraaf "noodvoorraad”.) Als u met uw auto strandt of niet naar huis kan terugkeren zal dit voorraadje u van dienst zijn
•
Zorg dat u kunt beschikken over een radio die op batterijen werkt en tevens voor passende-, extra batterijen. Het onder alle omstandigheden kunnen luisteren naar uw (regionale)rampenzender kan het verschil betekenen tussen leven en dood
•
Zorg er voor dat alle gezinsleden weten waar de draagbare radio en reserve batterijen staan en op welke frequentie er tijdens een rampsituatie moet worden afgestemd
RampenABC
Pagina 11 van 62
•
Volg een cursus EHBO en Reanimatie.Neem contact op met uw lokale Rode Kruis afdeling of uw lokale EHBO-vereniging. Laat uw gezinsleden, inclusief de wat oudere kinderen, EHBO en Reanimatie leren. Deze kennis kan het verschil tussen leven en dood betekenen.
•
Bedenk vluchtwegen om snel uit uw woning te komen. Stel de beste vluchtwegen vast in geval u uw woning snel moet verlaten zoals bij brand. Zorg zo mogelijk voor twee vluchtwegen uit iedere ruimte.
•
Stel de veilige plaatsen in uw woning vast voor ieder soort voor de hand liggende ramp.Verschillende soorten rampen zullen vaak verschillende soorten veilige plaatsen vereisen. Bij overstromingen is meestal de hoogste verdieping van de woning de meest voor de hand liggende veilige plaats terwijl bij explosiegevaar dat de kelder kan zijn waarbij de kelder bij bepaalde rampen met chemische stoffen juist weer een gevaarlijke plaats kan zijn (gassen die laag bij de grond blijven hangen !)
•
Maak twee fotokopieën van belangrijke documenten en bewaar de originelen in een safe deposit. Houdt een kopie in de woning en geef de andere aan een familielid of vriend die elders in het land woont. Belangrijke documenten zoals diploma's, polissen, creditcardnummers etc. kunnen als gevolg van een ramp (voorgoed) kwijt raken
•
Stel een inventarislijst samen van uw woning inclusief schuur en garage.De inventarislijst kan worden vergezeld van een videoband met daarop de zaken die op de lijst staan beschreven. Vergeet niet type- en serienummers, leeftijd en aanschafprijzen op te nemen in de lijst. Een inventarislijst kan u wellicht helpen te bewijzen welke schade u als gevolg van een ramp heeft geleden. Sla de inventarislijst op op dezelfde wijze als uw overige belangrijke documenten. Vraag zonodig advies van uw verzekeringsagent.
4. Oefen met uw rampenplan en houdt het up-to-date. Oefening zal u helpen om tijdens rampomstandigheden instinctief de juiste dingen te doen. U zult uw plan periodiek moeten controleren en zonodig moeten aanpassen. Overhoor uw kinderen ieder half jaar over wat ze moeten doen, welke plaatsen als ontmoetingsplaats fungeren, wat de belangrijke telefoonnummers zijn en hoe de veiligheidsregels luiden. Houdt tenminste ieder jaar en brand- een evacuatie oefening. Rijdt ook daadwerkelijk de diverse vluchtwegen zodat iedere potentiële bestuurder de weg weet te vinden. Zoek ook naar alternatieven in geval uw vluchtwegen van eerste keuze niet kunnen worden gebruikt. Teken uw vluchtwegen in op een goede wegenkaart van de omgeving en houdt de map bij uw noodvoorraadje in de kofferbak van uw auto. Volg altijd de aanwijzingen van hulpverleners op. Vervang opgeslagen voedsel en water ieder half jaar zodat ze vers en bruikbaar blijven. Gebruik de testknop van uw rookalarmen 1 maal per maand. De testmogelijkheid test de functie van het rookalarm en is veiliger dan testen met een lucifer of sigaret. Vervang lege batterijen direct.Zorg dat uw kinderen weten hoe het rookalarm klinkt. Als uw rookalarmen op batterijen werken, vervang deze batterijen dan tenminste ieder jaar door nieuwe. Doe dit jaarlijks op een vaste dag zoals bijvoorbeeld bij de overschakeling van zomer- op wintertijd. Vervang uw rookalarmen iedere 10 jaar. Rookalarmen worden minder gevoelig na verloop van tijd. Vervanging om de 10 jaar is daarom het advies van de Amerikaanse National Fire Protection Association en de U.S. Consumer Products Safety Commission. Raadpleeg eventueel uw lokale brandweer. Zorg dat uw brandblusser goed wordt onderhouden. Een brandblusser zal niet goed werken als ze niet goed wordt onderhouden. Volg de instructies van uw leverancier en laat deze uw brandblusser op gezette tijden controleren.
RampenABC
Pagina 12 van 62
4. Wat vertel ik de kinderen Vertel de kinderen dat een ramp iets is dat soms gebeurt en waarbij mensen zich pijn kunnen doen, dingen kapot kunnen gaan en waarbij soms elektriciteit, water en telefoon uitvallen. Leg uit dat de natuur soms teveel van het goede levert zoals te veel regen of wind of teveel hitte of koude.
Bespreek typische gevolgen van en ramp waarbij kinderen zich iets kunnen voorstellen zoals het licht wat niet meer aan kan of de telefoon die het niet meer doet. Geef voorbeelden van rampen die zich in uw omgeving zouden kunnen voordoen. Leg de kinderen zo mogelijk uit waaraan ze zo'n ramp kunnen herkennen. Door van tevoren over mogelijke rampen te praten kunnen ongerustheid en angst verminderen en weet iedereen wat hij/zij moet doen als het zover zou komen. Leer de kinderen wanneer en hoe ze telefonisch hulp kunnen inroepen. Leg ze uit waarvoor het telefoonnummer 1-1-2 is bedoeld en leg bij alle telefoontoestellen een lijstje met andere belangrijke telefoonnummers zoals dat van de huisarts en de mobiele telefoonnummers van gezinsleden met een dergelijk nummer. Indien relevant kunnen ook de telefoonnummers van buren/dichtbij wonende familieleden/vrienden op zo'n lijstje worden gezet. Als kinderen nog niet kunnen lezen, kunt u een telefoonlijstje met tekeningen of symbolen maken die het kind helpen het juiste nummer te vinden Leg uit dat als mensen van tevoren hebben bedacht wat ze moeten doen, ze in noodgevallen beter in staat zijn zichzelf en anderen te helpen. Dat is de reden waarom u met z'n allen een Familie Rampen Plan maak. Laat oudere kinderen een EHBO- en reanimatie cursus volgen. De kennis en vaardigheden die ze daar op doen kunnen het verschil tussen leven en dood beteken. Er zijn speciale cursussen voor kinderen. Neem contact op met uw lokale Rode Kruis afdeling of uw lokale EHBO-vereniging. Vertel uw kinderen dat bij een ramp heel veel mensen zullen komen helpen.Leg uit wat in zo'n situatie politieagenten, brandweerlieden, ambulance hulpverleners etc. zullen doen. Leer uw kinderen dat zij altijd contact opnemen met uw "familie contact persoon" als ze tijdens een rampsituatie de rest van het gezin niet meer kunnen vinden. Help ze het telefoonnummer uit het hoofd te leren of geef ze in hun schooltas/portemonnee een kaartje met daarop telefoonnummer en andere relevante gegevens.
5. Denk aan uw huisdieren Bedenk van tevoren hoe u voor u huisdieren kan zorgen als een rampsituatie ontstaat. Als u moet evacueren is het het beste om uw huisdieren met u mee te nemen. Dit zal echter niet altijd mogelijk zijn. Vraag familieleden, vrienden of kennissen die in een ander deel van het land wonen of ze in noodgevallen uw huisdieren kunnen opvangen. Als u meer dan een huisdier heeft, is het het beste om ze bij elkaar te houden doch daarbij dient het mogelijk te zijn dat ze apart worden vervoerd. Maak een lijstje van dierenasiels en dierenartsen die opvangmogelijkheden hebben. Vraag informatie bij uw lokale dierenasiel of bij de dierenbescherming. Vervoer huisdieren in een stevige container/draagmand. Huisdieren zullen in stressvolle situaties sneller angstig worden en wellicht proberen te ontsnappen.
RampenABC
Pagina 13 van 62
Zorg dat uw huisdier waar mogelijk is voorzien van een identificatie middel zoals een naamplaatje om de halsband. Als u uw huisdier kwijt raakt kan dit het opsporen makkelijker maken. Stel een draagbare huisdieren noodvoorraad samen. Houdt voedsel, water en andere zaken die uw huisdier nodig heeft, bij de hand in een makkelijk te dragen tas/rugzak. Zorg dat u kunt beschikken over een recente foto van uw huisdier voor het geval u het kwijtraakt. In het uiterste geval, als u uw huisdier absoluut in uw woning moet achterlaten, zorg dan dat er voor tenminste 3 dagen water en voedsel beschikbaar is. 6. Samenwerken met uw buurtgenoten Bespreek met uw buurtgenoten op welke wijze u samen kunt werken tijdens een rampsituatie. Dergelijke samenwerking kan levens en bezit redden. Zorg dat u speciale kennis- en vaardigheden van uw buurtgenoten kent. Tijdens een rampsituatie is het goed om te weten of er mensen met medische kennis, technische vaardigheden etc. in de buurt zijn die zouden kunnen helpen. Vergeet daarbij evenmin te denken aan de oudere- en gehandicapte buurtgenoten die extra hulp nodig kunnen hebben. Vraag hen welke hulp ze bij een rampsituatie nodig hebben (vervoer, beveiligen van de woning, medicijnen halen, boodschappen doen etc.) Spreek met uw buurtgenoten af hoe u gezamenlijk buurtkinderen opvangt waarvan de ouders niet thuis kunnen komen
7. Evacuatie Evacueer direct als u daartoe opdracht krijgt door politie of brandweer. Deze zullen u daartoe slechts dan de opdracht geven als zij er van overtuigd zijn dat uw leven gevaar in gevaar is. Volg hun adviezen altijd op. Luister naar uw regionale rampenzender en volg de daar gegeven adviezen op. Draag bij een evacuatie stevige-, beschermende kleding en schoeisel. Rampgebieden zullen vaak vol liggen met puin of gevaarlijke/scherpe voorwerpen. De meest voorkomende verwondingen na rampen zijn voetverwondingen. Sluit uw woning af op dezelfde wijze als u zou doen als u langdurig op vakantie gaat. Sluit zo mogelijk gas, elektriciteit en water af. Volg de aanwijzingen van de autoriteiten over de te volgen route op.Sommige wegen kunnen afgesloten of gevaarlijk zijn. Als u op staande voet moet evacueren, probeer dan het volgende mee te nemen uit uw woning (checklist): •
EHBO doos met medicijnen die u krijgt voorgeschreven, gebit, bril en gehoorapparaat batterijen
•
Noodvoorraad en Evacuatie Uitrusting (Zie verder bij "noodvoorraad )
•
Schone kleding en ondergoed, een slaapzak of deken en een luchtbed of matrasje voor ieder gezinslid
•
Autosleutels en eventuele sleutels van de plaats waar u naar toe wilt gaan (stacaravan, woning van een familielid elders etc.)
Als u zeker weet dat u nog wat tijd heeft en als de autoriteiten niet tot onmiddellijke evacuatie opdracht hebben gegeven terwijl er wel sprake is van opkomend noodweer of dreigende overstroming (checklist); •
neem dan zoveel mogelijk maatregelen om uw huis en overig bezit te beschermen
RampenABC
Pagina 14 van 62
•
Breng indien dat kan alle huisdieren onder in 1 kamer. Als dat nodig is, regel dan noodopvang voor hen. Huisdieren hebben vaak de neiging om weg te lopen als ze zich bedreigd voelen. Door ze op te sluiten in 1 kamer kunt u ze snel vinden als u daadwerkelijk de woning gaat verlaten
•
Leg uw noodvoorraad en evacuatievoorraad in uw auto of bij de deur als u te voet zal worden geëvacueerd
•
Neem contact op met uw "familie contactpersoon"en vertel hem/haar waar u naar toe gaat en waneer u verwacht daar te zijn. Familieleden en vrienden zullen ongerust zijn. Als zij via de contactpersoon weten waar u naar toe gaat en zal verblijven, zal dat helpen hun ongerustheid te verminderen
•
Breng zaken naar binnen. Tuinmeubelen, vuilniscontainers, kinderspeelgoed, fietsen, tuingereedschap, waslijnen etc. kunnen worden weggeblazen door harde wind of in het donker tot struikelen en verwondingen leiden en moeten dus worden opgeborgen
•
Kijk of er potentiële bronnen van gevaar zijn. Dode takken, loshangende dakgoten, slecht gemetselde schoorstenen etc. kunnen door harde wind losraken en verwondingen veroorzaken
•
Draai de hoofdschakelaar van de elektriciteit in de meterkast uit en sluit de hoofdkraan van de waterleiding en het gas af. Denk er aan dat u bij het naderhand weer inschakelen van de elektriciteit en het opendraaien van water en gaskranen, zich er van moet overtuigen dat dit zonder gevaar kan. Als u twijfelt moet u de hulp inroepen van een deskundige
•
Schakel propaangasleidingen af. Propaangas tanks zijn, zeker als ze bovengronds zijn geplaatst, kwetsbaar voor bepaalde rampomstandigheden (bosbrand, overstroming)
•
Als extreme storm wordt verwacht, dek dan alle glasramen in uw woning af
•
Als overstroming wordt verwacht, overweeg dan om zandzakken te gebruiken om het water bij uw woning weg te houden. Bedenk daarbij dat 2 volwassenen ongeveer een uur nodig hebben om 100 kleine zandzakken te vullen en te plaatsen. Met deze hoeveelheid zandzakken kunt u een dijk maken van ongeveer 6 meter lang en 30 centimeter hoog. Zorg er voor dat u voldoende zand, zandzakken, schoppen, platsicafdekfolie, sterke mensen en tijd beschikbaar hebt als u een dijk gaat aanleggen.
8. Na een ramp (checklist) Blijf kalm. •
Door kalm te blijven voorkomt u ongelukken die ontstaan door irrationeel-, overhaast gedrag. Bedenk dat velen met u in hetzelfde schuitje zitten en dat ieder probeert zichzelf en zijn/haar gezin in veiligheid te brengen. Kalmte zal leiden tot snellere oplossingen van ieders problemen
•
Stel uw rampenplan in werking. Door de stappen te nemen die u van tevoren in uw Familie Rampen Plan heeft opgenomen, zult u een aantal problemen kunnen oplossen en blijven u en uw gezin bezig
•
Luister naar uw (regionale) rampenzender voor nieuws en instructies. De autoriteiten zullen adviezen geven en maatregelen afkondigen die voor u van belang zijn
•
Kijk of er iemand gewond is. Geef eerste hulp en probeer hulp te krijgen voor zwaar gewonden. Door eerst voor u zelf te zorgen kunt u vervolgens ook anderen helpen totdat professionele hulpverleners de zorg van u over kunnen nemen
•
Help uw buurtgenoten die extra hulp nodig hebben zoals kinderen, ouderen en gehandicapten
RampenABC
Pagina 15 van 62
•
Trek stevige-, beschermende kleding en schoeisel aan. Rampterreinen liggen vaak vol met puin en scherpe voorwerpen. De meest voorkomende verwondingen op rampterreinen na de feitelijke ramp, zijn voetverwondingen
•
Kijk of er schade is aan het exterieur en het interieur van uw woning. Rampen kunnen uitgebreide schade veroorzaken, soms op plaatsen waar u het niet zou verwachten. Pas op voor potentiële gevaarlijke plekken en situaties
•
Gebruik batterijlantaarns of zaklampen als u een gebouw of woning wilt onderzoeken en er geen gebruikelijk elektrisch licht beschikbaar is. Dergelijke lichtbronnen zijn het veiligst en gemakkelijkst te gebruiken en leveren veel minder risico op dan fakkels, kaarsen of petroleumlampen. Denk daarbij wel dat u in geen geval een gebouw of woning in moet gaan waar een gaslucht hangt. In een dergelijk geval kan het inschakelen van en batterijlamp aanleiding geven tot een explosie. Laat dit soort situaties over aan de brandweer
•
Vermijd zoveel mogelijk het gebruik van kaarsen. Kaarsen kunnen gemakkelijk brand veroorzaken doordat ze stil branden, makkelijk omvallen en vaak worden vergeten. Bovendien kunnen kinderen in de verleiding komen met brandende kaarsen te gaan spelen met alle risico's van dien. In Amerika zijn 3 maal zoveel mensen omgekomen door woningbranden als het gevolg van het gebruik van kaarsen na een ramp dan door de ramp zelf
•
Kijk of er ergens brandgevaar is. Gebroken gasleidingen, kapotte elektrische leidingen of snoeren, water in elektrische apparatuur etc. leveren allen een groot gevaar voor brand op. Bedenk dat brand het meest frequent optredende gevaar is na overstromingsrampen
•
Stel een onderzoek in naar gaslekkages. Snuif als eerste in de buurt van de boiler en de CV ketel. Als u gas ruikt, open dan snel de ramen en zorg dat iedereen snel naar buiten gaat. Draai dan de hoofdkraan van het gas dicht en bel het energiebedrijf
•
Stel een onderzoek in naar kapotte elektrische leidingen of snoeren of kapotte elektrische apparatuur. Als u vonken of kapotte leidingen ziet of brandend isolatiemateriaal ruikt, schakel dan meteen de hoofdschakelaar van de elektriciteit uit en waarschuw het energie bedrijf. Als u in het water moet gaan staan om de hoofdschakelaar uit te schakelen, laat dat dan zo mogelijk door een deskundige van het elektriciteitsbedrijf doen. Elektrische apparaten moeten eerst worden gedroogd en worden nagekeken alvorens ze weer aangezet mogen worden
•
Controleer de rioolafvoer buizen en waterleidingen. Als u het vermoeden heeft dat deze beschadigd zijn, vermijdt dan het gebruik van de WC en waarschuw een loodgieter
•
Als waterleidingen zijn beschadigd, waarschuw dan het waterleidingbedrijf en gebruik het kraanwater niet wegens de kans op vervuiling hiervan. U kunt in eerste instantie veilig drinkwater halen uit onbeschadigde boilers
•
Ruim lekkage gelijk op. Dit geldt ook voor medicijnen, bleekwater, benzine, diesel en andere brandbare vloeistoffen
•
Pas op voor kapotte plafonds en andere zaken die kunnen vallen
•
Maak foto's van de schade aan gebouw en inhoud zodat u daarmee uw schadeclaims kunt onderbouwen
•
Houdt uw huisdieren opgesloten of aan de lijn. Ze kunnen nog angstig zijn en daarom proberen weg te lopen
•
Laat uw "familie contact persoon" weten dat u weer terug bent in de eigen woning
•
Gebruik de telefoon daarna alleen om bij levenbedreigende situaties hulp in te roepen.Telefoonlijnen raken vaak overbelast in rampomstandigheden. Ze moeten beschikbaar blijven voor noodgevallen
RampenABC
Pagina 16 van 62
•
Zorg voor voldoende watervoorraad in geval de waterleiding niet is te gebruiken of er geen waterleiding beschikbaar is. Water kan na een ramp vervuild raken met verontreinigd grondwater of rioolwater. Water uit een onbeschadigde boiler kan een eerste oplossing zijn
•
Blijf ver uit de buurt van beschadigde hoogspanningslijnen en bovenleidingen van trein, tram of trolleybussen en geef hun locatie onmiddellijk door aan de brandweer. Als het mogelijk is, zet dan wegen af en waarschuw anderen
9. Voor gehandicapten Mensen met een handicap of mobiliteitsproblemen zoals ouderen, moeten zich net zoals anderen voorbereiden op een ramp. Daarbij zouden ze het volgende kunnen doen: •
Zorg voor een netwerk van familieleden, vrienden of collega's die kunnen helpen bij een noodsituatie. Als u denkt dat u hulp nodig heeft bij een ramp, bespreek dan uw handicap met bovengenoemden en vraag hen om in dat geval u te komen helpen
•
Maak afspraken over welke hulp u nodig heeft en waar u uw noodvoorraad bewaart
•
Geef een dichtbij wonende- en door u vertrouwde persoon een sleutel van uw woning
•
Houdt een lijst bij van zaken die belangrijk zijn vanwege uw handicap en berg deze op bij uw noodvoorraad.Geef een kopie aan een familielid en een andere aan een vriend of buurtgenoot. Op de lijst zouden de volgende zaken kunnen staan: o
Speciale hulpmiddelen en verbruiksartikelen zoals batterijen voor een gehoorapparaat
o
De namen van voorgeschreven medicijnen en hun doseringen
o
Namen, adressen en telefoonnummers van behandelend artsen en de apotheek
o
Gedetailleerde informatie over de soorten en doseringen medicijnen die u gebruikt en op welke tijdstippen u die moet innemen.
•
Bel uw locale GGD en vraag of in uw gemeente een register wordt bijgehouden van mensen die bij een ramp extra hulp nodig hebben
•
Draag een SOS penning met informatie over uw handicap zodat deze tijdens een noodsituatie kan worden herkend
•
Als u afhankelijk bent van voorzieningen zoals nierdialyse apparatuur of zuurstof toediening, zorg dan dat u weet wat u moet doen in geval van nood en op welke plaatsen u terecht kunt voor deze voorzieningen
•
Als u een ernstige spraak-, taal- of gehoorstoornis heeft:
•
o
Zorg dat u een kladblok en potlood bij de hand houdt zodat u met anderen kunt communiceren
o
Zorg dat u een zaklamp bij de hand houdt zodat u anderen een lichtsignaal kunt geven en kunt bijlichten als er gecommuniceerd moet worden (liplezen bijvoorbeeld lukt niet in het donker)
o
Herinner vrienden er aan dat u niet in staat bent om alle waarschuwings signalen te horen noch in staat bent om de aanwijzingen op de (regionale) rampenzender te volgen. Vraag hen om u op de hoogte te stellen en te houden in geval van rampomstandigheden
Als u een geleidehond heeft, besef dan dat deze in de war of gedesoriënteerd kan raken onder rampomstandigheden en zorg dat u een voorraad heeft van voedsel,
RampenABC
Pagina 17 van 62
water en andere zaken die u hond beslist nodig heeft. Geleidehonden kunnen in opvangcentra bij hun eigenaar blijven •
Als u een rolstoel moet gebruiken, laat uw vrienden dan zien hoe deze werkt zodat ze u zonodig kunnen helpen bij verplaatsing. Zorg er voor dat ze weten welke afmetingen een auto moet hebben waarin uw rolstoel kan worden vervoerd en waar eventueel reserve accu's zijn te krijgen
•
Luister naar de adviezen van de locale hulpverleners en autoriteiten.
Mensen met een handicap moeten dezelfde keuzes maken als andere burgers in zaken als wel of niet evacueren, in de eigen woning blijven of naar een opvangcentrum gaan. Al dit soort beslissingen vereisen planning en voorbereiding.
RampenABC
Pagina 18 van 62
Hoofdstuk 3 : Chemische rampen 1.
Waarom praten over chemische rampen?
2.
Wat is een chemische ongeluk in huis en wat is een grote chemische ramp?
3.
Hoe merkt u dat er iets mis is gegaan?
4.
Preventie van chemische ongelukken in huis
5.
Wat moet u doen bij een chemisch ongeluk in huis?
6.
Bereidt u voor op een grote chemische ramp
7.
Wat moet u doen bij een grote chemische ramp
8.
Wat moet u doen als u aanwezig bent bij een grote chemische ramp?
9.
Hoe schuilt u in uw woning of op uw werk?
10. Evacuatie tijdens een chemische ramp 11. Wat moet u doen als de chemische ramp voorbij is?
1. Waarom praten over chemische rampen? Gevaarlijke stoffen zijn chemische stoffen die, als ze vrijkomen of worden misbruikt, een gevaar opleveren voor de omgeving. Deze chemicaliën worden gebruikt in de industrie, de landbouw, de geneeskunde, bij onderzoek etc. Ongeveer 500.000 producten zijn te beschouwen als gevaarlijke stof. Ieder jaar worden zo’n 1000 nieuwe synthetische stoffen ontdekt. Gevaarlijke stoffen kunnen explosief, brandbaar of licht ontvlambaar zijn, giftig of radioactief of een combinatie van deze eigenschappen bezitten. Als ze ongewenst vrijkomen is dat vaak het gevolg van een transportongeval of en chemisch ongeluk in een fabriek. Het vrijkomen van gevaarlijke chemische stoffen is vaak het gevolg van een transport ongeval of van een chemisch ongeval in een fabriek. 2. Wat is een chemisch ongeluk in de woning en wat is een grote chemische ramp? Chemicaliën maken deel uit van ons dagelijkse leven. Alhoewel we ze dagelijks gebruiken, zijn we ons daarvan vaak niet bewust. De stoffen worden gebruikt in de keuken, vinden we in medicijnkastjes, kelders en garages. Ze hebben de vorm van kunstmest, brandstof etc. en maken ons leven over het algemeen een stuk makkelijker. Een chemisch ongeval in de woning doet zich voor als alledaagse chemicaliën verkeerd worden gebruikt. Sommige middelen die bij juist gebruik onschadelijk zijn, kunnen schade voor de gezondheid opleveren als ze in de verkeerde hoeveelheden worden gebruikt of op de verkeerde manier worden toegepast. Juist in de woning komen de meeste chemische ongelukken voor die voorkomen hadden kunnen worden. Een chemische ramp is een ongeval waarbij een gevaarlijke hoeveelheid chemische stof vrij komt. Dergelijke ongevallen gebeuren op snelwegen, bij vervoer per trein, ondergronds of bij fabrieken. Soms gaat zo’n ongeval gepaard met een explosie of brand terwijl u in andere gevallen niet bijzonders ziet, hoort of ruikt. Als zich een chemische ramp voordoet, zullen de autoriteiten u waarschuwen middels berichtgeving per (regionale) rampenzender, door de sirenes te laten afgaan of via geluidswagen of door huis-aan-huis aan te bellen. 3. Hoe merkt u dat er iets mis is gegaan? U kunt blootgesteld worden aan een chemische stof terwijl u niets ongewoons ziet of ruikt. U kunt op de volgende drie manieren blootgesteld raken:
RampenABC
Pagina 19 van 62
•
Inademen van de stof
•
Inslikken van de stof door besmet voedsel, water of medicijnen
•
Via de huid in contact komen met de stof rechtsreeks of via besmette kleding
Dit moet u in ieder geval weten over chemicaliën en chemische rampen: •
Chemicaliën zijn overal en zijn belangrijk voor ons dagelijks leven
•
De meest voorkomende chemische ongelukken vinden plaats in de woning en hadden vaak voorkomen kunnen worden
•
De beste manier om chemische ongelukken in de woning te voorkomen is door de gebruiksaanwijzing goed te lezen en de stof op de juiste wijze te gebruiken, op te slaan en weg te gooien
•
Het mengen van verschillende stoffen kan levensgevaarlijk zijn.
Als u iemand aantreft die waarschijnlijk het slachtoffer is van een chemisch ongeval, let dan goed op dat ook u niet slachtoffer wordt voordat u eerste hulp aan hem/haar gaat geven. Als u denkt dat er gevaar is, waarschuw dan via 1-1-2 de brandweer en ambulancediensten en houdt afstand. In andere gevallen geeft u zo snel mogelijk de noodzakelijke eerste hulp. De beste manier om uzelf en uw gezin te beschermen is de juiste voorbereiding. Door te weten waar u op moet letten en hoe te moeten reageren, vergroot u uw kansen om schade aan lijf en bezit te beperken. 4. Preventie van chemische ongelukken in huis. Zorg dat u op de hoogte bent van de gevaren van huishoudelijke chemicaliën. Vraag zonodig informatie bij uw lokale brandweer of de dienst milieu van de gemeente. Vraag bij uw huisarts, apotheek of GGD naar informatie over deze gevaren en hoe u eerste hulp kan verlenen. Houdt alle medicijnen, cosmetica, schoonmaakmiddelen en andere huishoudchemicaliën buiten het zicht en buiten het bereik van kinderen. De meest voorkomende chemische ongelukken in de woning betreffen kinderen die medicijnen opeten. Volgens sommige experts zou het opvolgen van bovengenoemde aanbevelingen het aantal gevallen van vergiftiging van kinderen met 75% kunnen doen verminderen. Lever medicijnen die u niet langer gebruikt in bij de apotheek. Medicijnen waarvan de uiterste gebruiksdatum is verlopen kunnen soms schadelijk zijn of hebben geen werking meer. Bewaar huishoudchemicaliën op de wijze zoals in de gebruiksaanwijzing wordt aangegeven. Non-food producten moeten altijd in de originele verpakking worden bewaard zodat de gebruiksaanwijzing altijd beschikbaar blijft in geval van nood. Meng nooit huishoudchemicaliën door elkaar. Sommige combinaties zoals ammonia en bleekwater, geven giftige dampen als resultaat. Lees altijd zorgvuldig de gehele gebruiksaanwijzing door voordat u nieuwe huishoudchemicaliën gebruikt. Om de inademing van gevaarlijke dampen of gassen te voorkomen, moet u chemicaliën niet in kleine- en/of afgesloten ruimten gebruiken. Andere producten dienen te worden gebruikt met handschoenen om opname van schadelijke stoffen via de huid te voorkomen. Volg de aanwijzingen op de verpakking op ten aanzien van het weggooien van de stof en/of de lege verpakking. Het op de verkeerde wijze weggooien kan schade/letsel toebrengen aan uzelf of aan anderen en aan het milieu. Daarbij kunnen sommige producten worden gerecycled hetgeen het milieu kan helpen sparen.
RampenABC
Pagina 20 van 62
Kleine hoeveelheden van de volgende producten kunnen in principe veilig door het toilet of de gootsteen worden gespoeld: antivriesmiddel, bleekwater, vloeibare kunstmest, alcohol, afwasmiddel en WC reinigers. Alle overige producten moet u inleveren bij uw gemeentelijke reinigingsdienst (bel in geval van twijfel om meer informatie). Dit geldt oa. Voor petroleum, lampenolie, benzine, diesel, motorolie, remolie, verf, thinner, terpentine, accu’s, batterijen. Werp lege spuitbussen niet in een open vuur noch doorboor ze met een scherp voorwerp. Eet, drink of rook niet als u chemische stoffen gebruikt. Vermijd het gebruik van spuitbussen, schoonmaakmiddelen, versproducten of onkruidverdelgers in de buurt van open vuur zoals open haarden, kaarsen, olielampen, gaskachels, geisers etc. Hoewel u ze niet ziet of ruikt, kunnen dampdeeltjes of gasdeeltjes opeens tot een steekvlam of explosie aanleiding geven. Als u een chemische stof morst, dient u deze gelijk op te ruimen met ruime hoeveelheden oude lappen en/of absorberend papier. Vermijdt hierbij zoveel mogelijk aanraking met de huid en bescherm uw ogen. Laat de dampen in de lappen of in het papier uitdampen op een veilige plaats in de buitenlucht en doe ze dan in een plastic zak alvorens ze in de vuilnisbak te gooien. Gaat het om grote hoeveelheden, vraag dan de gemeentelijke milieudienst of de brandweer om raad en hulp. Koop niet meer chemische stoffen dan dat u denkt nodig te hebben. Voorkom dat u een grote hoeveelheid chemicaliën hebt opgeslagen in de woning. Dit vergroot de kans op ongelukken. Houdt een A-B-C type brandblusser bij de hand in huis en in de auto en leer, eventueel via de brandweer, hoe ze te gebruiken. Als er dan brand uitbreekt, heeft u meer kans om deze te blussen voordat deze zich heeft uitgebreid. Houdt het telefoonnummer van huisartsen en een sticker met 1-1-2- bij alle telefoons in uw woning. In een noodsituatie heeft u dan in ieder geval de juiste nummers ter beschikking. Leer hoe u de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen kunt ontdekken. Veel gevaarlijke stoffen zijn geur- en smaakloos. Daarbij zal een aantal stoffen wel leiden tot lichamelijke reacties zoals tranende ogen of misselijkheid.Leer hoe u de symptomen van vergiftiging kan ontdekken: •
Moeilijke ademhaling
•
Geïrriteerde ogen, huid, keel, of luchtwegen
•
Veranderingen in de kleur van de huid (kersenrood bij koolmonoxide, groen bij sommige pesticiden)
•
Hoofdpijn een stoornissen van het zien
•
Duizeligheid
•
Verminderde beheersing van de bewegingen(lopen als een dronkaard)
•
Buikkrampen of diarree.
5. Wat moet u doen bij een chemisch ongeluk in huis? Als uw kind een huishoudchemicalie of medicijn heeft ingeslikt, probeer dan direct de verpakkingen te vinden en bel de huisarts of een ambulance via 1-1-2. De huisarts kan u eerste hulp adviezen geven. Als een gevaarlijke stof in aanraking komt met één of beide ogen, is directe actie noodzakelijk. Iedere vertraging vergroot de kans op (onherstelbare) schade. Spoel daarom de aangetaste ogen minimaal 15 minuten met handwarm water tenzij de huisarts of de gebruiksaanwijzing van de stof iets anders adviseert. Houdt het spoelen vol terwijl u onderweg gaat naar huisarts, ziekenhuis of wacht op de ambulance. Als er explosiegevaar is, verlaat dan direct de woning.
RampenABC
Pagina 21 van 62
Verspil geen tijd met het bij elkaar zoeken van kostbare voorwerpen of met het bellen van de brandweer. Als er brand is of een explosie dreigt, bel dan de brandweer via de buren, een GSM of uit een telefooncel. Als u op veilige afstand bent, roep dan pas professionele hulp in. Blijf uit de buurt van de bedreigde woning om te voorkomen dat u gewond raakt door de explosie of door giftige gassen/dampen. Was handen, armen, gezicht en hoofd en alle andere lichaamsdelen die mogelijkerwijs in aanraking zijn geweest met schadelijke stoffen. Sommige chemicaliën blijven lang doorwerken en beschadigen de huid net zolang tot dat ze zijn afgespoeld. Doe alle kledingstukken die mogelijk zijn besmet met de gevaarlijke stof uit en gooi ze weg in en plastic zak. Sommige chemicaliën kunnen niet met water worden verwijderd en trekken in de kleding waarmee de kans op vergiftiging en/of beschadiging blijft. Verleen eerste hulp aan slachtoffers met chemische brandwonden: • Bel 1-1-2 voor hulp van brandweer en ambulance • Zorg dat het slachtoffer blijft ademen • Start zonodig reanimatie doch denk daarbij wel aan uw eigen veiligheid en voorkom dat u ook besmet raakt • Verwijder kledingstukken en sieraden uit het aangetaste gebied van de huid • Giet schoon, koud leidingwater over de wond gedurende tenminste 15-30 minuten • Bedek de brandwond niet strak met een steriel noodverband • Laat verdere hulpverlening over aan de ambulance hulpverleners. 6. Bereidt u voor op een grote chemische ramp Zorg dat u te weten komt welke chemische rampen in uw directe omgeving zouden kunnen plaatsvinden. Zorg dat u bekend raakt met evacuatieplannen van uw werkomgeving en de school van uw kinderen. Ieder gebouw of iedere omgeving heeft zijn eigen evacuatie plan. Zorg er in ieder geval voor dat u weet waar uw kinderen naar toe worden gebracht als ze worden geëvacueerd vanwege een chemische ramp. Maak uw eigen evacuatie plan. (Zie ook het Familie Rampenplan). Ieder gezinslid moet weten waar naar toe te gaan als men moet evacueren. Als u pas op het laatste moment plannen moet maken, is de kans groot dat de verwarring toeslaat. Zorg dat ieder gezinslid weet hoe de sirenes klinken die de brandweer activeert als gevaar dreigt. Bespreek het onderwerp chemische rampen binnen het gezin. Iedereen zou moeten weten wat te doen in geval van een ramp als het gezin niet bij elkaar is. Door van tevoren over een en ander te bespreken kan angst worden verminderd en weet iedereen wat hem/haar te doen staat. Stel een noodvoorraad samen Zie het hoofdstuk "Noodvoorraad" voor meer informatie. Ten aanzien van een chemische ramp dienen in ieder geval de volgende zaken opgenomen te zijn in uw noodvoorraad •
Basis noodvoorraad
•
Evacuatie noodvoorraad
RampenABC
Pagina 22 van 62
7. Wat moet u doen bij een grote chemische ramp? Als u de sirenes hoort, ga dan naar binnen, sluit ramen en deuren, zet de mechanische ventilatie van de woning uit en zet uw radio aan op de frequentie van uw regionale rampenzender. Als zich een chemische ramp voordoet, zullen de autoriteiten u waarschuwen middels berichtgeving per (regionale)rampenzender, door de sirenes te laten afgaan of via geluidswagen of door huis-aan-huis aan te bellen. Luister goed naar de aanwijzingen op de radio. Volg de op de radio gegeven instructies nauwkeurig op; uw leven kan er van afhangen. U zou de volgende informatie kunnen krijgen: • Het type gezondheidsgevaar • Het gevaarlijke- of bedreigde gebied • Hoe u zichzelf kunt beschermen • Evacuatie routes (indien noodzakelijk) • Adressen van opvangcentra • Adressen waar u medische hulp kunt krijgen • De telefoonnummers die u kunt bellen als u extra hulp nodig heeft. Gebruik het nummer 1-1-2 alleen in geval er levensgevaar dreigt. Telefoonlijnen raken vaak overbelast onder rampomstandigheden en dienen vrij gehouden te worden voor noodgevallen.
8. Wat moet u doen als u aanwezig bent bij een grote chemische ramp? Bel 1-1-2 en meld aard, plaats en omvang van de ramp. Hoe eerder er alarm wordt geslagen, des te sneller kan de hulpverlening op gang komen. Zorg dat u uit de buurt komt en help anderen om ook weg te komen. Door uw blootstelling zo klein mogelijk te maken, vermindert u het gevaar van vergiftiging of verwonding bij explosies. Blijf uit de buurt van weggelekte chemicaliën en raak ze absoluut niet aan. Als u niet weet wat voor een soort stof het betreft, wacht dan op deskundig advies van hulpverleners inzake de juiste medische hulp die nodig is. Probeer inademing van rook,gas of dampen te voorkomen. Als het mogelijk is, bedek dan uw mond en neus met een vochtige doek terwijl u de plaats van het ongeval/ramp zo snel mogelijk verlaat. Veel chemische stoffen tasten de luchtwegen aan. Raak slachtoffers niet aan tot dat de aard van het gevaarlijke materiaal bekend is en eventuele gevaren voor hulpverleners duidelijk zijn. Als de aard van de stof is vastgesteld en de autoriteiten hebben gezegd dat het veilig is om slachtoffers te benaderen en aan te raken, kunt u deze verder helpen en zo nodig naar een omgeving met frisse lucht verplaatsen waar eerste hulp kan worden verleend en verdere medische hulp van een ambulanceteam kan worden afgewacht. Verwijder besmette kleding en schoeisel en doe alles in en plastic zak die u afsluit. Maak de slachtoffers schoon door ze af te spoelen met stromend water gedurende minstens 15 minuten tenzij autoriteiten of gebruiksaanwijzing van de stof aangeven dat dat niet mag. Blijf zoveel mogelijk aan de bovenwindse kant van de ramp (dus aan de kant waar rook/damp/gas niet naar toe waait).Waar van toepassing zorgt u om zoveel mogelijk bovenstrooms te blijven of aan de bergzijde (= boven) de ramp. Chemicaliën kunnen meegevoerd worden door wind, water en zwaartekracht. Probeer blootstelling te minimaliseren.
RampenABC
Pagina 23 van 62
9. Hoe schuilt u in uw woning of op uw werk ? Eén van de adviezen die u zal kunnen krijgen tijdens een chemische ramp is om in uw woning of op uw werk te schuilen. Op deze wijze wordt besmettingsrisico verminderd. Als u daartoe de opdracht krijgt, ga dan binnenshuis, sluit deuren, ramen en andere openingen waar buitenlucht door naar binnen kan komen af en sluit de mechanische ventilatie en eventueel de airconditioner af. Als u daartoe de mogelijkheid heeft, plak dan kieren en naden af en leg een vochtige handdoek aan de onderzijde van de deuren als daar een grote kier zit. Luister verder naar instructies via uw (regionale) rampenzender Terwijl u uw gezinsleden of collega's naar binnen roept, kunt u zichzelf een beetje beschermen door een vochtige lap voor neus en mond te houden. Veel chemische stoffen kunnen de luchtwegen beschadigen. Direct nadat u de woning heeft afgesloten verzamelt u water in badkuip en wastafels of emmers. Daarna sluit u de hoofdkraan van de waterleiding af. De waterleiding kan verontreinigd raken met chemische stoffen die vrijkomen bij de ramp. Als gas of dampen door zijn gedrongen in uw woning of verblijfplaats, neem dan oppervlakkige teugen lucht door een vochtige lap of doek die u over neus en mond houdt. Voorkom dat u mogelijk besmet voedsel, drank of drinkwater binnenkrijgt. Sluit woning of verblijfplaats zo goed mogelijk luchtdicht af zodat gevaarlijke gassen of dampen zo min mogelijk kunnen binnendringen: • Doe ramen en deuren dicht en doe ze tevens op slot • Zet de mechanische ventilatie uit, zet ventilatoren af en doe dat ook met een eventuele luchtverversingsinstallatie of airconditioner • Sluit de schoorsteenklep van kachel of open haard (waarbij de kachel dient te worden uitgezet) • Sluit naden en kieren bij ramen en deuren af met tape en/of vochtige handdoeken • Sluit naden en kieren rond ventilatie openingen en openingen van afzuigkap en wasdroger in de gevel met tape of aluminium folie • Sluit alle kamers die u niet wil gebruiken af. Ga naar een kamer op de bovenverdieping met de minste deuren en ramen en ga niet in een kelderruimte zitten. Sommige stoffen zijn zwaarder dan lucht en zullen bij de grond blijven hangen en dus in een kelder zakken. Neem uw noodvoorraad mee naar uw schuilplaats. Blijf in uw schuilplaats totdat u via uw regionale rampenzender hoort dat het weer veilig is of dat u moet evacueren. Als u hoort dat er explosie gevaar dreigt, sluit dan zo mogelijk luiken, gordijnen of luxaflex en blijf zover mogelijk uit de buurt van de ramen.Als ruiten breken door een explosie kunnen gordijnen en luxaflex een belangrijk deel van de scherven tegenhouden.
10. Evacuatie tijdens een chemische ramp Als u de opdracht krijgt om direct te evacueren, neem dan uw noodvoorraad en verder het hoogst nodige mee zoals medicijnen. Verlaat de woning zo snel mogelijk. Volg de instructies van de autoriteiten op en neem de aangewezen evacuatieroute. Neem geen andere wegen daar die kunnen zijn afgesloten of u in een giftige gaswolk of damp kunnen doen belanden. Het is zeer belangrijk om uw kalmte te bewaren, goed naar de regionale rampenzender te luisteren en de daar gegeven instructies op te volgen.
RampenABC
Pagina 24 van 62
Het besluit om te evacueren zal zijn gebaseerd op type en hoeveelheid gifstof die is vrijgekomen en op de duur van het gevaar. Daarbij kan een rol spelen de tijd die nodig is om de gehele buurt te evacueren, de weersomstandigheden, de tijd van de dag, de aanwezigheid van ziekenhuizen en scholen etc. De autoriteiten zullen ten alle tijden trachten de beste oplossing te kiezen. Als de opdracht tot evacueren is gegeven, luister dan goed naar uw regionale rampenzender zodat u er zeker van kunt zijn dat u inderdaad moet evacueren en niet een andere buurt. Ook hoort u dan of u direct moet gaan of dat u nog tijd heeft om een aantal zaken te verzamelen die u mee wilt nemen. Het opvolgen van de adviezen van de autoriteiten is de beste keuze om te maken. Gebruik de telefoon alleen als er sprake is van een levensbedreigende situatie. De telefoonlijnen moeten zoveel mogelijk vrij blijven voor noodgevallen. Als u daartoe de opdracht krijgt, evacueer dan direct. Neem uw evacuatie noodvoorraad mee. Als u nog enige tijd heeft voordat u moet evacueren, doe dan het volgende: • Sluit alle ventilatieopeningen af • Sluit alle schoorsteenkleppen af (zet de kachels wel eerst uit) • Met uitzondering van koelkast en vriezer zet u alle elektrische apparaten uit • Zet de mechanische ventilatie uit • Sluit deuren en ramen af . Zorg dat u kalm maar snel weg gaat. Door het bedreigde gebied zo snel mogelijk te verlaten verminderd u de kans op besmetting. Door kalm te blijven voorkomt u dat u ongelukken veroorzaakt. Ga er niet van uit dat in opvangcentra alles wat u nodig heeft ook aanwezig zal zijn. Dit geldt met name voor zaken als medicijnen, dieetvoeding of medische hulpmiddelen. Als u geen eigen vervoer heeft, vraag dan of u met een buur kan meerijden.Als dat niet mogelijk is, luister dan naar de radio voor verdere instructies. Ga na of uw buren uw hulp nodig hebben en let speciaal op ouderen en gehandicapten. Gebruik indien mogelijk slechts één auto bij de evacuatie. Het zal erg druk zijn op de weg en u helpt zo extra files te voorkomen. Bovendien houdt u op die wijze uw gezin bij elkaar. Sluit de autoramen, het open dak en doe de autoventilatie uit en/of sluit de ventilatieopeningen. Veel chemische stoffen kunnen de luchtwegen beschadigen. Neem voor uw eigen veiligheid alleen de aanbevolen evacuatieroute.
12. Wat moet u doen als de chemische ramp voorbij is? Ga pas naar huis als de autoriteiten aangeven dat dat veilig is. Lokale hulpverleners zijn de beste informatiebron ten aanzien van de situatie in uw woonomgeving. Volg de lokale instructies ten aanzien van de veiligheid van water en voedsel op. Besmet voedsel of drinkwater kan u ziek maken.
RampenABC
Pagina 25 van 62
Hoofdstuk 4 : Brand 1.
Waarom moeten we het over brand hebben?
2.
Bewust worden van de risico's
3.
Bereid u voor op brand
4.
Wat vertel ik de kinderen?
5.
Hoe kunt u zich beschermen?
6.
Rookmelders
7.
Brandblussers
8.
Sprinklersystemen
9.
Help branden te voorkomen
10. Wat moet u doen bij brand? 11. Wat moet u doen na een brand?
1. Waarom moeten we het over brand hebben? Brand in huis is de ramp die kinderen naar alle waarschijnlijk wel eens op de een of andere wijze zullen meemaken. Het is in Amerika de vijfde oorzaak van gewelddadig overlijden na auto-ongevallen, valpartijen, vergiftiging en verdrinking. Het is de meest voorkomende oorzaak van overlijden in de woning van kinderen jonger dan 15 jaar. Ruwweg 80 procent van alle doden door brand betreft slapende personen in de woning, het hotel, het conferentieoord etc. Bijna alle woningbranden hadden voorkomen kunnen worden, zelfs die door brandstichting. De meeste gevallen van brandstichting zijn toe te schrijven aan jongeren. Twee van iedere 5 branden in Amerika zijn veroorzaakt door kinderen die met vuur speelden. Vraag om meer informatie bij uw lokale brandweer. 2. Bewust worden van de risico's De meest voorkomende oorzaak van overlijden als gevolg van brand is verstikking, dat anderhalf keer zo vaak voorkomt dan brandwonden als doodsoorzaak. Vuur verbruikt de zuurstof in de lucht en verhoogd de concentratie van het dodelijke koolmonoxide gas en van andere giftige gassen. Inademing van koolmonoxide kan binnen enige minuten tot bewusteloosheid en de dood leiden. De hitte van een brand is veel groter dan dat het menselijk lichaam kan doorstaan. Als een kamer in brand staat kan de temperatuur stijgen tot enige honderden graden Celsius. Brand gaat gepaard met de vorming van zwarte, ondoorzichtbare rook die het gezichtsvermogen reduceert tot nul. Het is onmogelijk om uw weg te vinden in een kamer gevuld met rook dus zorg er voor dat u voldoende oefent met tenminste twee ontsnappingsroutes. 3. Bereid u voor op brand Stel een familie Rampenplan op. Zie hiervoor het hoofdstuk "Familie Rampen Plan”.
Installeer rookmelders in de directe nabijheid van alle slaapkamers en op iedere overige verdieping van de woning. Rookmelders reduceren uw kans om te overlijden als gevolg van brand in de woning met bijna de helft. Rookmelders kunnen abnormale hoeveelheden rook waarnemen en kunnen dat ook met onzichtbare gassen die vrijkomen bij brand.
RampenABC
Pagina 26 van 62
Maak een plattegrond van uw woning en geef 2 ontsnappingsroutes aan voor iedere kamer. In dikke zwarte rook zult u snel de weg kwijt zijn en door van tevoren te oefenen met de ontsnappingsroutes, zult u de kans om te overleven aanzienlijk kunnen vergroten. Zorg daarbij dat uw ontsnappingsroutes altijd vrij blijven van obstakels zoals wasmanden, dozen, kratten etc. Overweeg om ontsnappingsladders aan te schaffen voor kamers op de 1e en 2e verdieping van uw woning. Leer in dat geval aan alle gezinsleden hoe deze moeten worden gebruikt als de ontsnappingsroute via de trap niet meer te gebruiken is. Als ramen en deuren zijn beveiligd tegen inbrekers, zorg dan dat u ze altijd van binnenuit kunt openen. Als daarbij een sleutel nodig is, hang deze dan aan de binnenzijde in de directe omgeving van de deur of van het raam. Op deze wijze voorkomt u dat u opgesloten raakt in een brandend huis. Spreek af waar u zich allen verzamelt als u de woning uitgevlucht bent wegens brand. Kies daarvoor een plek in de directe omgeving van de woning.Zorg er voor dat dit een veilige plek is zodat alle gezinsleden elkaar daar kunnen treffen en direct duidelijk wordt wie nog in een brandende woning is achtergebleven zodat de brandweer gericht kan gaan zoeken. Houdt tenminste twee maal per jaar een brandalarmoefening met vluchtoefening in uw woning. Brand veroorzaakt een dikke zwarte rook die u in de war zal brengen waardoor u, als u niet hebt geoefend, snel de weg kwijt zult raken. Door te oefenen vergroot u de overlevingskansen van alle gezinsleden. Oefen in het alarmeren van gezinsleden. Schreeuw "brand, brand" tijdens uw oefening en vlucht het huis uit. Dit conditioneert uw gezinsleden om bij een echte brand ook de woning uit te rennen. Oefen een kruipende ontsnapping uit de slaapkamer en de woning. Doe alsof u onder een dikke laag rook moet door kruipen. Branden produceren veel giftige gassen waarvan sommige zwaarder dan lucht zijn en op de grond hangen terwijl andere lichter dan lucht zijn en naar het plafond zullen stijgen. Met uw hoofd een halve meter boven de grond heeft u iets meer tijd en iets betere inademinglucht dan hoger of lager. Doe deuren steeds achter u dicht. Oefen met een blinddoek terwijl u tracht de woning of kantoorgebouw te verlaten. Bij een echte brand zal u door de rookontwikkeling naar alle waarschijnlijkheid niets kunnen zien. Zorg dat alle gezinsleden dus ook de kinderen het nummer 1-1-2- kunnen bellen als u de woning hebt verlaten. Leer iedereen hoe een GSM-telefoon werkt of waar de dichtstbijzijnde telefoon is buiten de eigen woning (meestal de buren). Leer iedereen dat altijd als eerste de woning moet worden verlaten en dat dan pas de brandweer moet worden gebeld. De giftige gassen die al vrijkomen bij een beginnende brand kunnen binnen enkele minuten tot bewusteloosheid leiden. Oefen met brandalarm en evacueren overdag en 's nachts. Brand kan op alle tijdstippen uitbreken en daar dient uw voorbereiding rekening mee te houden. 4. Wat vertel ik de kinderen? Oefen met stoppen, op de grond vallen en omrollen. Weten hoe te stoppen, op de grond te vallen en om te rollen, zal kinderen helpen als hun kleding in brand komt te staan.
RampenABC
Pagina 27 van 62
Leer de kinderen wat ze dan moeten doen (stoppen met lopen/rennen, op de grond vallen en omrollen en door rollen waarbij het gezicht met de handen moet worden afgedekt). Als ze blijven rennen terwijl kleding brandt, zal het vuur worden aangewakkerd. Oefenen maakt het daadwerkelijk op de juiste wijze reageren makkelijker. Kinderen hebben de neiging om deze raadgevingen te verwarren met die over ontsnappen uit een brandend huis dus overtuig u er van dat ze goed begrijpen wanneer ze moeten stoppen, vallen en rollen en dat dat dus alleen het geval is als de kleding in brand staat. Als de brandende kleding is gedoofd moet de verbrande huid tenminste 10-15 minuten worden gekoeld met koud water. Zorg daarna voor medische hulp. Lucifers en aanstekers zijn GEEN kinderspeelgoed. Houdt ze daarom buiten zicht en bereik van kinderen. Instrueer uw kinderen om direct een volwassene te waarschuwen als ze een ander kind met vuur zien spelen. Als er brand uitbreekt in uw woning, schreeuw dan een aantal malen "brand, brand"en verlaat de woning onmiddellijk tenzij u kinderen uit bed moet halen die niet zelf kunnen vluchten. Rookmelders gaan af als er te veel rook of giftige gassen in de ruimte zijn. Schreeuw naar uw medebewoners dat het geen oefening betreft en dat ze snel naar buiten moeten gaan. Gebruik bij brand NOOIT de liften, laat uw spullen liggen en redt uzelf. Als u uw ontsnappingsweg van eerste keus niet kunt gebruiken door rook of hitte, gebruik dan uw alternatieve route. Als u tijdens uw ontsnapping door een gesloten deur moet, voel dan eerst of deze warm aanvoelt VOORDAT u hem opent. Als de deur koel aanvoelt en er geen rook onder de drempel door komt, open de deur dan voorzichtig. Is de deur warm en/of komt er rook onder de drempel door, neem dan uw alternatieve route. Dit geldt ook voor de buitendeur want de brand kan zich ook daar hebben ontwikkeld. Als u door rook, vuur of hitte niet de kamer uit kunt komen, sluit dan de deur, open het raam en hang een handdoek of laken uit het raam zodat de brandweer kan zien waar u bent. Als u een telefoon in de kamer heeft, bel dan de brandweer via 1-1-2 en vertel waar u zich bevindt. Sluit naden en kieren onder de deur etc. af met vochtige doeken of met tape. Hierdoor kan u het binnendringen van rook en gassen vertragen. Wacht bij het raam op hulp. Zorg dat u zo snel mogelijk buiten de woning komt. Hoe korter u wordt blootgesteld aan giftige rook en gassen, des te minder schade zult u oplopen. Als u uit de woning bent, ga dan naar uw afgesproken verzamelplaats en laat dan de brandweer alarmeren. Controleer of uw kinderen weten waar ze zich moeten verzamelen. Door allemaal op dezelfde plaats te verzamelen weet u of iedereen veilig uit de woning is gekomen en kunt u zonodig de brandweer aangeven wie nog wordt vermist. Als u eenmaal buiten bent, blijf dan ook buiten. Kinderen maken zich vaak bezorgd over de veiligheid van hun huisdieren. Vaak zullen deze al op eigen kracht zijn gevlucht. Veel mensen zijn bewusteloos geraakt door giftige dampen of gassen terwijl ze probeerden hun huisdieren te redden. Niemand anders dan een getrainde brandweerman met de juiste uitrusting mag een brandend gebouw in gaan.
RampenABC
Pagina 28 van 62
5. Hoe kunt u zich beschermen? Rookmelders Installeer rookmelders in de directe nabijheid van alle slaapkamers en op iedere overige verdieping van de woning. Rookmelders reduceren uw kans om te overlijden als gevolg van brand in de woning met bijna de helft. Rookmelders kunnen abnormale hoeveelheden rook waarnemen en kunnen dat ook met onzichtbare gassen die vrijkomen bij brand. Als u of uw gezinsleden met gesloten deuren slapen, installeer dan ook een rookmelder in de slaapkamer. Als er brand uitbreekt in een slaapkamer met gesloten deur, wordt u wakker van het alarm. Houdt de rookmelders stofvrij met de stofzuiger. Stoffige of vuile rookmelders zullen minder goed werken. Gebruik de testknop van de rookmelder om maandelijks te testen of deze nog werkt. Deze testknop test alle elektronische onderdelen van de rookmelder en is veel veiliger dan een sigaret of een lucifer bij de melder. Als het nodig is, vervang dan de batterijen. Zorg er voor dat de kinderen ook weten hoe de rookalarmen klinken. Als u rookmelders met batterijen gebruikt, vervang de batterijen dan tenminste één maal per jaar. Doe dit ieder jaar op hetzelfde moment bijvoorbeeld bij de jaarlijkse overgang van zomer- naar wintertijd. Vervang uw rookalarm iedere 10 jaar. Rookalarmen worden minder gevoelig in de loop der tijd en vervanging om de 10 jaar is de aanbeveling van de U.S. Consumer Products Safety Commission. Brandblussers Overweeg om tenminste één werkende brandblusser in uw woning te plaatsen. Er bestaan 3 typen brandblussers: Type A alleen voor hout en papier branden; type B voor brandbare vloeistoffen en vetten en type C voor gassen. U kunt ook brandblussers krijgen die voor meerder soorten brand zijn te gebruiken. Sommige kleinere blussers kunnen slechts éénmaal worden gebruikt en niet worden hergevuld. Vraag uw lokale brandweer of u daar een training kunt krijgen in het gebruik van brandblussers. Iedere brandblusser heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing en pas als u van tevoren heeft geoefend met het type dat u zelf in huis heeft, zult u de blusser op de juiste wijze kunnen gebruiken als dat nodig is. Als er brand is, heeft u geen tijd om de gebruiksaanwijzing op uw gemak door te lezen. Alleen volwassenen dienen brandblussers te hanteren. Hang de brandblusser hoog aan de muur in de buurt van uitgangen en uit de buurt van hittebronnen. Blussers moeten gemakkelijk te pakken zijn voor volwassen doch buiten het bereik van kinderen worden opgehangen. Hitte kan de effectiviteit van een blusser verminderen. Als u een brand blust met een blusser doch u ziet geen effect, zorg dan dat u weg komt. De meeste draagbare blussers zijn na 8 tot 10 seconden leeg en mensen zijn omgekomen met een lege brandblusser naast zich op de grond. Controleer volgens de aanwijzingen van de fabrikant periodiek of de blusser nog voldoende op druk is. Als de blusser niet op voldoende druk is zal deze niet goed meer werken. Als de druk te laag is of als de blusser is gaan roesten of is beschadigd, breng hem dan naar de fabrikant en vervang hem zonodig.
RampenABC
Pagina 29 van 62
Sprinkler Systemen Overweeg of u een sprinkler installatie moet installeren. Alhoewel rookalarmen een zekere bescherming kunnen bieden, kunnen ze alleen een brand signaleren maar niet bestrijden. Sprinklers kunnen ook een beginnende brand smoren zodat de schade aan levens en bezit kan worden beperkt. Ze zullen bovendien de hoeveelheid hete, giftige dampen en gassen verminderen waardoor u minder risico op verstikking loopt. Daarbij zullen sprinklers ook werken als u van huis bent. 6. Help branden voorkomen Rook nooit in bed. Beddengoed is over het algemeen brandbaar en geeft veel rook af. Zorg dat rokers diepe- en stevige asbakken gebruiken en doorweek de inhoud van asbakken altijd met water voordat u ze in de vuilnisbak gooit. Houdt lucifers en aanstekers buiten het zicht en buiten het bereik van kinderen. Kinderen zijn vaak gefascineerd door vuur en zullen dan willen spelen met lucifers of aanstekers. Zorg dat uw verwarmingsinstallatie en geiser goed in orde worden gehouden. Laat ze regelmatig door een vakman nakijken. Veel branden ontstaan door niet goed onderhouden installaties of slecht geveegde schoorstenen. Gebruik verplaatsbare kachels alleen in goed geventileerde ruimtes. Houdt dekens, kleding en alles wat in brand kan raken uit de buurt van hittebronnen. Gebruik geen verlengsnoeren om elektrische kachels te laten werken tenzij u zeker weet dat de verlengkabel geschikt is voor het vermogen dat de kachel verbruikt. Denk er daarbij aan dat opgerolde kabel slechts een derde van het vermogen mag doorlaten van een afgerolde kabel. Draagbare kachels die werken op brandstof zoals gas of petroleum verbruiken zuurstof en kunnen in slecht geventileerde ruimtes schadelijke gassen produceren. Vul de brandstofvoorraad in de kachel alleen aan als deze is afgekoeld en doe het buitenshuis. Laat de schoorsteen regelmatig vegen door een erkende schoorsteenveger. Slecht geveegde schoorstenen kunnen in brand raken. Houdt brandbare stoffen uit de buurt van kachels en open haarden. Ze kunnen ongemerkt verhit raken en opeens vlam vatten. Als u kookt op vuur, draag dan geschikte kleding en werk niet met losse mouwen. Losse mouwen kunnen gemakkelijk vlam vatten. Onderzoek uw woning op mogelijk brandgevaar. Veel zaken in en om de woning kunnen brandgevaar opleveren. Door goed op te letten kunt u de risico’s verminderen: Controleer de elektrische leidingen en snoeren in uw woning • • Vervang beschadigde snoeren, stopcontacten en stekkers • Zorg er voor dat elektriciteitsdraden niet over scherpe randen of spijkers, schroeven etc. lopen • Laat snoeren niet los op de grond liggen op plaatsen waar veel wordt gelopen • Stopcontacten moeten op de juiste wijze zijn afgedekt met plaatjes en er mag geen blootliggende bedrading te zien zijn • Vermijdt overbelasting van stopcontacten of verlengsnoeren • Koop alleen goedgekeurde elektrische apparaten • Bewaar brandbare stoffen in een open opslag uit de buurt van vuur en hittebronnen
RampenABC
Pagina 30 van 62
•
7.
Doe doeken die u heeft gebruikt met bijvoorbeeld thinner of terpentine in een goed afgesloten blik voordat u ze weggooit.
Wat moet u doen bij brand?
Zorg dat u zo snel mogelijk buiten komt. Hoe korter u bent blootgesteld aan giftige gassen en dampen, des te veiliger is het.
Als de vlam in de pan slaat, doe dan een deksel op de pan, doe het gas uit en laat de boel afkoelen. Gooi nooit water in de pan en ga nooit met de pan lopen.Explosies en brandwonden kunnen dan het gevolg zijn. Als u een brand blust met een blusser doch u ziet geen effect, zorg dan dat u weg komt. De meeste draagbare blussers zijn na 8 tot 10 seconden leeg en mensen zijn omgekomen met een lege brandblusser naast zich op de grond. Als u tijdens uw ontsnapping door een gesloten deur moet, voel dan eerst of deze warm aanvoelt VOORDAT u hem opent. Als de deur koel aanvoelt en er geen rook onder de deur door komt, open de deur dan voorzichtig. Is de deur warm en/of komt er rook onder de deur door, neem dan uw alternatieve route. Dit geldt ook voor de buitendeur want de brand kan zich ook daar hebben ontwikkeld. Zorg dat u zo snel mogelijk buiten de woning komt. Hoe korter u wordt blootgesteld aan giftige rook en gassen, des te minder schade zult u oplopen. Blijf laag bij de grond. Branden produceren veel giftige gassen waarvan sommige zwaarder dan lucht zijn en op de grond hangen terwijl andere lichter dan lucht zijn en naar het plafond zullen stijgen. Met uw hoofd een halve meter boven de grond heeft u iets meer tijd en iets betere inademinglucht dan hoger of lager. Doe de deuren achter u dicht om uitbreiding van de brand tegen te gaan. Als u door rook, vuur of hitte niet de kamer uit kunt komen, sluit dan de deur, open het raam en hang een handdoek of laken uit het raam zodat de brandweer kan zien waar u bent. Als u een telefoon in de kamer heeft, bel dan de brandweer via 1-1-2 en vertel waar u zich bevindt. Sluit naden en kieren onder de deur etc. af met vochtige doeken of met tape. Hierdoor kan u het binnendringen van rook en gassen vertragen. Wacht bij het raam op hulp. Als u eenmaal buiten bent, blijf dan ook buiten. Niemand anders dan een getrainde brandweerman met de juiste uitrusting mag een brandend gebouw in gaan Zorg dat u uit de buurt komt van giftige dampen en gassen en bel dan pas de brandweer met een GSM of via de buren.
8.
Wat moet u doen na een brand?
Verleen eerste hulp waar nodig.
Nadat u via 1-1-2 de brandweer en ambulance heeft laten waarschuwen, moet u brandwonden langdurig koelen met water en ze daarna met een steriel verband of een schone doek afdekken.
Blijf uit de woning totdat u er van de brandweer weer in mag. Brand kan delen van het huis hebben aangetast waardoor instortingsgevaar dreigt of er kan sprake zijn van gaslekkage met explosie gevaar of kapotte elektriciteitsleidingen.
RampenABC
Pagina 31 van 62
Kijk nadat u de woning weer binnen kunt gaan of er sprake is van niet eerder ontdekte structurele schade waardoor bijvoorbeeld instorting dreigt. Controleer alle stopcontacten, leidingen en snoeren en vraag zonodig om advies van het elektriciteitsbedrijf. Gooi voedingsmiddelen die zijn blootgesteld aan hoge tempraturen weg. Neem contact op met uw verzekering. Gooi verbrande of kapotte zaken pas weg als een schade-expert ze heeft kunnen beoordelen
RampenABC
Pagina 32 van 62
Hoofdstuk 5 : Overstroming 1.
Waarom praten over overstroming?
2.
Wat zijn de oorzaken?
3.
Ken de risico's
4.
Bereidt u voor op een overstroming
5.
Wat vertel ik de kinderen?
6.
Hoe beschermt u uw bezit?
7.
Wat moet u doen bij een dreigende overstroming?
8.
Veiligheidsmaatregelen
9.
Wat moet u doen als u met de auto in een overstroming terechtkomt?
10. Wat moet u doen na een overstroming? 1. Waarom praten over overstroming? Overstromingen zijn de meest voorkomende natuurrampen en kosten ieder jaar weer veel mensenlevens en geld. Met uitzondering van grote droogte zijn overstromingen verantwoordelijk voor ongeveer 90% van de schade die ontstaat tengevolge van natuurrampen. De schade ontstaat zowel door de overstroming zelf als door het achterblijven van puin, modder etc. 2. Wat zijn de oorzaken? Overstromingen kunnen voorkomen in de stroomgebieden van rivieren en daar waar het land lager ligt dan meren of zeeën. Vooral in periodes van zware regenval met storm en springvloed zal de kans op overstroming toenemen. Ook kan als gevolg van kruiend ijs een rivier worden afgesloten waardoor een kunstmatige belemmering ontstaat voor het afvloeiende water waardoor het waterpeil achter de ijsdam stijgt en tot overstroming kan leiden. Tot slot kan zware sneeuwval stroomopwaarts in de lente als de sneeuw smelt, tot te grote toevoer van water leiden waardoor rivieren stroomafwaarts overstromen. Hoe meer er wordt gebouwd in gebieden waar vroeger rivieren konden overstromen zonder schade, hoe groter de kans is op overstromingsrampen. In Nederland zien we dit probleem vooral bij het bouwen in uiterwaarden. Als u in een gebied woont met een verhoogd overstromingsrisico, neem dan voorbereidende maatregelen. Vraag zonodig om advies bij uw brandweer of ambtenaar openbare veiligheid. Gedurende een overstroming kunnen rustige rivieren veranderen in woeste stromen en kunnen grote watermassa door dorpen en steden trekken met alle gevolgen van dien. Afhankelijk van neerslag hoeveelheid en duur en van de bodemgesteldheid en de mogelijkheid om neerslag af te voeren, zal op de ene plaats sneller een overstroming dreigen dan op de andere. Viaducten en tunnels kunnen snel vollopen en gevaar opleveren voor verkeersdeelnemers. In bergachtige gebieden kunnen rustige beekjes in een paar seconden veranderen in een woeste waterstroom die alles meesleurt wat in de weg staat. Dit geldt vooral voor idyllische kampeerplekjes langs een beekje; terwijl u niets merkt van het hevige onweer hoog in de bergen, wordt u opeens verrast door het water dat bergafwaarts golft. Houdt dus rekening met overstromingen op plaatsen en op momenten waarvan u het bij oppervlakkige bestudering niet zou verwachten.
RampenABC
Pagina 33 van 62
3. Ken de risico's Volg adviezen van autoriteiten en lokale deskundigen op. Een verhoogde toevloed van rivierwater met mogelijk overstromingsrisico's kan meestal ruim van tevoren worden voorspeld door de deskundigen. Houdt in dergelijke situaties de radio en de TV goed in de gaten en stem zonodig af op uw (regionale) rampenzender. Hetzelfde geldt voor periodes met springvloed en harde storm in de kustregio's. Als ergens dijkbewaking wordt ingesteld is het verstandig om extra aandacht te besteden aan de nieuwsberichten op radio en TV. Wees beducht voor de gevolgen van overstroming. Overstromingen kunnen bomen, stenen en andere voorwerpen meesleuren, gebouwen vernielen en diepe geulen uitslijten. In bergachtige gebieden kunnen overstromingen gepaard gaan met modderstromen of landverschuivingen die levensgevaarlijk zijn. Afhankelijk van de omstandigheden is de overlevingsstrategie de volgende: vlucht naar hogere grond of een hogere verdieping in het gebouw. Zelf een ondiepe snelstromende waterstroom is veel krachtiger dan u zult vermoeden. Het gevaarlijkste wat u kunt doen is te voet of zwemmend te proberen een stroom over te steken. Een halve meter diepe waterstroom is in staat om een auto mee te sleuren met alle gevolgen van dien. 4. Bereidt u voor op een overstroming Stel een Familie Rampenplan op. Zie verder het hoofdstuk "Familie rampenplan”. Bereid u specifiek voor op overstroming. Ga na wat de risico's voor uw omgeving zijn. Neem eventueel contact op met uw brandweer of uw lokale ambtenaar openbare veiligheid. Als u in een risico gebied woont: Overleg met uw verzekeringsagent. Inboedel- en opstalverzekeringen dekken niet standaard schade als gevolg van overstromingen. Stel een evacuatieplan op. Ieder gezinslid moet weten waar naar toe te vluchten als er en overstroming dreigt. Door e.e.a. van tevoren te bespreken zult u in tijden van nood sneller adequaat kunnen reageren. Bespreek het onderwerp met uw gezin. Door van tevoren over overstromingsgevaar te praten kan ieder gezinslid zich mentaal enigszins voorbereiden en daardoor weten wat te doen als het onverhoopt zo ver is.
5. Wat vertel ik de kinderen? Blijf uit de buurt van dijken en dammen die hoog water tegen moeten houden. Blijf uit de buurt van hoge golven op het strand of op een pier. Als je in opeens in een overstroming terechtkomt, stop, draai om en maak dat je weg komt naar hoger terrein. Als het snelstromend water is, is 20-30 centimeter water voldoende om je mee te sleuren met alle gevolgen van dien. Blijf weg uit overstroomd terrein. Je weet maar nooit of het water opeens zal stijgen of er onverwachte diepe stukken inzitten. Ga nooit zwemmen, lopen, fietsen of anderszins in overstroomde gebieden of rivieren. Je kunt meegesleurd worden, verwond raken door puin en scherpe zaken onder water of ziek worden door besmet water uit overstroomde riolen. Blijf uit de buurt van de oever van beekjes in bergachtige gebieden. Ga evenmin op de rand staan van beekjes waarin het water snel stroomt na een overstroming; de oevers kunnen
RampenABC
Pagina 34 van 62
ondermijnd zijn en opeen instorten waardoor je in het water valt en meegesleurd kunt worden. Eet geen voedsel of drank dat in contact is geweest met overstromingswater. Overstromingswater is vaak verontreinigd met water uit overstroomde riolen. Je kunt daar erg ziek van worden. 6. Hoe beschermt u uw bezit? Houdt uw verzekeringspolissen en andere belangrijke documenten in een safe-deposit box. Als het nodig is kunt u ze snel vinden en meenemen naar veiliger oorden.
Bouw niet in een overstromingsgebied zoals een uiterwaard tenzij er voldoende zekerheid is dat u beschermd bent door stevige dijken.
Plaats CV-ketel, boiler en geiser op de hoogste verdieping van de woning als u in een risicogebied woont. Op deze wijze kunt u mogelijk de schade beperken als een overstroming plaatsvindt. Bovendien kan een boiler in tijden van overstroming een voorraadje onbesmet drinkwater vormen.
Informeer bij uw loodgieter of het noodzakelijk en mogelijk is om terugslagkleppen in uw afvoerpijpen te plaatsen zodat terugstromen van rioolwater wordt tegengegaan. Ga na of u door de aanleg van dijkjes of verhoogde tuinstukken, uw woning tegen een overstroming kan beschermen. Vraag in voorkomende gevallen om advies van uw brandweer of lokale ambtenaar openbare veiligheid. Leg een Noodvoorraad aan Zie het hoofdstuk "Noodvoorraad" voor algemene informatie over dit onderwerp.Daarbij moet u in een noodvoorraad ten behoeve van overstromingsrampen het volgende opnemen: •
Basis Noodvoorraad
•
Evacuatie Noodvoorraad
•
Als u in en gebied woont waar u regelmatig met overstromingen of wateroverlast te maken heeft, sla dan wat bouwmateriaal en gereedschap op. Leg tevens een voorraad zandzakken en zand aan.
7. Wat moet u doen bij een dreigende overstroming? Bij een dreigende overstroming doet u het volgende: • • •
Luister permanent naar uw regionale rampenzender. Gebruik daarvoor een draagbare radio die op batterijen werkt Zorg dat u alles in gereedheid brengt voor een eventuele evacuatie.Volg de instructies van de autoriteiten op. Lokale autoriteiten zullen het beste op de hoogte zijn van de situatie in uw omgeving Als u in een gebied woont dat al eerder is overstroomt: o Vul de badkuip, wastafels en/of emmers of plastic flessen met schoon drinkwater. Het waterleidingnet kan besmet raken door rioolwater tijdens en na een overstroming o Breng zaken uit de tuin naar binnen zodat ze niet weggespoeld kunnen worden en gevaar opleveren
RampenABC
Pagina 35 van 62
Breng uw meubels en kostbare spullen zoals audio- en video apparatuur naar de bovenverdiepingen in uw woning. De kans dat ze daar nat worden is in ieder geval kleiner dan op de begane grond van uw woning o Als u daartoe de opdracht krijgt van de autoriteiten, sluit dan de hoofdkranen van water en gas af en schakel de hoofdschakelaar van de elektriciteit af. Dit kan het uitbreken van brand in overstroomde huizen minder waarschijnlijk maken o Zorg dat u een volle tank benzine in de auto heeft.Als de elektriciteit uitvalt als gevolg van een overstroming zullen de benzinepompen geen benzine kunnen leveren Houdt u gereed om te evacueren. Lokale autoriteiten zullen daartoe de opdracht geven als het gevaar te groot wordt.Als u moet evacueren, volg dan de aanwijzingen van de autoriteiten op en gebruik geen kortere wegen. Deze kunnen zijn afgesloten of u in gevaarlijk gebied brengen. o
•
8. Veiligheidsmaatregelen Blijf weg uit gebieden die door overstroming worden bedreigd. Polders en andere lage plaatsen, uiterwaarden en beddingen van beekjes vormen gevaarlijk terrein bij dreigende overstroming. Zorg dat u op hoger terrein of op de hoogste verdieping van een gebouw komt en blijf daar. Ga weg van gevaarlijke waterwegen. Als u in een stroom terechtkomt waarvan het water tot boven uw enkels komt, stop dan, draai u om en neem een andere weg. Probeer NOOIT om door snelstromend water te lopen, zwemmen of met de auto door te rijden. De meeste doden door snelstromend water zijn gevallen onder mensen die dit toch probeerden. Snelstromend water dat boven uw enkels komt is voldoende om u omver te werpen en mee te sleuren. 9.
Wat moet u doen als u met de auto in een overstroming terechtkomt?
Blijf altijd weg uit overstroomd terrein. Probeer NIET om met de auto door overstroomd gebied te rijden. De diepte van het water is lang niet altijd duidelijk en als de motor onder water raakt door een plotselinge diepte of stijging van het water, zit u vast en loopt u het gevaar te verdrinken. Een halve meter snelstromend water is voldoende om een personenauto mee te sleuren. Als u wordt verrast door plotseling stijgend water, zorg dan dat u zo snel mogelijk op hoger terrein komt. Als uw auto in het water komt en de motor slaat af, verlaat dan,als dat enigszins veilig mogelijk is, snel de auto en klim naar hoger terrein. Veel doden zijn gevallen onder personen die trachtten een afgeslagen motor weer op gang te krijgen. Bedenk dat voor iedere 30 centimeter dat het water stijgt, de draagkracht met 500-600 kg toeneemt zodat een personenauto van 1000 kilogram als snel zal worden meegesleurd. De zijwaartse kracht van een stroom water met een snelheid van ongeveer 15 km per uur is 300 kg op een gemiddelde auto. Dat betekent dus dat een waterstroom van 60 cm die voortbeweegt met ongeveer 15 km per uur, met gemak uw auto kan meesleuren. Wees dus verstandig en ga direct naar hoger terrein.
RampenABC
Pagina 36 van 62
10. Wat moet u doen na een overstroming? Zorg dat u zonodig eerste hulp krijgt in het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Wonden die in aanraking zijn geweest met overstromingswater zullen sneller ontsteken als gevolg van de verontreinigingen in dat water. Help buren die dat nodig hebben zoals kinderen die alleen thuis zijn en ouderen of gehandicapten. Blijf weg uit rampgebieden. Uw aanwezigheid hindert hulpverleners en brengt u zelf in gevaar door besmetting, puin en scherpe zaken die zijn meegesleurd etc. Blijf luisteren naar uw regionale rampenzender en ga pas naar huis als u daar hoort dat dat weer veilig kan. Het gevaar van overstromingen is niet afgelopen als het water weg is; er kunnen allerlei onderliggende gevaren zijn zoals gaslekkages, weggeslagen wegen, ondermijnde dijken etc. Blijf weg uit overstroomde gebouwen; de funderingen kunnen zijn ondermijnd waardoor instorting dreigt. Vraag zonodig advies van de brandweer. Als u ergens kapotte bovenleidingen ziet, meldt dit dan aan de autoriteiten zodat zij maatregelen ter voorkoming van elektriciteitsongevallen kunnen nemen.
Doe hetzelfde met gebroken gasleidingen of als u ergens een gaslucht ruikt. Rook niet en gebruik geen open vuur als u gebouwen betreedt na een overstroming. Let goed op wat u doet en waar u loopt in beschadigde gebouwen. • Doe stevige schoenen aan. Voorkom daarmee voetverwondingen • Gebruik zaklampen • Onderzoek de wanden, vloeren en kozijnen om er zeker van te zijn dat het gebouw of de woning niet dreigt in te storten.Zoek naar scheuren en barsten • Let op of er ergens brandgevaar is. Er kan sprake zijn van kapotte gasleidingen, elektriciteitsleiding en allerlei kortsluiting door waterresten. Ook kunnen brandbare stoffen door het water zijn meegevoerd en in de woning zijn achtergebleven • Kijk specifiek of er ergens gaslekkage is. Als u gas ruikt, open de ramen, sluit de hoofdkraan af, ga dan direct naar buiten en waarschuw de brandweer. Als u zelf het gas al had afgesloten, raadpleeg dan eerst een deskundige voordat u het gas weer aanzet • Kijk of de elctriciteitsleidingen onbeschadigd zijn. Als u ergens vonken ziet, geknetter hoort of als u brandend isolatie materiaal ruikt, sluit dan de hoofdschakelaar af en waarschuw de brandweer • Als u bij het afsluiten van de hoofdschakelaar in het water zou moeten gaan staan, doe dan niets en waarschuw direct de brandweer of het energiebedrijf • Elektrische apparaten die nat zijn geweest moeten eerst drogen en worden nagekeken door een deskundige voordat u ze weer aansluit op het lichtnet • Kijk of de waterleidingen en afvoerpijpen onbeschadigd zijn. Waarschuw in voorkomende gevallen het waterleidingsbedrijf en/of de gemeente. Als u twijfelt aan de veiligheid van uw drinkwater,gebruik het dan niet en gebruik uw noodvoorraad • Kijk uit voor losliggende zaken en vallend puin • Maak foto's van de schade zodat u schadeclaims kunt onderbouwen.
RampenABC
Pagina 37 van 62
Gooi voedingsmiddelen en drank die in aanraking zijn gekomen met het water weg. Eventueel kan blikvoedsel gebruikt worden mits de blikken onbeschadigd zijn gebleven. Overstromingswater is vaak verontreinigd met rioolwater en kan ziektes veroorzaken. Als u vermoedt dat het drinkwater niet veilig is, gebruik het dan niet en neem water uit uw noodvoorraad.Vraag in geval van twijfel om advies van uw waterleidingbedrijf of de lokale GGD. Pomp ondergelopen kelders niet in een keer leeg maar doe dat in een dag of drie. Hiermee voorkomt u dat de met water verzadigde bodem aan de buitenzijde van de kelder, de wanden naar binnendrukt.
RampenABC
Pagina 38 van 62
Hoofdstuk 6 : Noodweer 1.
Waarom praten over zwaar onweer?
2.
Wat is zwaar onweer en hoe ontstaat het?
3.
Ken de risico’s
4.
Bereidt u voor op zwaar onweer
5.
Wat vertel ik de kinderen?
6.
Hoe beschermt u uw bezit?
7.
Wat te doen als u buiten bent en een zware onweerbui nadert?
8.
Wat te doen als u al rijdende met de auto in een zware onweersbui terechtkomt?
9.
Wat te doen na een zware onweersbui?
10. Wat te doen als iemand is geraakt door de bliksem? 1. Waarom praten over zwaar onweer? Ondanks hun relatieve geringe afmetingen zijn alle onweersbuien gevaarlijk. Iedere onweersbui produceert bliksem waardoor jaarlijks mensen worden gedood. Zware regen en hagelbuien kunnen overstromingen veroorzaken. Zware windstoten, hagelbuien en soms tornado's of windhozen kunnen ontstaan in een onweersbui. Onweersbuien zijn relatief kleine weersgebieden, zeker als ze worden vergeleken met andere weerssystemen. Een typische onweersbui is zo'n 25 kilometer in doorsnede en duurt ongeveer 20 tot 30 minuten. Ongeveer 10% van alle onweersbuien zijn zware onweersbuien met extra risico's zoals hierboven genoemd. 2. Wat is onweer en hoe ontstaat het? De Amerikaanse National Weather Service (NWS) beschouwt een onweersbui als een zware bui als deze hagelstenen voortbrengt van tenminste 2 centimeter doorsnede, windsnelheden van 90 kilometer per uur of meer of een tornado produceert. Onweersbuien kunnen alleen of in groepen of lijnen voorkomen. Sommige van de meest zware effecten van een onweersbui treden op als deze bui langere tijd blijft hangen boven één plaats. Bliksem is een groot gevaar tijdens een onweersbui. Het is de bliksem die het gedonder produceert dat tijdens onweer valt te horen. Bliksem is onvoorspelbaar waardoor het gevaar voor mens en gebouw groot is. In Amerika worden jaarlijks tussen de 70 en 100 mensen gedood door de bliksem terwijl een veelvoud van personen wordt getroffen en al dan niet met restverschijnselen overleeft. Mensen die een blikseminslag overleven hebben last van allerlei klachten zoals geheugenverlies, aandacht- en concentratie stoornissen, slaapstoornissen, duizeligheid, gewrichtsklachten, vermoeidheid etc. Het is een fabeltje dat bliksem nooit tweemal op dezelfde plaats inslaat; integendeel, bliksem zal meerdere malen dezelfde plek raken als er sprake is van en bliksemontlading. 3. Ken de risico's Blikseminslag komt vaak voor zonder dat het regent en kan zo'n 15 kilometer uit de buurt van de regenval optreden. "Weerlicht" is feitelijk bliksem van een onweersbui die te ver verwijderd is om de donder te horen. De bui kan echter wel uw kant uit komen. U loopt het risico om door bliksem te worden getroffen als u de donder van de onweersbui kunt horen. Omdat licht veel sneller gaat dan geluid, zult u vaak de bliksem al hebben gezien voordat u de donder kunt horen. Als bliksem en donder direct na elkaar zijn waar te nemen, dan is de kans op blikseminslag het grootst.
RampenABC
Pagina 39 van 62
Om de afstand tussen u en de onweersbui bij benadering te kunnen inschatten telt u eenentwintig, twee- en-twintig, drie-en-twintig etc. Iedere tel staat daarbij voor ongeveer 1 kilometer. Als u dus tot drie- en- twintig kunt tellen is de onweersbui ongeveer 3 kilometer van u verwijderd. Wordt de tijd tussen bliksemflits en donder korter, dan zal de bui naar u toe komen; wordt de tijd langer dan beweegt de bui van u af. Veel zware onweersbuien produceren hagel. Grote hagelstenen of glasscherven die hier door zijn ontstaan, kunnen mens en dier verwonden. Hagelstenen kunnen zo klein zijn als een erwt of zo groot als een tennisbal en kunnen een vernietigend effect op glas, autoruiten, oogstgewassen, daken etc. hebben. Als u in een hagelbui terechtkomt, zoek dan direct dekking. Zorg dat ook uw huisdieren en vee bescherming kunnen vinden tegen de hagelstenen. Windstoten die kunnen optreden bij onweersbuien kunnen snelheden hebben van 150 tot 200 kilometer per uur en hebben genoeg kracht om auto's, bomen, caravans etc. om te gooien. De schade die daarbij ontstaat kan net zo groot zijn als die bij een tornado. Als er wordt gewaarschuwd voor een zware onweersbui, zoek dan direct dekking in een stevig gebouw en ga niet schuilen in ruimtes die niet stevig zijn verankerd aan hun fundament. Ook een caravan kan worden omgeblazen! 4. Bereidt u voor op zwaar onweer Stel een Familie Rampenplan op. Zie verder het hoofdstuk "Familie Rampenplan". Weet wat de risico's voor uw omgeving zijn. Zwaar onweer kan het hele jaar door optreden op ieder moment van de dag. Neem zonodig contact op met de lokale brandweer. Bedenk hoe u te weten kunt komen of een windhoos of tornado kan optreden. Windhozen of tornado's kunnen ontstaan uit zware onweersbuien langs koufronten en aan de voorzijde van koufronten. Bedenk welke ruimte in uw woning of verblijfplaats als veilige ruimte kan worden uitgekozen waar het gezin kan schuilen tijdens zwaar onweer. Deze ruimte dient geen ramen te hebben of deuren met glas of dakvensters. Deze kunnen gebroken worden door hagelstenen of sterke wind en daarbij verwondingen geven door de glasscherven. Leer hoe u door te hurken op de grond, uw lichaamsoppervlak dat getroffen kan worden door bliksem zo klein mogelijk kan maken. Maak uzelf het kleinst mogelijke doel voor de bliksem en minimaliseer uw aanraking met de grond. De stroom die door de grond loopt als vlakbij bliksem in slaat, is minstens zo gevaarlijk als de blikseminslag zelf en kan u evengoed zwaar verwonden of doden. Ga daarom gehurkt op uw tenen of het voorste deel van uw voeten zitten. Het is enorm belangrijk in dit geval om de voeten tegen elkaar te houden. Tevens is het veiliger om de handen over de oren te houden dan de armen over de benen te houden. De positie van het hoofd is niet belangrijk bij een directe inslag. De kans is veel groter wanneer men in de openlucht overvallen is door een onweersbui, dat de bliksem vlakbij inslaat. Hier is het belangrijk dat de voeten tegen elkaar zijn, anders zou de ontlading via de grond, via het ene been, door het lichaam, via het andere been verder kunnen gaan. De handen over de oren zijn om u zelf te beschermen tegen de drukgolf die een inslag binnen 20 meter veroorzaakt. Binnen deze 20 meter is de drukgolf supersonisch. U zult dan ook niets horen. Daarbuiten is het enkel een harde knal. Dit alles is gevaarlijker dan een directe inslag. Een directe inslag gaat meestal zodanig dat de vonk langs het lichaam gaat. Het lichaam heeft op dat moment veel hogere weerstand dan de op dat moment toch al geïoniseerde lucht.
RampenABC
Pagina 40 van 62
Indirecte inslagen vormen altijd het meeste gevaar. Overigens is overeindstaand haar niet de enige waarschuwing. Voorafgaand aan een inslag kunnen er streamers ontstaan. Wanneer een voorontlading (de leader, welke van wolk naar aarde gaat) dicht genoeg bij het oppervlak komt, zullen er streamers vanaf scherpe punten (hekken, haren, antennes, grassprietjes e.d.) naar boven komen. Een of meerdere streamers zullen contact maken met de leader, zodat de verbinding ontstaat, waarover de hoofdontlading van aarde richting wolk gaat. Deze streamers zijn soms zichtbaar (heel kort), soms zorgen deze op metalen dingen (kruizen) voor een groenig licht (Sint Elmusvuur), maar meestal kunt u ze ruiken (zwavel/ozonachtig) en vooral horen (hoogfrequente schreeuw of gepiep). Onderzoek hoe waarschuwingen voor zwaar onweer worden verstrekt in uw omgeving. In Nederland zal dit over het algemeen via de landelijke radiostations geschieden. Houdt ook de reguliere weersberichten in de gaten, vooral als u van plan bent om te gaan watersporten of andere activiteiten buitenshuis gaat ondernemen. Leer EHBO en reanimatie. Neem contact op met uw lokale Rode Kruis afdeling of uw lokale EHBO-vereniging. Laat uw gezinsleden, inclusief de wat oudere kinderen, EHBO en Reanimatie leren. Deze kennis kan het verschil tussen leven en dood betekenen. Iedereen zou moeten weten hoe een slachtoffer van blikseminslag dient te worden behandeld. Stel activiteiten buitenshuis uit als onweer wordt voorspeld. De meeste mensen schuilen wel voor regen maar de meeste mensen die worden getroffen door de bliksem bevinden zich niet in een regenbui! Door activiteiten buitenshuis uit te stellen beschermt u zichzelf en uw kinderen het beste tegen de gevaren van een onweersbui. Als u een onweersbui ziet of hoort aankomen, ga dan direct schuilen in een stevig gebouw of in de auto. Stevige gebouwen zijn de veiligste plaats tijdens een onweersbui. Als zo'n gebouw niet in de buurt is, is een auto met een gesloten metalen dak de beste plaats om te schuilen. Als u in een metalen kooi zoals een auto zit, zal bij bliksem inslag de stroom om u heen weg worden gevoerd. U moet daarbij niet contact maken met de grond en de ramen gesloten houden. Als u niet kunt schuilen in een gebouw of in een auto of als u voelt dat uw haren "recht overeind" gaan staan, ga dan zo snel mogelijk naar de laagstgelegen plek in de buurt, hurk op uw tenen. Het is enorm belangrijk in dit geval om de voeten tegen elkaar te houden. Tevens is het veiliger om de handen over de oren te houden dan de armen over de benen te houden. Oefen met deze houding en laat ook uw kinderen net zolang oefenen totdat ze deze houding snel kunnen aannemen. Blijf uit de buurt van hoge zaken als bomen, lantaarnpalen, hekken, torens, hoogspanningsleidingen etc. Deze zullen bliksem aantrekken. Ga nooit tijdens een onweersbui onder een alleenstaande boom in het open veld staan. Bliksem zal over het algemeen inslaan in het hoogste object of hoogste punt in de omgeving. Blijf uit de buurt van metalen zaken zoals een paraplu, tentstokken, fietsen, gereedschap en hengels. Bliksem zal aangetrokken worden door deze stroomgeleidende voorwerpen. Als u op het water aan het varen bent of in het water zwemt, ga dan onmiddellijk aan land.
RampenABC
Pagina 41 van 62
Blijf bij onweer weg bij de waterkant of het strand. De vochtige bodem is een goede geleider voor de stroom die ontstaat bij blikseminslag. Ook water is een uitstekende stroomgeleider zodat blikseminslag op afstand een eind door het water of de vochtige grond kan reizen en tot verwondingen of de dood kan leiden. Ieder jaar opnieuw worden mensen gedood door bovenbeschreven proces. Zet televisie en radio af en blijf weg van de telefoon totdat de onweersbui is weggetrokken. Bliksem kan elektrische apparaten beschadigen en/of op andere wijze gevaarlijk maken. Blijf uit de buurt van stromend water in de woning. Raak de kranen niet aan en ga uit bad of onder de douche vandaan als het onweert. Blikseminslag kan via de waterleiding in huis komen en schade aanrichten. Bespreek de risico's van zwaar onweer met alle gezinsleden.Iedereen zou moeten weten wat te doen tijdens zwaar onweer. 5. Wat vertel ik de kinderen? Het geluid van de donder kan voor kinderen eng zijn en ze angstig maken. Neem deze angst zoveel mogelijk weg en leg uit hoe de donder ontstaat. Leer uw kinderen hoe ze zichzelf tijdens een onweersbui in veiligheid kunnen brengen. 6. Hoe beschermt u uw bezit? Maak een lijst van zaken die u binnenshuis wilt brengen als een onweersbui dreigt. Een dergelijke lijst zal u als geheugensteuntje helpen op die momenten wanneer dat nodig is.Door kleine zaken binnenshuis te halen voorkomt u dat ze worden weggeblazen door de wind die bij een onweersbui opsteekt. Houdt bomen en struiken gesnoeid. Maak bomen meer bestand tegen hoge windsnelheden door dode takken te verwijderen en door te zorgen dat de takken niet te dicht op elkaar zitten zodat de wind tussen de takken door kan blazen. Bovendien voorkomt u daarmee dat afgewaaide takken leiden tot verwondingen of beschadiging. Verwijder alle losliggende afval uit uw tuin. Dit kan door de wind worden weggeblazen en tot verwondingen of schade leiden. Overweeg om raamluiken of rolluiken aan te schaffen als u in een extra risico omgeving woont. Installeer bliksemafleiders als uw woning alleen in het open veld staat of het hoogste gebouw in de omgeving is. Bliksemafleiders voeren de stroom van de blikseminslag af naar aarde en verminderen de kans op brand als gevolg van blikseminslag aanzienlijk.
7. Wat te doen als u buiten bent en een zware onweersbui nadert? Als u op het water aan het varen bent of in het water zwemt, ga dan onmiddellijk aan land. Blijf bij onweer weg bij de waterkant of het strand. De vochtige bodem is een goede geleider voor de stroom die ontstaat bij blikseminslag. Ook water is een uitstekende stroomgeleider zodat blikseminslag op afstand een eind door het water of de vochtige grond kan reizen en tot verwondingen of de dood kan leiden. Ieder jaar opnieuw worden mensen gedood door bovenbeschreven proces.
RampenABC
Pagina 42 van 62
Ga schuilen in een stevig gebouw met massieve wanden. Dergelijke gebouwen bieden de beste bescherming tegen zwaar onweer. Vermijdt tenten, picknickplaatsen, bushokjes etc. Terwijl de meeste mensen deze wel gebruiken als bescherming tegen de regen, bieden ze geen bescherming tegen blikseminslag. Bovendien beschermen ze niet tegen harde wind en grote hagelstenen. Als zo'n gebouw niet in de buurt is, is een auto met een gesloten metalen dak de beste plaats om te schuilen. Als u in een metalen kooi zoals een auto zit, zal bij blikseminslag de stroom om u heen weg worden gevoerd. U moet daarbij niet contact maken met de grond en de ramen gesloten houden. Als u in het bos bent, zoek dan een groepje lage bomen in het laagste deel van het terrein. Denk daarbij wel aan de gevaren van plotselinge overstromingen door hevige regenval waarbij rustige beekjes in kolkende rivieren veranderen. Ga nooit onder een alleenstaande boom in het open veld staan. Als laatste toevluchtsmiddel en als andere mogelijkheden niet beschikbaar zijn, ga dan naar het laagste deel van het terrein, blijf uit de buurt van metalen objecten, palen etc. en ga gehurkt op uw tenen zitten, sla uw armen om uw hoofd, houdt uw voeten zo dicht mogelijk bij elkaar en houdt uw hoofd zo laag mogelijk. Ga niet plat op de grond liggen! Blijf uit de buurt van hoge structuren zoals masten, lantaarnpalen, hoogspanningsleidingen etc. Bliksem slaat in op de hoogste objecten in de omgeving. Blijf uit de buurt van bliksemafleiders zoals golfclubs, tractors, vishengels, fietsen en kampeeruitrusting. Bliksem wordt aangetrokken door metalen voorwerpen. 8.
Wat te doen als u al rijdende met de auto in een zware onweersbui terechtkomt?
Ga aan de kant op de vluchtstrook of in de berm en zorg dat u uit de buurt van bomen of andere hoge objecten blijft. Blijf in de auto en doe de alarmlichten aan totdat de zware regen over is. De zware regenbuien die kunnen optreden tijdens een onweersbui reduceren het zicht in ernstige mate waardoor rijden onveilig wordt. Ook ontstaat er door de neerslag de kans op aquaplaning waarbij de autobanden de grip op het wegdek verliezen en de auto in een slip raakt. Vermijdt zoveel mogelijk de aanraking met metalen delen van de auto. De stroom van de blikseminslag zal door het chassis van de auto worden geleid en in principe niet bij u kunnen komen. Neem echter geen enkel risico. Blijf weg van overstroomde wegen. De meeste ongelukken gebeuren als mensen proberen over ondergelopen weggedeeltes door te rijden. De diepte van het water is niet altijd waar te nemen, de weg kan ondermijnd zijn geraakt door stromend water, de motor kan afslaan en het water kan plotseling stijgen etc. Bedenk dat voor iedere 30 centimeter dat het water stijgt, de draagkracht met 500-600 kg toeneemt zodat een personenauto van 1000 kilogram als snel zal worden meegesleurd. De zijwaartse kracht van een stroom water met een snelheid van ongeveer 15 km per uur is 300 kg op een gemiddelde auto. Dat betekent dus dat een waterstroom van 60 cm die voortbeweegt met ongeveer 15 km per uur, met gemak uw auto kan meesleuren. Wees dus verstandig en ga direct naar hoger terrein.
RampenABC
Pagina 43 van 62
9. Wat te doen na een zware onweersbui? Houdt de nieuwsberichten op de (regionale) rampenzender in de gaten inzake informatie over schade, overstromingsgevaar, afgesloten wegen etc. Help buren die dat nodig hebben zoals ouderen en kinderen waarvan de ouders niet thuis zijn. Blijf weg uit gebieden waar schade is ontstaan. Breng uzelf niet in onnodig gevaar en loop niet in de weg. Kijk of er schade is ontstaan die gevaar oplevert zoals gebroken hoogspanningsleidingen. Meldt e.e.a aan de brandweer of het energiebedrijf en waarschuw anderen voor het gevaar. 10. Wat te doen als iemand is geraakt door de bliksem? Bel voor hulp 1-1-2. Geef eerste hulp. Reanimeer als ademhaling en/of hartslag zijn gestopt. Alleen mensen die de juiste training hebben gehad mogen reanimeren. Controleer of er brandwonden zijn; kijk op twee plaatsen omdat de bliksem ergens is binnengegaan en ergens buiten is gekomen. Behandel brandwonden met koud stromend water gedurende minimaal 10-15 minuten. Mensen die zijn geraakt door de bliksem kunnen allerlei schade hebben opgelopen aan het zenuwstelsel waardoor ze bijvoorbeeld doof zijn, niet kunnen staan of in de war zijn. Mensen die door de bliksem zijn geraakt zijn niet elektrisch opgeladen en kunnen dus geen elektrische schokken afgeven aan hulpverleners.
RampenABC
Pagina 44 van 62
Hoofdstuk 7 : Hittegolf 1.
Waarom moeten we het over extreme hitte hebben?
2.
Wat is extreme hitte?
3.
Ken de risico's
4.
Wat moet u doen als iemand vermoedelijk een hitteberoerte of zonnesteek heeft?
5.
Bereidt u voor
6.
Bescherm uw gezin en uw bezit
7.
Wat moet u doen bij extreme hitte?
1. Waarom moeten we het over extreme hitte hebben? Hitte kan een mens doden door het menselijk lichaam te zwaar te belasten. Onder normale omstandigheden zorgt het menselijk lichaam door zweetproductie voor afkoeling. Echter, als het erg heet en vochtig is, zal de verdamping van zweet afnemen waardoor de afkoeling van het lichaam minder wordt en het lichaam zal opwarmen. Vooral oudere mensen, mensen met veel overgewicht en jonge kinderen zullen onder dergelijke omstandigheden sneller oververhit kunnen raken en lopen een groter risico op uitdroging. De duur van de extreme hitte speelt een belangrijke rol bij de mate waarin mensen last krijgen. Hoe langer de hitte aanhoudt, des te belangrijker is het om op te passen en te zorgen voor voldoende koelte, rust, vocht- en zoutinname. Onderzoek heeft aangetoond dat bij het aanhouden van een hittegolf langer dan 2 dagen, het aantal mensen dat last krijgt van ziekteverschijnselen zal toenemen. 2. Wat is extreme hitte? De definitie van extreme hitte verschilt van plaats tot plaats. In het algemeen kan worden gesteld dat gesproken kan worden van extreme hitte als de temperatuur 10 graden hoger is dan normaal voor de tijd van het jaar en dat dit enkele dagen aanhoudt. Vaak is er tevens sprake van een sterk verhoogde luchtvochtigheid. Onder dergelijke omstandigheden spreken we van een hittegolf. Een hittegolf is gevaarlijk voor bovengenoemde kwetsbare groepen en zal over het algemeen sneller gevaar opleveren voor de inwoners van grote steden dan voor plattelandsbewoners. In steden zal de hitte blijven hangen door te weinig frisse wind door opwarming van wegen (asfalt) en gebouwen. Er ontstaat dan al snel een oveneffect. Complicerende factor hierbij is dat onder dergelijke atmosferische omstandigheden de vorming van smog zal toenemen. Smog leidt tot een verhoogd ozongehalte in de buitenlucht waardoor mensen met aandoeningen van de luchtwegen en/of hart- en vaatziekten, extra problemen kunnen krijgen. Daarbij zal in zo’n periode de wind vaak uit oostelijke richtingen komen waardoor de smog uit het Duitse Roergebied over Nederland trekt, daarbij bijdragend aan de problemen. Daarbij dient tot slot te worden opgemerkt dat mannen in het algemeen meer zweten dan vrouwen en daardoor sneller het risico lopen om door excessief zweten uit te drogen met alle gevaren van dien. 3. Ken de risico’s Een hittegolf is een periode met temperaturen gemiddeld 10 graden hoger dan normaal voor de tijd van het jaar waarbij de luchtvochtigheid vaak erg hoog is en er vaak sprake zal zijn van smogvorming.
RampenABC
Pagina 45 van 62
Ouderen, mensen met overgewicht en kinderen zijn extra kwetsbaar. Voor mensen met aandoeningen van de luchtwegen en/of het hart- of de bloedvaten zal de vaak in zo’n hittegolf optredende smogvorming, extra risico opleveren. Hittekrampen zijn spierkrampen ten gevolge van zware inspanning bij extreme hitte en zijn het eerste signaal dat het menselijk lichaam problemen krijgt met de hitte. Oververhitting of uitputting treedt op als mensen zich zwaar lichamelijk inspannen in een hete, vochtige omgeving en daarbij gaan uitdrogen. De zweetproductie neemt af en de lichaamstemperatuur zal stijgen en uiteindelijk leiden tot een hitteberoerte (ook wel zonnesteek genoemd). Iemand die lijdt aan oververhitting voelt koel aan, heeft veel zweet en hoofdpijn, is misselijk of moet braken (waardoor nog meer vocht verloren raakt) en heeft een normale tot stijgende temperatuur. Bij een hitteberoerte is de huid heet en rood en meestal is er weinig zweet. Het bewustzijn is verminderd of er is sprake van bewusteloosheid. De ademhaling is oppervlakkig en de pols tikt snel en zacht (zgn.weke pols). De lichaamstemperatuur is verhoogd en kan boven de 40 graden Celsius stijgen. 4. Wat moet u doen als iemand vermoedelijk een hitteberoerte of zonnesteek heeft? Een hitteberoerte of zonnesteek is een levensbedreigende situatie en vereist onmiddellijke actie en acute medische behandeling! Bel onmiddellijk 1-1-2 of laat iemand anders bellen. Verplaats het slachtoffer naar een koelere omgeving en/of uit de zon en zorg er voor dat het lichaam snel wordt afgekoeld. Doe dat met koele wassingen een koel bad of maakt het lichaam nat met vochtige doeken en laat een ventilator lucht hier over heen blazen. Houd hierbij goed in de gaten of het slachtoffer blijft ademen. Zo niet, reanimeer dan. Terwijl u zorgt dat geforceerde afkoeling blijft doorgaan kunt u, als het slachtoffer bij kennis is en niet misselijk is of braakt, lepelsgewijs wat vocht gaan toedienen. De voorkeur hierbij gaat uit naar koude soep, bouillon of ORS (orale rehydratie substitutie) zoals u bij de apotheek/drogist kunt kopen. Bij hittekrampen laat u het slachtoffer rusten door bijvoorbeeld hem/haar comfortabel neer te leggen in een koele omgeving en/of uit de zon. Zorg dat het verkrampte lichaamsdeel (meestal de benen) wat gestrekt wordt en help daar eventueel bij. Geef het slachtoffer een half glas koel water en instrueer hem/haar dit glas met kleine slokjes langzaam leeg te drinken. Herhaal dit na 15-20 minuten. Geef geen koffie, thee of alcoholische dranken want die zullen leiden tot (verdergaande) uitdrogingsverschijnselen. Bij oververhitting of uitputting brengt u het slachtoffer in een koele omgeving en/of uit de zon en verwijdert u kledingstukken waarna u koele, natte handdoeken of lakens op het lichaam legt. Als er geen sprake is van misselijkheid of braken, geeft u het slachtoffer een half glas koel water te drinken en instrueer hem/haar dit glas met kleine slokjes langzaam leeg te drinken. Herhaal dit na 15-20 minuten. Blijf daarbij goed op de ademhaling en het bewustzijn van het slachtoffer letten. 5. Bereidt u voor op extreme hitte Stel een Familie Rampenplan op (zie verder de paragraaf Familie Rampenplan"). Bekijk dit plan goed als er een hittegolf voor de deur staat of is uitgebroken. Weet wat de risico’s van extreme hitte zijn en welke symptomen daarbij optreden als iemand het slachtoffer dreigt te worden. Als u geen airconditioner hebt, zorg dan dat u op de heetst momenten van de dag plaatsen weet te vinden waar het koel is zoals grote winkels, openbare gebouwen etc. Een goede airconditioner is de beste bescherming tegen oververhitting.
RampenABC
Pagina 46 van 62
Plan uw dagindeling zo dat u op de heetste momenten van de dag het rustig aan kan doen. Neem een voorbeeld aan de siësta die in van nature hete landen wordt gehouden. Denk er daarbij aan dat de gevaren van oververhitting vooral dreigen voor mensen die gewoon hard doorgaan in de extreme hitte. Zij lopen het risico verward te raken en daarbij niet meer goed in te kunnen schatten wat te moeten doen (stoppen en afkoelen) met alle gevolgen van dien. Vraag aan uw huisarts of specialist of u rekening moet houden met het inname tijdstip en/of dosis van uw medicijnen. Sommige medicijnen zullen een negatieve invloed kunnen hebben op de bloedcirculatie waardoor de lichaamswarmte slechter kan worden afgevoerd en het lichaam dus (nog) sneller oververhit kan raken. Bedenk van tevoren of u in uw familie of omgeving mensen kent die extra kwetsbaar zijn voor hitte en spreek af of- en zo ja, hoe u ze zou kunnen helpen bij een hittegolf. Draag lichte-, luchtige kleding die goed absorberend is. Lichte kleding reflecteert het zonlicht beter dan donkere (denk maar aan asfalt dat gloeiend heet wordt en witte marmer nauwelijks). Zorg dat u weet hoe u EHBO en reanimatie moet geven. Informeer bij uw lokale Rode Kruis of lokale EHBO vereniging. Bespreek de risico’s van extreme hitte met elkaar zodat iedereen weet hoe problemen kunnen worden voorkomen en wat te doen als ze toch optreden. Bij de voorbereiding op extreme hitte zou u in ieder geval extra watervoorraden moeten aanleggen. Reken onder dergelijke omstandigheden op minstens 6 – 8 liter per persoon per dag, exclusief water voor persoonlijke verzorging of toilet. 6. Bescherm uw gezin en uw bezit Overweeg de aanschaf van een airconditioner. Als u er een gaat/laat plaatsen, zorg er dan voor dat dit op de juiste wijze gebeurt en voorkom kieren waardoor warmte naar binnen kan komen of koelte kan ontsnappen. Zorg er voor dat uw woning goed is geïsoleerd. Een goede isolatie werkt niet alleen als het buiten koud is maar ook als het buiten heet is. Let op kieren en gaten waardoor warmte naar binnen komt of koelte ontsnapt. Haal de nacht- en ochtend koelte in huis door in die perioden goed te ventileren en sluit uw woning zo goed mogelijk af als het warm begint te worden (meestal omstreeks 10 uur ’s ochtends). Houdt uw woning dus overdag gesloten en zet geen ramen of deuren open. Sluit daarbij gordijnen, luxaflex, zonneschermen, luiken etc. Overweeg zonodig om zonnewering aan te (laten)brengen en laat u daarbij adviseren. Hang in geval u niet over zonnewering beschikt een wit laken of licht gekleurd kleed op aan de buitenzijde van ramen en deuren met veel glas. Plaats in de woning ventilatoren zodat u een luchtstroom kunt opwekken die voor enige afkoeling kan zorgen. 7. Wat moet u doen bij extreme hitte? Doe het rustig aan. Vermijdt inspanning en pas uw (werk)tempo aan. Zorg voor voldoende rust en neem een "siësta" van 12-15 uur. Probeer om zware inspanning op het koelste moment van de dag te leveren. Dit is meestal in de vroege ochtenduren. Blijf zoveel mogelijk uit de zon en voorkom aldoende extra opwarming.
RampenABC
Pagina 47 van 62
Gebruik, ook als u in de schaduw blijft, een goed anti-zonnebrandmiddel met een voldoende hoge beschermingsfactor. Door weerkaatsing van UV-licht kunt u ook in de schaduw zonnebrand oplopen. Zeg alle evenementen die zich overdag in de buitenlucht af zullen spelen af. Verplaats ze eventueel naar de koelste delen van de dag die meestal ’s ochtends vroeg vallen. Bedenk dat er door de extreme hitte gevaren dreigen voor alle aanwezigen die te lang in de zon moeten blijven of te weinig afgekoeld (kunnen) worden. Vermijd snelle temperatuurswisselingen. Ga niet als u warm thuiskomt direct onder een ijskoude douche staan. Vooral ouderen en mensen met bloedsomloop problemen kunnen door snelle temperatuurswisselingen bloeddrukschommelingen krijgen waardoor bewusteloosheid of erger kan optreden. Blijf zoveel mogelijk binnen en zorg er voor dat de koelte binnen blijft en de warmte buiten. Draag lichte-, luchtige kleding en bedek de huid zoveel mogelijk tegen zonnebrand. Draag een zonnehoed, pet of ander hoofddeksel en voorkom daarmee dat u via uw schedeldak of gezicht teveel opwarmt of dat uw huid daar verbrandt. Drink veel, zelfs als u niet direct dorst heeft. Uitdroging is een groot risico en wordt vaak in eerste instantie niet herkend. Vermijdt daarbij alcoholische dranken omdat die de effecten van de hitte op uw lichaam kunnen versterken.
RampenABC
Pagina 48 van 62
Hoofdstuk 8 : Bosbrand 1.
Waarom praten over bosbrand?
2.
Wat veroorzaakt bosbranden?
3.
Ken de risico'sBereidt u voor
4.
Wat vertel ik de kinderen?
5.
Hoe beschermt u uw bezit?
a.
Huizen en gebouwen
b.
Planten en overige begroeiing
6.
Verminder brandgevaar
7.
Hoe voorkomt u bosbrand?
8.
Wat te doen bij dreigende bosbrand?
a.
In de woning
b.
Buiten de woning
9.
Wat te doen als u moet evacueren?
10. Wat te doen als de bosbrand is geblust? 11. Terug naar uw woning 12. Drinkwater 1. Waarom praten over bosbrand? Steeds meer mensen verblijven kortere of langere tijd in een woning, stacaravan of huis in of bij een bosrijke omgeving, binnen en buiten Nederland of België. In zo'n omgeving is vooral tijdens droge-, warme perioden, het gevaar voor bosbrand aanwezig. Bosbranden beginnen vaak onopgemerkt maar kunnen in korte tijd hele stukken bos in lichterlaaie zetten en zich razendsnel uitbreiden naar de bewoonde wereld. 2. Wat veroorzaakt bosbrand? Er zijn drie verschillende soorten bosbranden: •
een oppervlakkige brand die zich langzaam over de bosbodem verspreidt. Dit is de meest voorkomende soort
•
een ondergrondse brand (veenbrand) die zich langzaam op en in de bodem van het bos verspreidt
•
de boomtopbrand waarbij het vuur zich razendsnel verspreidt door de boomtoppen. Dit is de gevaarlijkste soort bosbrand.
Als u in een droge, - warme periode in een bosrijke omgeving verblijft, houd dan de berichtgeving van de bosbeheerder goed in de gaten en wees zeer voorzichtig met open vuur. Vraag zonodig om advies bij de lokale brandweer. 3. Ken de risico's Een belangrijk deel van alle bosbranden ontstaat door menselijk toedoen of nalatigheid. Roken, kampvuurjes en barbequevuur in een uitgedroogd bos, brengt een groot risico op bosbrand met zich mee. Ook blikseminslag veroorzaakt vaak bosbranden.
RampenABC
Pagina 49 van 62
4. Bereidt u voor Maak uw Familie Rampenplan. Zie verder het hoofdstuk "Familie Rampenplan “. Maak daarin specifieke plannen voor het geval u te maken krijgt met een bosbrand. Stel u zelf op de hoogte van de lokale risico's en neem daarbij zonodig contact op met de lokale brandweer en/of bosbeheerder. Als u in een risico gebied woont: Houdt dan rekening met de bouwmaterialen die u gebruikt en met de soort beplanting en bomen in uw tuin. Naaldbomen bevatten over het algemeen veel hars en zullen goed branden tijdens een droge-, warme periode. Hetzelfde geldt voor rieten dakbedekking die ook erg brandgevaarlijk kan zijn. Zorg er voor dat brandweervoertuigen uw woning of recreatieobject kunnen bereiken. Geef in- en uitritten van uw erf goed aan zodat deze ook bij slecht zicht (rook- of duisternis) goed zijn te vinden door hulpverleners. Zorg dat u de telefoonnummers van hulpverleners en bosbeheerder bij de hand heeft. Dit scheelt tijd als de nood aan de man is. Bedenk tenminste 2 ontsnappingsroutes uit uw omgeving. Uw hoofdvluchtweg kan onbruikbaar zijn vanwege de bosbrand en zorg dus dat u en goed alternatief heeft. Zorg dat u de mogelijkheid heeft om kleine (beginnende) brandjes rond uw erf zelf te blussen. Soms zal u de kans hebben om daarmee uitbreiding van de brand te voorkomen. U kunt hiervoor bijvoorbeeld uw tuinbesproeiings uitrusting gebruiken. Wellicht is het raadzaam om extra tuinslangen beschikbaar te hebben. Leg buitenkranen aan aan tenminste 2 zijden van de woning en, indien mogelijk ook een buitenkraan op een meter of 15 afstand van de woning. Overweeg een door benzine aangedreven waterpomp aan te schaffen zodat u ook water kunt pompen uit een vijver of sloot als u geen druk meer op de waterleiding heeft. Maak een evacuatie plan (Zie "Familie Rampenplan”.) Ieder gezinslid moet weten waar naar toe te gaan als er geëvacueerd moet worden. Als u pas op het laatste moment plannen moet gaan maken, zal de paniek vaak in alle hevigheid toeslaan. Bespreek de mogelijkheid van bosbrand met elkaar. Ieder gezinslid moet weten wat te doen als er een bosbrand dreigt terwijl men niet bij elkaar thuis is. Door dit van tevoren met elkaar te bespreken kan een hoop angst en stress worden weggenomen. Stel een noodvoorraad samen. Zie het hoofdstuk "Noodvoorraad" voor algemene aanwijzingen. Specifiek ter voorbereiding op een bosbrand moet u daarin tevens opnemen: •
Stevige kleding, handschoenen en laarzen
•
Basis Noodvoorraad
•
Evacuatie Noodvoorraad
5. Wat vertel ik de kinderen? Oefen met stoppen, op de grond vallen en omrollen. Weten hoe te stoppen, op de grond te vallen en om te rollen, zal kinderen helpen als hun kleding in brand komt te staan.
RampenABC
Pagina 50 van 62
Leer de kinderen wat ze dan moeten doen (stoppen met lopen/rennen, op de grond vallen en omrollen en door rollen waarbij het gezicht met de handen moet worden afgedekt). Als ze blijven rennen terwijl kleding brandt, zal het vuur worden aangewakkerd. Oefenen maakt het daadwerkelijk op de juiste wijze reageren makkelijker. Kinderen hebben de neiging om deze raadgevingen te verwarren met die over ontsnappen uit een brandend huis dus overtuig u er van dat ze goed begrijpen wanneer ze moeten stoppen, vallen en rollen en dat dat dus alleen het geval is als de kleding in brand staat. Als de brandende kleding is gedoofd moet de verbrande huid tenminste 10-15 minuten worden gekoeld met koud water. Zorg daarna voor medische hulp. Lucifers en aanstekers zijn voor grote mensen en niet voor kinderen. Houdt ze daarom buiten zicht en bereik van kinderen. Instrueer uw kinderen om direct een volwassene te waarschuwen als ze een ander kind met vuur zien spelen. Zie verder het hoofdstuk "Brand" . 6. Hoe beschermt u uw bezit? Huizen en gebouwen Houdt bij het ontwerpen van woning en tuin rekening met een mogelijke bosbrand. Naaldbomen bevatten over het algemeen veel hars en zullen goed branden tijdens een droge-, warme periode. Hetzelfde geldt voor rieten dakbedekking die ook erg brandgevaarlijk kan zijn. Gebruik dus bouwmaterialen en beplanting die vuur zullen vertragen of niet kunnen branden. Leg een veiligheidszone aan rondom uw huis of gebouw waarin geen brandbaar materiaal aanwezig is. Door de afstand tussen uw woning en brandbare begroeiing en materialen zo groot mogelijk te maken, vermindert u het risico dat de brand overslaat naar uw woning. Binnen deze zone kunt u een hittewerende barrière aanleggen zoals bijvoorbeeld en stenen muur. Als uw woning of verblijfplaats op een steile heuvel ligt, loopt u aanzienlijk meer gevaar bij bosbrand omdat vuur snel omhoog trekt. Een grote veiligheidszone is dan zeker noodzakelijk. Voorzie schoorstenen van vonkvangers. Zorg dat u brandblussers beschikbaar heeft en dat u weet hoe ze te gebruiken en onderhouden. Tijdens een brand heeft u geen tijd om een gebruiksaanwijzing te lezen. Houdt een ladder bij de hand waarmee u op het dak kunt komen. Het is zeer wel denkbaar dat u het dak moet nat houden of brandbare rommel van het dak moet verwijderen (afgevallen takken/bladeren etc.). Houdt gereedschappen zoals harken, bijlen, zagen en schoppen bij de hand. Bij een bosbrand moet u misschien smeulende ondergrond onderharken of brandbare struiken/bomen snel kunnen omzagen om verspreiding van een aanstormende bosbrand te kunnen voorkomen.
RampenABC
Pagina 51 van 62
Planten en overige begroeiing Plant vuurresistente planten en struiken in uw veiligheidszone en op de rest van uw terrein. Deze zullen minder snel vlam vatten en dus het risico van overslaande brand kunnen verminderen. Vooral naaldbomen en andere harsrijke bomen en struiken zijn brandbaar. Vraag om meer informatie bij uw tuincentrum of bij uw tuiniersbedrijf. Hark droge bladeren, droge takken en twijgen weg en gooi ze weg. Verwijder verder alle brandbare begroeiing. Hiermee vermindert u de hoeveelheid potentiële brandstof. Laat een deskundige zorgen dat de afstand tussen boomtoppen tenminste 5 meter is en dat de takken vanaf de grond tot een hoogte van 3 meter worden verwijderd. Hiermee verkleint u de kans dat vuur zich verspreidt van boom naar boom of van grond naar boom. Verwijder alle dode takken uit alle bomen. Dode takken zijn brandbaar. Zorg dat bomen en takken niet in aanraking kunnen komen met hoogspanningsleidingen. Snoei takken en struiken zodat ze tenminste 5 meter van schoorstenen verwijderd blijven. Verminder brandgevaar: • • • • • •
•
• • • •
Verwijder klimplanten van de muren van de woning. Klimplanten kunnen een vuur snel verspreiden. Maai het gras regelmatig zodat het niet te hoog wordt en geef het regelmatig water. Hiermee vermindert u de kans dat een bodembrand zich via uw gazon verspreidt. Plaats propaangastanks tenminste 10 meter van de woning of andere gebouwen. Gastanks kunnen onder bepaalde omstandigheden exploderen. Wees er van overtuigd dat er een drukbeveiliging is aangebracht op de gastank. Zorg dat de gastank in de veiligheidszone ligt en dat de bodem vrij is van brandbare begroeiing. Zorg dat u oude kranten, hout en dergelijke regelmatig wegbrengt naar de vuilnisbelt. Hiermee vermindert u de hoeveelheid potentiële brandstof. Als u heeft gebarbecued of de open haard of houtkachel heeft gebruik, gooi de as dan in een metalen emmer die u vult met water en laat de as twee dagen in het water staan waarna u deze begraaft. Brand kan gemakkelijk ontstaan uit gloeiende asresten. Ook zullen gedoofde stukken hout sneller en op een lagere temperatuur opnieuw kunnen branden. Sla brandhout tenminste 10 meter weg van de woning op en, waar van toepassing, aan de bergzijde (dus heuvel op). Zorg dat de brandhoutvoorraad op een schone grond die vrijgemaakt is van brandbare rommel. Omdat vuur de neiging heeft om zich heuvelopwaarts te verplaatsen, moet u brandbare materialen heuvelopwaarts ten opzichte van uw woning bewaren. Maak dak en dakgoten regelmatig schoon en verwijder bladeren, takken en ander afval zoals afgevallen dennennaalden en dennenappels. Dergelijk afval brandt snel en kan het vuur dus verspreiden. Plaats gaas over openingen van regenpijpen etc. zodat daarin geen brandbaar materiaal kan ophopen (en waterafvoer onmogelijk maakt). Stook geen open vuurtjes als er gevaar voor bosbrand bestaat. As en vonken kunnen worden meegevoerd door de wind en elders brand veroorzaken. Meldt brandgevaarlijke situaties direct bij de brandweer en/of de bosbeheerder.
7. Hoe voorkomt u bosbrand? Stook een kampvuur niet in de buurt van bomen of struiken. As en vonken kunnen worden verspreid door de wind en elders brand veroorzaken
RampenABC
Pagina 52 van 62
Zorg dat u altijd de mogelijkheid heeft om het vuur snel en compleet te doven. Als het vuur uit de hand loopt, moet u direct maatregelen treffen om erger te voorkomen. Laat een vuur of zelfs een brandende sigaret NOOIT onbewaakt achter. 8. Wat te doen bij dreigende bosbrand? Luister regelmatig naar uw regionale rampenzender om op de hoogte te blijven van de gevaren. Volg de instructies van de lokale autoriteiten op. Bosbrand kan snel van richting en snelheid veranderen. Iets wat eerst een klein risico leek, kan binnen korte tijd uitgroeien tot een levensgevaarlijke situatie. Autoriteiten kunnen u hierdoor soms vluchtroutes aanwijzen die u zelf niet gekozen zou hebben. Zet uw auto in de garage of parkeer hem in de richting waarin u zonodig moet vluchten en laat de sleutels in het contactslot zitten. Sluit de ramen van de auto en gebruik geen elektrische deuropeners van de garage. Sluit huisdieren op in de woning en bereid ook hun evacuatie voor. Huisdieren zullen als gevolg van het dreigende gevaar de neiging hebben om weg te lopen en/of zich te verstoppen. Door ze bij elkaar te houden op een plaats waar u ze snel kunt vinden, voorkomt u tijdsverlies als u moet evacueren.
Als dat mogelijk is, regel dan onderdak bij familie of vrienden buiten het bedreigde gebied. U zult zich daar meer op uw gemak voelen en bovendien kunt u dan in ieder geval uw huisdieren meenemen. Dit is namelijk niet in alle opvangcentra mogelijk Als u zeker weet dat u daarvoor de tijd heeft, neem dan maatregelen om de schade aan woning en erf te beperken door bijvoorbeeld dak en omgeving nat te maken. In de woning • • • • • •
Sluit de hoofdkraan van het gas. Sluit de schoorsteenklep. (Kachel uit!). Sluit ramen, ventilatieopeningen, luiken en verwijder brandbare gordijnen en andere raambekleding of zonnewering. Verplaats brandbare zaken weg van de ramen. Sluit alle ramen en deuren en voorkom daarmee tocht waardoor rook en vonken de woning in worden gezogen. Als u een zwembad of vijver heeft, kunt u voorwerpen die waterbestendig zijn hierin opslaan. Denk bijvoorbeeld aan fietsen, speelgoed, tuinmeubels etc.
Buiten de woning • • • • • • •
Als u beschikt over voldoende wateraanvoer en slangen, plaats dan tuinsproeiers op het dak van de woning en op alle zaken die in brand kunnen raken en laat ze sproeien zodat de oppervlakken nat worden en blijven. Sluit kelders en ventilatieopeningen af. Verwijder alle brandbare materiaal rond de woning. Sluit de tuinslangen aan op de buitenkranen. Maak struiken en bomen die binnen een straal van 5 meter rond de woning staan, nat. Verzamel brandbestrijdingsgereedschap zoals schoppen, harken, blussers etc. Houdt u gereed om met het gehele gezin inclusief huisdieren te evacueren. Bij bosbrand kan dit soms een kwestie van enkele minuten zijn!
Als u in een bos ingesloten raakt door het vuur, duik dan onder in een beek, rivier, vijver, meer of plas. U zult een bosbrand niet vooruit blijven door hard te rennen tenzij u aan de achterzijde van het vuur bent en zeker weet dat u de goede kant op gaat.
RampenABC
Pagina 53 van 62
Bedek uw hoofd en bovenlichaam met natte kledingstukken. Als er geen water in de buurt is waar u in kan gaan liggen, zoek dan een zo kaal mogelijk stuk grond met zo min mogelijk struiken en bomen en zoveel mogelijk zand of rots. Ga plat liggen en bedek uw lichaam met natte kledingstukken of natte modder. Adem door een natte doek en blijf zo laag mogelijk bij de grond waardoor u zo min mogelijk rook en hete lucht binnen zult krijgen. Bosbranden creëren vaak hun eigen wind en zullen daardoor steeds sneller voortbewegen (vuurstorm). 11. Wat te doen als u moet evacueren? Als u het advies krijgt om te evacueren, doe dit dan direct. Bij bosbrand heeft u soms maar enkele minuten voordat het vuur u heeft bereikt! Redt uzelf! Draag beschermende kleding van wol of katoen, lange broek en lange mouwen en stevige schoenen of laarzen. Doe handschoenen aan en zorg voor een natte zakdoek of handdoek om door heen te kunnen ademen als u in de rook terechtkomt. Hete as en vonken worden door de wind meegevoerd en kunnen de onbeschermde huid beschadigen. Rook en hete lucht kunnen de ademhalingswegen beschadigen. Neem uw noodvoorraden mee. Sluit uw woning af. Er kunnen altijd mensen met minder goede bedoelingen misbruik maken van de situatie. Sluit uw woning daarom af zoals u zou doen als u langere tijd van huis zou gaan. Vertel uw familiecontactpersoon buiten het bedreigde gebied waar u naar toe gaat. Ongeruste familieleden en vrienden kunnen daarmee te weten komen waar u bent. Volg de evacuatieroute die de autoriteiten aangeven en maak dat u uit de buurt van het gevaar komt. Let daarbij op veranderingen in richting van wind, vuur en rook. 12. Wat te doen als de bosbrand is geblust? Wees uiterst voorzichtig als u in het gebied van de uitgewoede bosbrand komt. Er kan nog steeds gevaar dreigen van opeens opvlammende brandhaarden. Blijf uit de buurt van beschadigde hoogspanningsleidingen. Waarschuw de brandweer of het energiebedrijf zodat deze maatregelen kunnen treffen. Waarschuw anderen om ook uit de buurt te blijven. Blijf uit de buurt van beschadigde bomen en masten; deze kunnen als gevolg van de bosbrand instabiel zijn geworden en opeens omvallen/ afbreken. Pas op voor askuilen en geef aan waar ze liggen. Askuilen zijn gaten gevuld met gloeiende asresten van verbrande bomen en struiken en kunnen ernstige brandwonden veroorzaken als u er in valt. 13. Terug naar uw woning Als het er op lijkt dat de elektriciteit is uitgevallen, overtuig u er dan van dat de hoofdschakelaar aanstaat. Mocht er inderdaad sprake zijn van elektriciteitsuitval, waarschuw dan het elektriciteitsbedrijf. Inspecteer direct het dak en doof vonken.
RampenABC
Pagina 54 van 62
Houdt dak en omgeving van de woning de eerste uren na uw terugkomst extra goed in de gaten want vonken en asresten kunnen nog geruime tijd gevaar opleveren. Wees voorzichtig bij het opruimen van uw woning en erf. U kunt ongewild blootgesteld worden aan gevaarlijke stoffen. Afvalresten moeten natgemaakt worden zodat ze zo min mogelijk stuiven. • Gebruik stofmaskers. • Gebruik stevige werkhandschoenen om uw handen te beschermen tegen scherpe voorwerpen • Draag rubberen handschoenen als u rioolleidingen repareert. Deze zitten vol met bacteriën. Gevaarlijke huishoudchemicaliën moeten op de juiste wijze worden afgevoerd. Neem zonodig contact op met de gemeente reinigingsdienst. Als u een propaangastank heeft, laat deze dan eerst nakijken door de leverancier voordat u hem weer gaat gebruiken. De hitte van de bosbrand kan leidingen en kleppen beschadigd hebben. Als u een bovengrondse olietank heeft voor de verwarmingsinstallatie, laat deze dan nakijken door een deskundige voordat u hem weer gaat gebruiken. Controleer met het oog of bomen dreigen om te vallen. Iedere boom die in brand heeft gestaan loopt de kans op dusdanige beschadiging dat omvallen dreigt. 14. Drinkwater Bronnen bij onbeschadigde woningen zijn meestal veilig om te gebruiken tenzij ze zijn verontreinigd door weggelopen brandstof of andere chemicaliën Als u twijfelt, vraag dan advies aan uw waterleidingbedrijf.
RampenABC
Pagina 55 van 62
Hoofdstuk 9 : Noodvoorraad 1.
Waarom een noodvoorraad?
2.
Wat is een noodvoorraad?
3.
Betrek de kinderen bij de voorbereiding
4.
Tips voor uw noodvoorraad
5.
Noodvoorraad essentiële zaken
6.
Evacuatie noodvoorraad
7.
Noodvoorraad in huis
8.
Water
9.
Voedsel
10. Eerste Hulp Doos 11. Belangrijke papieren 1. Waarom moeten we het hebben over een noodvoorraad? Na een ramp zullen hulpverleners ter plekke komen. Zij zullen niet in staat zijn om iedereen direct te bereiken en/of hulp te geven. Het zal in sommige gevallen uren of zelfs dagen kunnen gaan duren voordat u hulp van buiten krijgt. Basis voorzieningen zoals gas, licht en water of telefoon, kunnen voor langere tijd niet beschikbaar zijn. Ook kan het nodig zijn dat u geëvacueerd wordt. U zult uzelf en uw gezin het beste kunnen helpen als u bent voorbereid. 2. Wat is een noodvoorraad? Voorraden samenstellen die u misschien nodig zult hebben tijdens en na een ramp, is een belangrijk onderdeel van uw familierampenplan. Als u de juiste spullen in uw voorraad hebt opgenomen, zullen u en uw gezin een gedwongen verblijf in huis of een gedwongen evacuatie beter doorstaan. 3. Betrek uw kinderen erbij Betrek uw kinderen bij uw voorbereiding op rampen. Vraag uw kinderen u er aan te helpen herinneren om uw voorraden op peil te houden en om iedere 6 maanden voedsel en watervoorraad te verversen. Ook het vervangen van batterijen hoort daar bij. Uw kinderen zouden bijvoorbeeld kalenders of posters kunnen maken met daarop de data waarop aandacht aan de noodvoorraden moet worden besteed. Vraag de kinderen ook om na te denken over dingen die ze zelf in hun eigen noodvoorraad zouden willen opnemen zoals spelletjes, boekjes, kleurpotloden en andere niet-bederfelijke zaken. 4. Tips voor uw noodvoorraad Houdt een kleine noodvoorraad in de kofferbak van de auto. Als u een keer met de auto strandt en niet meer naar huis terug kan keren, zal een noodvoorraad uw toestand iets gemakkelijker maken en kan u wat rustiger wachten totdat u hulp krijgt van buiten of weer verder kunt reizen. Houdt de onderdelen van de noodvoorraad in luchtdichte plastic tassen. Dit voorkomt bederf en/of beschadiging.
RampenABC
Pagina 56 van 62
Vervang opgeslagen voedsel en watervoorraden iedere 6 maanden. Het tijdig vervangen van deze zaken geeft u de zekerheid dat u als u het echt nodig heeft, geen bedorven spullen in uw noodvoorraad heeft. Herbeoordeel uw voorraad ieder half jaar en pas deze zonodig aan aan veranderde gezinsomstandigheden (denk bijv. aan de geboorte van een kind). Vervang batterijen, kleding etc. Informeer bij uw huisarts of apotheker over de mogelijkheid om de medicijnen die u gebruikt, ook gedurende langere tijd te kunnen bewaren als onderdeel van een noodvoorraad. Het is mogelijk dat na een ramp het enige tijd zal duren voordat de medicijnvoorziening weer normaal is. Schaf een gemakkelijk te dragen boodschappentas, rugzak of koffer aan waarin u de zaken kunt opbergen die u wilt meenemen bij een evacuatie. Doe er een duidelijk label aan. 5. Noodvoorraad essentiële zaken De volgende zaken zullen meestal nodig zijn bij gedwongen verblijf thuis of evacuatie. Houdt ze in een gemakkelijk te dragen tas, rugzak of koffer bij de hand zodat u niet hoeft te zoeken als iedere seconde telt zoals bijvoorbeeld bij een acute evacuatie bij een brand waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen. Zorg dat alle gezinsleden weten waar deze noodvoorraad is opgeslagen. Essentiële zaken zijn: •
Een draagbare radio die op batterijen werkt met extra batterijen
•
Zaklamp met extra batterijen
•
Eerste Hulp Doos met eerste hulp handboekje
•
Voorraadje van de medicijnen die u gebruikt op doktersvoorschrift
•
Geld, bank- en creditcards en identiteitsbewijzen
•
Reserve sleutels van huis en auto
•
Lucifers in waterdichte verpakking
•
Plattegrond van de omgeving en een autokaart en een lijstje met de telefoonnummers en adressen van mogelijke schuiladressen
•
Speciale zaken zoals luiers, kopieën van recepten, gehoorapparaat batterijen, reserve accu voor rolstoel, reserve bril etc
Als u extra ruimte over heeft zou u kunnen overwegen om in deze basis noodvoorraad een aantal van de zaken uit uw evacuatie noodvoorraad op te nemen
6. Evacuatie Noodvoorraad Neem een makkelijk te dragen tas, doos, koffer o.i.d. en doe daar de zaken in die u denkt nodig te hebben als u meerdere dagen niet in uw woning kan verblijven. Doe een duidelijk geschreven label op/aan deze noodvoorraadcontainer. Vergeet niet de volgende zaken op te nemen in deze voorraad: •
De essentiële zaken (zie hierboven)
•
Twaalf liter drinkwater per persoon
•
Voorraad niet-bederfelijk voedsel voor drie dagen
•
Keukenaccessoires zoals: blikopener, plastic borden en bestek, bekers/mokken, zakmes, kookgastoestel, bleekwater om kraanwater te ontsmetten, zout, suiker, peper, aluminiumfolie, afsluitbare plastic zakjes, vuilniszakken etc.
•
Een complete verschoning inclusief stevige schoenen/laarzen, regenkleding, mutsen, handschoenen,zonnebril voor ieder gezinslid
RampenABC
Pagina 57 van 62
•
Dekens of slaapzakken voor ieder gezinslid
•
Gereedschap en andere zaken: papier, pen, paperclips, schaar, naald en draad, fluitje, kleine brandblusser,kleine tent, kompas
•
Verzorgingsartikelen: WC-papier, vochtige doekjes, zeep, handontsmetter, wasmiddel,maandverband, shampoo, deodorant tandpasta,tandenborstels, kammen/borstels, kleine schep om een noodlatrine te kunnen graven
•
Spelletjes en/of boeken
•
Denk ook aan eventuele speciale behoeften van oudere of hele jonge gezinsleden en/of gehandicapten: o
Baby’s: luiers, melkpoeder, medicijnen
o
Ouderen: medicijnen, insuline (moet koel worden bewaard) etc.
Hoe maakt u een noodlatrine/toilet? Neem een emmer en doe daar een plastic zak in en maak een zitting door twee plankjes naast elkaar op een afstand op de rand van de emmer te leggen. Na ieder gebruik giet u een scheut water met chloor (1 deel chloor op 10 delen water) op de ontlasting in de plastic zak. Dit helpt tegen infectiegevaar en vermindert de stank. Dek de emmer na gebruik zo goed mogelijk af. Begraaf uitwerpselen en ander afval om te voorkomen dat ongedierte besmettelijk ziekten overbrengt. Graaf een gat van minstens 60 centimeter diep dat ten minste 20 meter van een watertappunt, put of bron ligt. (Blijf waar van toepassing aan de lage- of dalkant zodat vuil water niet in schoon water terecht komt.) 7. Noodvoorraad voor in huis Als aanvulling op uw basisnoodvoorraad en uw evacuatie noodvoorraad, is het aan te raden om de volgende zaken in uw huis te bewaren. Deze zaken zullen een gedwongen verblijf in de woning zoals bij een ramp vaak noodzakelijk is, beter te doorstaan maken. • • •
Gereedschap waarmee gas- en waterleidingen kunnen worden afgesloten. Houdt dit gereedschap in de buurt van de desbetreffende hoofdkranen Extra dekens of slaapzakken Een voorraad water en voedsel voor een week (reken op 4 liter drinkwater per persoon per dag) o Bewaar water in goed afsluitbare flessen/jerrycans en plaats deze op een koele donkere plaats. Ververs het water iedere 6 maanden. Gebruik geen breekbare flessen om uw water in op te slaan o Een volwassene heeft minimaal 2 liter drinkwater per dag nodig. Als het warm is kan dat verdubbelen tot 4 liter per dag o Zieke mensen, kinderen of zwangere vrouwen hebben nog meer nodig dan een gezonde volwassene. Houdt ten behoeve van hen 6 liter per dag aan o Houdt in ieder geval een gemakkelijk mee te nemen watervoorraad bij de hand voor acute evacuaties. Als een ramp plaats vindt zult u geen tijd hebben om flessen bij de kraan te vullen o Water moet worden ontsmet in geval u twijfelt aan de veiligheid o Koken is de veiligste methode om water te ontsmetten. Giet water door een schone doek om de grote verontreinigingen te verwijderen. Kook het vervolgens minimaal 1 minuut en laat het afkoelen voordat u het gaat/laat drinken o Gekookt water zal beter smaken als u wat meer zuurstof er aan toevoegt door het gekookte water een aantal malen heen en weer te gieten van de ene schone fles in de andere.Dit zal overigens ook de smaak van opgeslagen water ten goede komen
RampenABC
Pagina 58 van 62
U kunt huishoudbleekwater gebruiken om micro-organismen te doden. Gebruik hiervoor bleekwater dat 5,25 procent natrium hypochloride bevat. Doe 16 druppels bleekwater per 5 liter te ontsmetten water, roer goed door en laat 30 minuten inwerken. Als het water niet licht naar chloor ruikt, voer de behandeling dan nogmaals uit en laat het water dan 15 minuten staan. Als het dan nog steeds niet een lichte chloorlucht heeft, gooi het water dan weg en zoek ander water o Andere chemicaliën zoals speciaal voor dit doel worden verkocht in campingwinkels, dienen ook 5,25 procent hypochloride te bevatten willen ze als bruikbaar kunnen worden beschouwd o Distilleren van water betekent dat u het water aan de kook brengt en houdt en de waterdamp opvangt en laat condenseren. Gedistilleerd water is in principe geheel schoon en geschikt als drinkwater o Gesmolten ijsblokjes uit de vriezer of water uit onbeschadigde boilers, spoelbakken van de WC (niet uit de pot zelf!) of dat nog aanwezig is in onbeschadigde waterleidingen in huis, kunnen als extra drinkwater dienen o Als u water buiten de woning moet zoeken, denk dan aan regenwater in een waterton. Als u twijfelt aan de reinheid van dit regenwater, behandel het dan zoals boven beschreven Drink nooit en te nimmer water dat afkomstig is van overstroming!!!!! Dit zal altijd zijn vervuild met rioolwater en dus gevaarlijke ziektekiemen bevatten o
7. Voedsel Alhoewel het uitermate onwaarschijnlijk is dat u langer dan 2 weken geen voedsel zal kunnen kopen, is het aan te raden om uw voorraad toch voor een dergelijke periode aan te legen. De gemakkelijkste manier om dit te doen is door de boodschappen die u normaliter toch al doet en in uw dagelijkse voorraadkastje heeft, op te hogen zodanig dat uw voorraad 2 weken gebruik dekt. Als u een kleine watervoorraad heeft, vermijdt dan voedingsmiddelen met veel zout, eiwitten of vet aangezien deze extra dorstig maken. Bedenk daarbij dat blikvoedsel in het algemeen geen extra watertoevoeging voor de bereiding nodig heeft en zelfs direct uit blik koud kan worden gegeten. Kies in ieder geval voedsel uit dat veel calorieën, eiwitten, koolhydraten, vitaminen en mineralen bevat. Stel een voorraadje samen voor drie dagen met daarin niet bederfelijke voedingsmiddelen en water en sla dit op op een makkelijk te bereiken plaats. Op die wijze heeft u bij acute situaties in ieder geval water en voedsel voor drie dagen bij de hand. Kies voedingsmiddelen uit die niet gekoeld behoeven te worden bewaard en die makkelijk zijn te bereiden en eventueel ongekookt kunnen worden gegeten. Als u voeding wilt kunnen opwarmen of koken, zorg dan dat u een campingkookuitrusting opslaat met voldoende brandstof. Probeer eens of u crackers lust of volkoren ontbijt of blikgroente met veel vocht. Voeg de volgende voedingsmiddelen toe aan uw voorraad: o
Kant-en-klaar vlees in blik, fruit en groenten
o
Vruchtensap, melk en soep in blik
o
Voedsel met veel calorieën zoals pindakaas, jam, chocoladerepen, etc.
o
Oploskoffie, thee zakjes
o
Kindervoeding en dieet voeding.
Denk ook aan:
RampenABC
Pagina 59 van 62
o
Speciale voedingsrepen en gedroogde voedingsmiddelen zoals die worden verkocht in kampeerzaken ten behoeve van rugzakkampeerders
o
Instant maaltijden
o
Fris in blik. Lang houdbaar en niet makkelijk te beschadigen.
Als de elektriciteit uitvalt: o Eet eerst de bederfelijke voedingsmiddelen uit de koelkast op o Eet daarna de voedingsmiddelen uit de vriezer op en houdt daarbij de vriezer zo kort mogelijk geopend om de temperatuur daarin zo laag mogelijk te houden. In een goede, goed gevulde vriezer kan voedsel 3 dagen bevroren blijven o Pas op het laatst gaat u uw niet-bederfelijke voedingsmiddelen gebruiken Vergeet niet voedsel en water voor uw huisdieren op te slaan. 8. Eerste Hulp Doos Stel een eerste hulp doos samen voor uw noodvoorraad in huis en voor iedere auto waarover u beschikt. Deze dient tenminste het volgende te bevatten: o
Eerste hulp handleiding
o
Steriele pleisters en noodverbanden in diverse maten
o
Veiligheidsspelden
o
Schoonmaak/ontsmettingsmiddel
o
Latex handschoenen (2 paar)
o
Zonnebrandmiddel
o
Steriele gazen in diverse maten
o
Mitella's (3)
o
Zelfmedicatie (paracetamol etc.)
o
Verbandenrollen in diverse maten
o
Schaar
o
Pincet
o
Naald
o
Vochtige doekjes
o
Thermometer
o
Tongspatels (2)
Neem onderstaande zelfmedicatie middelen in ieder geval op in uw voorraad: o Pijnstillers (paracetamol oid) o Anti-diarree middel o Maagzuurremmer o Laxeermiddel o Norit o Vitamine pillen. 10. Belangrijke documenten Houdt onderstaande documenten zo mogelijk in een safe-deposit elders en doe kopieën in een waterdichte verpakking bij uw noodvoorraad: • Testamenten, polissen, eigendomsbewijzen, trouwboekje en andere waardepapieren • Paspoorten
RampenABC
Pagina 60 van 62
• • • •
Bankrekeningnummers Creditcard nummers Inventarislijst van uw woning Belangrijke telefoonnummers.
RampenABC
Pagina 61 van 62
Bijlage 1 CHECKLIST FAMILIE RAMPENPLAN 1.
Maak een overzichtje van de reële risico’s in je eigen woning/kantoor. Denk daarbij aan:
2.
Brandveiligheid zoals (gas)kooktoestellen, aanstekers/lucifers, elektrische apparatuur
3.
Medicijnen
4.
Huishoudchemicalieën (schoonmaakmiddelen, verf, thinner, peut etc.)
5.
Mest- en gifstoffen voor in de tuin (onkruidverdelgers etc.)
6.
Opgeslagen kampeerspullen zoals benzine en gasbranders, lampen etc.
7.
Hobby- en doe-het-zelf gereedschap (machines, scherp gereedschap etc.)
8.
Aansluitingen van water, gas en licht
9.
Hang en sluitwerk in relatie tot inbraakveiligheid
10. Maak een overzichtje van de reële risico’s in je omgeving. Denk daarbij aan: 11. Fabrieken en bedrijven in de directe omgeving; wat doen ze daar, wat hebben ze aan stoffen in gebruik of in opslag, wordt er veel getransporteerd etc. 12. Drukke verkeerswegen (wat wordt er over vervoerd) 13. Kijk of je voldoende aandacht hebt besteed aan: 14. Kindveilig opbergen van risicostoffen en objecten 15. Brandpreventie zoals rookmelders en brandblussers (vraag zonodig advies aan de brandweer) 16. Inbraakpreventie (vraag zonodig advies aan de politie) 17. Maak met elkaar afspraken over: 18. Wanneer moeten we de woning/kantoor verlaten? 19. Hoe doen we dat dan? (welke vluchtwegen) 20. Waar ontmoeten we elkaar? (Afspreken bij de woning/kantoor en elders in de stad bij evacuatie of als terugkeer niet mogelijk is) 21. Hoe houden we contact als we elkaar kwijt raken? (Benoem een familiecontactpersoon en zorg dat iedereen beschikt over diens adres en telefoonnummer) 22. Oefen minimaal 1 keer per jaar met elkaar om te leren hoe de woning/kantoor moet snel moet worden verlaten
RampenABC
Pagina 62 van 62
23. Maak een inschatting van de ligging van je eigen woning/kantoor ten opzichte van de onder 2 genoemde objecten. Denk daarbij aan: 24. De overheersende windrichting (meestal tussen noordwest en zuidwest); ligt je woning/kantoor aan de boven of de benedenwindse kant? 25. Wat is de meest voor de hand liggende manier om bij een calamiteit weg te komen? (te voet, op de fiets, met de auto etc.) 26. Maak met elkaar afspraken over: 27. Wanneer moeten we de woning/kantoor verlaten? 28. Hoe doen we dat dan? ( wat nemen we mee,welk transportmiddel, welke vluchtwegen etc.) 29. Waar ontmoeten we elkaar? (Afspreken bij de woning/kantoor en elders in de stad bij evacuatie of als terugkeer niet mogelijk is ) 30. Hoe houden we contact als we elkaar kwijt raken? (Benoem een (familie)contactpersoon en zorg dat iedereen beschikt over diens adres en telefoonnummer) 31. Oefen minimaal 1 keer per jaar met elkaar om te leren hoe de woning/kantoor en de omgeving snel kan worden verlaten 32. Stel je op de hoogte van alarmeringsprocedures van overheid en (eigen) bedrijf 33. Overweeg om een kleine noodvoorraad en een kleine evacuatieset te maken. Denk daarbij vooral aan speciale zaken zoals voorgeschreven medicijnen en zorg vooral voor voldoende drinkwater.
