Raketten van amber EEN ETYMOLOGISCH ONDERZOEK VAN EGYPTISCH DRUGS SLANG
Tatevik Martirossian Studentnummer: 5840589 Begeleider: Liesbeth Zack Tweede beoordelaar: Caroline Roset Aantal woorden: 18.701
30 juni 2013
Universiteit van Amsterdam MA Arabische taal en cultuur
ABSTRACT
The purpose of the present research is to identify the etymological sources and mechanisms of Egyptian drug slang. The vast lexical material of this specific slang, which is characterized by innovation, creativity, humour and secrecy, has not been previously explored, and it is the focus of this thesis to provide understanding of the linguistic characteristics of this material. This is done through an investigation of the etymological roots of the words and an analysis of the productive processes of word formation and construction of meaning. Special attention is given to a secret language called luġit is-sīn, which is the root of certain fixed compounds in Egyptian drug slang. The research material of this thesis consists of words in the semantic field of drugs and drug use. These words have been collected through intensive field research in Egypt and through 'digital field research'. The latter method has been successfully used to obtain lexical material through a Facebook group called 'Cairo Slangaholic', which is a digital platform where Egyptians share their knowledge of drug slang (through an announced competition) and which was especially created for the purpose of data collection for this thesis. Field research in Egypt has been conducted through methods of elicitation, participant observation and interviews. Examples of usage of drug slang in context are conducted from natural speech and from popular culture. In Egyptian drug slang, lexical material is created through processes of relexicalisation (giving a new meaning to existing words), derivation (forming a new word on the basis of an existing word), borrowing (adopting words from another language) and phonetic manipulation (secret language luġit is-sīn). Loan words are almost exclusively borrowed from English and they are mostly –but not entirely- integrated in the morphophonological structure of Egyptian Arabic. Through processes of derivational morphology new terms are created from the native vocabulary. These processes include suffixation and formation of word patterns and constructions which bear certain semantic features. Metaphors and other types of semantic shifts are widely used to refer to drugs and drug related words. The secret language called luġit is-sīn, which is said to be spoken originally by Egyptian dancers and musicians, consists of changing the first letter of a word to an s and adding another word which starts with the original consonant of the first word. Although the usage of this secret language sometimes serves functions of concealment and secrecy, nowadays it is more used for consolidations of peer identity and to show off linguistic creativity.
INHOUDSOPGAVE
1
Inleiding........................................................................................................................... 1.1 Egyptisch drugs slang....................................................................................... 1. 2 Onderzoeksvragen............................................................................................ 1. 3 Opbouw............................................................................................................
1 1 2 4
2
Theoretisch kader............................................................................................................. 5 2.1 Definitie van Egyptisch drugs slang................................................................. 5 2.1.1 Definities en kenmerken van slang.................................................... 5 2.1.2 Slang in Arabische taalkunde............................................................. 8 2.1.3 Egyptisch drugs slang........................................................................ 11 2.2 Drugsgebruik in Egypte.................................................................................... 14 2.2.1 Drugsgebruik in Egypte: statistieken................................................. 14 2.2.2 Overzicht van de in Egypte gebruikte drugs...................................... 19 2.2.2.1 Cannabis.............................................................................. 19 2.2.2.1.1 Hasj....................................................................... 20 2.2.2.1.2 Wiet....................................................................... 20 2.2.2.2 Opium.................................................................................. 21 2.2.2.3 'Witte drugs': heroïne en cocaïne......................................... 22 2.2.2.3.1 Heroïne.................................................................. 22 2.2.2.3.2 Cocaïne.................................................................. 23 2.2.2.4 Farmaceutische drugs........................................................... 23 2.2.2.4.1 Tramadol............................................................... 23 2.2.2.4.2 Parkinol................................................................. 24 2.2.2.4.3 Rohypnol............................................................... 24 2.2.2.4.4 Apetril.................................................................... 24 2.2.2.4.5 Normison............................................................... 24 2.2.2.5 Amfetamine.......................................................................... 24 2.2.2.5.1 Captagon................................................................ 25 2.2.2.5.2 Maxiton Forte........................................................ 25 2.2.2.6 Chloorethaan........................................................................ 25
3
Methodologie.................................................................................................................... 3.1 Dataverzameling................................................................................................ 3.1.1 Voorbereidend literatuuronderzoek.................................................... 3.1.2 Veldonderzoek.................................................................................... 3.1.3 Facebook-groep Cairo Slangaholic (digitaal veldonderzoek) ........... 3.2 Data-analyse......................................................................................................
27 27 27 29 31 32
3.3
Populaire cultuur............................................................................................... 32
4
Lemmata Egyptisch drugs slang...................................................................................... 33
5
Integratie van leenwoorden.............................................................................................. 5.1 Leenwoorden in Egyptisch drugs slang............................................................ 5.2 Fonologische integratie..................................................................................... 5.2.1 Affixen................................................................................................ 5.2.2 Klemtoon............................................................................................ 5.2.3 Leenfonemen...................................................................................... 5.2.4 Consonantverandering........................................................................ 5.3 Morfologische integratie................................................................................... 5.3.1 Nomen unitatis.................................................................................... 5.3.2 Meervoud............................................................................................ 5.3.3 Vierradicalige werkwoorden..............................................................
6
Inheemse woordenschat................................................................................................... 53 6.1 Derivationele morfologie.................................................................................. 53 6.1.1 "Onder invloed van..."........................................................................ 53 6.1.2 "Gebruiker van..."............................................................................... 55 6.1.2.1 KaTTāB............................................................................... 55 6.1.2.2 KaTTīB................................................................................ 55 6.1.2.3 Suffix -gi.............................................................................. 56 6.1.2.4 Suffix -angi.......................................................................... 57 6.1.2.5 Nisba-adjectief..................................................................... 57 6.1.2.6 Suffix -āti............................................................................. 57 6.1.3 Diminutiva: KaTKūT / KaTBūL........................................................ 58 6.2 Semantische veranderingen............................................................................... 58 6.2.1 Metafoor.............................................................................................. 58 6.2.2 Metonymie.......................................................................................... 59 6.2.3 Merkverwateringen............................................................................. 59 6.3 Constructie ʾabu + ... ....................................................................................... 59
7
Luġit is-sīn....................................................................................................................... 61 7.1 Luġit is-sīn door respondenten.......................................................................... 64 7.2 Sīm en luġit is-sīn in de literatuur..................................................................... 64
8
Conclusie......................................................................................................................... 67
47 47 49 49 50 50 50 51 51 51 52
Literatuurlijst.......................................................................................................................... 70
GRAFIEKEN EN LIJSTEN
Grafiek 1: Drugs- en alcoholgebruik bij de Egyptische bevolking van boven de 15 jaar (2005-2006)............... 15 Grafiek 2: Soorten drugs die gebruikt werden door Egyptische drugs- en alcoholgebruikers (2005-2006) ...... 16 Grafiek 3: Drugs- en alcoholgebruik bij inwoners van Cairovan boven de 15 jaar (2008-2009)....................... 18 Grafiek 4: Soorten drugs die gebruikt werden door Caireense drugs- en alcoholgebruikers (2008-2009) ....... 18
Lijst 1: Woordenlijst aan de hand van voorbereidend literatuuronderzoek......................................................... 28 Lijst 2: Woordenlijst aan de hand van literatuuronderzoek (re-elicitation)......................................................... 29 Lijst 3: Key informants.......................................................................................................................................... 31 Lijst 4A: Leenwoorden in Egyptisch drugs slang................................................................................................. 47 Lijst 4B: Leenwoorden in Egyptisch drugs slang................................................................................................. 48 Lijst 5: Actief participium: “onder invloed van… ............................................................................................... 54 Lijst 6: Actief participium: “onder invloed van” (geen bijbehorend werkwoord in drugs slang) ...................... 54 Lijst 7: Passief participium: “onder invloed van”............................................................................................... 54 Lijst 8: KaTTāB: “gebruiker van…”.................................................................................................................... 55 Lijst 9: KaTTīB: “gebruiker van…”..................................................................................................................... 56 Lijst 10: Suffix –gi: “gebruiker van…”................................................................................................................ 57 Lijst 11: Metaforen............................................................................................................................................... 58 Lijst 12: Metonymia.............................................................................................................................................. 59 Lijst 13: Constructie ʾabu + … ............................................................................................................................ 60 Lijst 14: Constructie ʾabu + … in Egyptisch drugs slang..................................................................................... 60 Lijst 15: Versteende samenstellingen uit luġit is-sīn............................................................................................ 61 Lijst 16: Voorbeelden van vierradicalige „vulwoorden‟ uit luġit is-sīn............................................................... 63
BIJLAGEN Bijlage A: sigāra bunni Bijlage B: il-bango miš bitāʿi Bijlage C: il-bango wi il-ḥašīš Bijlage D: aḍrablak ḥagarēn Bijlage E: il-ḥašīš Bijlage F: Facebook-groep Cairo SIangaholic: een impressie
1 INLEIDING
1.1
Egyptisch drugs slang
Na twee jaar gewoond te hebben in Egypte, kwam ik tot een constatering die ik baseerde op eigen observatie: zoals overal op de wereld wordt er ook in Egypte heel wat gesnoven, geslikt en geblowd. In Cairo zag ik een jointje zowel gezien worden in de hand van een toektoekchauffeur in Imbaba als in de mond van een zakenman in 6 Oktober. Hoewel drugsgebruik volgens de Egyptische wet een strafbaar feit is dat kan leiden tot zware strafrechtelijke vervolging, is het volgens statistieken1 een wijdverspreid en groeiend fenomeen, in het bijzonder in de hoofdstad Cairo.
Niet alleen zijn drugs altijd al aanwezig geweest in Egypte, maar uit de statistieken blijkt dat het gebruik ervan ook verspreid over alle lagen van de Egyptische samenleving. Ik heb gesproken met kansarme jongeren die wegvluchten in verdovende pillen en hun rijke leeftijdsgenoten die een lijntje coke snuiven in een dure club. En cannabis, de populairste drug in Egypte, wordt gerookt om te relaxen, om te ontsnappen aan de realiteit, om te chillen in de Sinai of om bij te praten in een café. Ik ontdekte dat er heel wat verkrijgbaar is in Egypte: van lokale wiet en Marokkaanse hasj tot pillen en heroïne. De termen die voor drugs en daaraan gerelateerde zaken gebruikt worden (drugs slang) zijn soms inventief, soms grappig, soms innovatief en soms geheimzinnig. Hoe dan ook, ze zijn fascinerende materie voor taalkundig onderzoek. Immers, drugs slang bevat enerzijds talloze (nieuwe) woorden die niet voorkomen in naslagwerken en anderzijds nieuwe betekenissen van bestaande woorden. Wat is bijvoorbeeld bīsa? En wat is een kanša? En wat is het verband tussen een aardbei en een tramadol-pil? Of tussen een ticket en heroïne? En nog geheimzinniger: waarom vragen sommige mensen naar sango balābil als ze bango (lokale Egyptische wiet) willen en waarom zeggen ze sallaʿ wiriwir en niet gewoon wallaʿ als ze willen dat een joint wordt aangestoken? Egyptisch drugs slang roept talloze vragen op. Om ze te kunnen beantwoorden is uitvoerig onderzoek nodig naar de herkomst van de woorden en uitdrukkingen die gebruikt worden. Het belang van een dergelijk onderzoek wordt verwoord door arabist John Eisele: “Examining 1
UNODC. World Drug Report 2012. New York: United Nations Publication, 2012.
1
both modern slang and argots in Arabic […] is greatly needed and will shed much-needed light on the entire spectrum of Arabic linguistic practice, both high and low.”2
1.2
Onderzoeksvragen
De centrale onderzoeksvraag van deze scriptie is: Wat is de etymologische oorsprong van het lexicale materiaal van Egyptisch drugs slang?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het allereerst noodzakelijk om tot een omschrijving van Egyptisch drugs slang te komen. De eerste deelvraag is dan ook: Wat is de definitie van Egyptisch drugs slang?
Daarna is het van belang om te weten waar de woorden en uitdrukkingen van Egyptisch drugs slang naar verwijzen. Immers, het is onmogelijk om iets nuttigs te zeggen over de herkomst van woorden als we geen beeld hebben van de concepten waar ze naar verwijzen. Om het saussuriaans te formuleren: als de woorden van Egyptische drugsslang de „betekenaars‟ zijn, wat zijn dan de „betekenden‟? Dat deze vraag relevant is voor het achterhalen van de herkomst van woorden blijkt uit het volgende voorbeeld: ik hoorde dat men de term zaġrūf gebruikte voor een joint, maar pas toen ik details wist over het concept (de „betekende‟) waar het woord (de „betekenaar‟) naar verwijst, nl. dat een zaġrūf specifiek naar een kleine joint verwijst, kon ik de betekenis en waarschijnlijke herkomst van het woord begrijpen. Ik begreep dat de eerste drie medeklinkers van het woord (zġr) geassocieerd worden met de wortel van het woord „klein‟ (ṣġr＞zġr). Dus om de herkomst van de woorden en uitdrukkingen van Egyptisch drugs slang te achterhalen, is het nodig om een beeld te hebben van de drugs die gebruikt worden in Egypte. Door wie en hoe vaak worden ze gebruikt? Wat zijn hun kenmerken en de manieren waarop ze worden ingenomen? Het schetsen van een beeld van de drugs en het drugsgebruik in Egypte staat ten dienste van de tweede deelvraag:
2
Eisele, J.C. „Slang‟. In: Encyclopaedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Online 2013.
(laatst bezocht: 13 juni 2012).
2
Naar welke begrippen verwijzen de woorden en uitdrukkingen van Egyptisch drugs slang? Het onderzoeksobject van deze scriptie, Egyptisch drugs slang, is nog onbetreden gebied in de Arabische taalkunde. Dat maakt het tegelijkertijd fascinerend en lastig. Het fascinerende is dat er stukjes onbestudeerde taal zijn die ons nieuwe informatie kunnen geven over Arabische (socio)linguïstiek. Het lastige is dat deze stukjes taal nog niet verzameld zijn. Aldus betrof het eerste deel van dit onderzoek het verzamelen van onderzoeksmateriaal. Dit is gebeurd op een aantal manieren. Allereerst heb ik veldonderzoek verricht in Egypte. Vervolgens heb ik een Facebook-groep aangemaakt, die gewijd is aan het delen van kennis over Egyptisch drugs slang. Daarna heb ik gericht gezocht naar drugs slang in populaire cultuur – in muziek, in films en in populaire drama. Al het verzamelde materiaal heb ik verwerkt in een lijst waarin ik het gebruik van de woorden en uitdrukkingen zoveel mogelijk heb geïllustreerd aan de hand van voorbeeldzinnen. Daarna heb ik de woorden ingedeeld in categorieën - woorden die hun oorsprong hebben in andere talen (leenwoorden); woorden die hun oorsprong hebben in de Egyptische spreektaal; woorden die hun oorsprong hebben in geheimtaal.
De eerste categorie woorden, de leenwoorden, worden aangepast aan de fonologische en morfologische regels van het Egyptisch-Arabisch. De aard van deze aanpassing wordt bestudeerd aan de hand van de derde deelvraag: Door middel van welke fonologische en morfologische processen worden leenwoorden ingepast in Egyptisch drugs slang?
De tweede categorie woorden worden gekenmerkt door morfologische derivaties en semantische verschuiving van bestaande woorden uit de Egyptisch-Arabische spreektaal. Door middel van derivationele morfologie worden nieuwe woorden gevormd en door middel van semantische processen wordt nieuwe betekenis gegeven aan bestaande woorden. Bestudering van de aard van deze semantische en morfologische processen geeft antwoord op de vierde deelvraag: Door middel van welke semantische processen wordt in Egyptische drugsslang nieuwe betekenis gegeven aan bestaande Egyptisch-Arabische woorden? De woorden uit de derde categorie hebben hun oorsprong in geheimtaal: het argot luġit is-sīn.
3
Uit dit argot, dat vaak wordt gebruikt door drugsgebruikers, zijn een aantal versteende samenstellingen opgenomen in Egyptisch drugs slang. De bestudering van dit argot en de versteende samenstellingen die daaruit voortkomen beantwoordt de vijfde deelvraag: Op welke manier wordt het argot luġit ilsīn ingepast in Egyptisch drugs slang?
De centrale onderzoeksvraag van deze scriptie wordt opgedeeld in vijf deelvragen: 1. Wat is de definitie van Egyptisch drugs slang? 2. Naar welke begrippen verwijzen de woorden en uitdrukkingen van Egyptisch drugs slang? 3. Door middel van welke fonologische en morfologische processen worden leenwoorden ingepast in Egyptisch drugs slang? 4. Door middel van welke morfologische en semantische processen wordt in Egyptische drugsslang nieuwe betekenis gegeven aan bestaande Egyptisch-Arabische woorden? 5. Op welke manier wordt het argot luġit is-sīn ingepast in Egyptisch drugs slang?
1.3
Opbouw
In deze scriptie zullen achtereenvolgens het theoretisch kader (Hoofdstuk 2), de onderzoeksmethode (Hoofdstuk 3), de onderzoeksresultaten (Hoofdstuk 4), de analyse van de onderzoeksresultaten (Hoofdstuk 5-7) en de conclusie en discussie (Hoofdstuk 8) aan bod komen. De eerste en tweede deelvraag zullen beantwoord worden in Hoofdstuk 2; de derde deelvraag zal beantwoord worden in Hoofdstuk 5, de vierde deelvraag zal beantwoord worden in Hoofdstuk 6 en de vijfde deelvraag zal beantwoord worden in Hoofdstuk 7.
4
2 THEORETISCH KADER In dit hoofdstuk wordt het theoretisch kader gevormd door een onderzoek naar de definitie van Egyptisch drugs slang en naar het drugsgebruik in Egypte.
2.1
Definitie van Egyptisch drugs slang
In dit deel wordt getracht tot een omschrijving van Egyptisch drugs slang te komen.
2.1.1
Definities en kenmerken van slang
Het is vaak niet moeilijk om „straattaal‟ of slang te herkennen. De Nederlanders die de woorden jonko („joint‟) en afoe („trekje van een joint‟) weleens gehoord hebben, zouden meteen de label „straattaal‟ op deze termen plakken. Een goede definitie van „straattaal‟ of slang blijkt echter niet zo simpel te zijn. In de literatuur worden verschillende definities gehanteerd voor slang. Volgens Encyclopedia Britannica wordt slang gekenmerkt door “unconventionalwords or phrasesthatexpresseithersomething new or somethingold in a new way.”3 De definitie die gehanteerd wordt in A Dictionary of Sociolinguistics luidt als volgt:
slang Variouslydefined but usuallyseen as a set of informal and colloquial words and phrases used within particular social groups and that are not part of the „mainstream‟ language .
4
A Dictionary of Stylistics geeft de volgende omschrijving: slang popularlyused as an equivalent to jargon, as collocationslikeschoolboy slang; drug addicts‟ slang; RAF slang, etc. imply. The term refersto the individualvocabularyusedby different socialgroups. However, jargon is best reservedfortechnical or professional vocabulary arising from rather specialized needs. Slang is closer to argot or anti-language, in that standard lexical items are replacedby re-
3
Maurer, D.W. „Slang‟. In: Encyclopaedia Britannica Online. Encyclopaedia Britannica Inc., 2013.Brill Online 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 4 Swann J. e.a. A Dictionary of Sociolinguistics. Tuscaloosa: The University of Alabama Press, 2004, p. 281.
5
lexicalizationswhich are characteristicallyveryinformal, anddesigned, like a „secretlanguage‟ tobeunintelligableto the uninitiated.5
Hoewel er geen eenduidige definitie is van slang, blijkt uit de manier waarop slang meestal omschreven wordt, dat grofweg de volgende kenmerken gezien worden als karakteristieke eigenschappen:
afwijking van een bepaalde standaardvariëteit
„nieuw‟ en „snel‟ (woorden worden meestal snel opgenomen en snel weer afgestoten)
informeel
behorend bij een bepaalde sociale groep en vaak onbegrepen door buitenstaanders
Zoals wordt aangegeven in veel taalkundige handboeken en naslagwerken, zijn de scheidslijnen tussen slang, jargon en argot vaak diffuus. In alle drie de termen zit de notie van een in-group - een bepaalde sociale groep of een subcultuur - waarmee de taalvariëteit geassocieerd wordt. Jargon verwijst meestal naar specialistisch vocabulaire, dat gebruikt wordt door een bepaalde sociale groep of in een bepaalde discipline of vakgebied ten behoeve van specialistische communicatie, maar ook als markering van een groepsidentiteit. Zo is er taalkundig jargon, maar ook internetjargon en studentenjargon. Net zoals jargon, is argot (of cant) voorbehouden aan een bepaalde sociale groep. Het verschil is dat argot vaak geassocieerd wordt met gemarginaliseerde of criminele groepen (dieven, gangsters, drugdealers etc.), die ten behoeve van zelfbescherming of geheimhouding een taalvariëteit gebruiken die niet begrepen wordt door buitenstaanders. In argot wordt vaak de vorm of de betekenis van een bestaand woord op een bepaalde manier veranderd, waardoor buitenstaanders ofwel het oorspronkelijke woord niet herkennen ofwel de betekenis ervan niet begrijpen.
Het geven van nieuwe betekenis aan bestaande woorden (relexicalisatie) is niet alleen karakteristiek voor argot, maar is ook één van de taalkundige processen waarmee slangvocabulaire wordt gecreëerd.6 Zo is „kapot‟ in Nederlandse straattaal niet een bijvoeglijk naamwoord met de betekenis “stuk; gebroken” maar een bijwoord met de betekenis “heel, 5 6
Wales, K. A Dictionary of Stylistics. Derde editie. Harlow: Pearson Education Limited, 2011, p. 386. Swann J. e.a. A Dictionary of Sociolinguistics. Tuscaloosa: The University of Alabama Press, 2004, p. 11.
6
zeer, in hoge mate” (een intensifier). Dus een drankje dat „kapot lekker‟ is, is gewoon een drankje dat heel goed smaakt. En in Egypte is een ʾarnab niet alleen een konijn, maar ook een straattaalterm voor een miljoen pond. Dus het kan weleens zijn dat iemand heel rijk is als hij een „konijn‟ heeft. Een ander proces waarmee slang-woorden worden gecreëerd is ontlening.7 Nederlandse straattaal bijvoorbeeld zit niet alleen vol met ontleningen uit de moedertalen van etnische minderheden (in het bijzonder Sranan), maar ook met Engelse leenwoorden zoals psycho („gek‟) en dope („geweldig‟). Wat het gebruik van elementen uit andere talen betreft, wordt binnen de sociolinguïstiek een (niet altijd duidelijk) verschil gemaakt tussen borrowing en code-switching. Globaal gezegd verwijst borrowing naar ontleningen uit een andere taal (de donor language) die geïncorporeerd zijn in de basistaal (de matrix language), terwijl code-switching het gebruik is van meer dan één taal binnen een enkele communicatieve gebeurtenis. Een strikte scheiding tussen deze twee termen blijkt in veel gevallen problematisch te zijn, aangezien nogal wat taaluitingen, die het product zijn van taalcontact, ambigue zijn wat hun borrowing- of code-switching-status betreft. Binnen het onderzoek naar mechanismen van taalcontact is er dan ook hevig gedebatteerd over het conceptuele onderscheid tussen de twee.8 Hoewel er controversiële theorieën over code-switching bestaan, is het onomstreden dat woorden of woordgroepen van een taal soms geïntegreerd worden in de inheemse woordenschat van een andere taal. De twee belangrijkste kenmerken die deze ontleningen de status van borrowing geven, zijn:
ze worden aangepast aan de fonologische en morfologische regels van de basistaal
ze worden moeiteloos gebruikt door sprekers, die de taal waaruit het element geleend is niet spreken9
Dus in de zin “ik heb een jonkotjegesmoked”, die ik enige tijd geleden hoorde van een Marokkaanse Nederlander, is het woord jonkotje een borrowing en geen code-switching, omdat de spreker de taal waaruit het woord geleend is (Sranan) niet spreekt en omdat het woord verkleind wordt volgens de regels van de matrix- of basistaal, het Nederlands (door toevoeging van het suffix -tje).
7
Maurer, D.W. „Slang‟. In: EncyclopaediaBritannicaOnline. Encyclopaedia Britannica Inc., 2013.
(laatst bezocht: 18 juni 2013). 8 Muysken, P. „Code-switching‟. In: The Cambridge Handbook of Sociolinguistics. R. Mesthrie ed. New York: Cambridge University Press, 2011, pp. 301-303. 9 Zie voor een lijst van criteria die code-switching onderscheiden van borrowingMuysken (2011).
7
Taal is een levend organisme, die voortdurend onderhevig is aan verandering. Deze veranderlijkheid geldt misschien nog meer voor slang, die zeer modegevoelig is. Het kan opeens niet meer „mieters‟, „te gek‟, „vet‟ of „dope‟ zijn om iets op een bepaalde manier te zeggen. En woorden die eerst de status van slang hadden, kunnen opeens opgenomen worden in de standaardtaal. Ik weet nog bijvoorbeeld dat het in mijn tienerjaren stoer was om het woord „pimpen‟ te gebruiken in de betekenis van „op een opzichtige manier versieren‟. Het gebruik van dit woord werd populair door het MTV-programma Pimp myride, waarin gewone auto‟s werden omgetoverd tot bombastische wagens die niet zouden misstaan in een hip hop videoclip. Al snel hoorde je Nederlandse jongeren die niet alleen hun auto hadden gepimpt, maar ook hun telefoons en uiteindelijk zelfs een ppt-presentatie. Tegenwoordig staat het woord „pimpen‟ in de Van Dale en heeft het niet meer de slang-status die het een aantal jaren geleden had. Er zijn talloze andere voorbeelden van slang-woorden te noemen, die geïntroduceerd of populair gemaakt zijn door films, TV en muziek. De rol die massamedia en populaire cultuur spelen bij de verspreiding van slang-woorden kan dan ook niet onderschat worden.
2.1.2
Slang in Arabische taalkunde
Er is geen Arabische term die in de Arabische taalkunde algemeen geaccepteerd wordt als het equivalent van de term slang. John Eisele noemt de termen sīm en raṭānaʿāmmiyya als min of meer overeenkomstig aan slang, maar merkt op dat de eerste term eerder verwijst naar argot en dat de tweede term, hoewel het een correcte vertaling van slang lijkt te zijn, niet wijdverspreid is in gebruik.10Slang wordt, zoals hierboven vermeld, onder meer gekenmerkt door de afwijking van een bepaalde standaardvariëteit. Eisele merkt terecht op, dat in de Arabische context deze standaardvariëteit de gesproken standaardtaal is (en niet het MSA) en dat elementen van slang, die veranderlijk en vergankelijk van natuur zijn, beschreven dienen te worden aan de hand van hun noviteit ten opzichte van de gesproken standaard.11 Er is weinig onderzoek verricht naar hedendaagse Arabische slang-variëteiten. Een drietal kleine onderzoeken zijn verricht naar jongerentaal (of slang; beide termen worden
10
Eisele, J. „Slang‟. In: EncyclopaediaofArabic Language and Linguistics.Brill Online, 2012. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 11 Ibidem.
8
vaak door elkaar gebruikt) van Cairo. JehanAllam12 heeft een twintigtal woorden uit de woordenschat van Caireens teenage slang (jongerentaal) onderzocht door onder andere te kijken naar de mate waarin ze gebruikt worden door twee verschillende generaties: jongeren en ouderen. Op basis van de verschillen die aan het licht zijn gekomen in deze vergelijking heeft ze conclusies getrokken over de mate waarin een woord een slang-status heeft. Bovendien heeft ze gekeken of de woorden een standaardreflex hebben (door ze op te zoeken in het woordenboek), al dan niet met een verschoven betekenis. Aan woorden die geen standaardreflex hadden, heeft ze een grotere slang-status toegekend, daar de afwezigheid van deze woorden in het woordenboek volgens haar wijst op hun noviteit en marginaliteit. Een ander onderzoek naar Caireense jongerentaal is verricht door SherinRizk,13 die met concrete voorbeelden aantoont dat populaire cultuur een grote rol kan spelen in de verspreiding van jongerentaal of slang. Ze beargumenteert dat films en muziek niet alleen de verspreiding van slang faciliteren, maar dat ze ook slang-elementen kunnen introduceren. Een ander sociolinguïstisch onderzoek, dat verricht is door Jennifer Leigh-Peterson,14 is gericht op de vraag of Caireense jongerentaal gezien moet worden als een vorm van taalverloedering of sociale creativiteit.
In tegenstelling tot hedendaags slang, is er veel informatie beschikbaar over argots van marginale groepen uit de middeleeuwen. De qaṣīda sāsāniyya, een middeleeuws poëtisch genre, dat in de mond wordt gelegd van dieven en oplichters van de onderwereld, bevat het meeste materiaal van deze argots, die uitvoerig onderzocht zijn door C. Edmund Bosworth.15 In zijn omvangrijke studie analyseert Bosworth de herkomst van woorden uit deze argots, door ze te categoriseren aan de hand van ontleningen enerzijds, en fonologische, morfologische en semantische veranderingen van het inheemse vocabulaire anderzijds.16 Bosworth merkt op dat één van de redenen van gebrek aan onderzoek naar hedendaagse argots in de Arabische wereld de ontmoedigende houding van de autoriteiten is ten opzichte van dergelijke onderzoeken, omdat ze geassocieerd worden met marginale of criminele 12
Allam, J. „Youngstersand new vocabulary‟. In: al-Luġa–Langue–Language. Series of Papers in Linguistics.2nd Issue. Cairo Linguists Group. Arab Research Center. Cairo: 2000, pp. 112-135. 13 Rizk, S. „The language of Cairo'syounguniversitystudents‟. In: Arabic in the City: Issues in dialect contact andlanguagevariation. C. Miller e.a. eds. London and New York: Routledge, 2007, pp. 291-308. 14 Peterson, J.L. „Contemporary Cairene Youth Teminology: Linguistic Deviation or Social Art?‟. In: Aspects of the dialects of Arabic today: proceedings of the 4th Conference of the International Arabic Dialectology Association (AIDA). A. Youssi ed. Marrakesh April 1-4, 2000, pp. 422-432. 15 Bosworth, C.E. The Mediaeval IslamicUnderworld; The BanūSāsān in Arabic Society andLiterature. Part One. Leiden: Brill, 1976. 16 Ibid. pp. 150-165.
9
groepen.17 Een onderzoek naar Caireenseargots is verricht door EverettRowson,18 die een beknopt overzicht geeft van een aantal woorden van enkele argots. De voornaamste voorbeelden zijn de argot van de goudsmeden in Xān il-Xalīli (sīm is-sāġa) en de argot van muzikanten en dansers (sīm il-fannanīn), waarop andere argots zoals die van homoseksuelen, dieven en prostituees zijn gebaseerd. Voor de term sīm wordt in deEncyclopaedia of Islam de volgende definitie gegeven: al-Sīm Lug̲h̲at, a secret vocabulary or argot employed by criminals, beggars, gypsies, and other groups for communication among themselves without the risk of being understood by outsiders. 19
Deze omschrijving komt sterk overeen met die van argot.Beide termen verwijzen in eerste instantie naar een reeks van geheime woorden en uitdrukkingen, maar kunnen ook verwijzen naar manieren waarop taaluitingen gecodeerd worden, meestal door het aanbrengen van morfologische of fonologische manipulaties.20 Voorbeelden van deze manipulaties, die in geheimtalen over de hele wereld voorkomen, zijn onder andere het verplaatsen van medeklinkers of hele lettergrepen van hun oorspronkelijke posities en het invoegen van „ruis‟elementen (vaak onzin-lettergrepen) in woorden. In de Arabische wereld zijn talrijke voorbeelden te vinden van dit soort manipulaties van gesproken taaluitingen, onder andere in Marokko, Tunesië, Yemen en Mauritanië.21 Over de Egyptische luġat is-sīm zegt AbderrahimYoussi: The Egyptianluġat is-sīm (no clearsignification or etymology) seemstobereservedforthoseslangs [of peers or associatesaroud the bazaars or criminal or reprehensiblegroups in general]. Of these, there are relativelysubstantial, albeitsketchy or at timesratherimprecise, inventoriesanddescriptions […], such as those of street performers, musiciansforbellydancinggroups (the ʿawālim), […] drug dealers, etc.
17
Bosworth, C. E. „Argots‟. Encyclopaedia of Islam, Third Edition. Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 18 Rowson, E. „Cantand argot in Cairo colloquialArabic‟. In: Newsletter of the American Research Center in Egypt 122, 1982, pp. 13-24. 19 Rowson, E. „al-Sīm‟.Encyclopaedia of Islam, Second Edition.Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 20 Rowson, E. „al-Sīm‟.Encyclopaedia of Islam, Second Edition.Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 21 Zie voor een beschrijving van dergelijke geheimtalen in de Arabische wereld Youssi (2013).
10
Sometimes also called luġat is-sīn or iṣ-ṣād (by referenceto the letters?), the term ended up referring to all varieties of secret languages.22
Zoals Youssi opmerkt, hebben geheimtalen niet alleen de functie van cryptische communicatie, maar kunnen ze ook gebruikt worden als een vorm van een soort spel, waarbij het doel niet zozeer geheimhouding voor buitenstaanders is, maar meer het bevestigen van een gevoel van solidariteit.23 Het is in sommige gevallen moeilijk om een nauwkeurige scheidslijn te trekken tussen deze twee functies en dezelfde geheimtaal kan voor beide doeleinden gebruikt worden.
2.1.3
Egyptisch drugs slang
Zoals beschreven in 2.1.1 worden slang-variëteiten vaak gedefinieerd aan de hand van bepaalde sociale groepen. In het geval van drugs slang, wordt in de literatuur24 echter eerder een definitie gehanteerd aan de hand van datgene waar het vocabulaire van drugs slang naar verwijst (drugs en daaraan gerelateerde termen) dan aan de hand van de sprekers van drugs slang. Uiteraard wordt drugsspecifieke terminologie bij uitstek gebruikt door druggebruikers, die de „sociale groep‟ zouden kunnen zijn, maar er zit een nuanceverschil tussen de twee volgende definities van drugs slang:
straattaalterminologie die gerelateerd is aan drugs en drugsgebruik
straattaal, die gebruikt wordt door drugsgebruikers
De tweede term impliceert dat in de beschrijving van deze straattaal (of slang) ook termen opgenomen kunnen worden die niet gerelateerd zijn aan drugs, maar die wel typisch gebruikt worden door druggebruikers. Zo zijn in de beschrijving van de Arabische taalvariëteit van de middeleeuwse dieven en oplichters uit de onderwereld ook woorden opgenomen die niks te maken hebben met dieverij of oplichterij. In de praktijk wordt voor drugs slang in de literatuur echter de eerste definitie gehanteerd. Dus de verschillende woorden van drugs slang zijn voornamelijk verbonden met elkaar omdat ze semantisch verwant zijn (ze behoren
22
Youssi A. „Secret Languages‟. In: Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 23 Youssi A. „Secret Languages‟. In: Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013). 24 Bijvoorbeeld Haertzen e.a. (1979), Haertzen e.a. (1980), Beckerleg (2005), Sexton e.a. (2010), Burns (2011).
11
allemaal tot het semantische veld van drugs) en niet (uitsluitend) omdat ze gebruikt worden door mensen uit dezelfde sociale groep. Uiteraard vallen deze twee criteria in de praktijk vaak samen en ze worden weleens gecombineerd om een specifiekere definitie te geven: teenage drugs slang bijvoorbeeld verwijst naar straattaalterminologie voor drugs, zoals gebruikt door tieners.
Ook ik heb in deze scriptie als eerste uitgangspunt voor de definitie van Egyptisch drugs slang het semantische veld van drugs genomen en niet de „sociale groep‟ van drugsgebruikers, hoewel de respondenten van het veldonderzoek allemaal drugsgebruikers zijn. De belangrijkste reden voor deze keuze is dat als ik mijn respondenten zou willen definiëren aan de hand van een „sociale groep‟, deze te heterogeen zou zijn. De respondenten zijn in grote lijnen representatief voor Egyptische drugsgebruikers: ze komen voornamelijk (maar niet uitsluitend) uit Cairo, de meerderheid is man (maar er zijn ook vrouwen), ze zijn van verschillende leeftijdscategorieën (18-38 jaar) en ze hebben uiteenlopende sociale achtergronden (van mahraganāt-zangers25 uit Imbaba tot ondernemers uit 6 Oktober). Met andere woorden: „Egyptische drugsgebruikers‟ vormen naar mijn mening een te heterogene groep om aangeduid te worden als de „sociale groep‟ die Egyptisch drugs slang gebruikt. In dat opzicht lijkt mijn definitie van Egyptisch drugs slang (en de in de literatuur gehanteerde definitie van drugs slang in het algemeen) op jargon, omdat het verwijst naar specifieke vocabulaire gerelateerd aan een bepaald domein, dat vanzelfsprekend voornamelijk gebruikt wordt door mensen binnen dat domein.
Een ander belangrijk kenmerk van slang, dat genoemd wordt in 2.1.1 is de afwijking van een bepaalde standaard. In het geval van Egyptisch drugs slang is de standaard de Egyptische standaardspreektaal, de „ongemarkeerde‟ of „neutrale‟ (voor zover het mogelijk is om een gesproken taalvariëteit ongemarkeerd of neutraal te noemen) het ʿāmmiyya, of preciezer gezegd: het ʿammiyya zoals dat gedocumenteerd is in het bekendste en meest omvangrijke woordenboek van de Egyptische spreektaal – dat van Hinds &Badawi. Woordenboeken geven over het algemeen goede indicaties voor de mate van standaardisatie van een woord. Maar er is een belangrijk verschil tussen standaard woordenboeken en woordenboeken van spreektalen: terwijl standaardwoordenboeken vooral een voorschrijvende functie hebben (wat is de correcte toepassing van een woord?), hebben woordenboeken van spreektalen meer een 25
Mahraganāt is een benaming voor een nieuwe stijl Egyptische šaʿbi muziek, gekenmerkt door een electronisch geluid en invloeden van hip hop.
12
beschrijvende functie (hoe wordt in de praktijk een bepaald woord toegepast door moedertaalsprekers van een bepaald dialect?). Mede door de diglossie in de Arabische wereld, is het uiterst moeilijk om termen als 'standaard', 'dialect', 'register' en 'sociolect' te definiëren. Toch is er wel degelijk sprake van een Egyptische standaardspreektaal, die gebaseerd is op een regionale variëteit, het Caireens. In het keuzeproces van het wel of niet opnemen van woorden in de Egyptisch drugs slang inventaris is getracht zoveel mogelijk „afwijking van de Egyptische standaardspreektaal‟ als criterium aan te houden, hoewel het niet altijd mogelijk is om slang en standaardspreektaal duidelijk van elkaar te scheiden, aangezien de grenzen van beide diffuus en fluïde zijn. Bovendien is het onmogelijk om het taalgebruik van een spreker in te delen in duidelijk afgebakende registers en variëteiten. Daarom moet het kenmerk slang dat toegewezen is aan lexicale materiaal in deze scriptie niet worden gezien als een rigide eigenschap.. Een derde kenmerk van slang is dat het „nieuw‟ en „snel‟ is. Het is dan ook goed om te bedenken dat de taalvariëteit die beschreven wordt in deze scriptie een momentopname is. Uiteraard verschaffende beschreven kenmerken van Egyptisch drugs slang wel inzicht in de mechanismen van Egyptisch slang in het algemeen, maar het is belangrijk om te onthouden dat de woorden die in deze scriptie beschreven worden als kenmerkend voor Egyptisch drugs slangeen weergave zijn van het taalgebruik in Egypte in 2012-2013.
Als laatste dienen de volgende punten opgemerkt te worden. De ontleningen die beschreven worden in deze scriptie zijn gevallen van borrowing (taaluitingen die het resultaat zijn van code-switching zijn buiten beschouwing gelaten). Ook zijn gevallen van individueel taalgebruik (idiolect) buiten beschouwing gelaten. Immers, als één persoon een bepaalde manier van uitdrukken heeft, hoeft dat nog geenslang te zijn.
De transcriptiemethode die in deze scriptie wordt gehanteerd, is die van EALL.
13
2.2
Drugsgebruik in Egypte
In dit gedeelte wordt een beeld geschept van het drugsgebruik in Egypte en van de in Egypte gebruikte drugs.
2.2.1
Drugsgebruik in Egypte: statistieken
In de afgelopen dertig jaar is meerdere malen onderzoek gedaan naar het drugsgebruik in Egypte. Het merendeel van de onderzoeken die gepubliceerd zijn26 heeft zich echter geconcentreerd op bepaalde subgroepen in de samenleving, voornamelijk scholieren en studenten.Onlangs verscheen de eerste publicatie van een grootschalige studie naar drugsgebruik in de Egyptische samenleving.27 Uit dit onderzoeksrapportblijkt dat ten tijde van de dataverzameling (2005-2006) gemiddeld 9,6% van de Egyptische bevolking van boven de 15 jaar weleens drugs of alcohol gebruikte. Van deze groep was ongeveer de helft regelmatige gebruiker (4,6% van de totale bevolking) en werd grofweg een zesde (1,6% van de totale bevolking) gezien als verslaafd (zie Grafiek 1). Deze cijfers zijn lager dan in Westerse landen, maar hoger dan de cijfers van eerder onderzoek, dat in 1996 uitgevoerd is door de Egyptische ministerie van Gezondheid. 28
26
Soueif, Darweesh, Taha (1985); Soueif e.a. (1986); Soueif e.a. (1990); Demerdash e.a. (1992); Yassa e.a. (2009). 27 Hamdi, E, e.a. „Lifetime Prevalence of Alcohol and Substance Use in Egypt: A Community Survey‟. In: Substance Abuse 34, 2 (2013) . pp. 97-104. 28 Ibid, p.102.
14
GRAFIEK 1: Drugs- en alcoholgebruik bij de Egyptische bevolking van boven de 15 jaar (2005-2006)
INCIDENTEEL GEBRUIK 3,3%
GEEN GEBRUIK
90,4%
9,6% REGELMATIG GEBRUIK 4,7%
VERSLAVING
1,6%
Zoals ook blijkt uit eerdere onderzoeken naar drugsgebruik in Egypte is cannabis verreweg de populairste drug en is de consumptie ervan veel meer wijdverspreid dan de consumptie van alcohol.Niet alleen is cannabis als drug van oudsher aanwezig in de Egyptische samenleving, maar het gebruik ervan wordt –vergeleken met alcohol- in veel kringen ook minder geassocieerd met een sociaal stigma. Uit de cijfers van het onderzoek blijkt dat van de Egyptische drugs- en alcoholgebruikers (de bovengenoemde 9,6% van de bevolking) 77% cannabis gebruikte. Alcohol staat met 22% op een verre tweede plaats, gevolgd door farmaceutische drugs (10%), opioïden (6%), stimulanten, d.w.z. amfetamines en cocaïne (1%) en vluchtige snuifmiddelen (0,3%).
15
GRAFIEK 2: Soorten drugs die gebruikt werden door Egyptische drugs- en alcoholgebruikers (20052006) 90 80 70 60
cannabis
50
alcohol farmaceutische drugs
40
opioïden
30
stimulanten
20
vluchtige snuifmiddelen
10 0
% gebruikers
Omgerekend naar percentages van de hele bevolking geven bovenstaande cijfers het volgende aan: meer dan 7% van de bevolking gebruikte cannabis (hasj/wiet), 2% gebruikte alcohol, 1% gebruikte farmaceutische drugs („pillen‟), 0,6% gebruikte opioïden (o.a. opium, heroïne), 0,1% stimulanten (cocaïne, amfetamines), 0,03% gebruikte vluchtige snuifmiddelen (bijv. lijm).
Verder blijkt uit het rapport dat drugsgebruik aanzienlijk vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen. Verklaringen hiervoor zijn het sociale stigma waarmee drugsgebruik door vrouwen geassocieerd wordt en de beperkte bewegingsvrijheid van vrouwen in de Egyptische samenleving. Genderverschillen in drugsverslaving in Egypte zijn nader onderzocht door ElSawy29, die concludeert dat in vergelijking mannen op een jongere leeftijd verslaafd raken; dat verslaving het meest voorkomt bij vrouwelijke studenten en mannelijke arbeiders; dat bij mannelijke verslaafden cannabis- en opiaat-gebruik het meest voorkomt terwijl tramadol voor de meeste vrouwelijke verslavingssgevallen zorgt.30 29
El-Sawy, H.E.-D. „Gender differences in risks and pattern of drug dependance in Egypt‟. In: European Psychiatry25 (2010), suppl.1, p.1273. 30 Tramadol is een synthetische opioïde in de vorm van een pil. De termen „opiaat‟ en „opioïde‟ worden in de literatuur vaak door elkaar gebruikt. Over het algemeen wordt aanvaard dat de eerste verwijst naar natuurlijke en semi-synthetische stoffen (zoals heroïne), die uit opium worden geëxtraheerd en de tweede naar synthetische (bijv. Tramadol) en lichaamseigen stoffen (bijv. endorfine). Als overkoepelende term is „opioïde‟ correcter.
16
Naast gender heeft ook opleidingsniveau invloed op de mate van drugsgebruik. Uit het rapport blijkt namelijk dat drugsgebruik vaker voorkomt bij laagopgeleiden.31 Ook bij bedoeïenen en inwoners van kustplaatsen (voornamelijk Suez en Alexandrië) komt drugsgebruik vaker voor. Het laatste kan waarschijnlijk verklaard worden door het feit dat kuststeden vaak doorvoerplaatsen zijn van drugssmokkel (door haar geografische ligging is Egypte een potentieel doorvoerland tussen grote Aziatische productieplaatsen en de Europese markt). Volgens een online krantenbericht in Egypt Independent 32 contrasteren deze gegevens sterk met gegevens van de hoofdstad Cairo, die gedurende 2008-2009 verzameld zijn onder leiding van hetzelfde onderzoeksteam in het kader van een vergelijkbaar onderzoek.33 Het bericht informeert over een rapport dat gebaseerd is op dit onderzoek en dat in 2012 werd opgesteld door de Egyptische ministerie van Gezondheid. De conclusies van dit rapport worden als volgt weergegeven: ten tijde van de dataverzameling (2008-2009) gebruikte 30% van de Caireense bevolking drugs of alcohol en 5-7% (1-1,4 miljoen) werd gezien als verslaafd (zie Grafiek 3); van de groep gebruikers gebruikte 90% cannabis, 35% dronk alcohol, 32% gebruikte opioïden, 27% gebruikte farmaceutische drugs, 3% gebruikte stimulanten (cocaïne en amfetamines) en 25% gebruikte andere middelenwaaronder vluchtige snuifmiddelen (zie Grafiek 4).
31
Hamdi e.a. (2013), p.102. Viney, S. „As drug addiction rises in Cairo, experts offer recommendations‟. In: Al-Masry al-Youm [online]. 16 mei 2012 (laatst bezocht: 31 mei 2013). 33 Data van het eerste onderzoek zijn verzameld uit zeven Egyptische provincies, maar niet uit Cairo. Het tweede onderzoek heeft zich juist uitsluitend geconcentreerd op Cairo. 32
17
GRAFIEK 3: Drugs- en alcoholgebruik bij inwoners van Cairovan boven de 15 jaar (2008-2009)
GEEN GEBRUIK
70%
INCIDENTEEL TOT REGELMATIG
30%
GEBRUIK
23-25%
VERSLAVING
5-7%
GRAFIEK 4: Soorten drugs die gebruikt werden door Caireense drugs- en alcoholgebruikers (20082009) 100 90
cannabis
80 70
alcohol
60
farmaceutische drugs
50
opioïden
40 30
stimulanten
20
andere middelen (w.o. vluchtige snuifmiddelen)
10 0
% gebruikers
Er wordt geconcludeerd dat drugsgebruik in Cairo niet alleen aanzienlijk meer wijdverspreid is dan in de rest van Egypte, maardat hetook drastisch gestegen is in de afgelopen jaren. De meeste verslavingsgevallen worden toegeschreven aan heroïne en tramadol, een synthetische farmaceutische opioïde waarvan hetgebruik in de laatste jaren sterk toegenomen is, volgens 18
het krantenbericht wegens grote hoeveelheden die uit India en China op de Egyptische zwarte markt zijn verschenen.
Cijfers van bovenstaande rapporten worden in grote lijnen weerspiegeld in het World Drug Report 2012, dat opgesteld is door de United Nations Office on Drugs and Crime.34 Uit dit rapport kan worden opgemaakt dat in 2010 6-8% van de Egyptische bevolking van 15-64 jaar cannabis gebruikte. Het percentage van de bevolking datamfetaminegebruikte is 0,3-0,5%. Dit percentage is hetzelfde voor het gebruik van opioïden. Het gebruik van cocaïne is het laagst: minder dan 0,1% van de bevolking.35 De berichten over toegenomen drugsgebruik in Egypte worden bevestigd door dit rapport. Op grond van gegevens over inbeslagname van drugs wordt geconcludeerd dat er een sterke toename is in het gebruik van heroïne, cannabis en amfetamine. Een algemene toename in drugsgebruik is waar te nemen in het gehele continent van Afrika, terwijl het gemiddelde gebruik in de wereld stabiel is.
2.2.2
Overzicht van de in Egypte gebruikte drugs
Hieronder een overzicht van de in Egypte gebruikte drugs.
2.2.2.1
Cannabis
Cannabis is de Latijnse benaming voor de hennepplant. Het is een bewustzijnsveranderende bloem die als drug voorkomt in twee vormen: marihuana (wiet) en hasjiesj (hasj). Marihuana wordt gemaakt van de gedroogde en verkruimelde bloemtoppen van de vrouwelijke hennepplant (cannabis statica). Hasjiesj wordt gemaakt van de samengeperste hars van dezelfde plant. Zowel hasj als wiet worden meestal ingenomen d.m.v. inhalatie door roken. Vaak wordt er een sigaret (een „joint‟) gerold van een mengsel van tabak en hasj of wiet. Beide middelen hebben een geestverruimend effect, dat beschreven wordt als een staat van „high‟ (actief en spraakzaam)of „stoned‟ (loom en ontspannen) zijn.Het roken van de hennepplant is terug te dateren tot de tijd van de Oude Egyptenaren, die het toepasten voor
34
UNODC. World Drug Report 2012. New York: United Nations Publication, 2012. In tegenstelling tot het rapport van Hamdi (2013) worden hier amfetamines en cocaïne onderverdeeld in aparte drugscategorieën. 35
19
medicinale doeleinden.36 Tegenwoordig geven de meeste gebruikers aan cannabis te roken voor ontspanning, als een middel om aan de harde werkelijkheid te ontsnappen, als een middel om lange werkdagen door te komen of als een middel van artistieke inspiratie.
2.2.2.1.1
Hasj
In Egypte is het gebruik van hasjiesjals drug al gedocumenteerd in de 11e n.C. Zeven eeuwen later zorgde het wijdverspreide gebruik van hasjiesj in Egypte voor verbijstering bij Napoleon en zijn troepen. Een eeuw later beschrijven Europese reizigers uit de 19e eeuw de populariteit van hasjiesj onder alle lagen van de Egyptische bevolking.37Ook in de huidige Egyptische samenleving is hasj zeer populair en is het gebruik ervan in veel kringen sociaal geaccepteerd (één van de redenen hiervoor is dat terwijl het gebruik van alcohol expliciet veroordeeld wordt in de Koran, er geen melding wordt gemaakt van cannabis). Hasj wordt in Egypte geïmporteerd uit Marokko, Afghanistan en Libanon. De standaard hoeveelheid is een staaf van 4g (genoeg voor grofweg 8 consumpties) en kost gemiddeld circa 100 EGP, afhankelijk van kwaliteit en locatie van verkoop.De meest gebruikelijke manier van consumptie van hasj is het roken van een „joint‟.
2.2.2.1.2
Wiet
De marihuana die in Egypte verkrijgbaar is wordt bango genoemd door Egyptenaren. Het wordt lokaal verbouwd en het wordt beschouwd als wiet van slechte kwaliteit(„schwag‟ in Westerse drugs slang). Hoewel „bango‟ en „marihuana‟ in essentie benamingen zijn voor hetzelfde product, wordt er door Egyptische gebruikers een verschil gemaakt tussen de twee termen. Marihuana wordt alleen gebruikt voor buitenlandse wiet, terwijl met bango de lokale variant wordt aangeduid. Meerdere respondenten zeiden dat er geen marihuana is in Egypte, maar wel een lokale defectieve variant die erop lijkt, genaamd „bango‟. Het belangrijkste verschil tussen de twee is volgens gebruikers de kwaliteit. Bango is goedkoper dan hasj en het
36
Levey, M. „Ḥašīš‟. In: Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online 2013. http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/hashish-SIM_2792 (laatst bezocht: 31 mei 2012) 37 Nahas, G. G. „Hashish and drug abuse in Egypt in the 19th and 20th centuries‟. In: Bulletin of the New York Academy of Medicine 61 (1985), p.428.
20
gebruik ervan is dan ook zeer veelvoorkomend bij de lagere sociale klassen. Behalve als genotsmiddel wordt bango ook gebruikt om lange werkdagen (of -nachten) door te komen. De meest gebruikelijke manier van consumptie van hasj of wiet is het roken van een „joint‟. Maar er zijn ook andere manieren, zoals het roken door een waterpijp (šīša), een bong (kanša) of een gōza (een soort waterpijp met een ronde romp en een inhalatiebuis i.p.v. - slang). Zelfgemaakte geïmproviseerde rookgerei wordt vervaardigd van waterflessen of lege frisdrankblikken.Er zijn talloze manieren waarop dit gedaan wordt, maar het basisprincipe is hetzelfde: de rook van brandende cannabis wordt (al dan niet gefilterd door water) opgevangen en direct geïnhaleerd. Het effect van inhalatie op deze manier is groter dan van een gewoon trekje van een joint.Ook geven respondenten aan deze manieren van inhalatie lekkerder te vinden. Volgens hetzelfde principe wordt een brandende joint weleens vastgehouden tussen middelvinger en ringvingerin een gebalde vuist en wordt er geïnhaleerd door een kleine opening te maken aan de bovenkant van de vuist en hierdoorheen te zuigen. Hoewel bovenstaande methoden zowel voor hasj als voor wiet gebruikt kunnen worden, is er een (in Egypte zeer populaire) manier die alleen toegepast wordtop hasj.Voor deze methode wordt een klein stukje hasj op een speldje gehecht, waarna het speldje vastgepind wordt op een willekeurige ondergrond. Vervolgens wordt de hasj aangestoken, waarna de vlam wordt uitgeblazen (zoals bij wierook). De rook die vrijkomt wordt opgevangen door een glas, dat ondersteboven op de hasj-speld wordt geplaatst. Als het glas zich gevuld heeft met de rook, wordt het een stukje opgetild, waarna de rook die vrijkomt geïnhaleerd wordt d.m.v. een rietje of buisje. Dezelfde methode kan ook toegepast worden door een stukje hasj direct in een glas te branden en het glas te bedekken voor het opvangen van de rook.
2.2.2.2
Opium
Ruwe opium wordt verkregen door de melksap van de opiumpapaver in te drogen. Als deze stroopachtig stof wordt gezuiverd van plantendelen, krijgt men rookopium. Middelen die uit opium worden gewonnen zijn opiaten.Het euforische effect van de opiumpapaver is sinds mensenheugenis bekend. In Egypte werd in de tijden van Toetanchamon al opium bereid. In deze periode was het gebruik van opium vooraleen privilege waarvan priesters, magiërs en krijgers gebruik mochten maken, maar opium werd ook toegepast om huilende kinderen te laten slapen.In het islamitische Kalifaat werd opium veelvuldig toegepast voor verschillende
21
doeleinden – van spirituele extase door derwisjen tot pijnverdoving voor patiënten.38 Tot aan de 19e eeuw was de teelt van opiumpapaver en de bereiding van opium een bloeiende praktijk in Egypte, met name in Opper Egypte, totdat het verboden werd in 1935.39 Desondanks werd de praktijk van de teelt van opiumpapaver in de Sinaï voortgezet door bedoeïenen.40 Opium wordt voornamelijk gerookt in een speciale opiumpijp, maar het kan ook gegeten worden of gedronken als thee. In Egypte wordt het gebruik van opium vooral geassocieerd met oudere mannen en met bedoeïenen.
2.2.2.3
'Witte drugs': heroïne en cocaïne
Tot aan de Eerste Wereldoorlog was hasjiesj de populairste drug in Egypte. In 1879, vlak voor de Britse bezetting, werd de productie en consumptie ervan verboden door de Egyptische autoriteiten. Een tijd later, tijdens de Eerste Wereldoorlog, deden de „witte drugs‟, heroïne en cocaïne, hun intrede in Egypte. Omdat ze niet legaal verkocht konden worden in Europa, exporteerden Europese producenten grote hoeveelheden naar Egypte, waar ze al snel aan populariteit wonnen, voornamelijk bij de hogere sociale klasse. Deze „witte drugs‟ waren aanvankelijk legaal en ze werden de concurrenten van de al bestaande „zwarte drugs‟ in Egypte, nl. hasjiesj en opium, totdat Egyptische media in de late jaren ‟20 en begin jaren ‟30 bolstonden van de boodschap dat deze drugs een ware plaag waren voor de Egyptische samenleving.41 Tegenwoordig worden de meeste gevallen van drugsverslavingen in Egypte toegeschreven aan heroïne en tramadol.
2.2.2.3.1
Heroïne
Heroïne is een opiaat dat gemaakt wordt van morfine – een stof die voorkomt in ruwe opium en die geïsoleerd wordt via een chemisch proces. Morfine lijkt sterk op endorfine – eenlichaamseigen stof die gevoelens van pijn verdooft en gevoelens van euforie opwekt.Heroïne komt voor als een wit poeder of als bruine kristallen. Het is een sterk 38
Dubler, C.E. „Afyūn‟. In: Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online 2013. http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/afyun-SIM_0355> (laatst bezocht: 31 mei 2012). 39 Hobbs, J.J. „Troubling fields: The Opium Poppy in Egypt‟. In: Geographical Review 88,1 (1998), pp.66-67. 40 Ibidem, pp.67-69. 41 Kozma, L. „White drugs in Interwar Egypt‟. In: Comparitive Studies of South Asia, Africa and the Middle East 33,1 (2013), pp.89-101.
22
verslavende harddrug, die meestal wordt ingenomen door ofwel inhalatie van de damp („chinezen‟) ofwel injectie. In het eerste geval wordt heroïnepoeder verhit op een stukje aluminiumfolie waardoor het smelt en overgaat in dampvorm. In het tweede geval wordt heroïne opgelost in een zure vloeistof, waarna de oplossing in een injectiespuit wordt opgezogen.
2.2.2.3.2
Cocaïne
Cocaïne is een stimulant die via een chemisch proces geëxtraheerd wordt uit de bladeren van de cocaplant. Het komt voor als een wit poeder dat, geïnhaleerd wordt via de neus („snuiven‟). Het effect is een sterke maar relatief korte roes („flash‟), die een kwartier tot een half uur duurt. Cocaïne is een dure drug die veel voorkomt in het uitgaanscircuit. In Egyptezijn gebruikers van cocaïne meestal rijke jongeren uit Cairo, die veel uitgaan in dure clubs.
2.2.2.4
Farmaceutische drugs42
Farmaceutische drugs zijn in principe medicijnen die in de apotheek (al dan niet op recept) verkregen kunnen worden, maar die worden misbruikt als recreatieve drugs. Ze komen het meest voor in de vorm van pillen (in het Egyptisch worden deze drugs aangeduid met de verzamelnaam biršām).In de laatste twee jaar zijn er veel berichten in Egyptische media over toegenomen gebruik van farmaceutische drugs zoals tramadol en de groeiende zwarte markt waar ze verkocht worden. Het probleem van biršām-verslaving wordt aangekaart in krantenberichten, in talkshows, in films en in liedjes.
2.2.2.4.1
Tramadol
Tramadol is verreweg de populairste biršām in Egypte. Het iseen morfine-achtige pijnstiller, die tot de synthetische opioïden wordt gerekend. Het is een medicijn dat legaal alleen verkrijgbaar is op recept, maar tegenwoordig in Egypte makkelijk en voor weinig geld gekocht kan worden op straat.In Cairo is tramadol vooral een drug van de lagere sociale klasse en het zorgt samen met heroïne voor de meeste verslavingsgevallen. In Egypte komt tramadol voornamelijk voor in de vorm van rode tabletten maar het komt ook voor onder 42
Tenzij anders vermeld is de informatie over de soorten drugs die in 2.2.2.4 worden besproken afkomstig van The Encyclopedia of Addictive Drugs (2002) van R.L. Miller.
23
andere merknamen in de vorm van donkergroene capsules (Tramazac), rechthoekige witte tabletten (Tradol) en geelgroene capsules (Tramal).
2.2.2.4.2
Parkinol
Parkinol is een medicijn dat in de vorm van tabletten gebruikt wordt bij de bestrijding van de ziekte van Parkinson en daaraan gerelateerde aandoeningen. Als drug wordt het gebruikt om zijn ontspannende en hallucinerende werking.
2.2.2.4.3
Rohypnol
Rohypnol is een medicijn in tabletvorm dat voorgeschreven wordt bij insomnia. Gebruik ervan kan leiden tot fysieke en mentale afhankelijkheid. Gebruikers die Rohypnol als drug innemen ervaren een ontspannende roes, die gepaard kan gaan met tijdelijk geheugenverlies of hallucinaties.
2.2.2.4.4
Apetril
Apetril is een merknaam van de stof clonazepam, die door artsen wordt voorgeschreven bij epilepsie, spierkrampen en paniekstoornissen. Het werkt rustgevend, spierontspannend en het vermindert angstgevoelens.
2.2.2.4.5
Normison
Normison is een merknaam van de stof temazepam, die wordt voorgeschreven bij insomnia en ernstige slaapstoornissen.Het wordt gebruikt om angsten te onderdrukken en emoties te verstompen.
2.2.2.5
Amfetamine
Amfetamine en daaraan verwante stimulanten (zoals methamfetamine)zijn synthetische stoffen die lijken op de lichaamseigen adrenaline. Gebruikers voelen zich energiek, actief en scherp. Hoewel het landelijke percentage van amfetaminegebruik in Egypte vrij laag is (0,3-
24
0,5% in 2010),43 zijn er aanwijzingen dat amfetaminegebruik hoger is bij universitaire studenten.44
2.2.2.5.1
Captagon
Captagon is de merknaam van fenethylline, een synthetische stimulant, die vroeger toegepast werd bij kinderen met ADHD. Tegenwoordig is het verboden, maar het wordt nog steeds illegaal geproduceerd. Captagon wordt vrijwel uitsluitend geconsumeerd op het Arabisch schiereiland. In de Golfstaten is het één van de populairste drugs en het gebruik ervan door jongeren is de laatste jaren explosief toegenomen.In Egypte is Captagon veel minder aanwezig, maar het komt wel voor. Het wordt voornamelijk gebruikt door studenten tijdens drukke examenperiodes, die deze pil nemen voor extra energie, alertheid en een verhoogd concentratievermogen. Aangezien slapeloosheid één van de bijwerkingen is, wordt Captagon veel gebruikt om nachten door te studeren. Uit het World Drug Report van2009 blijkt dat de tabletten die tegenwoordig verkocht worden als Captagon in werkelijkheid imitatiepillen zijn die amfetamine bevatten.45
2.2.2.5.2
Maxiton Forte
Maxiton Forte was de merknaam van van een farmaceutisch preparaat, dat niet meer geproduceerd wordt. Volgens UNODC zijn er aanwijzingen dat het product dat opde illegale markt in Egypte onder deze naam verkocht wordt in werkelijkheid methamfetamine is.46
2.2.2.6
Chloorethaan
Chloorethaan (of ethylchloride) komt voor in de vorm van een spray, die gebruikt wordt als middel voor plaatselijke verdoving om bijvoorbeeld splinters te verwijderen en als middel om pijn bij sportletsels te verlichten. Als recreatieve drug wordt het gespoten op een stuk textiel, waarna na het verdampt en afkoelt. Vervolgens wordt de damp geïnhaleerd door de mond en
43
UNODC. World Drug Report 2012. New York: United Nations Publication, 2012, p. 9. UNODC. World Drug Report 2009. New York: United Nations Publication, 2009, p. 150. 45 Ibidem. p. 130. 46 Ibidem, p. 150. 44
25
neus te bedekken met het stuk textiel. Het effect is een ontspannen, euforisch gevoel, dat ongeveer een kwartier duurt, waarna er opnieuw geïnhaleerd wordt. Chloorethaan valt onder de categorie „vluchtige snuifmiddelen‟.Naar mijn weten is er niet gedocumenteerd over het gebruik van deze stof als drug in Egypte, maar volgens mijn eigen ervaring is het een groeiend fenomeen. Jongeren uit Cairo en Alexandrië gebruiken het vooral in groepsverband, als een sociaal gebeuren. Chloorethaan is gewoon te koop bij de apotheek voor EGP 16 per spuitbusje. Omdat per „sessie‟ gemiddeld één spuitbus per persoon wordt gebruikt, zijn er voor een groepssessie meerdere spuitbussen nodig. Omdat het verdacht is om in één keer een aantal spuitbussen te kopen, die normaal gebruikt worden voorsplinters en sportblessures, wordt chloorethaan voor een avond ingekocht bij verschillende apotheken. In Alexandrië zeiden jongeren tegen mij dat het aantal jongeren dat weleens chloorethaan inhaleert groeit en dat er steeds meer apotheken zijn, die geen chloorethaan op voorraad zeggen te hebben.Deze jongeren zeggen ook vaker het gevoel te hebben dat verkopers ze „doorhebben‟, terwijl dit vroeger niet het geval was. Volgens hen zal het niet lang duren voordat chloorethaan niet meer vrij verkrijgbaar is.
26
3 METHODOLOGIE
In dit hoofdstuk worden de methodologie en procedures van de twee fases van het onderzoek uiteengezet: dataverzameling en data-analyse.
3.1
Dataverzameling
De eerste fase van het onderzoek omvatte het verzamelen van het lexicale materiaal van Egyptisch drugs slang. In dit onderdeel wordt een overzicht gegeven van de methodes die toegepast zijn in dit proces.
3.1.1
Voorbereidend literatuuronderzoek
Alvorens onderzoek gedaan kan worden naar de etymologische oorsprong van het lexicale materiaal van Egyptisch drugs slang, is het nodig om dit materiaal te beschrijven. Aangezien er in de literatuur geen uitgebreide beschrijvingen bestaan van Egyptisch drugs slang, heb ik dit materiaal verworven door middel van veldonderzoek. In A Handbook of Descriptive Linguistic Fieldwork wordt de eerste fase van veldwerk als volgt omschreven: To prepare a schedule […] the fieldworer should first determine if any previous wordlists have been collected […]. The second step is to re-elicit or get equivalents […] from these earlier lists.
47
Hoewel er geen diepgaande beschrijvingen zijn van drugs slang, heb ik in de literatuur wel flarden van beschikbaar materiaal gevonden en wel in het woordenboek voor Egyptische straattaal, Qamūs riwiš ṭaḥn,48 en in een woordenlijst die bijgevoegd is aan een publicatie over de subcultuur van Egyptische hasj-gebruikers.49 De 35 woorden die ik gedistilleerd heb
47
Cheilla S.L. en Reuse J. de. Handbook of Descriptive Linguistic Fieldwork. Dordrecht etc.: Springer, 2011, p. 229. 48 Ḥimāya, Y. Qamūs il-rawšana, qamūs riwiš ṭaḥn, Cairo: Kunūz, [publicatiedatum onbekend]. 49 Hassan Hussein, N.„The subculture of hashish users in Egypt: a descriptive analytic study‟.In: Cairo Papers in Social Science 13, monograph 2. Cairo: The American University in Cairo Press, 1990.
27
uit deze werken heb ik verwerkt in een woordenlijst (zie Lijst 1)50, die ik gebruikt heb in de eerste stappen van de volgende fase, het veldonderzoek. LIJST 1: Woordenlijst aan de hand van voorbereidend literatuuronderzoek Lemma
Qamūs riwiš ṭaḥn (2007)
afyungi aʿmil dimāġ
opiumgebruiker stoned/high zijn (ʿāmil dimāġ)
balbaʿ bīṣi
drugs slikken verslaafde
zaġrūf
drugs
subayyag ʾananās sanagna balābil
geld (luġat al-rāqiṣāt; van ʾubayyag „rekening‟) we hebben drugs gebruikt
staff tamām siringāti
kwaliteit van drugs drugsgebruiker die morfine of Maxiton Forte spuit
ṣaraṣīr
pil abu ṣalība (wordt zo genoemd omdat de gebruiker denkt dat hij omringd wordt door kakkerlakken)
ṣabāḥ ilkēf
groet die gebruikt wordt tijdens drugssessies
ḍarrīb ʿabdu ik-karf
drugsverslaafde drugsdealer (personage uit de film ik-Kēf)
Lemma
The subculture of hashish users in Egypt (1990)
afyungi
opiumverslaafde
ʿagwa
hasj van goede kwaliteit
ʾarḍi biršām
hasj van slechte kwaliteit drugs in de vorm van pillen
budra ḍārib
cocaïne of heroïne onder invloed van drugsinjecties
iftitaḥiyya iʾrāṣ
eerste portie hasj van een sessie (in de tabakskop van een waterpijp) drugs in de vorm van pillen
ʾirš
een hoeveelheid van hasj
habw ḥaššāš
(de rook van) hasj hasjgebruiker
kubbāya maksīr
glas of kop; een methode van hasj-consumptie drugsverslaafde die Maxiton Forte gebruikt
masṭūl mazāg
onder invloed van drugs sfeer
miʾafyin
onder invloed van opium
mibaršim mitayyis
onder invloed van pillen onder invloed van hasj
ṣanf šaʿbi
hasj; soort hasj van slechte kwaliteit
šammām yišimm
onder invloed van heroïne of cocaïne snuiven
zibda
hasj van goede kwaliteit
50
De woorden zijn getranscribeerd volgens mijn eigen transcriptiemethode. Opmerkingen zijn van de auteur.
28
3.1.2
Veldonderzoek
In de periode september-november 2012 heb ik lexicaal materiaal verzameld door middel van veldonderzoek in Egypte (Cairo en Alexandrië). Ik heb tijdens het onderzoeksproces (een combinatie van) drie methoden toegepast die veelvuldig gebruikt worden voor taalkundig veldonderzoek: elicitation, participant observation en interviews.51 Om te beginnen heb ik in mijn eigen vriendenkring gezocht naar druggebruikers, die ik in kleine groepen geïnterviewd heb aan de hand van de woordenlijst die ik samengesteld had na mijn voorbereidend literatuuronderzoek (re-elicitation). Ik heb in eerste instantie gevraagd naar een term door de omschrijving te geven. Bijvoorbeeld: “Hoe noem je hasj van goede kwaliteit?” Vervolgens heb ik gevraagd naar de betekenis van de woorden die over waren gebleven op de lijst (dus die niet werden genoemd toen ik de bijbehorende omschrijving gaf). Bijvoorbeeld: “Wat betekent sanignabalābil”? Na het interviewen van 5 groepen van 3-4 gebruikers heb ik aanpassingen en aanvullingen verwerkt in een nieuwe woordenlijst (zie Lijst 2).
LIJST 2: Woordenlijst aan de hand van literatuuronderzoek (re-elicitation) Lemma afyungi
iemand die vaak opium gebruikt
yiʿmil dimāġ ʿāmil dimāġ
stoned/high maken (grammaticaal onderwerp is de drugs) stoned/high zijn
balbaʿ bīṣi
drugs (pillen) slikken heroïneverslaafde
zaġrūf
kleine joint
subayyag ʾananās sanigna balābil
geld (luġat al-rāqisāt; van ʾubayyag „rekening‟) [niet herkend; wel sango balābil voor „wiet‟]
staff tamām
hasj of wiet van goede kwalitet (ook: staff ʿāli / staffa ʿalya; staff ḥilw / staffa ḥilwa)
siringāti ṣaraṣīr
drugsverslaafde die drugs inneemt d.m.v. injecties parkinol (wordt zo genoemd omdat gebruikers onder invloed zwarte stippen voor de ogen zien; abuṣalība verwijst naar rohypnol)
ṣabāḥ ik-kēf
[wordt gezegd op het moment dat je een trekje van een joint neemt en voelt dat je al high of stoned bent]
ḍarrīb
drugsverslaafde [meestal gebruikt voor iemand die vaak pillen of heroïne neemt en niet voor iemand die vaak hasj of wiet rookt]
ʿabdu ik-karf ʿagwa
drugsdealer (personage uit de film ik-Kēf) hasj van goede kwaliteit
ʾarḍi
hasj van slechte kwaliteit
biršām
drugs in de vorm van pillen
51
Swann J. e.a. A Dictionary of Sociolinguistics. Tuscaloosa: The University of Alabama Press, 2004, p. 110.
29
budra ḍārib
cocaïne of heroïne onder invloed van pillen, heroïne of cocaïne
iftitaḥiyya iʾrāṣ
de eerste joint die gedraaid wordt in een sessie drugs in de vorm van pillen
ʾirš
standaardhoeveelheid van hasj (4 gram)
habw ḥaššāš
hasj van goede kwaliteit hasjgebruiker
kubbāya
[niet herkend; de methode die in het boek wordt beschreven, wordt aangeduid met dabbūs of xabūr]
maksīr masṭūl
[niet gebruikt] onder invloed van drugs
mazāg
prettige sfeer van een gezamenlijke drugssessie
miʾafyin mibaršim
onder invloed van opium onder invloed van pillen
mitayyis ṣanf
onder invloed van drugs hasj; hasjsoort
šaʿbi šammām
[niet gebruikt] drugssnuiver
yišimm
snuiven
zibda
hasj van goede kwaliteit
Deze lijst heb ik vervolgens uitgebreid door te vragen naar termen die niet op de lijst staan (elicitation). Bijvoorbeeld: “Welk woord gebruik je voor wiet?” Naast het stellen van gerichte vragen heb ik ook materiaal verzameld door te observeren (en geluidsopnames te maken) tijdens drugssessies (participant observation). In totaal heb 163 minuten aan geluidsmateriaal verzameld via deze twee methoden, waarbij ik ter plekke ook zoveel mogelijk notities heb gemaakt. Hierbij heb ik niet alleen nieuwe woorden genoteerd, maar ik heb ook geprobeerd om zoveel mogelijk voorbeelden te noteren van het gebruik van deze woorden in context. Nadat zowel de woordenlijst als het aantal respondenten aanzienlijk waren gegroeid, heb ik een aantal key informants uitgekozen voor meer uitgebreide interviews.
Tijdens mijn veldonderzoek heb ik materiaal verzameld van in totaal 28 respondenten. De communicatie met de respondenten is afwisselend in het Engels en in het Egyptisch Arabisch verlopen (sommige respondenten spreken geen Engels). Alle 28 respondenten zijn Egyptenaren, die regelmatig drugs gebruiken. Andere kenmerken van de groep zijn:
leeftijd: 18 tot 38 jaar;
geslacht: 18 mannelijk en 10 vrouwelijk;
opleidingsniveau: variërend van sanawiyya ʿāmma (middelbare school) tot universitair; 30
woonplaats: Cairo (wijken Dār is-Salām, Bulāq, Wuṣt il-Balad, il-„Agūza, Zamālik, Heliopolis), Alexandrië (wijken Ma„mūra, San Stefano)
De vijf key informants heb ik gekozen op basis van betrouwbaarheid, bereikbaarheid, kennis over drugs en mate van drugsgebruik. Ik heb getracht om respondenten te nemen van verschillende socio-economische achtergronden. Hieronder een overzicht.
LIJST 3: Key informants Respondent 1 2
Vrouw; 24 jaar; heeft literatuur gestudeerd; werkt bij de Bibliotheek van Alexandrië Man; 38 jaar; woont in Heliopolis; doceert aan de Kunstacademie
3 4
Man; 23 jaar; woont in Dar il-Salam; mahragān-zanger; heeft vroeger bango gedeald Man; 28 jaar; woont in San Stefano; filmmaker en socialistische activist
5
Man; 33 jaar; woont in Agouza; werkt op de jongensschool in Zabbaleen
3.1.3
Facebook-groep Cairo Slangaholic (digitaal veldonderzoek)
Technische ontwikkelingen hebben in de loop der jaren steeds meer mogelijkheden geopend voor taalkundig veldonderzoek. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om kwalitatieve geluidsopnames te maken met apparatuur die in een broekzak past. Behalve mogelijkheden voor het opnemen, bewaren en analyseren van data hebben technische ontwikkelingen het ook makkelijker gemaakt om respondenten te bereiken. Denk aan social media, Whatsapp en Skype. In april 2013 heb ik, nadat ik teruggekeerd was uit Egypte, de Facebook-groep Cairo Slangaholic aangemaakt – een digitale ruimte waar mensen hun kennis over Egyptisch drugs slang kunnen delen door zowel het beantwoorden van gerichte vragen als het aanbieden van materiaal op eigen initiatief.52 Heden (23 juni 2013) telt de groep 264 leden en er komen wekelijks nieuwe leden bij. Een voordeel van deze wijze van dataverzameling is het grote bereik van respondenten. Een nadeel is de beperkte mogelijkheid voor monitoring, wat het inschatten van de betrouwbaarheid van de gegeven informatie moeilijk maakt. Om dit nadeel te minimaliseren heb ik ervoor gekozen om al het lexicale materiaal, dat ik verwerf via Cairo Slangaholic te laten controleren door een aantal van mijn respondenten (waaronder de vijf key
52
Facebook-groep Cairo Slangaholic ; zie ook bijlage
F.
31
informants). Dit controle-proces is relatief eenvoudig, omdat ook deze respondenten lid zijn van Cairo Slangaholic.
3.2
Data-analyse
Aan de hand van het re-eliciterenvan lexicaal materiaal dat ik heb gevonden in de literatuur, het eliciteren van nieuw materiaal via (digitaal) veldonderzoek, het observeren van respondenten en het afnemen van interviews heb ik een woordenlijst samengesteld van Egyptisch drugs slang (zie bijlage). Naast de omschrijving van de betekenis van de woorden, heb ik in de lijst de (oorspronkelijke) betekenis gegeven volgens Hinds & Badawi of, bij leenwoorden, het oorspronkelijke woord dat geleend is. Bovendien heb ik, waar van toepassing, gerefereerd naar de betekenis volgens de twee literatuurbronnen die ik heb geraadpleegd. Ik heb zoveel mogelijk geprobeerd om voorbeelden in context te geven van de woorden (eigen observaties van natural speech; geproduceerde voorbeelden van respondenten en voorbeelden uit populaire cultuur).
3.3
Populaire cultuur
In Hoofdstuk 2 is kort de rol van populaire cultuur besproken bij de levensvatbaarheid van slang-woorden. Ik heb grondig onderzoek verricht naar het gebruik van Egyptisch drugs slang in populaire cultuur. Het lexicale materiaal, dat ik heb verzameld, heb ik waar mogelijk geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit de volgende uitingen van Egyptische populaire cultuur, waar ik een hoge concentratie van drugs slang ben tegengekomen: de film ik-Kēf uit de jaren '80, die over een hedonistische muzikant en zijn serieuze broer, gaat; het toneelstuk Tiḥibb tišūf van Lenin Ramli; een vijftal mahraganāt-liedjes (zie bijlage A t/m E voor de titels en songteksten).
32
4 LEMMATA EGYPTISCH DRUGS SLANG
In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de verzamelde woorden van Egyptisch drugs slang. De volgorde van de lemmata is volgens het Arabische alfabet. Lemmata die beginnen met leenfonemen staan onderaan de lijst. Alle onderdelen van een lemma (werkwoord, maṣdar, participium etc.) worden gegeven als ze ook daadwerkelijk in de desbetreffende vorm geëliciteerd zijn. Bij een aantal lemma's worden ter illustratie voorbeelden in context gegeven. Als een voorbeeld niet voorgegaaan wordt door een symbool, dan is het geëliciteerd tijdens veldonderzoek. Een voorbeeld waar een symbool aan voorafgaat is afkomstig uit uitingen van populaire cultuur. Hieronder een overzicht: de film ik-Kēf uit de jaren '80 over een hedonistische muzikant en zijn serieuze broer;
★ het toneelstuk Tiḥibb tišūf van Lenin Ramli;
♫1 mahraganāt-liedje: sigāra bunni (zie Bijlage A voor songtekst); ♫2 mahraganāt-liedje: il-bango miš bitāʿi (zie Bijlage B voor songtekst); ♫3 mahraganāt-liedje: il-bango wi il-ḥašīš (zie Bijlage C voor songtekst); ♫4 mahraganāt-liedje: aḍrablak ḥagarēn (zie Bijlage D voor songtekst); ♫5 mahraganāt-liedje: il- ḥašīš (zie Bijlage E voor songtekst).
33
[ʾbb]ʾabu…
ʾabu trēka. Apetril (fonetische gelijkenis; ʾabu trēka is de naam van een beroemde Egyptische voetballer).
ʾabu dimāġ. iemand die vaak drugs gebruikt (geen negatieve connotatie). ya salām ʿalēk, ya ʾabu dimāġ!(begroeting gericht aan een gerespecteerde drugsgebruiker).
ʾabu dirāsa. Captagon (dirāsa=studie;Captagon wordt gebruikt door studenten voor extra energie tijdens drukke studieperiodes).
ʾabu il-ʾiswid. opium (ʾiswid=zwart; opium is zwart van kleur). ʾabu ṣalība . rohypnol (ṣalība=kruis; een rohypnol-pil heeft een kruisvormige inkerving). ★ ʾabu ṣalība da bitāʿ il-ġalāba rohypnol is voor arme mensen.
ʾabu ṣalīḥa. Parkinol. ʾabu malaff. Captagon (malaff=dosier, werkstuk;Captagon wordt gebruikt door studenten voor extra energie tijdens drukke studieperiodes).
ʾabu nōm. opium (nōm = slaap; opium heeft een sterk verdovend effect). [ʾbn] ʾibn šaddād. zware cannabisgebruiker. [ʾsyl] ʾisayl. chloorethaan (afkorting van Eng. ethylchloride, een andere benaming voor chloorethaan). [ʾšš] ʾašš. hasj van slechte kwaliteit (ʾašš=stro).
[ʾfġn] ʾafġāni. hasj afkomstig uit Afghanistan. ♫5 il-habw wi il-ʾafġāni mafīš er is geen goede hasj meer en geen Afghaanse (hasj uit Afghanistan wordt beschouwd als hasj van goede kwaliteit). [ʾfwr] ʾafwar, yiʾafwar. een overdosis krijgen <Eng. over>.
miʾafwar. onder invloed van een overdosis. [ʾfyn] ʾafyin, yiʾafyin (ʾafyana). opium nemen.
ʾafyūn. opium. ʾafyungi. iemand die verslaafd is aan opium. 34
miʾafyin. onder invloed van opium. [ʾnğk] ʾanğik, yiʾanğik (ʾanğaka). drugs injecteren. ilʾanğaka bitāʿit ilšiṭān het injecteren van drugs is [in tegenstelling tot het roken van hasj] zondig. [bāṣ] bāṣ, yibāṣ. <Eng. pass> doorgeven.bāṣ il-žē geef de joint door (pass the j). [bdr] budra. cocaïne of heroïne (budra=poeder; cocaïne en heroïne komen voor in poedervorm). ★ dilwaʾti babalbaʿ ʾaṣl i-lbudra maʾassaratš fiyya nu slik ik pillen want heroïne werkte niet voor mij.
budragi. iemand die verslaafd is aan cocaïne of heroïne. [bršm] biršām (coll.) pillen.
biršāma, -āt. een pil. biršamgi. iemand die verslaafd is aan pillen. mibaršim. onder invloed van pillen. [bsṭ] busṭa. hoeveelheid hasj of wiet die genoeg is voor één consumptie. [bsll] bisilla. Tramazac (merknaam voor tramadol; bisilla=erwten; Tramazac is groen van kleur). [baff] baffāya. trekje van een joint <Eng. puff>. ‘āyiz baffāya? wil je een trekje?
[bfr] bafra. vloeipapier [merkverwatering].♫4 ana baḍrab dababīs …wala bafra wala
kartilla ik inhaleer door een glas…geen vloeipapier en geen tip [nodig]. [blbʿ] balbaʿ, yibalbaʿ. pillen slikken (balaʿ=slikken; vierradicalig geworden door herhaling van de eerste radicaal).★dilwaʾti babalbaʿ ʾaṣl il-budra maʾassaratš fiyya nu slik ik pillen want heroïne werkte niet voor mij.
balbūʿ (balbūʿa), balabīʿ. pil. 35
mibalbaʿ. onder invloed van pillen. inta mibalbaʿ ʾē? wat heb je geslikt (wat is er mis met je)? [bllwn] balalīn (alleen mv.) drugs in de vorm van pillen (balalīn=ballonen). [bng] bing. chloorethaan (bing=verdovingsmiddel). [bng] bango. lokale Egyptische wiet (lijkt een cognaat te zijn van Perzische bang, Portugese bango, Franse bangue etc; hoewel er een Arabische wortel bng ‘verdoven’ bestaat, doet bango wat vorm betreft wel denken aan een leenwoord). ♫3 ana ya maʿallim
bango kullu kibīr wi ṣaġīr yiʿrafni ik ben wiet, iedereen van groot tot klein kent mij. [bhl] izbahal, yizbihil. heel erg stoned zijn (wellicht een contaminatie van
itbahal=overweldigd/stomverbaasd zijn en zahal=perplex staan). [bys] bīsa. (tweedeklas) heroïne (wellicht van Engelse BS, een afkorting voor brown
sugar, een straattaalterm voor heroïne). bīsi. heroïne-verslaafde. [tbb] tibba (tibbāya), -āt. de 'tip' van een joint <Eng. tip>. [trb] turba. een blok hasj (turba=graf, tombe; misschien is er een semantische link hier tussen een dodenkleed en het kleed waarmee een blok hasj vroeger meestal verpakt werd53). synoniemen: farš(a) en kīs. [trml] tarmil, yitarmil. tramadol gebruiken.
mitarmil. onder invloed van tramadol. [tfḥ]tuffāḥa. Tramal (merknaam voor tramadol; tuffāḥa=appel; Tramal is groen van kleur). [tmn]tunnāya. een achtste ʾirš (= 0,5g), de hoeveelheid die gebruikt wordt voor een gemiddelde joint. 53
Hinds, M en Badawi, el-S. A Dictionary of Egyptian Arabic. Beirut: Libraire du Liban, 2009, p. 124.
36
[twh] tawwahān. 1.het onder invloed van drugs zijn. ♫3 il-bango ʾāl li-lḥašīš: kull illi
biyišrabūni biyirūḥu fi-t-tawwahān de wiet zei tegen de hasj: iedereen die merookt, verliest meteen zijn hoofd (wordt helemaal stoned). 2. iemand die vaak stoned wordt.
★ana kunt ḍarrīb wi siringāti wi sammūni Sāmir tawwahān ik was een zware gebruiker en ze noemden me Sāmir de verslaafde (afwezige). [grs] garas. chloorethaan (garas=bel; gebruikers van chloorethaan zeggen dat als
chloorethaan begint te werken, je een 'bel' hoort in je hoofd, een soort pieptoon). [gwz] gōza, -āt. kleinewaterpijp met een ronde romp, die voornamelijk gebruikt wordt voor het roken van cannabis.♫4 ana baḍrab dababīs …la gōza wala sagāyir ik inhaleer door een glas…geen waterpijp en geen sigaretten. [ḥgr] ḥagar. 1. onderdeel van de waterpijp waar tabak of hasj wordt geplaatst. 2. een hoeveelheid tabak of hasj die genoeg is voor één waterpijp-consumptie.♫4 aḍrablak ḥagarēn wala nigīb žiwanēn ≈ wil je waterpijp roken of zullen we twee joints halen? [ḥšš] ḥaššiš, yiḥaššiš. hasj roken.
ḥašīš. hasj. ḥašīš maxlūṭ versneden hasj. ḥašīš ṭibbi hasj van goede kwaliteit. ḥaššāš (-a, -īn). iemand die vaak hasj rookt. miḥaššiš. onder invloed van hasj. [xbr] xabūr. [Cairo] techniek waarbij hasj gebrand wordt op een speldje en de opgevangen rook geïnhaleerd wordt door een glas (xabūr=wig, houten pin). [xrb] xarbān. heel erg stoned of high. (lett. ‘kapot’). [xrm] xarmān. heel erg verlangend naar drugs. ya bint is-sulṭān, il-bango fi-ʾidēki wi ana
xarmān prinses, de wiet is in je handen en ik wil het heel graag (parodie op een regel uit een populair liedje: ya bint is-sulṭān, il-mayya fi-ʾidēki wi ana ʿaṭšān prinses, het water is in je handen en ik heb dorst). 37
[xṭṭ] xaṭṭ, xuṭūṭ. lijn van poederdrugs. ♫4 bitišrab bīra wala bitāʿ xaṭṭēn drink je bier of ben je meer van snuiven? [dbs] dabbūs, dababīs. [Alexandrië] techniek waarbij hasj gebrand wordt op een speldje en de opgevangen rook geïnhaleerd wordt door een glas (dabbūs=speld).♫4 ana baḍrab dababīs ik rook hasj d.m.v. de dabbūs-techniek. [drmġ] itdarmaġ, yitdarmaġ. zeer onder invloed van drugs zijn (lett. ‘over de grond rollen, met modder bedekt zijn’). [dmġ] dimāġ. de toestand van stoned zijn (dimāġ=brein, hoofdkruin). ṣabāḥ il-dimāġ (begroeting die drugsgebruikers onder elkaar gebruiken tijdens een drugssessie). ildimāġ
di ḥilwa nīk ik ben 'fucking' lekker stoned;dimāġu nafša hij kan veel roken zonder stoned te worden. ʿamal (yiʿmil) dimāġ. 1. stoned worden. „amalna dimāġ gamda fi šiks we zijn heel erg stoned geworden in 'Shakespeare' (een café in Alexandrie) 2. stoned maken. nafasha ḥilwa lākin xafīfa mabitiʿmilš dimāġ [de hasj] smaakt lekker, maar het heeft geen effect. [dylr] dīlər. drugsdealer <Eng. dealer>. [rkk]rokkāt (alleen mv.) brokjes wiet in een joint<Eng. rock>. [rll] rull, yirull. een joint draaien <Eng. roll>. synoniem laff, yiliff.
marull (ook: marall). papier waarop een joint gerold wordt (met prefix ma-, die vaak een plaats aangeeft). [rwḥ] reyḥāni. bepaalde cannabissoort met een basilicumgeur (reyḥān=basilicum). [zbd] zibda. hasj van goede kwaliteit (zibda=boter).
zabādi. Parkinol (zabādi=yoghurt; een Parkinol-pil is wit van kleur). [zġr (ṣġr)]zaġrūf. een kleine joint (Zaġrūf is een persoonsnaam; wellicht is de term 38
gebaseerdop grond van associatie met zuġayyar–ṣuġayyar=klein). [zkr] tazkara. 1g heroïne (tazkara=ticket; heroïne wordt verpakt in kleine platte 'envelopjes' die op een toegangskaartje lijken). [sbyg ʾnns] subayyig (ook: subayyag)ʾananās. geld waarmee drugs wordt gekocht (waarschijnlijk een diminutief van het Perzische ب اج54 "tol, belasting", die voorkomt in twee variaties: KuTayyaB en KuTayyiB). Zie Hst 7 voor nadere verklaring. īdak ʿala issubayyig ya diḥlāb! geef me het geld, gladjanus! [sgr] sigāra bunni. joint, lett. ‘bruine sigaret’[deze term is volgens respondenten populair geworden door het bekende nummer sigāra bunni, zie Bijlage A].♫1 ana šārib sigāra
bunni, ḥāsis inn dimāġi bitakulni. ik heb een joint gerookt en ik heb het gevoel alsof ik heel erg stoned ben. [srx] sarūx (of ṣarūx), sawarīx. grote joint (sarūx=raket). wallaʿ is-sarūx da! steek deze (grote) jointaan!♫2 aʿmillak ṣarūx, ḥatẓabbaṭ ilnafūx ik maak een joint voor je waar je goed stoned vanwordt. [srng] siringāti, -iyya (mv). verslaafde die drugs injecteert (siringa=injectienaald). da siringāti wi biyʾanğik fi ilšawāriʿ hij is een zware verslaafde die zelfs op straat spuit. [ṣbʿ] ṣubāʿ, ṣawābiʿ. standaardmaat van een stuk hasj (4g), lett. ‘vinger’(een maateenheid die ook voor andere dingen zoals bananen wordt gebruikt) ♫5mafīš xalāṣ ḥitta wala ṣubāʿ er is [geen hasj] meer, helemaal geen stukje. [sṭr] saṭṭar, yisaṭṭar (tasṭīr). het verdelen van cocaïne in lijnen. saṭr, suṭūr. een lijn cocaïne.
54
Steingass, F.J. e.a. A comprehensive Persian-English dictionary. Beirut : Librairie du Liban, 1970, p. 136.
39
[sṭff] isṭaff /isṭaffa, -āt. hasj of wiet <Eng. stuff>. hiyya di ilisṭaffa illi bitiʿmil ildimāġ ilṣaḥḥ dit is het spul waar je goed stoned van wordt; da isṭaffi dat is mijn hasj/wiet. [sṭl] suṭal. drogerend effect.masāʾ is-suṭal (begroeting die drugsgebruikers onder elkaar gebruiken tijdens een nachtelijke drugssessie)di mafhāš ʾayy suṭal! deze [hasj] heeft totaal geen effect!
masṭūl, masaṭīl. stoned. [sfrmll] saframolla. vloeipapier. Zie Hst 7 voor nadere verklaring. [sqt] misaʾʾaṭ. zeer onder invloed van drugs (participium van saʾʾaṭ, yisaʾʾaṭ=laten vallen; wellicht omdat drugsgebruikers die zwaar onder invloed zijn moeite hebben met het bewaren van hun evenwicht). [skr] iskūr, yiskūr. drugs kopen <Eng. score>. [sksk] saksaka. het inhaleren van hasj of wiet door de vuist, door een brandende joint tussen wijsvinger en middelvinger in een gebalde vuist met een kleine opening te houden <Eng. suck>. [sms(m)] sims, sums, samsūn (ook: sins, suns, sansūn). 1. kleine joint. 2. klein stukje hasj dat genoeg is voor een kleine joint, een halve tunnāya (=0,25g). Een diminutief van
simsim =fijn, delicaat maken. [smk] ismūk, yismūk. cannabis roken (volgens respondenten uitsluitend gebruikt in de betekenis van “cannabis roken” en niet voor “tabak roken”) <Eng. smoke>. ismukt
žobbēn wi nizilt ik heb twee jointjes gerookt en ben uit huis gegaan. [snt] sant. standaardhoeveelheid (4g) van een stuk hasj (sant=centimeter). [sndq] sandūʾ. grote hoeveelheid hasj (sandūʾ=koffer).
[šdd] šadd (yišidd) ilʿaʾl. stoned maken. ♫2 [il-bango] biyišidd il-ʿaʾl van wiet word je heel
40
erg stoned. [šʿb] šaʿbi. lokale hasj (wordt beschouwd als van een lagere kwaliteit dan de geïmporteerde hasj uit Lianon, Marokko of Afghanistan). ♫5 xiliṣ il-ḥašīš wi mafīš tāni…ḥatta iš-šaʿbi ya ʿayni mafīš er is geen hasj meer, zelfs geen lokale. [škšk]šakšik, yišakšik (šakšaka). drugs (meestal heroïne) injecteren. mišakšik. onder invloed van heroïne. [šklt]šukulāta. hasj (šukulāta=chocolade). [škmn] šakmān, -āt. een joint met een dubbele ‘tip’ (šakmān=uitlaat van een auto; de semantische gelijkenis is die van twee buisvormen naast elkaar).
[šmm] šamm, yišimm. drugs snuiven. šamma. een snuif (cocaïne of heroïne). šammām. verslaafd aan cocaïne of heroïne. [ṣbḥ] iṣtabaḥ, yiṣtibiḥ (iṣtibāḥa). de eerste portie drugs van de dag innemen (iṣtabaḥ=(met iets) de ochtend beginnen). [ṣrx] ṣarūx. Zie srx. [ṣrṣr] ṣaraṣīr. Parkinol (ṣaraṣīr=kakkerlakken; respondenten die Parkinol gebruiken zeggen dat ze zwarte stippen voor de ogen zien als ze onder invloed zijn). garrabt iṣ-
ṣaraṣīr? heb je parkinol geprobeerd? [ṣnf]ṣanf. (soort) hasj. da ṣanf maḍrūb! er is geknoeid met deze hasj! [ḍrb]ḍarab, yiḍrab (ḍarb). drugs innemen (verg. ook met Engelse to hit, dat niet noodzakelijkerwijs etymologisch verbonden is, maar wel met dezelfde semantische betekenis gebruikt wordt in de context van drugs). maṣr kullaha bitiḍrab iedereen in Egypte gebruikt drugs. 41
ḍārib. onder invloed van drugs. maḍrūb. drugs waarmee geknoeid is. ḍarrab, yiḍarrab. iemand drugs geven. ḍarrabtaha bing ik heb haar chlooretyl gegeven. ḍarrīb, ḍarrība (mv). (zware) drugsgebruiker.★ana kunt ḍarrīb wi siringāti wi sammūni Sāmir tawwahān ik was een zware gebruiker en ze noemden me Sāmir de verslaafde. [ʿgl] ʿagal. pillen (ʿagal=wielen). [ʿagw] ʿagwa. hasj van goede kwaliteit (ʿagwa=dadelpasta).
[ʿṭl] maʿṭū. zeer onder invloed van drugs. Zie ook Hst 4. Meerdere respondenten associëren deze term met een lagere sociale klasse. [ʿlm] miʿallim. drugsdealer (respondenten geven aan dat deze term al heel lang in gebruik is met deze betekenis; er zit een bepaalde connotatie van autoriteit en respect voor degene die met deze term wordt aangesproken). [ʿmr]taʿmīra. hoeveelheid hasj dat genoeg is voor één consumptie (ʿammar=laden). [ʿnbr] ʿanbar. hasj(ʿanbar=ambergris, een grijskleurig, wasachtig product uit het darmstelsel van potvissen; semantische gelijkenis is waarschijnlijk in de kleur en textuur). [ġāz] ġāz muqaddas. chloorethaan (lett. heilige gas). [ġrb] maġribi. hasj afkomstig uit Marokko. haḍarrabik maġribi ik zal je hasj uit Marokko geven; ♫5 xiliṣ il-ḥašīš wi mafīš tāni, la maġribi wala lubnāni er is geen hasj meer, noch uit Marokko noch uit Libanon. [ġyb] miġayyib. afwezig/ dromerig door invloed van drugs (lett. afwezig; stam II intensivum). [frš] farš / farša. een blok hasj (farš=beddengoed), synoniemen: kīs en turba. Wellicht is er een semantische gelijkenis tussen beddengoed en het stuk 42
textiel waarmee een bok hasj vroeger ingewikkeld werd (zie turba). [frwl] farawla. tramadol (farawla=aardbei; tramadol komt voor in de vorm van rode pillen). [fstk] fistik. hasj van slechte kwaliteit (misschien heeft het iets te maken met fisid “bederven” met verstemlozing van d door gedeeltelijke assimilatie aan s).♫5 xiliṣ il-ḥašīš
wi mafīš minnu, ġēr illi bāyiẓ wi fistik er is geen hasj meer, behalve van slechte kwaliteit. [fšl] fišl. hasj of wiet van slechte kwaliteit, zonder effect (fāšil=mislukt). [fṣṣ] faṣṣ. een klein stukje hasj (faṣṣ=schijfje). [fyl] foyla. zilverfolie <Eng. foil>. [qrš] irš, ʾurūš. standaardhoeveelheid (4g) van een stuk hasj. ilʾirš bi-ʾarbaʿīn ginēh yaʿni ig-girām bi-ʿašara ginēh een ʾirš kost 40 pond, dus een gram kost 10 pond. [krtll]kartilla. ‘tip’ van een joint(kartilla komt in het Egyptisch voor in de betekenis van kaart of karton en een ‘tip’ van een joint wordt vaak gemaakt van een stukje karton).♫4 ana baḍrab dababīs …wala bafra wala kartilla ik inhaleer door een glas…geen vloeipapier en geen tip [nodig]. [krz]karraz, yikarraz. brokjes bevatten (mix van wiet en tabak). karrazit! (= ʿamalrokkāt) er zitten brokjes in de wiet (vanwege het niet goed verkruimelen). Misschien verbonden met kirēz=kersen (coll). [krf]karf / karfa. hasj of wiet. synoniem isṭaff(a).
ʿabdu ik-karf. drugsverkoper (personage van een miʿallim uit de film ik-Kēf). [kll]kulla . lijm dat gesnoven wordt door straatkinderen.
43
[kmy]kimya.drugs in de vorm van pillen (kimya=chemie). [knš]kanša (ook: ganša), -āt. kleine waterpijp voor het roken van cannabis. [kyn]koyn. standaardhoeveelheid (4g) van een stuk hasj<Eng. coin>; volgens respondenten een recente term (een Engelse vertaling van ʾirš). [kys]kīs. een blok hasj (kīs=zak, tas). synoniemen turba en farš(a). [kyf]kayyif, yikayyif. plezier geven; drogerend effect hebben.
kēf. 1. drugs (meestal hasj) 2.het (prettige) effect van drugs 3. verslaving. ṣabāḥ ik-kēf (begroeting die drugsgebruikers onder elkaar gebruiken tijdens een drugssessie). ik-kēf da raḥma, biyxallīna nistaḥmil drugs zijn barmhartig, ze maken het mogelijk om het allemaal te verdragen.maʿāya ḥittit kēf min ṣanf gidīd ik heb hasj van een nieuwe soort bij me.
kayyīf (mv. kayyīfa). hedonist; drugsgebruiker; iemand die vaak cannabis rookt.inta rāgil kayyīf, ya Mazagangi! je bent een levensgenieter, Mazagangi!♫3 mašhūr ʿand il-kayyīfa bekend bij drugsgebruikers.
itkayyif, yitkayyif (ikkayyif, yikkayyif). drugs gebruiken (stam V; afgeleid van kēf=drugs, verslaving). ana bakayyif fi ayy ḥitta ik gebruik overal drugs; makkayyifš ila maʿāha ik gebruik alleen met haar drugs.
mikayyif / mitkayyif, -a, -īn. stoned, onder invloed van drugs. ana mikayyif bass fāhim ik ben wel stoned, maar ik begrijp het.
[lbnān] lubnāni. hasj afkomstig uit Libanon.♫5 xiliṣ il-ḥašīš wi mafīš tāni, la maġribi wala lubnāni er is geen hasj meer, noch uit Marokko noch uit Libanon. [lff]laff, yiliff. een joint rollen. synoniem rull, yirull. [lnghyr]longᵊhēr. cannabissoort (met hele lange bladeren)<Eng. long hair>. [mrnng] istamorning, yistamorning.de eerste portie drugs van de dag innemen (combinatie van stam X prefix ista- en Engelse morning). synoniem iṣtibāḥa. 44
[mzg]mazāg. ≈prettige sfeer van een drugssessie . mazagangi. iemand die graag cannabis rookt; bijnaam van de hoofdpersoo uit de populaire film ik-Kēf. [mks] maks. Maxiton Forte (afkorting). [mng] manga. Normison (manga=mango; Normison is geel van kleur).
mangāwi. bepaalde cannabissoort met een mangogeur. [mwt] mawwit, yimawwit. het laatste trekje van een joint nemen (lett. vermoorden).
mawwit il-žobb! neem het laatste trekje van de joint! [nḍr]naḍurgi. degene die de wacht houdt bij een drugstransactie. matxafš, da naḍurgi illēl maak je geen zorgen, hij is degene die de wacht houdt. [nwl] minawla. chloorethaan . [nwr] nawwar, yinawwar. een joint aansteken (lett. verlichten).
[hbw] habwa. hasj van goede kwaliteit. ♫2 habwa rāyiʾ pure hasj van goede kwaliteit.
[wqy] wiʾiyya, -āt. hoeveelheid hasj of wiet die gelijk is aan 8 ʾirš (= 32g) of aan 40g. rubʿ wiʾiyya bi-tamanīn ginēh een kwart wiʾiyya [van hasj] voor 80 pond. [čikls]čiklis. Tradol (merknaam voor tramadol). Afgeleid van Chiclets, de merknaam van een populair kauwgommerk). [žyh] il-žē. [alleen met lidwoord]<Eng. the j> de joint. bāṣ il-žē geef de joint door (pass
the j). [žbb]žobb, -āt / žabažīb. joint. Waarschijnlijk van het Engelse job (in drugscontext wordt
job bijvoorbeeld gebruikt in roll job voor het afgeronde proces van het rollen van een joint, ik heb bijvoorbeeld van Amerikaanse vrienden gehoord "look at that spliff, that's a fine roll job"). 45
[žbžb] žabžib, yižabžib (žabžaba). joints roken (vierradicalig werkwoord door reduplicatie van de twee consonanten van žobb). yalla nirūḥ ʿand Mīzo wi nižabžib laten we naar Mizo gaan en jointjes roken. [žwn] žiwān (-āt). joint (de uitspraak, met name de realisatie van bilabiale w en de elisie van finale t. doet denken aan het Franse woord joint). ♫2 fi kull gēb žiwān een joint in elke zak.♫4 aḍrablak ḥagarēn wala nigīb žiwanēn≈ wil je waterpijp roken of zullen we twee joints halen? [žynt]žoyint. joint <Eng. joint>.
46
5 INTEGRATIE VAN LEENWOORDEN In dit hoofdstuk wordt de fonologische en morfologische integratie van leenwoorden besproken.55
5.1
Leenwoorden in Egyptisch drugs slang
LIJST 4A: Leenwoorden in Egyptisch drugs slang Lemma
Betekenis
Oorsprong
il-žē
de joint
Engels: the j (afkorting van joint)
marull
stuk dik papier waarop een joint wordt gedraaid
Engels: to roll (i.c.m. prefix ma- dat plaats of
bās, yibās
(een joint) doorgeven
instrument aangeeft) Engels: to pass
baffāya
trekje van een joint
Engels: puff
dīlər foyla
drugsdealer zilverfolie dat gebruikt wordt om drugs te
Engels: dealer Engels: foil
iskūr, yiskūr
verdampen drugs kopen
(suffix –a nomen unitatis) Engels: to score
ismūk, yismūk istamorning
drugs roken het innemen van de eerste portie drugs van de
Engels: to smoke Engels: morning
dag (maṣdar)
(i.c.m. met prefix stam X ista-)
isṭaff/isṭaffa koyn, -āt
hasj of wiet standaardmaat van een stuk hasj (4g)
Engesl: stuff Engels: coin
longᵊhēr rokkāt
cannabissoort (met hele lange bladeren) brokjes wiet in een joint
Engels: long hair Engels: rock
(alleen mv.) tibba (tibbāya), -āt
de 'tip' van een joint
Engels: tip
žoyint
joint
Engels: joint
[mv onbekend] žiwān, -āt
joint
Frans: joint
ʾafwar, yiʾafwar ʾanğik, yiʾanğik
een overdosis krijgen injecteren
Engels: over(dose) Engels: to inject (vierradicalig
het inhaleren van hasj of wiet door de vuist
gemaakt door elisie van t) Engels: to suck
(ʾanğaka) saksaka
(maṣdar) rull, yirull tarmil, yitarmil
een joint rollen tramadol gebruiken
Engels: to roll tramadol (vierradicalig gemaakt
(part. mitarmil)
onder invloed van tramadol (participium)
door elisie van d)
55
Het is interessant dat het overgrote deel van de leenwoorden die besproken worden in dit hoofdstuk ook gebruikt worden door respondenten die geen woord Engels spreken.
47
De herkomst van de meeste woorden hierboven is vrij transparant. Er zijn echter een aantal woorden, waarvan de herkomst minder eenvoudig achterhaald kan worden (zie Lijst 4B). LIJST 4B: Leenwoorden in Egyptisch drugs slang Lemma
Betekenis
žobb, -āt (of žabažīb) žabžib, yižabžib (žabžaba)
joint stoned worden
kanša (ook: ganša), -āt
waterpijp die uitsluitend gebruikt wordt voor het roken van hasj of wiet
bīsa isayl
(tweedeklas) heroïne chloorethaan
Het zelfstandig naamwoord žobb doet denken aaan het Engelse „job‟, wat zou kunnen verwijzen naar een „roll job‟ (het afgeronde proces van het rollen van een joint). Van het zelfstandig naamwoord zou weer het vierradicalig werkwoord (en daarvan de maṣdar) afgeleid kunnen zijn. Het woord kanša verwijst naar een al dan niet zelfgemaakte waterpijp die gebruikt wordt voor het roken van hasj of wiet. Ik heb geen Arabische wortel kunnen vinden, die correspondeert met dit woord. De enige mogelijke link die ik in andere talen heb kunnen vinden is ganja, een Jamaicaanse/Amerikaanse (straattaal)term voor marihuana.56 Ik denk dat bīsa, die door respondenten wordt beschreven als „heroïne‟ of „tweedeklas heroïne‟, zijn oorsprong zou kunnen hebben in het Engelse „brown sugar‟, een straattaalterm die gebruikt wordt voor bruinkleurige heroïne van matige kwaliteit, in tegenstelling tot pure heroïne die wit van kleur is.57 Twee respondenten gaven (onafhankelijk van elkaar) aan dat vroeger bīʾes werd gezegd in plaats van bīsa. Wellicht verwees bīʾes aanvankelijk naar de afkorting van „brown sugar‟ (bs) en is het na aanpassing aan de fonotactische regels van het Egyptisch Arabisch bīsa geworden (de vorm CīCeC bestaat niet in het Egyptisch Arabisch, in tegenstelling tot CīCa).58 Het woord isayl verwijst naar chloorethaan. Dit is een afkorting van het Engelse „ethylchloride‟, een andere (oudere) benaming voor chloorethaan.59 Respondenten hebben een afkorting gemaakt van het Engelse woord, zoals ze denken dat het wordt uitgesproken (de /y/ wordt in het Engels in dit woord niet gerealiseerd als een [ay], maar als een [i]). Op de busjes 56
The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, "ganja". (laatst bezocht: 20 juni 2013) 57 De-addiction Centres. Glossary, “brown sugar”. (laatst bezocht: 18 juni 2013) 58 Woidich, M. Das Kairenisch-Arabische: eine Grammatik. Wiesbaden: Harrassowitz, 2006. 59 Miller, R.L. The Encyclopedia of Addictive Drugs. Westport: Greenwood Publishing Group, 2002.
48
chloorethaan in Egypte staat deze benaming (zie afbreelding hiernaast, een foto die een respondent heeft gemaakt van een busje chloorethaan uit een apotheek in Cairo).
5.2
Fonologische integratie
In dit onderdeel wordt de fonologische integratie van leenwoorden besproken.
5.2.1
Affixen: hulpvocaal
In het Egyptisch Arabisch kan een syllabe niet beginnen met een medeklinkercluster van twee medeklinkers. Clusters van drie consonanten komen in het geheel niet voor. Leenwoorden die afwijken van deze regel worden aangepast door een hulpvocaal toe te voegen als prefix of infix.60 Voorbeelden van dit proces zijn te vinden in:
iskūr, yiskūr (to score);
ismūk, yismūk (to smoke);
isṭaff/isṭaffa (stuff);
longᵊhēr (long hair);
žoyint (joint).
5.2.2
Consonantverandering en leenfonemen
In de ontleende woorden komen oorspronkelijk de volgende consonanten voor, die geen deel uitmaken van de foneeminventaris van het Egyptisch Arabisch:
/ğ/ joint (Engels), job, inject;
/p/ pass, puff;
/v/ over;
/ž/ joint (Frans).
Deze consonanten worden ofwel geleend (leenfonemen) ofwel veranderd. Bekijk de volgende twee leenfonemen:
60
Woidich, M. Das Kairenisch-Arabische: eine Grammatik. Wiesbaden: Harrassowitz, 2006, p.21.
49
/ğ/ in ʾanğik en afgeleide vormen;
/ž/ in žiwān.
In de volgende gevallen wordt leenfoneem /ğ/ gerealiseerd als een /ž/.
il-žē;61
žoyint;
žobb.
Merk op dat leenfoneem /ž/ (i.t.t. /ğ/) wel vaker voorkomt in het Egyptisch,62 bijvoorbeeld in het woord žakitta. Aangezien /ž/ al bestaat in het foneeminventaris van het Egyptisch Arabisch en aangezien de fonetische eigenschappen ervan (stemhebbende postalveolaire fricatief) meer dan van de andere consonanten van het inventaris overeenkomen met /ğ/ (stemhebbende postalveolaire affricaat), wordt bij wijze van spreken een tussenoplossing gekozen: een consonant wordt vervangen door een ander, vaker gebruikt, leenfoneem, omdat de eigenschappen ervan het dichts in de buurt komen van de oorspronkelijke consonant. In één geval (ʾanğik, yiʾanğik) wordt /ğ/ gerealiseerd als [ğ]. De /p/ (stemlozen bilabiale plosief) wordt vervangen door zijn stemhebbende broertje (stemhebbende bilabiale plosief):
bās, yibās (to pass)
baffāya (puff)
Van het Engelse woord 'over' wordt een stam II werkwoord gevormd: ʾafwar, yiʾafwar. De verdubbelde consonant /v/ wordt ofwel gerealiseerd als twee consonanten [f w], ofwel (in mindere mate) als [vv]. Consonant /v/ wordt dus ofwel geleend ofwel benaderd.
5.2.2
Verandering van vocaal in het werkwoord
De imperfectum-vorm yiKuTT komt in het Egyptisch Arabisch voor bij werkwoorden mediae geminatae (bijvoorbeeld yifukk). Het lijkt erop dat de o van het Engelse 'roll' daarom veranderd is in een u in yirull (yiKoTT komt immers niet voor). De perfectum-vorm KuTT (rull) komt weliswaar niet voor, maar is wellicht afgeleid van het imperfectum. Ik meen ook variaties gehoord te hebben waarbij de o in beide vormen wordt gerealiseerd zoals in het Engels (roll, yiroll), dus volgens een patroon (KoTT, yiKoTT) dat eigenlijk niet bestaat in het Egyptisch. 61
In principe zou dit woord ook van het Franse joint afgeleid kunnen zijn, maar hoewel ik "the j" in het Engels wel heb gehoord met de betekenis "de joint", ben ik deze afkorting niet tegengekomen in het Frans. 62 Ibidem, p. 13.
50
Het werkwoord iskūr, yiskūr wordt gerealiseerd met een ū of, dichter bij de uitspraak van het oorspronkelijke woord 'smoke', met een ō. Hoewel yiKTūB niet voorkomt in het Egyptisch, is er wel yiKūK (bijvoorbeeld (ʾūm, yiʾūm ), terwijl ō als werkwoordvocaal in het geheel niet voorkomt. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat het vocaal aangepast wordt. Het zelfde geldt voor ismūk, yismūk. Ik meen een variatie waargenomen te hebben: ofwel het Engelse woord wordt benaderd door de realisatie van een ō ofwel het wordt uitgesproken met ū, een vocaal dat wel voorkomt in werkwoorden van de inheemse woordenschat en waarvan de fonetische eigenschappen het meest overeenkomen met die van de oorspronkelijke klank.
5.3
Morfologische integratie
In dit gedeelte wordt de morfologische integratie van leenwoorden besproken.
5.3.1
Substantiva
Van het Engelse woord 'stuff' heb ik twee variaties geëliciteerd, een mannelijke en een vrouwelijke vorm: isṭaff en isṭaffa (zie Hst 4 voor voorbeelden in context). Het woord tibba ben ik alleen tegengekomen in de vrouwelijke vorm. De toevoeging van –a aan zou een geval van vorming van een nomen unitatis kunnen zijn,63 maar ik heb tibb als collectivum niet geëliciteerd. Het woord tibba komt ook veel voor met toevoeging van diminutiefsuffix –āya.64 Van het Engelse woord 'puff' ben ik alleen de vorm baffāya tegengekomen (baffa klonk volgens respondenten gek in de oren), met toevoeging van diminutiefsuffix –āya.
5.3.2
Meervoud
In het Egyptisch Arabisch is –āt een productief suffix voor meervoudsvormen van leenwoorden.65 Bijvoorbeeld: tilifōn, tilifonāt. In Egyptisch drugs slang komt deze vorm voor bij in ieder geval de volgende woorden.
tibbāt
rokkāt
63
Ibidem, p. 105. Ibidem, p. 107. 65 Ibidem, p. 116. 64
51
žuwanāt
koynāt
Van de meervoudsvorm van žobb gaven respondente twee variaties: žobbāt en het gebroken meervoud žabažīb. Een enkelvoudsvorm met reduplicatie werd niet geproduceerd.
5.3.3
Vierradicalige werkwoorden
Het werkwoord žabžib, yižabžib en de maṣdars žabžaba en saksaka (geen bijbehorend werkwoord saksik, yisaksik) zijn werkwoorden met reduplicatie volgens het patroon CaCCiC, yiCaCCiC (CaCCaCa). Werkwoorden van deze vorm komen in het Egyptisch vaak voor met een diminutieve of intensieve betekenis.66 Wellicht is er een intensieve betekenis in deze twee gevallen omdat het roken van joints (žabžaba) en het inhaleren van de rook ervan (saksaka) gekenmerkt wordt door een herhalende, repetitieve actie (het nemen van een trekje en het inhaleren van lucht). Van het Engelse woorden 'inject', dat in de ontleende vorm wordt uitgesproken met een hamza aan het begin, is een vierradicalig (ʾnğk) werkwoord gemaakt door elisie van eindconsonant t : ʾanğik, yiʾanğik. Ook van de merknaam 'tramadol' is een vierradicalig werkwoord gemaakt door elisie van d: tarmil, yitarmil.
5.3.4
Afgeleide stammen
Van het Engelse woord 'over' is een werkwoord van stam II gemaakt, waar bij hamza als eerste radicaal wordt gerealiseerd. Ik geloof dat er een variatie is voor de realisatie van de verdubbelde tweede consonant: [fw] of [vv] (zie ook 5.2.1). Er is meer data nodig om deze variatie te kunnen bevestigen en om te weten welke van de twee varianten het meest voorkomt. Van het Engelse woord 'morning' is een werkwoord van stam X gevormd, waarbij het oorspronkelijke woord volledig intact is gebleven (istamorning). Respondenten zeggen dat dit ook de reden is waarom het woord zo grappig klinkt. Juist omdat het niet aangepast is aan de morfologische structuur van het Egyptisch (i.t.t. bijvoorbeeld tarmil, yitarmil) is het een grappig synoniem van iṣtibāḥa.
66
Ibidem, p. 64.
52
6 INHEEMSE WOORDENSCHAT
In dit hoofdstuk worden de woord- en betekenisvormingsprocessen van Egyptisch drugs slang in de inheemse woordenschat besproken.
6.1
Derivationele morfologie
In dit gedeelte wordt besproken hoe nieuwe woorden worden gemaakt van bestaande Egyptisch Arabische woorden.
6.1.1
"Onder invloed van..."
In het Egyptisch Arabisch wordt met een actief participium dikwijls een toestand uitgedrukt, die het resultaat is van een (afgeronde) handeling of gebeurtenis.67 Het is dan ook niet verwonderlijk dat in drugs slang de toestand waarin men verkeert na het nemen van drugs uitgedrukt wordt door een actief participium. Het werkwoord waarvan het participium gevormd wordt verwijst naar de handeling van het nemen van de drugs. Dus: het werkwoord šamm, yišimm verwijst naar de handeling van het snuiven van drugs in poedervorm. Het onder invloed zijn van deze drugs (het resultaat van de handeling) wordt uitgedrukt met een actief participium: šāmim. De verschillende participia die ik in drugs slang heb gevonden met de betekenis “onder invloed van…” hebben de volgende vormen:
KāTiB, KaTBa (v), KaTBīn (mv): stam I;
miKaTTiB, -a, -īn: stam II (of stam V: bijvoorbeeld mikayyif van itkayyif);
mitKaTTiB, -a, -īn: stam V;
miKaTBiL, -a, -īn: vierradicalig;
KaTBān, -a, -īn: van toestandswerkwoorden of transitieve werkwoorden met de vorm KiTiB, yiKTaB.68
1
Eisele, J.C. Arabic Verbs in Time: Tenseand Aspect in CaireneArabic.Wiesbaden: Harrassowitz, 1999, p. 130. Woidich, M. DasKairenisch-Arabische: eineGrammatik. Wiesbaden:Harrassowitz, 2006, p. 84.
68
53
LIJST 5: Actief participium: “onder invloed van… Werkwoord
Actief participium
ḍarab, yiḍrab “drugs gebruiken”
ḍārib, ḍarba, ḍarbīn “onder invloed van drugs”
šamm, yišimm “drugs snuiven”
šāmim, šamma, šammīn “onder invloed van poederdrugs”
ḥaššiš, yiḥaššiš “hasj gebruiken”
miḥaššiš, miḥaššiša, ḥaššišīn “onder invloed van hasj”
itkayyif, yitkayyif “drugs gebruiken”
mikayyif, -a, -īn “prettig high of stoned”
ʾafyin, yiʾafyin “opium gebruiken”
miʾafyin, -a, -īn “onder invloed van opium”
baršim, yibaršm “pillen slikken”
mibaršim, -a, -īn “onder invloed van een pil”
De woorden in Lijst 6 ben ik in drugs slang alleen tegengekomen als participia. De betekenis van deze participia kan weliswaar afgeleid worden van de bijbehorende werkwoorden, die voorkomen in het Egyptisch Arabisch, maar deze werkwoorden hebben geen druggerelateerde betekenis. De participia daarentegen worden actief gebruikt met een druggerelateerde betekenis zonder dat een specificatie nodig is. Dus: huwwa miġayyib betekent in drugs slang “hij is afwezig door het gebruik van drugs; hij is stoned”. Een toevoeging zoals ʿašān ḍarab biršāma is niet nodig om duidelijk te maken dat de afwezige toestand veroorzaakt wordt door het gebruik van drugs. Het perfectum of imperfectum van het bijbehorende werkwoord ġayyib, yiġayyib wordt in de praktijk echter niet gebruikt met de betekenis “afwezig zijn door het gebruik van drugs”. Je kan bijvoorbeeld niet zeggen ana baġayyib kitīr als je wil zeggen dat je vaak drugs gebruikt, terwijl je wel kan zeggen ana bakayyif kitīr of ana bašimm kitīr. LIJST 6: Actief participium: “onder invloed van” (geen bijbehorend werkwoord in drugs slang) Werkwoord
Actief participium
(ġayyib, yiġayyib “afwezig zijn”)
miġayyib, -a, -īn “afwezig door de invloed van drugs”
(saʾʾaṭ, yisaʾʾaṭ “laten vallen”)
misaʾʾaṭ, - a, -īn “zeer onder invloed van drugs”
(xirib, yixrab “verwoest worden”)
xarbān, -a, -īn “disfunctioneel door het gebruik van drugs”
Ook passieve participia worden in drugs slang gebruikt met een resultatieve betekenis: masṭūl en maʿṭūl. Het bijbehorende werkwoord van maʿṭūl heeft echter geen druggerelateerde betekenis. LIJST 7: Passief participium: “onder invloed van” Werkwoord
Passief participium
saṭal, yisṭil “drogeren”
masṭūl, -a, -īn “onder invloed van drugs” (lett: gedrogeerd)
(ʿiṭil, yiʿṭal “kapotgaan”)
maʿṭūl, -a, -īn “disfunctioneel door het gebruik van drugs” (lett. kapot)
54
Respondenten zeggen het woord maʿṭūl niet te gebruiken in de neutrale, niet-druggerelateerde betekenis van “kapot”. Buiten de context van drugs wordt voor kapot ʿaṭlān gebruikt. Wellicht is de vorm maʿṭūl naar analogie met masṭūl gevormd.
6.1.2
"Gebruiker van..."
Het participium komt in drugs slang meerdere malen voor bij aanduiding voor een persoon die onder invloed is van drugs. Het verwijst naar een toestand op een bepaald moment die bij een persoon wordt waargenomen als resultaat van drugsgebruik. Hiernaast zijn er andere regelmatige patronen waarmee verwezen kan worden naar een persoon die regelmatig (een bepaalde soort) drugs gebruikt. Hieronder worden deze patronen besproken.
6.1.2.1
KaTTāB
Nomina met de vorm KaTTāB komen in Egyptisch Arabisch onder meer voor bij intensiva.69 Voorbeelden: ʿayyāṭ “huilebalk”, xawwāf “bangerik”, kaddāb “leugenaar”. Deze vorm komt in drugs slang voor in de betekenis van “(regelmatige) gebruiker van…” LIJST 8: KaTTāB: “gebruiker van…” KaTTāB ḥaššāš, -a, -īn
hasjgebruiker
šammām, -a, -īn
drugssnuiver
6.1.2.2
KaTTīB
Ook de vorm KaTTīB kan verwijzen naar intensiva.70 Bijvoorbeeld: fahhīm “intelligent, scherpzinnig” (hij die altijd begrijpt). Het meervoud wordt gevormd door het suffix –a. De vorm KaTTīB blijft onveranderd voor het vrouwelijk. Zie volgende twee uitspraken door resondenten:
69
Ibidem, pp. 95-96 Ibidem, p. 96 69 Ibidem, pp. 108-109 70
55
hiyya ʾuxtina, gad3a wi kayyīf "ze is als een zus voor ons, ze is heel stoer en een liefhebber van drugs [hasj]"
marritēn talāta wi hatiṭlaʿi ḍarrīb "één of twee keer [drugs proberen] en je bent verslaafd"
Ik kan twee redenen bedenken voor het feit dat de vrouwelijke vorm onveranderd blijft: ofwel omdat suffix –a al gebruikt wordt voor het vormen van het meervoud ofwel omdat drugsgebruik meer het domein is van mannen. Voorbeelden van intensiva in drugs slang metde vorm KaTTīB zijn: LIJST 9: KaTTīB: “gebruiker van…” KaTTīB ḍarrīb
regelmatige drugsgebruiker; verslaafde
kayyīf
regelmatige drugsgebruiker
Tussen bovenstaande twee woorden zit een duidelijk semantisch verschil. Terwijlḍarrīb een negatieve connotatie heeft en verwijst naar een problematische drugsgebruiker (een verslaafde), heeft kayyīf een neutrale of zelfs positieve connotatie – het verwijst naar iemand die de genoegens kent van drugs en die veel genot beleeft aan drugsgebruik. Het woord kayyīf wordt eerder geassocieerd met cannabisgebruik, terwijl met ḍarrīb verwezen wordt naar iemand die regelmatig zwaardere drugs zoals heroïne of tramadol gebruikt.
6.1.2.3
Suffix –gi
Het van oorsprong Turkse suffix –gi wordt in Egyptisch Arabisch gebruikt voor beroepen en andere soorten sterke verbondenheden.71 Voorbeelden: sufragi “bediende” (iemand die beroepshalve te maken heeft met eettafels), balṭagi “herrischopper, schurk” (iemand die sterk verbonden is met een bijl, oftewel iemand die gewelddadig is). Een dergelijke sterke verbondenheid kan ook in drugs slang uitgedrukt worden met het suffix –gi om een regelmatige gebruiker van (of verslaafde aan) een bepaalde soort drugs aan te duiden.
70
Ibidem, p. 109.
56
LIJST 10: Suffix –gi: “gebruiker van…” Nomen
+ -gi
budra “heroïne / cocaine”
budragi “heroïne- of cocaïneverslaafde”
biršām “pillen” (coll.)
biršamgi “regelmatige gebruiker van (of verslaafde aan) pillen”
afyūn “opium”
afyungi “regelmatige gebruiker van (of verslaafde aan) opium”
Het meervoud wordt gevormd door het suffix–iyya.
6.1.2.4
Suffix -angi
Van het woord mazāg “humor, sfeer”, dat door cannabisrokers vaak gebruikt wordt om de prettige sfeer van een rooksessie aan te duiden, is het veelgebruikte mazagangi “iemand die graag en vaak cannabis rookt” afgeleid. Mazagangi is ook de bijnaam van de hoofdpersoon uit de populaire film ik-Kēf, een hedonistische hasj-rokende muzikant. Het suffix –angi wordt vaak gebruikt met een negatieve betekenis. Bijvoorbeeld: kalamangi “kletskous”.72 Onder drugsgebruikers heeft mazagangi echter geen negatieve connotatie en het wordt vaak gebruikt als aanspreekvorm onderling, vooral tijdens rooksessies.
6.1.2.5
Nisba-adjectief
Van het woord bīsa “(tweedeklas) heroïne” is het nisba-adjectief bīsi “heroïneverslaafde” afgeleid.
6.1.2.6
Suffix -āti
Het suffix –āti wordt gebruikt bij beroepen, eigenschappen en gewoontes.73 Bijvoorbeeld: mazzikāti “muzikant”. Het meervoud wordt gevormd door het suffix –iyya. Indrugs slang wordt het woord siringāti“verslaafd aan drugsinjecties” door toevoeging van het suffix –āti gevormd van siringa “injectiespuit”.
73
Ibidem, p. 108.
57
Diminutiva: KaTKūT / KaTBūL
6.1.3
De vorm KaTKūT of KaTBūLkomt in Egyptisch Arabisch voor als een diminutief.74Voorbeeld: katkūt “kuiken”. In drugs slangwordt dit patroon gevormd van balbaʿ, yibalbaʿ “slikken”: balbūʿ“een pil” (een kleine eenheid die geslikt wordt). Ik denk dat ook samsūn“kleine joint” verklaard kan worden aan de hand van dit patroon. Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat samsūngevormd is van simsim “sesam(zaadjes)”, waarbij de finale bilabiale nasaal vervangen is door een alveolaire nasaal: /m/ /n/. Sims en sums “kleine joint; klein stukje hasj dat genoeg is voor een kleine joint” kunnen weer afgeleid zijn samsūn. Het woord zagrūf is een synoniem van samsūn. Ook dit woord, dat “kleine joint” betekent, heeft het patroon KaTBūL. Wellicht moet de herkomst van dit woord gezocht worden in de wortel ṣġr > zġr “klein”.
6.2
Semantische veranderingen
In dit gedeelte worden de semantische processen besproken in de inheemse woordenschat.
6.2.1
Metafoor
Een metafoor is een stijlfiguur die berust op de vergelijking tussen twee objecten. Het bestaat uit 1) dat wat vergeleken wordt 2) dat waarmee het vergeleken wordt en 3) het punt van vergelijking. Zie Lijst 11 voor een overzicht van metaforisch gebruik in Egyptisch drugs slang.
LIJST 11: Metaforen Drugs slang
Oorspronkelijke betekenis
Punt van vergelijking
ʿagal “pillen”
wielen
ronde vorm
ʿamūd “standaardmaat van hasj”
paal, staaf
staafvorm
ʾašš “hasj van slechte kwaliteit”
stro, rotzooi
onbruikbaarheid
ʿanbar “hasj”
amber
bruine kleur, wasachtige textuur
bisilla “Tramazac”
erwten
groene kleur
74
Ibidem, p. 103.
58
čiklets “Tradol”
merk kauwgom
witte kleur, rechthoekige vorm
farawla “tramadol”
aardbei
rode kleur
manga “Normison”
mango
gele kleur
tazkara “een gram heroïne”
ticket
kleine, papieren rechthoek 75
tuffāḥa “Tramal”
appel
geelgroene kleur
zabādi “parkinol”
yoghurt
witte kleur
sarūx “grote joint”
raket
grootte, kegelvorm
šukulāta “hasj”
chocolade
bruine kleur, lekker
ʿagwa
dadelpasta
bruine kleur, lekker
6.2.2
Metonymie
Metonymie is een soort beeldspraak, waarbij datgene wat feitelijk bedoeld wordt aangeduid wordt met een begrip dat nauw verbonden is ermee (contiguïteitsrelatie). Er is dus geen sprake van overeenkomst, zoals bij een metafoor, maar van relatie.
LIJST 12: Metonymia Drugs slang
Oorspronkelijke betekenis
budra “heroïne; cocaïne”
poeder
heroïne en cocaïne komen voor in poedervorm
kimya “pillen”
6.2.3
chemie
pillen worden chemisch samengesteld
Merkverwateringen (genericide)
Merkverwatering verwijst naar het verschijnsel waarbij een merknaam van een product gebruikt wordt als soortnaam, ook voor soortgelijke producten van een ander merk. Het woord bafra “vloeipapier” is een soortnaam die afgeleid is van de merknaam Bafra.
6.3
Constructie ʾabu + ...
In het Egyptisch Arabisch komt ʾabu voor in constructies waarbij de gehele constructie verwijst naar een zaak of persoon met een bepaald attribuut, een bepaalde eigenschap of een
75
Heroïne wordt meestal verpakt in kleine, rechthoekige, papieren pakketjes.
59
andere verbondenheid. Het attribuut of de eigenschap wordt uitgedrukt door het woord dat na ʾabu komt. Zie Lijst 13 voor voorbeelden. LIJST 13: Constructie ʾabu + … Constructie ʾabu + …
Bron
il-walad abu naḍḍāra “de jongen met de bril”
Hinds & Badawi
ʿēš ʾabu simsim “brood met sesamzaad”
Hinds & Badawi
ʾabu il-ʾaḍyāf “een gastvrije man”
Lane
ʾabu šukr “zout”
Bosworth
In drugs slang komt de constructie ʾabu + … voor in de volgende voorbeelden. LIJST 14: Constructie ʾabu + … in Egyptisch drugs slang Drugs slang
Toelichting
ʾabu dimāġ “iemand die vaak stoned is”
dimāġ is in drugs slang de toestand van high zijn
(dimāġ =brein) ʾabu il-ʾiswid “opium” (iswid=zwart)
opium is zwart van kleur
ʾabu in-nōm “opium” (nōm=slaap)
opium heeft een sterk drogerend effect
ʾabu ṣalība “rohypnol” (ṣalība=kruis)
op een rohypnol-tablet zit een kruisvormige inkeping
ʾabu dirāsa “Captagon” (dirāsa=studie)
Captagon wordt gebruikt door studenten
ʾabu malaff “Captagon” (malaff=dossier,
Captagon wordt gebruikt door studenten
werkstuk)
60
7 LUĠIT IS-SĪN
In de voorgaande twee hoofdstukken is gekeken naar de fonologische en morfologische integratie van leenwoordenen naarde derivationele en semantische processen in de inheemse woordenschat. Aan de hand van deze mechanismen van ontlening enerzijds en woordvorming en semantisering anderzijds kan een etymologische verklaring worden gegeven van de meeste woorden van Egyptisch drugs slang. Er zijn echter een aantal lemmata, die noch verklaard kunnen worden aan de hand van ontleningspatronen noch aan de hand van derivationele of semantische processen. Deze lemmata (zie Lijst 15) kunnen alleen ontraadseld worden aan de hand van een geheimtaal, genaamd luġit is-sīn. LIJST 15: Versteende samenstellingen uit luġit is-sīn Drugs slang
Betekenis
sango balābil
lokale wiet
sallaʿ wirwir
steek de joint aan! (imperatief)
subayyig ʾananās
geld waarmee drugs wordt gekocht
saframulla (ook:safrabulla)
vloeipapier
7.1
Luġit is-sīn door respondenten
Tijdens mijn veldonderzoek kwam ik tot de ontdekking dat Egyptische drugsgebruikers soms een geheimtaal met elkaar spreken, die ze luġit is-sīn noemen. Deze geheimtaal bestaat niet uit een reeks van geheime woorden of uitdrukkingen, maar uit een formule waarmee een taaluiting gecodeerd kan worden. De formule is als volgt:
je vervangt de eerste letter van het woord dat je wil zeggen door een s;
vervolgens plak je achter dit woord een willekeurig woord dat begint met de oorspronkelijke eerste letter van het eerste woord.
Dus als jeḥašīš wil zeggen, kun je bijvoorbeeld zeggen: sašīš ḥarankašof sašīšḥarām of sašīš ḥalāwa.76 Sprekers die bedreven zijn in deze manier van praten, kunnen moeiteloos hele zinnen produceren en de boodschap van de andere spreker ontcijferen. Functiewoorden en – 76
De voorbeelden die in dit hoofdstuk genoemd worden zijn daadwerkelijke uitingen van respondenten.
61
morfemen (zoals lidwoorden, voegwoorden en prefixen) blijven onveranderd. De eerste letter van persoonlijke voornaamwoorden wordt soms wel en soms niet vervangen door een s. Als een woord met een s of ṣ begint, dan wordt de beginlettervervangen door een g. Dus ṣarūx wordt bijvoorbeeld garūx salām of garūx samāsim. Bekijk ter illustratie de volgende voorbeelden, die geuit zijn door vier verschillende respondenten. In A t/m D worden telkens met rood de woorden gemarkeerd van de 'oorspronkelijke' zin (waarvan de eerste letter dus vervangen is door een s; behalve in ana in 1D).
1.
(ʾ)ana ʿāmil dimāġ gamda “ik ben heel erg stoned” A. sanaʾinga sāmil ʿankab simāġ darwīš samda gabarūt; B. sana ʾins sāmil ʿinab simāġ dūd samda gargīr; C. sanaʾamraz sāmilʿarandas ʿsimāġ dandan samda gamāgim; D. ana sāmilʿaranīs simāġ dababīs samda gawamīs.
2.
ik-kēf ḥilw wi il-mazāg ʿinab“ ≈ de hasj/wiet is lekker en de sfeer is goed” A. is-sēf kirkir silw ḥarankaš wi-s-sazāg marmar sinabʿankab; B. is-sēf kurnīš silw ḥikāya wi-s-sazāg marmar sinabʿafrīt; C. is-sēf karkadēh silw ḥizām wi-s-sazāg marbīl sinabʿarandas; D. is-sēf kabba silw ḥabba wi-s-sazāg madda sinabʿadda.
3.
ḍarabt bing“ik heb chloorethaan genomen” A. sarabt ḍaḥḍaḥ sing bulbul B. sarabt ḍahr sing bulla C. sarabt ḍaffa sing balābil D. sarabt ḍallil sing ballil
Alledrie uitingen van respondent A zijn waargenomen als natuurlijke spraak, d.w.z ik heb ze verzameld aan de hand van participant observation. De uitingen van de overige drie respondenten zijn geëliciteerd. Ik heb respondenten B, C en D dus gevraagd hoe ze de drie zinnen zouden zeggen in luġit is-sīn. De respondenten kennen elkaar niet en ze zijn apart van elkaar geïnterviewd. Ik stond er versteld van hoe snel deze zinnen geproduceerd werden (en hoe goed ze klopten, zo bleek na het terug luisteren van de geluidsfragmenten). Ze zeggen allemaal dat de keuze van de„vulwoorden‟ willekeurig is. Het enige wat vaststaat is de vereiste beginletter, maar een spreker is vrij om te kiezen uit alle woorden die met deze letter 62
beginnen. Ze zeggen ook weleens „onzinwoorden‟ te gebruiken, die ze gehoord hebben van anderen, maar waarvan ze de betekenis niet weten. Zo zei respondent A niet te weten waarom hij en zijn vrienden ʾana altijd vervangen door sana ʾinga. Hij voegde toe: bi-ṣarāḥa ana miš ʿārif il-ʾinga di gat minēn, taʾrīban ma-lhāš maʿna, iḥna mumkin niʾūl “sana ʾibra” aw “sana ʾadab” aw ayyᵊ ḥāga kida, bassᵊ binʾūl “sana ʾinga” Eerlijk gezegd weet ik niet waar die ʾinga vandaan komt, waarschijnlijk heeft het geen betekenis, we kunnen sana ʾibra [naald] of sana ʾadab [beleefdheid; literatuur] of wat dan ook zeggen, maar we zeggen altijd sana ʾinga.
Andere woorden, waarvan de sprekers de betekenis niet wisten zijn: ʾamraz (1C), ʿarandas (1C), marbīl (2C) en bulla (3B).Vaardige sprekers tonen hun kunigeid door middel van creatieve woordkeuzes. Zo maakt respondent D, een mahraganāt-zanger, er een sport van om zijn „vulwoorden‟ te laten rijmen met elkaar. Hoe willekeurig de woorden ook gekozen lijken te zijn, toch denk ik dat er een soort voorkeur is voor bepaalde woorden. Zo zijn van de 37 „vulwoorden‟ 9 woorden vierradicalig, met een reduplicatie van de eerste twee consonanten (merk op dat marmar tweemaal geuit wordt, door twee verschillende respondenten).Behalve gargīr hebben deze woorden allemaal het patroon KvTKvT of KaTāKiT (de meervoudsvorm van KvTKvT). Ook samāsim van garūx samāsim (ṣarūx) heeft het patroon KaTāKiT. Verder komt ook KaTaKīT voor (bijv. gawamīs) en een aantal vijfradicalige woorden (bijv. ḥarankaš). Bovendien produceert ook respondent D meerdere woorden van deze twee patronen als hij geïsoleerde woorden in plaats van hele zinnen codeert in luġit is-sīn (en dus niet rijm als voornaamste doel heeft). Voorbeelden: sazāg mišmiš (mazāg); sing bulbul(bing). Hieronder een overzicht: LIJST 16: Voorbeelden van vierradicalige „vulwoorden‟ uit luġit is-sīn KvTKvT
KaTāKiT
ḍaḥḍaḥ
samāsim
kirkir
gamāgim
marmar
balābil
bulbul mišmiš dandan
63
Ongeveer een kwart van de geproduceerde „vulwoorden‟ heeft het patroon KvTKvT of KaTāKiT. Ik denk dat dit te veel is om puur toeval te zijn, maar uiteraard is meer materiaal nodig om te bepalen of er inderdaad sprake is van een patroon.
Hoewel de respondenten verschillende woorden produceren die beginnen met de vereiste beginletter, wordt voor een aantal woorden door alle respondenten dezelfde samenstelling geproduceerd: bango (sango balābil), wallaʿ (sallaʿ wirwir), safra bulla (bafra), subayyig ʾananās (ʾubayyig). Sterker nog, de eerste drie van deze samenstellingen worden ook geproduceerd of herkend door andere respondenten die de beginselen van luġit is-sīn niet kennen. Ze zeggen bijvoorbeeld wel sango balābilvoor bango en safra bulla voor bafra, maar zeggen niet precies te weten waar deze termen vandaan komen. Het lijkt er dus op dat deze samenstellingen op een gegeven moment als het ware versteend zijn en losgekoppeld zijn van luġit is-sīn. Deze loskoppeling blijkt uit het feit dat meerdere respondenten safra mulla zeggen voor “vloeipapier” (bafra)in plaats van safra bulla. Ze kennen en gebruiken de term, maar ze zijn niet op de hoogte van het mechanisme waarop de totstandkoming van de term gebaseerd is. Alle vier respondenten zeggen dat luġit is-sīn oorspronkelijk afgeleid is van een geheimtaal van dansers en entertainers, die ze luġit il-ʿawālim of luġit ir-raʾʾaṣīn noemen. Ze zeggen dat hoewel vroeger deze geheimtaal door drugsgebruikers gebruikt werd om gesproken boodschappen te coderen (bijvoorbeeld voor de autoriteiten), het tegenwoordig vooral gebruikt wordt voor de lol.
7.2
Sīm en luġit is-sīn in de literatuur
In de literatuur wordt door verschillende auteurs verwezen naarluġit is-sīn. Abderrahim Youssi, die geheimtalen onderverdeelt in notional secret languages (ontleende woorden of metaforisch taalgebruik) en structural secret languages (fonetische of grammaticale manipulaties van de taalstructuur), noemt luġit is-sīn als een synoniem van luġit is-sīm: Egyptian luġat issīm (no clear signification or etymology) seems to be reserved for […] notional
secretlanguages, […], such as those of street performers, musicians for bellydancing groups (the
64
ʿawālim), […] drug dealers, etc. Sometimes also called luġat issīn or iṣṣād (by reference to the letters?), the term ended up referring to all varieties of secretlanguages, structural as well as notional.
77
Ook Rowson noemt de term luġit is-sīn als een variant van luġit is-sīm: [lughat al-sīm is] a secret vocabulary or argot employed by criminals, beggars, gypsies, and other groups for communication among themselves without the risk of being understood by outsiders. The word sīm (variant sīn) is well attested in Arabic from the 19th century to the present, but its earlier history and etymology are obscure.
78
De kenmerken van luġit is-sīn, zoals uiteengezet in 6.1, worden beschreven door Yāsir Ḥimāya (2007) in zijn woordenboek van Egyptische slang en door Karin van Nieuwkerk (1996) in haar boek over Egyptische zangeressen en danseressen. Ḥimāyageeft een beschrijving van het proces van het vervangen van de eerste letter van een bestaand woord door een sen het toevoegen van een ander woord dat begint met de oorspronkelijke beginletter van het eerste woord.79Het is opmerkelijk dat van zijn voorbeelden drie woorden, die de beginletter van eengemodificeerd woord aangeven, exact overeenkomenmet uitingen van mijn respondenten: gargīr, samāsim en balābil.Verderop in het woordenboek komen twee lemmata voor die een weerspiegeling zijn van een samenstelling volgens het mechanisme van luġit is-sīn, hoewel dit niet expliciet genoemd wordt (de uitleg tussen haakjes is overgenomen van de auteur):
sanagna balābil “we hebben drugs gebruikt” (itkayyifna, afgeleid van ik-kēf, dat verwijst naar alle soorten van drugs);80
subayyig ʾananās “geld” (in de taal van danseressen).81
Het is opvallend dat in het eerste voorbeeld sanagna (banagna) als een werkwoord is weergegeven, dat van bango afgeleid lijkt te zijn. Het is interessant dat hoewel alle 28 van
77
Youssi A. „Secret Languages‟. In: Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Online, 2013.http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedia-of-arabic-language-and-linguistics/secretlanguages-COM_0298 (laatst bezocht: 29 juni 2013) 78 Rowson, E. „al-Sīm‟.Encyclopaedia of Islam, Second Edition.Brill Online, 2013.http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/al-sim-SIM_7033 (laatst bezocht: 29 juni 2013). 79 Ḥimāya, Y. Qamūs il-rawšana, qamūs riwiš ṭaḥn, Cairo: Kunūz, 2007, pp. 18-19. 80 Ibidem, p. 92. (opmerkingen) 81 Ibidem, p. 91. De transcriptie die Ḥimāya zelf geeft is Speg Ananas, maar aangezien de transcriptiemethode die in het boek wordt gebruikt in het algemeen defectief is, ben ik uitgegaan van de uitspraak van mijn respondenten.
65
mijn respondenten het woordbango kennen en actief gebruiken, geen van hen (of van de leden van de Facebook-groep Cairo Slangaholic) het afgeleide werkwoord kent. Van Nieuwkerk geeft enkele voorbeelden van woorden uit de geheimtaal van danseressen en muzikanten, waaronder ubeiyig voor “geld”.82Over het vervangen van de beginletter van een woord met een s, zegt ze: There is a tendency, according to the older performers, among the younger generation to create a whole language in which the first letter of a word is changed to an s and a second, meaningless word beginning with the original first letter is affixed to it. For example, I was called Karȋma, which in this type of sīm would be Sarimakirkir. I am not sure whether this belongs to the real argot of performers or only represents a recent invention by the newcomers.83
Merk op dat kirkir, het „onzin-woord‟ dat gebruikt wordt om de eigenlijke beginletter van Sarima aan te duiden, ook geproduceerd wordt door één van mijn respondenten (2A).
Vergelijkbare geheimtalen, waarbij één medeklinker vervangen wordt en de rest van het woord intact blijft, komen voor in Marokko, Egypte en Syrië. Net als bij luġit is-sīn verwijzen de benamingen van sommige van deze geheimtalen naar de letter waarmee andere letters vervangen worden (bijvoorbeeld ġoṣ lkafen ġoṣ lwawin Marokko).84
82
Van Nieuwkerk, K. A trade like any other, female singers and dancers in Egypt. Cairo: The American University in Cairo Press, 1996, p. 98. 83 Ibidem, p. 97. 84 Wolfer, C. „Arabic secret languages‟. In: Folia Orientalia 47,2. University of Bayreuth, 2011.
66
8 CONCLUSIE
67
Het onderzoeksmateriaal van deze scriptie, het lexicale materiaal van Egyptisch drugs slang, is boeiende materie voor taalkundig onderzoek. De termen die door Egyptenaren gebruikt worden om te verwijzen naar drugs en daaraan gerelateerde zaken, worden gekenmerkt door innovatie, humor, geheimzinnigheid en talige creativiteit. De herkomst van deze woorden is niet altijd even transparant. In veel gevallen betreft het woorden die niet gelexicaliseerd zijn in naslagwerken. In andere gevallen gaat het om bestaande woorden die wel gelixicaliseerd zijn, maar niet met de betekenis die in drugs slang wordt gebruikt. In deze scriptie is de etymologische oorsprong van het lexicale matriaal van Egyptisch drugs slang onderzocht.
Aangezien de grenzen tussen slang, argot, jargon en spreektaal diffuus en fluïde zijn, is het niet mogelijk om een rigide definitie te geven van Egyptisch drugs slang. De definitie, die in deze scriptie gehanteerd is, kan grofweg omschreven worden als het Egyptisch-Arabische lexicale materiaal in het semantische veld van drugs en drugsgebruik, dat wordt gekenmerkt door afwijking van de standaardvariëteit en informeel taalgebruik. Kenmerkend voor Egyptisch drus slang (en slang in het algemeen) zijn processen van relexicalisatie (het geven van nieuwe betekenis aan bestaande woorden) en ontlening. Idiolecten en gevallen van codeswitching zijn in deze scriptie niet behandeld als slang.
Uit statistieken blijkt dat van alle drugs in Egypte cannabis verreweg het meest wordt geconsumeerd. Er zijn dan ook veel woorden in Egyptisch drugs slang die verwijzen naar (soorten en kwaliteiten) van cannabis (bijv. ʾašš "cannabis van slechte kwaliteit"; ʿagwa "cannabis van goede kwaliteit"; mangāwi "cannabis met de geur van mango"), naar specificaties over consumptievormen van cannabis (bijv. zaġrūf "kleine joint"; sarūx "grote joint") en naar manieren van cannabisconsumptie (bijv. saksaka "inhaleren door de vuist"). Ook zijn er in hedendaags drugs slang opvallend veel verschillende benamingen voor pharmaceutische drugs (pillen), waarvan het gebruik volgens Egyptische krantenberichten sterk toegenomen is in de afgelopen jaren. Vooral het gebruik van tramadol is wijdverspreid. Dit wordt in drugs slang gereflecteerd in het gebruik van een werkwoord dat specifiek verwijst naar het nemen van tramadol (tarmil, yitarmil, part. mitarmil). Ontleningen in Egyptisch drugs slang zijn voornamelijk leenwoorden uit het Engels, de taal die wereldwijd populaire cultuur en media domineert. Leenwoorden worden op verschillende 68
manieren geïntegreerd in de fonologische structuur van het Egyptisch Arabisch. Zo wordt een hulpvocaal toegevoegd om medeklinkerclusters te voorkomen en worden consonanten, die niet voorkomen in het foneeminventaris van het Egyptisch Arabisch, deels aangepast. Consonant /ğ / komt in één geval voor als leenfoneem (ʾanğik, yiʾanğik "injecteren") en wordt in andere gevallen veranderd in /ž/ (bijv. žobb "joint"), een foneem dat weliswaar ook geen deel uitmaakt van het foneeminventaris van het Egyptisch, maar dat wel vaker voorkomt in ontleningen. Consonant /p/ wordt zoals gebruikelijk vervangen door zijn stemhebbende tegenhanger /b/. Morfologische integratie van ontleningen wordt gereflecteerd in het (zo veel mogelijk) omzetten van leenwoorden in bestaande morfofonologische patronen. Meervoudsvormen van leenwoorden worden meestal gemaakt door toevoeging van suffix –āt (bijv. žobbāt "joints"), maar ook het gebroken meervoud komt voor (žabažīb "joints"). Waar nodig wordt een consonant geëlideerd om vierradicalige patronen te maken (bijv. t van inject in ʾanğik, yiʾanğik; d van tramadol in tarmil, yitarmil). Ook kunnen van ontleningen afgeleide stammen gemaakt worden (bijv. stam II ʾavvar, yiʾavvar "een overdosis krijgen" van over). Een bijzonder geval is istamorning "de eerste portie drugs van de dag innemen", een combinatie van het Engelse woord morning en het Arabische iṣtibāḥa (maṣdar "stam X).
In Egyptisch drugs slang worden door middel van derivationele morfologie nieuwe woorden gemaakt van bestaande woorden. Door het vormen van een participium wordt de betekenis "onder invloed van..." toegekend (bijv. miʾafyin "onder invloed van opium"). Woorden met de betekenis "gebruiker van..." worden gevormd op verschillende manieren. Zo worden bijvoorbeeld nomina gemaakt van patroon KaTTāB (ḥaššāš "hasjgebruiker"). Maar ook nisba-adjectieven (bijv. bīsi "heroïneverslaafde") en toevoegingen van suffixen zoals –gi (afyungi "opiumverslaafde") en –āti (siringāti "verslaafde die drugs injecteert") verwijzen naar bepaalde soorten drugsgebruikers. Door middel van semantische verschuivingen worden in Egyptisch drugs slang nieuwe betekenissen gegeven aan bestaande woorden. Metaforisch gebruik komt het meest voor. Zo bestaan er voor verschillende soorten drugs termen die oorspronkelijk verwijzen naar etenswaren met bijvoorbeeld een overeenkomstige kleur (bijv. farawla "tramadol", lett. "aardbei"). Ook komen gevallen van metonymia (bijv. budra "heroïne", lett. "poeder") en merkverwatering (bafra "vloeipapier") voor. De constructie ʾabu + … wordt gebruikt om te
69
verwijzen naar drugs of drugsgebruikers met een bepaalde eigenschap (bijv. ʾabu ṣalība "rohypnol" vanwege de kruisvormige inkeping op een rohypnolpil). Een aantal lemmata van Egyptisch drugs slang kan niet verklaard worden zonder de context van een geheimtaal genaamd luġit is-sīn. Deze geheimtaal werd oorspronkelijk gebruikt door dansers en muzikanten en wordt in de huidige Egyptische samenleving veel gebruikt door drugsgebruikers. De functie ervan is tegenwoordig niet zozeer geheimhouding, maar eerder het bevestigen van een groepsidentiteit en het tonen van talige creativiteit. Er zijn een aantal versteende samenstellingen (bijv. saframulla en sango balābil) in Egyptisch drugs slang die hun orsprong hebben in luġit is-sīn.
Uit mijn etymologische analyse van een aantal woorden blijkt dat kennis van bovenstaande verschijnselen en taalkundige processen essentieel is bij de verklaring van de herkomst van het lexicale materiaal van Egyptisch drugs slang. Zo had ik bijvoorbeeld geen (hypothetische) verklaring kunnen geven over de herkomst van ʾabu ṣalība, bīsa en subayyag ʾananās zonder specifieke informatie over het drugsgebruik in Egypte, kennis van de taalkundige processen van ontlening en woord- en betekenisvorming en van luġit is-sīn. Ik ben in mijn onderzoek twee gevallen van sociolinguïstische variatie tegengekomen. Regionale variatie wordt gereflecteerd in de twee termen die verwijzen naar het inhaleren van hasj door middel van een glas (xabūr in Cairo en dabbūs in Alexandrië). Sociaal-economische variatie wordt gereflecteerd in het het woordt ma„ṭūl, dat gebruikt wordt door (of geassociëerd wordt met) de lagere sociaal-economische klasse. Er zijn meer gegevens en uitvoeriger onderzoek nodig om sociolinguïstische variatie in Egypisch drugs slang te onderzoeken.
Juist door zijn marginale status en bijzonder dynamische natuur is Egyptisch drugs slang bij uitstek een bron van talige creativiteit en innoviteit. Ik denk dat meer onderzoek naar Egyptisch drugs slang en soortgelijke variëteiten ons veel inzicht kan verschaffen over (socio)linguïstische mechanismen van slang in de Arabische wereld en over Arabische spreektalen in het algemeen.
70
LITERATUURLIJST
Allam, J. „Youngsters and new vocabulary‟. In: al-Luġa–Langue–Language. Series of Papers in Linguistics.2. Cairo Linguists Group. Arab Research Center. Cairo: 2000, pp. 112-135. Beckerleg, S. e.a. „The rise of injecting drug use in east Africa: a case study from Kenya‟. In: Harm Reduction Journal 2,1(2005), p. 12. Bosworth, C.E. The Mediaeval Islamic Underworld; The Banū Sāsān in Arabic Society and Literature. Part One. Leiden: Brill, 1976. Bosworth, C. E. „Argots‟. Encyclopaedia of Islam, Third Edition. Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013) Burns, B. e.a. „Do Emergency Physicians Know Street Drug Slang?‟ In: Annals of Emergency Medicine 58,4(2011), pp. 215-216.
Cheilla S.L. en Reuse J. de. Handbook of Descriptive Linguistic Fieldwork. Dordrecht etc.: Springer, 2011. De-addiction Centres. Glossary, “brown sugar”. (laatst bezocht: 18 juni 2013) Demerdash, A. e.a. „Substance non-medical use among secondary school students in Assiout City‟. In: The Egyptian Journal of Psychiatry 15,2 (1992), pp.155-162.
Dictionary.com, "brown sugar". In: Dictionary.com Unabridged. Random House, Inc. (laatst bezocht: 18 juni 2013) Dubler, C.E. „Afyūn‟. In: Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online 2013.
71
(laatst bezocht: 31 mei 2012)
Eisele, J.C. Arabic Verbs in Time: Tense and Aspect in Cairene Arabic. Wiesbaden: Harrassowitz, 1999. Eisele, J. „Slang‟. In: EncyclopaediaofArabic Language and Linguistics.Brill Online, 2012. (laatst bezocht: 18 juni 2013) El-Sawy, H.E.-D. „Gender differences in risks and pattern of drug dependance in Egypt‟. In: European Psychiatry25 (2010), suppl.1, p.1273. Haertzen, C.A. e.a. „Estimating specificity of drug and alcohol subcultural groups with slang names for drugs‟. In: Journal of consulting and clinical psychology 47,3(1979), pp. 592-594 Haertzen, C.A. e.a.„Networks of verbal habits for drugs‟. In: Drug and Alcohol Dependance 5,1 (1980), pp. 39-55. Hamdi, E, e.a. „Lifetime Prevalence of Alcohol and Substance Use in Egypt: A Community Survey‟. In: Substance Abuse 34,2 (2013), pp.97-104. Hassan Hussein, N. „The subculture of ashish users in Egypt: a descriptive analytic study‟. In: Cairo Papers in Social Science 13, monograph 2.Cairo: The American University in Cairo Press, 1990. Ḥimāya, Y. Qamūs il-rawšana, qamūs riwiš ṭaḥn, Cairo: Kunūz, 2007.
Hinds, M. en Badawi, el-S. A Dictionary of Egyptian Arabic. Beirut: Libraire du Liban, 2009. Hobbs, J.J. „Troubling fields: The Opium Poppy in Egypt‟. In: Geographical Review 88,1 (1998), pp.64-85.
72
Kozma, L. „White drugs in Interwar Egypt‟. In:Comparitive Studies of South Asia, Africa and the Middle East33,1 (2013), pp.89-101. Levey, M. „Ḥašīš‟. In: Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online 2013. (laatst bezocht: 31 mei 2012) Maurer, D.W. „Slang‟. In: EncyclopaediaBritannicaOnline. Encyclopaedia Britannica Inc., 2013. (laatst bezocht: 18 juni 2013)
Miller, R.L. The Encyclopedia of Addictive Drugs. Westport: Greenwood Publishing Group, 2002. Muysken, P. „Code-switching‟. In: The Cambridge Handbook of Sociolinguistics. R. Mesthrie ed. New York: Cambridge University Press, 2011, pp. 301-314. Nahas, G. G. „Hashish and drug abuse in Egypt in the 19th and 20th centuries‟. In: Bulletin of the New York Academy of Medicine 61 (1985), pp.428-444. Peterson, J.L. „Contemporary Cairene Youth Teminology: Linguistic Deviation or Social Art?‟. In: Aspects of the dialects of Arabic today: proceedings of the 4th Conference of the International Arabic Dialectology Association (AIDA). A. Youssi ed. Marrakesh April 1-4, 2000, pp. 422-432. Rizk, S. „The language of Cairo's young university students‟. In: Arabic in the City: Issues in dialect contact and language variation. C. Miller e.a. eds. London and New York: Routledge, 2007, pp. 291-308. Rowson, E. „Cant and argot in Cairo colloquial Arabic‟. In: Newsletter of the American Research Center in Egypt 122, 1982, pp. 13-24.
73
Rowson, E. „al-Sīm‟.Encyclopaedia of Islam, Second Edition.Brill Online, 2013. (laatst bezocht: 29 juni 2013) Sexton, R. e.a.„”Tweaking and Geeking, Just Having Some Fun”: An Analysis of Methainphetamine Poems‟. In: Journal of Psychoactive Drugs 42,3(2010), pp. 377-383. Soueif, M.I., Darweesh, Z.A., Taha, H.S. „The non-medical use of prescription psychotropic drugs by school boys in greater Cairo‟. In: Drug and Alcohol Dependence 15,1 (1985), pp.193-201. Soueif, M.I. e.a. „The extent of drug abuse among Egyptian male university students‟. In: Drug and Alcohol Dependence 18,4 (1986), pp.389-403. Soueif, M.I. e.a. „The use of psychoactive substances among Egyptian males working in the manufacturing industries‟. In: Drug and Alcohol Dependence 21,3 (1990), pp.217-229.
Steingass, F.J. e.a. A comprehensive Persian-English dictionary. Beirut : Librairie du Liban, 1970.
Swann J. e.a. A Dictionary of Sociolinguistics. Tuscaloosa: The University of Alabama Press, 2004.
The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, "ganja". (laatst bezocht: 20 juni 2013)
UNODC. World Drug Report 2009. New York: United Nations Publication, 2009.
UNODC. World Drug Report 2012. New York: United Nations Publication, 2012. Viney, S. „As drug addiction rises in Cairo, experts offer recommendations‟. In: Al-Masry alYoum [online]. 16 mei 2012 (laatst bezocht: 31 mei 2012).
74
Wales, K. A Dictionary of Stylistics. Derde editie. Harlow: Pearson Education Limited, 2011. Yassa, H.A. e.a. „Risk factors for bango abuse in upper Egypt‟. In: Environmental Toxicology and Pharmacology 28,3 (2009), pp.397-402.
Woidich, M. Das Kairenisch-Arabische: eineGrammatik. Wiesbaden: Harrassowitz, 2006. Youssi A. „Secret Languages‟. In: Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Online, 2013.(laatst bezocht: 18 juni 2013)
75
Bijlage A In dit bekende nummer vertelt de zanger hoe het hem verging, nadat zijn 'slechte' vrienden hem een joint hadden laten roken.
sigāra bunni ṣuḥāb is-sūʾ ḍiḥku ʿalayya wi ġarraʾūni laffūli ḥāga bunni wi šarrabūni ḥassēt ʾaḥsās ġarīb maʿrafš māli mabaʾetš ʿārif yimīni min šimāli ildunya tiliff biyya, ʾulūli ʾē garāli ana šārib sigāra bunni ḥāsis inn dimāġi bitakulni ʾāʿid f-il-ḥāra basaʾʾaṭ wi il-ġasīl ʿammāl biyinaʾʾaṭ wi il-šāriʿ ilwarāya ʾuddāmi wi ik-kalām ʿala ṭarf lisāni bāgi atkallim batlaxbaṭ ya ʿamm wallaʿ, ya sīdi wallaʿ wallaʿūha širibt sigāra tanya nisitni ismi fi-sanya wi saʾalt ʿala bāb betna ʾalūli di miš ḥittitna šālūni, rawwaḥūni yarethum ma-šarrabūni dawwaxūni, taʿʿabūni ya ʿamm wallaʿ, ya sīdi wallaʿ wallaʿūha di ʾaxrit il-ḥikāya matʿamiluwāšmaʿāya sībūni aʿīš ḥayāti faayiʾ li ʾayy ḥikāya muš ḥašrab muš ḥašrab bunni tāni wala ḥaʿraf šaklu tāni 76
Bijlage B In dit nummer probeert de zanger de agent te overtuigen van zijn onschuld. Voor de wiet die bij hem gevonden is geeft hij aanvankelijk zijn vrienden de schuld, die hem erin hebben geluisd, maar daarna geeft hij toe dat hij niet vrij is van schuld.
il-bango miš bitāʿi il-bango miš bitāʿi,wallahi barīʾ ya bē iz-zamb zamb aṣḥābi, humma illi ramūni ʿalēh il-bango miš bitāʿi, ana law šammētu badūx ʿašān biyišidd ilʿaʾl wi yidammar fi ilnafūx il-bango miš bitāʿi, il-bango da ana maʿrafūš maʿrafš ḥatta šaklu, ʿašān mabašrabūš kunt ʾāʿid fi ḥāli wi gum aṣḥābi nadahūni ʾalūli ḥanishar sahra ḥilwa wi ʿazamūni ʾawām mišēt maʿāhum wi ruḥna ʿala ilmakān atārīhum mašyīn maʿāyawi fi kullgēb žiwān ʾaʿadt wi ʿaʾli šārid, ʾaʿadt wi fikri ḥāyir wi il-bango kān ʾuddamhum, biyiliffu fi sagāyir ʾalli aʿmillak ṣarūx, ḥatẓabbaṭ ilnafūx biyʾūlu habwa rāyiʾ, lamma ašrab kās adūx fagʾa laʾethum garyu min ġēr ma yinabbihūni malaʾetš ḥadd minhum, maʿa il-bango sabūni fagʾawi bidūn dāʿi laʾēt ilbango bitāʿi sahrān wi ilsahra full […] ḥaʾullak is-ṣirāḥa, aṣl il-ḥaʾʾ ḥaʾʾ wi law ʾult ʿalayya muznib, miš ḥaʾullak laʾ ādi kull ḥikayti maʿa aṣḥābi ya bē ana ġalṭān mi-lʾawwil wi ḥukmak rāḍi bē il-bango miš bitāʿi, wallahi maẓlūm ya bē
77
Bijlage C In dit nummer voeren hasj en wiet een gesprek met elkaar, waarin ze overtuigd zijn van hun eigen superioriteit.
il-bango wi il-ḥašīš il-bango ʾāl li-lḥašīš: ana agmal duxxān biyiḍurr il-ʾinsān kull illi biyišrabūni biyirūḥu fi-t-tawwahān
ana ḥatta lōni ʾaxdar zayy lōn is-sirīs mašhūr ʿand ik-kayyīfa wala timsāl ramsīs amma inta biyistaʾr adūk wi biyiʿmalūk dababīs il-ḥašīš ʾāl li-lbango: da rubʿ ʾirš minni bi-taman warʾa minnak dalīl ya maʿallim bango ʿala inni aḥla minnak il-bango ʾāl li-l-ḥašīš: ana badxul il-dimāġ wi baẓabbaṭ il-nafūx wi basayyib ilaʿṣāb wi baxalli in-nās tidūx il-ḥašīš ʾāl li-lbango: ana ṭūl ʿumri anḍaf minnak wi kull illi biyišrabūni biyinsi kull ḥāga wi biyinsi nafsu kamān ana ya maʿallim bango kullu kibīr wi ṣaġīr yiʿrafni wi zayy ma ʾālu ʿalayya ana malik it-tawwahān
78
Bijlage D In dit nummer legt de zanger uit wat de voordelen zijn van hasjconsumptie door middel van een glas – je hebt geen vloeitjes of tips nodig en hoeft geen joints te draaien of een waterpijp klaar te maken.
aḍrablak ḥagarēn aḍrablak ḥagarēn wala nigīb žiwanēn wala bitišrab bīra wala bitāʿ xaṭṭēn wala nigiblak ʾirš wi tiʿīš f-it-tawwahān wala nigiblak ʾēh? šāwir bass ʿalēh […] ana baḍrab dababīs wi baḥibb it-tahyīs min ġēr ma aṭʿib nafsi […] wala bafra wala kartilla wala faḥm wi duxxān illi ana ʿayzu maʿāya maḥfaẓti wi kubbāya šidd wi ġaṭṭi bi-surʿa wi rakkiz ḥabba maʿāya da dabbūs da ḥabībi ʿumru ma-fāriʾ gēbi […] la gōza wala sagāyir
79
Bijlage E In dit nummer beklaagt de zanger het gebrek aan hasj. Hij klaagt erover dat de hasj van goede kwaliteit niet verkrijgbaar is en dat rotzooi het enige is wat te vinden is. Volgens respondenten is dit nummer een aantal jaren geleden geschreven, in een periode waarin er een groot gebrek was aan geïmporteerde hasj.
il-ḥašīš ḥatta il-ḥašīš baʾa fīh ʾazma ʿāmil ʾalaʾ min ġēr lazma mafīš la ḥitta fi kum ʾamīs wala fi šarāb wala fi gazma mafīš la raṣṣ xalāṣ wala laff ṣāḥib il-mazāg ʾarrab yithaff nifsi alāʾi maʿa ḥadd sigāra miš ṭamʿān fi kīsēn wala kaff il-ḥaššašīn badaʾu yixiffu mabiyištirūš wala biyliffu […] xiliṣ il-ḥašīš wi mafīš tāni la maġribi wala lubnāni ḥatta iš-šaʿbi ya ʿayni mafīš baʾa kullu fistik barrāni rāḥit ya lēla xalās […] xiliṣ il-ḥašīš wi mafīš minnu ġēr illi bāyiẓ wi fistik baʾa il-ḥašīš saʿru miwallaʿ wi il-bango māši biydallaʿ […] mafīš xalāṣ ḥitta wala ṣubāʿ […] wi ʾayy ḥāga šaklaha bunni baʾit titlaff wi titbāʿ […] ilhabw wi ilʾafġāni mafīš […]
80
Bijlage F
Facebook-groep Cairo Slangaholic: een impressie
81
82
83
