RADIO STO RING A A N BOORD V A N SCHEPEN door A. de J O N G *)

s O v e r n e m in g s t e m m in g

v a n a r t ik e le n e n z . z o n d e r t o e ­

van

de

u itg e v e r s

is

v e rb o d e n .

J a a ra b o n n e m e n t ( b ij v o o r u i t b e t a l in g ) f 3 1 , 2 0 , b u it e n N e d e r la n d ƒ 5 2 , — , lo s s e n u m m e r s ƒ 2 , 1 0 , v a n o u d e ja a r g a n g e n ƒ 2 , 6 0 ( a ll e p r ijz e n in c l. B .T .W .)

UITGEVERS W YT - ROTTERDAM 6 T e l. 2 5 4 5 0 0 * , P ie te r d e H o o c h w e g T e le x 2 1 4 0 8 , P o s tr e k e n in g 5 8 4 5 8 .

111,

R A D IO S T O R IN G A A N

c

k n

i

p

e

n

w

e

r

f

14-DAAGS TIJDSCHRIFT, GEWIJD AAK SCHEEPSBOUW, SCHEEPVAART EN HAVENBELANGEN ORGAAN VAN : NEDERLANDSE V E R E N IG IN G V A N TECHN IC I OP SCHEEPVAARTGEBIED CENTRALE B O N D V A N SCHEEPSBOUWMEESTERS IN NEDERLAND - N A T IO N A A L INSTITUUT V O O R SCHEEPVAART EN SCHEEPSBOUW - NEDERLANDSCH SCH EEPSBO UW KUNDIG PROEFSTATION RED ACTIE: ir. J. N . Joustra, prof. ir. J. H. Krietem eijer, prof. dr. ir. W . P. A . van Lammeren en J. G. F. W arris — REDACTIE-ADRES j Burg. s'Jacobplein 10, Rotterdam-2, Telefoon 1 2 Ó 0 30

Z E V E N E N D E R T IG S T E J A A R G A N G

BOORD VAN

—

18 S E P T E M B E R 1970

SCHEPEN

—

N O . 19

door A . de J O N G * )

E e n g o e d e r a d io v e rb in d in g tu ssen sc h ip en w a lsta tio n is een eerste vere iste u it h e t o o g p u n t v a n v e ilig h e id en is d a arnaast o o k o p e c o n o m is c h e g r o n d e n van g r o o t b elang. S p e c ia a l op h e t e e rstg e n o e m d e u itg a n g sp u n t zijn in te rn a tio n a le a fsp ra k e n geb a seerd , die ten d o e l h e b b e n een b ru ik b a re ra d io v e rb in d in g z o g o e d m o g e lijk te g a ra n d ere n . D a a rto e zijn a a n b e v e lin g e n o m tr e n t ze n d v e rm o g e n , fr e q u e n tie -in d e lin g e.d . g ed a a n , m a a r een bela n g rijk asp ect, nl. d e in v lo e d van d e aan b o o rd o p g e w e k te ra d io sto rin g , w o r d t in veel g eva llen b u ite n b e sc h o u w in g g ela ten . W e l g e e ft P u b lic a tie 92 van h et I E C (In te rn a tio n a l E le c tro te c h n ic a l C o m m itte e ), d ie n o r m e n v o o r e le k trisc h e in sta lla ties aan b o o r d van sc h e p e n b e v a t, in h o o fd s tu k V U een a a n ta l ric h tlijn e n o m d e aan b o o rd v e ro o rza a k te r a d io sto rin g te b e strijd e n . T e n e in d e e n ig in z ic h t in d e a a rd van d e ze sto rin g en d e in v lo e d o p d e ra d io -o n tv a n g st te v e rsc h a ffe n m o g e d e v o lg e n d e u ite e n z e ttin g d ie n e n . 1. In le id in g D e s te rk te v an een o n tv a n g e n ra d io s ig n a a l w o r d t b e p a a ld d o o r de v e ld s te rk te te r p la a ts e en d o o r de e ig e n sc h a p p e n van d e o n tv a n g a n te n n e . Z o a ls b e k e n d , n e e m t d e v e ld ste rk te a f n a a rm a te d e a f s ta n d to t de z e n d e r g r o te r w o rd t e n n a a rm a te b e t z e n d v e rm o g e n g e rin g e r w o rd t. In p rin c ip e z o u d e n z ee r z w a k k e sig n a le n k u n n e n w o rd e n o n tv a n g e n en v e rs te rk t w a re h e t n iet d a t h ie ra a n e e n g re n s w o rd t g e ste ld d o o r de th e rm isc h e ru is, d ie in elk e o n tv a n g e r v a n n a tu re a a n w e zig is. H e t o n tv a n g e n sig n aal m o e t een b e p a a ld e f a c to r g ro te r zijn d a n h e t ru issig n a a l („ s ig n a a l-ru is v e rh o u d in g ” ) o p d a t h e t v e rs ta a n ­ b a a r b lijft e n n ie t „ in d e ru is v e r d r in k t” . H ie r d o o r is th e o r e ­ tisc h d e m in im a a l v e re iste v e ld s te rk te b e p a a ld . D a a rn a a s t b e ­ sta a n e c h te r n o g a n d e re s to rin g s o o rz a k e n v an n a tu u rlijk e o o r ­ sp ro n g , nl. d e a tm o s fe risc h e ru is, v e ro o rz a a k t d o o r a tm o s ­ fe risc h e o n tla d in g e n op k le in e en g ro te re a fs ta n d e n , en de k o sm isc h e ru is, a fk o m s tig u it h e t h e e la l. I n de p ra k tijk zijn d e ze b eid e s o o rte n sto rin g e n in h e t fre q u e n tie g e b ie d to t 30 M H z , w a a rin d e m e e ste s c h e e p s v e rb in d in g e n w e rk e n , a a n z ie n ­ lijk s te rk e r d a n d e th e rm is c h e ru is en zij b e p a le n d e m in im a a l v e re iste v e ld s te rk te v o o r e e n b r u ik b a r e ra d io v e rb in d in g . S O L A S g e e ft o p g ro n d h ie rv a n e e n m in im u m v e ld s te rk te v a n 50 / ( V / m v o o r d e 5 0 0 k H z -te le g ra fie n o o d g o lf e n v a n 25 ^ V / m v o o r d e 2 1 8 2 k H z -te le fo n ie n o o d fre q u e n tie aa n . N a a s t b o v e n g e n o e m d e o n v e rm ijd e lijk e s to o rb ro n n e n v an n a ­ tu u rlijk e o o rs p ro n g z ijn e r tw e e s o o rte n s to rin g v a n a a rd s e o o rsp ro n g , te w e te n s to rin g v e ro o r z a a k t d o o r o n g e w e n ste z e n d e rs („ in te r f e re n c e ” ) en s to rin g v e ro o r z a a k t d o o r ele k ­ tris c h e a p p a r a te n en s c h a k e lin g e n („ m a n m a d e n o ise ”). D e o n d e rlin g e s to rin g d o o r z e n d e rs p r o b e e r t m e n zo veel m o g elijk te v e rm ijd e n d o o r op in te rn a tio n a a l n iv e a u e en g o ed e f r e ­ q u e n tie -in d e lin g te m a k e n m e t a fs p ra k e n o v e r h e t g e b ru ik v an g e m e e n sc h a p p e lijk e fre q u e n tie s , d o o r fre q u e n tie s ta b ie le z e n ­ d e rs e.d. v o o r te sc h rijv e n en o p d eze w ijze e e n zo e ffe c tie f m o g e lijk g e b ru ik v a n h e t ra d io s p e c tru m te b ew e rk stellig e n . O v e r de la a ts tg e n o e m d e v o rm v a n s to rin g d a a re n te g e n is w ein ig in te rn a tio n a a l v a stg e le g d , d a a r d e z e v o rm v a n sto rin g sle c h ts h in d e r in d e ra d io -o n tv a n g s t v a n h e t e ig e n sc h ip v e ro o r*) Dr, N eh er L ab o rato riu m PTT, L eidschendam

z a a k t, z o d a t d e v e ra n tw o o rd e lijk h e id b e ru st bij d e e ig e n a a r, die te g e lijk e rtijd s to rin g sv e rw e k k e r e n g e d u p e e rd e is. W el v in d t e r v an w eg e h e t v e ilig h e id sasp ec t en ig e c o n tro le d o o r d e s c h e e p v a a rtin s p e c tie p la ats. D e p la a tse lijk o p g e w e k te s to rin g k a n o o k in a n d e re e le k trisc h e sy ste m e n (m e et- e n re g e lc irc u its e.d.) h in d e r v e ro o rz a k e n . D e ra d io v e rb in d in g is e c h te r een zg. „ o p e n v e rb in d in g ” , d e ra d io ­ g o lv e n p la n te n zich in d e g e h e le o m rin g e n d e ru im te v o o rt, z o d a t in d e p ra k tijk de ra d io -o n tv a n g st h e t m e e st gevoelig is v o o r sto rin g e n . In h et h ie rn a v o lg e n d e w o rd t o p de a a n b o o rd o p g ew e k te ra d io s to rin g („ m a n m a d e n o ise ” ) n a d e r in g e g aa n . 2. O o rza k e n van ra d io sto rin g R a d io s to rin g k a n m e n o n d e rsc h e id e n in sm a lb a n d ig e en b re e d ­ b a n d ig e sto rin g . S m a lb a n d ig e s to rin g b e v a t é én fre q u e n tie (o sc illa to r), k o m t d u s o p slech ts één p la a ts in h e t fre q u e n tie ­ s p e c tru m v o o r en is in d e o n tv a n g e r h e rk e n b a a r a ls een flu itto o n . In sc h e e p sin sta lla tie s k o m e n in h e t a lg e m e e n m a a r w ein ig o sc illa to re n v o o r die in h e t fre q u e n tie g e b ie d 0,1 -3 0 M H z w e rk e n , zij k u n n e n bij sto rin g g c m a k k e lijk w o rd e n g e ­ lo k a lise e rd .

Inhoud van dit nummer: R a d io sto rin g aa n b o o rd v an sc h ep en d o o r A . de J o n g S lin g e rd e m p in g d o o r m iddel v a n een sta b ilisa tie ta n k op slee p z u ig ers d o o r ir. J. T . T ro m p B ritse s c h e e p v a a rt in h e t lic h t v a n h et r a p p o r t R o c h d a le P ra k tijk o e fe n in g m e t o lie v e rw ijd e rin g o p zee V e rle n g in g sch e p en M a a tsc h a p p ij N ie u w sb e ric h te n

door

A m ste rd a m sc h e

D ro o g d o k

B re e d b a n d ig e sto o rb ro n n e n leveren in d e p ra k tijk m e er m o e i­ lijk h e d e n . D it ty p e sto rin g , h e rk e n b a a r a a n een k ra k e n d , b ro m m e n d , ra te le n d o f ru ise n d g elu id in d e o n tv a n g st, w o rd t o p g e w e k t d o o r a p p a ra te n die e le k trisc h e c irc u its in- en u it­ sc h a k e le n en d a a rb ij e n k e lv o u d ig e o f p e rio d ie k e sc h a k e lsto te n o f im p u lsv o rm ig e sp a n n in g e n e n s tro m e n v e ro o rz a k e n . Im ­ p u lse n e n s p a n n in g ssto te n b e z itte n een fre q u e n tie s p e c tru m m et zeer vele c o m p o n e n te n , die n a a r h o g e re fre q u e n tie s w el­ isw a a r steed s z w a k k e r w o rd e n , m a a r in h e t g e h ele gebied b e n e d e n 30 M H z a a n z ie n lijk e s to rin g k u n n e n v e ro o rz a k e n . B ek en d e v o o rb e e ld e n van b re e d b a n d ig e s to o rd e rs zijn: in c id en te e l w e rk e n d e s c h a k e la a rs en relais (d e h ierb ij v e ro o r­ z a a k te sto rin g is o o k in c id e n te e l, d.w .z. elk e s c h a k e lh a n d e lin g le v ert een s to o rim p u ls, d e h in d e r v a n w einig fre q u e n t w e rk e n d e s c h a k e la a rs is m eestal n iet e rn stig ), c o lle c to rm o to re n (de c o lle c to r is een p e rio d ie k w e rk e n d e sc h a k e la a r, d ie d e s tro o m m e t een h o g e h e rh a lin g sfre q u e n tie o n d e rb re e k t e n d a a rb ij c o n tin u e s to rin g o p w e k t), d o o r een Ih y risto r g e re g e ld e a p p a r a te n (h ierb ij w o rd t de sp a n n in g o f s tro o m in h e t ritm e van d e n e tfre q u e n tie c o n tin u g esch a k e ld ),

p

stoorat room van bron

Fig. 1.

D e sto rin g v in d t zijn o o rs p ro n g op de p la a ts w a a r de sp a n n in g o f stro o m w o rd t g e sc h a k e ld o f flu c tu e e rt, m .a.w . in de sc h ak e lc o n ta c te n , c o lle c to r, th y ris to r, g a s o n tla d in g e.d. H e t is n u ttig o m bij de in sta lla tie v a n o n ts to rin g s filte rs h ie rm e d e re k en in g te h o u d e n , d a a r steed s g eld t: filte re n zo d ic h t m o g elijk bij de eig en lijk e s to o rb ro n . H e t o p g e w e k te s to o rs p e c tru m p la n t z ic h v ia de a a n g e slo te n g eleid ers v o o rt; d a a rb ij tre e d t d e m p in g op, d.w .z. hoe v e rd e r v a n d e b ro n , d es te z w a k k e r w o rd t h e t sto o rsig n a a l. D e d e m p in g is a fh a n k e lijk v an h e t is o la tie m a te ria a l tu ssen de geleid ers en v a n d e fre q u e n tie ; h o g e fre q u e n tie s w o rd e n ste rk e r g e d e m p t d a n lage. Z o k u n n e n s to o rfre q u e n tie s b e n e d e n 1 M H z zich z o n d e r a a n z ie n lijk e v e rz w a k k in g o v e r een g ro o t deel v an h e t s c h c e p sn e t v o o rtp la n te n . D e g e le id e rs w a a rla n g s h e t s to o rs p e c tru m zich v o o rtp la n t, g e d ra g e n zich als z e n d a n te n n e s en stra le n een deel v a n de sto o re n e rg ie u it in de v o rm v a n e le k trisc h e en m a g n e tisc h e v eld e n ; d e u its tra lin g zal in h e t a lg e m e e n g ro te r zijn n a a rm a te de sto rin g v o e re n d e g e le id e rs la n g e r w o rd e n . D e z e sto o rv e ld e n k o m e n o p d e o n tv a n g a n te n n e v a n h et sch ip , te z a m e n m e t het v eld van h e t g ew en ste ra d io sig n a a l en h et is d u s z a a k d e in te n site it o f v e ld ste rk te v an h e t s to o rv e ld zo k lein te h o u d e n , d a t d e o n tv a n g s t v an z w a k k e z e n d e rs ig n a le n n ie t e rn stig w o rd t g e h in d e rd . S to o rv e ld e n v a n h e t e n e sch ip zijn o p zee n iet h in d e rlijk v o o r d e o n tv a n g s t v a n een a n d e r sc h ip , o m d a t de a fs ta n d v an de s to o rb ro n to t d e o n tv a n g a n te n n e v a n a n d e re sc h e p e n v ele m a le n g ro te r is d a n d e a fs ta n d to t d e eigen o n tv a n g a n te n n e . A lleen n a a s t e lk a a r lig g en d e sch ep e n , b.v. in ee n h a v e n , k u n n e n e ik a a rs o n tv a n g s t o p d eze w ijze sto re n . 3. B e strijd in g van ra d io sto rin g U it h et v o o rg a a n d e v o lg t d a t d e u its tra lin g v a n sto o rv e ld e n zo veel m o g e lijk m o e t w o rd e n v o o rk o m e n ; in d ie n h e t sto o rv e ld e e n m a a l is o n ts ta a n , is h e t id e n tie k a a n h e t veld v a n h e t g ew e n ste ra d io s ig n a a l en k a n h ie rv a n n iet m e e r w o rd e n g e ­ sc h eid en . D e v o lg e n d e p rin c ip e s sta a n te r b e sc h ik k in g o m d e sto rin g to t e e n a a n v a a rd b a re w a a rd e te re d u c e re n : filterin g , ro u te rin g en a fs c h e rm in g . A . F iltering D e sto rin g w o rd t z o d ic h t m o g e lijk bij de b ro n o n d e rd ru k t en b e le t o m zich o v e r h e t k a b e ln e t v o o rt te p la n te n . D e e e rste m o g e lijk h e id to t filte rin g b e sta a t u it h e t a a n b re n g e n v a n een c o n d e n s a to r (o n ts to rin g s c o n d e n s a to r) tu sse n de sto rin g v o e re n d e

stoorstroom in net

Principe van de ontstoringscondensator.

g e le id e rs; deze c o n d e n s a to r v o rm t een k o rtslu itin g v o o r de h o o g fre q u e n te s to o rs tro m e n e n re d u c e e rt d a a rm e e d e sto o rsp a n n in g tu sse n de g e le id e rs (fig. 1). In de p ra k tijk zijn s to o rsp a n n in g e n aan w ez ig tu ssen de g e le id e rs o n d e rlin g (sy m ­ m e trisc h e sto o rsp a n n in g ) en tu ssen elk d e r g e le id e rs e n a a rd e (a sy m m e trisc h e s to o rsp a n n in g ) en d a a ro m w o rd e n m eestal d rie v o u d ig e c o n d e n s a to re n to e g e p a st, z o a ls a a n g e g e v e n in fig. 2. H o e g ro te r d e c a p a c ite its w a a rd e v an de c o n d e n sa to r, des te k le in er d e w isse lstro o m w e e rsta n d e n des te e ffe c tie v e r de o n tsto rin g . H ierb ij m o e t m e n e c h te r a a n d a c h t sch e n k e n a a n de v o lg e n d e tw ee p u n te n .

= CAS

im p u lssc h a k e lin g e n (in p rin c ip e zijn d it p e rio d ie k w e rk e n d e , e le k tro n is c h e s c h a k e la a rs ), o n tste k in g sin sta lla tie s v a n v e rb ra n d in g s m o to re n (h o o g sp a n n in g sim p u lse n ). g a s o n tla d in g e n in v la m b o g e n (la s a p p a ra ­ te n ) en g a s o n tla d in g s b u iz e n als n eo n , n a triu m - en T L -v e rlic h tin g sb u iz e n (h ierb ij f lu c tu e e rt d e s tro o m en d e z e flu c tu a tie s v e ro o rz a k e n sto rin g ).

netgeleiders

AS2

s

netgeleiders

=

CAS

/ / / / / / / / / / / / / / / y; / / / ; / / ; / / / / / / / z / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / Fig. 2. O ntstoringscondensatoren voor sym m etrische en asym m e­ trische stoorspanningen.

Bij a p p a ra te n en g e re e d sc h a p p e n m e t ee n g e a a rd h u is b e sta a t d e k a n s op een o n d e rb re k in g in d e a a rd le id in g . In d a t geval ligt d e n e ta a n s lu itin g via de o n tsto rin g s c o n d e n s a to r C Ag aa n h e t huis e n bij a a n ra k e n v a n h e t h u is kan s tro o m via C Ag en h et lic h a a m n a a r a a rd e v loeien. D e z e stro o m m o e t uit v eilig­ h e id so v e rw e g in g e n w o rd e n b e p e rk t (h ie rv o o r w o rd t 0,5 m A a a n g e h o u d e n v o o r d ra a g b a re a p p a ra te n g e a a rd via het h e tsn o e r, 3,5 m A v o o r v a st o p g e ste ld e a p p a ra te n g e a a rd v ia h e t n e ts n o e r en een no g g ro te re w a a rd e v o o r a p p a ra te n m e t vaste a a r d ­ leid in g ) e n dit b e p a a lt bij g eg ev en n e tsp a n n in g d e m a x im a le w a a rd e v a n C Ag. V e rd e r bezit elke c o n d e n s a to r g e rin g e z e lfin d u c tie , w a a rd o o r b o v e n een b e p a a ld e fre q u e n tie (re s o n a n tie fre q u e n tie ) de c o n ­ d e n s a to r zich n ie t m e e r c a p a c itie f, m a a r in d u c tie f g a a t g e d ra ­ gen, z o d a t d e w isse lstro o m w e e rsta n d w e e r to e n e e m t m e t de fre q u e n tie . H o e g ro te r d e c a p a c ite itsw a a rd e , des te la g e r de re s o n a n tie fre q u e n tie en d es te m in d e r is d e c o n d e n s a to r g e ­ sch ik t v o o r o n tsto rin g v an ho g e fre q u e n tie s. D e m a x im a le w a a rd e v a n d e c a p a c ite it w o rd t in de p ra k tijk d o o r beid e b o v e n g e n o e m d e o o rz a k e n b e g re n sd . V o o r n o rm e n b e tre ffe n d e o n tsto rin g s c o n d e n s a to re n k a n w o rd e n v erw e z e n n a a r P u b lik a tie 161 van h e t IE C . E e n tw e ed e m o g e lijk h e id v o o r filte rin g b e s ta a t u it h e t a a n ­ b re n g e n v a n s m o o rsp o e le n in serie m et d e g ele id e rs (fig. 3); d eze v e rh o g e n de h o o g fre q u e n te w isse lstro o m w e e rsta n d v a n het k a b e ln e t e n re d u c e re n d a a rm e e de s to o rs tro m e n in h e t net. D a a r e c h te r elke sm o o rsp o e l p a ra s ita ire c a p a c ite it b ev at, w o rd t o o k h ie r h e t e ffe c t b o v e n de re s o n a n tie fre q u e n tie te n ie t g e d a a n e n is d e m a x im a le w a a rd e v a n d e z e lfin d u c tie b eg ren sd . B o v en d ien zijn sm o o rsp o e le n re la tie f d u u r v e rg e le k e n m e t c o n d e n s a to re n , z o d a t ze ze ld e n a fz o n d e rlijk w o rd e n to e g e ­ p a st. W el tre ft m en ze dikw ijls a a n in de v o rm v a n o n tsto rin g s-

stoorspanning op net

stoorspanning op bron

Fig. 3.

stoorstroom in net

Principe van de ontstoringssm oorspoel.

•netgeleiders

Y

/ / / / / /

h

'

J

'

-----

/

/ / / /

/ s

■ netgeleiders

- w

^A

II

stoorbron

s /

/ 7 7 7 7 V / / ,> / / / / / / / / / / / / / / 7 7

Fig. 4. Principe van het ontstoringsfilter m et spoelen en conden­ satoren. filte rs (fig. 4), w a a rb ij de w e rk in g v an een o n tsto rin g sc o n d e n sa to r en sm o o rsp o e l w o rd e n g e c o m b in e e rd . U it h e t v o o rg a a n d e v o lg t d a t o n tsto rin g s c o n d e n sa to re n , sm o o rsp o ele n en filte rc o m b in a tie s d ich tb ij d e s to o rb ro n m o ete n w o rd e n o p g e ste ld ; in d ien m en de sto rin g v o e re n d e g eleid e rs zo k o rt m o g elijk h o u d t, b lijft de u its tra lin g m in im a a l. E en in te re ssa n te o n tw ik k e lin g is d ie v an d e m p in g sk ab e ls, dat zijn s te rk stro o m k a b e ls m e t is o la tie m a te ria le n die o p ho g e fre q u e n tie s g ro te d e m p in g g ev en ; de h o o g fre q u e n te s to o re n e rgie w o rd t d a a rb ij veel sn e lle r g e d e m p t d a n in n o rm a le kab els en k a n z ic h m in d e r v e r la n g s d e g eleid ers v o o rtp la n te n ; de u itstra lin g is d u s ev e n e e n s g e rin g e r. E e n d erg elijk p rin c ip e w o rd t o o k to e g e p a st in o n tsto rin g sk a b e ls v an v e rb ra n d in g s­ m o to re n (b o u g ie k a b e ls), m a a r to ep assin g in ste rk stro o m k a b e ln e tte n is, v o o r z o v e r b e k en d , in de p ra k tijk nog n iet g e re a ­ liseerd. B. R outering N a a rm a te de a fs ta n d to t e e n sto rin g v o e re n d e g e leid e r g ro te r w o rd t, n e e m t d e in te n site it v an de sto o rv e ld e n a f, h etg een im p lic e e rt d a t s to rin g v o e re n d e g e le id e rs zo v e r m ogelijk van sto rin g g e v o e lig e o b je c te n m o e te n w o rd e n a a n g e b ra c h t. H et m ee st g ev o elig e deel v a n de ra d io v e rb in d in g is de o n tv a n g a n te n n e en h e t zal d a a ro m d u id elijk zijn d a t sto rin g v o e re n d e g eleid ers zo veel m o g elijk u it de b u u rt van de o n tv a n g a n te n n e m o e te n w o rd e n g e h o u d e n . In d ie n d a t n iet m ogelijk is, zijn a a n v u lle n d e m a a tre g e le n n o o d z a k e lijk . In de p ra k tijk b e sta a n o p dit g eb ied so m s m isv e rsta n d e n en v a a k w o rd e n d e ra d io -o n tv a n g e rs (ra d io h u t) als h e t m eest sto rin g g e v o e lig e d eel v a n de in sta lla tie b esch o u w d . D it k o m t zelfs v o o r in h e t S c h e p e n b e slu it 1965, w a a r b ijlag e V II, a rt. 10e, v e rm e ld t d a t flu o re sc e n tie v e rlic h tin g n ie t m a g w o rd en to e g e p a st in de n a b ijh e id v a n e le k tro n isc h e to este lle n , dus b lijk b a a r w el a a n de a n te n n e m a st! M o d e rn e ra d io -o n tv a n g e rs zijn e c h te r b e h o o rlijk a fg e sc h e rm d teg en u itw e n d ig e s to o r­ veld en z o d a t de s to rin g u itslu ite n d v ia de a n te n n e -in g a n g kan b in n e n k o m e n . In d ie n de o n tv a n g a n te n n e zich o p enige a fsta n d v an d e ra d io h u t b e v in d t en v ia een g o e d a fg e sc h e rm d e kabel m et d e o n tv a n g e r is v e rb o n d e n , v e ro o rz a a k t elk e sto o rb ro n in d e n a a s te o m g ev in g v a n d e a n te n n e veel m eer h in d e r d an in d ien d eze in d e ra d io h u t zo u w o rd e n o p g esteld . D e eisen die b e tre k k in g h e b b e n o p d e r a d io h u t (a rt. 10a t/ m c), zijn d a n o o k m e e r b e d o e ld v o o r h in d e r d ie z e n d in sta lla tie s b in n e n de ra d io h u t n a a r b u ite n v e ro o rz a k e n en v o o r o n tv a n g in sta lla ties o p k le in e sch ep en , w a a r de o n tv a n g a n te n n e z o n d e r a fsc h e rm in g w o rd t b in n e n g e v o e rd . C . A fsch erm ing D e u its tra lin g v an sto o rv e ld e n k a n m e n a a n z ie n lijk v e rm in ­ d e re n d o o r d e s to rin g v o e re n d e g e le id e r a f te sc h e rm e n en de a fsc h e rm in g te a a rd e n . D e a fsc h e rm in g v o o r h o o g fre q u e n te v eld en k a n b e sta a n u it m e ta le n zo als k o p e r (m a n tels van co ax iale kab els), ijzers en lood. E e n s ta a ld ra a d p a n ts e rin g of een ijz e re n pijp v o o r m e c h a n isc h e b e sc h e rm in g v an de kabels en een lo o d m a n te l v o o r b e sc h e rm in g teg en v o ch t geven tevens een g o e d e a fsc h e rm in g teg en sto rin g , m a a r o o k m etale n d ek k e n , w a n d e n , v lo e re n , k a b e lg o te n e.d. d ra g e n bij to t v e r­ m in d e rin g v an d e stralin g . O p e n in g e n in d e m e ta len o m ­ hu llin g re d u c e re n h e t a fsc h e rm e n d e e ffe c t n a a rm a te de fre ­ q u e n tie h o g e r en de a fm e tin g e n v an d e o p e n in g g ro te r w o rd en ; v a n de a fs c h e rm e n d e w e rk in g v an m e ta le n o n d e r- en b o v e n ­ b o u w m o e te n n ie t al te h o g e v e rw a c h tin g e n w o rd en g e k o e ste rd .

Fig. 5. Uitstraling door openingen in de afscherming van coaxiale kabels bij verschillende montage-uitvoeringen (het gearceerde ge­ deelte is bepalend voor de uitstraling). H ie ru it volgt tevens d a t a fsc h e rm m a n te ls van kab els te r plaatse v an lassen e n o v e rg a n g e n zo g o ed m ogelijk m o e ten d o o rlo p e n m et een m in im u m a a n op en ru im te , w a a rd o o r sto o rv eld en n a a r b u ite n k u n n e n stra le n ; dit w o rd t v e rd u id e lijk t in het v o o rb e e ld van fig. 5. D e a fsc h e rm in g is alleen e ffe c tie f bij ju iste a a rd in g . D a a r h ie ro v e r v a a k m isv e rsta n d e n b e sta a n is het n u ttig d e volgende g evallen te o n d e rsc h e id e n . I. A fg esch e rm d e kabels die la a g fre q u e n te sig n alen op laag n iv eau tra n s p o rte re n (b.v. m ic ro fo o n k a b e ls, te le fo o n - en m u z iek v erb in d in g en , selsy n o n tv a n g e rs e.d .). O m hierbij sto rin g op h e t o v e r te b re n g en signaal te v o o rk o m e n m o e t d e a f ­ sc h e rm in g bij v o o rk e u r op slech ts één p la a ts w o rd e n g e a a rd . D e n e tstro m e n e n sto o rp ro d u k te n die in het c a sc o o f het a a rd n e t lo p e n , v in d en nl. bij m e erv o u d ig e a a rd in g e en p a ra lle l­ w eg d o o r de a fsc h e rm m a n te l en v e ro o rz a k e n h ie ro v e r een sp a n n in g die bij asy m m e trisc h e kabels en slecht g esy m m e tre e rd e sy m m e trisc h e k ab e ls in serie m et h et o v er te b re n g e n signaal k o m t te sta a n . O p deze w ijze k u n n e n o n g e w e n ste b ro m - en ra le lsp a n n in g e n a an het g ew enste signaal w o rd e n toegevoegd. II. A fg e sc h erm d e kabels die h o o g fre q u e n te signalen op laag n iv e a u tra n s p o rte re n (b.v. a n te n n e k a b e ls v o o r o n tv a n g e rs, c e n ­ tra a l a n te n n e sy ste e m e.d.). D e kans op sto rin g bij m ee rv o u d ig e a a rd in g is g erin g er, d a a r d e h o o g fre q u e n te c o m p o n e n te n in de a a rd stro o m veel k lein er zijn d a n de la a g fre q u e n te c o m p o ­ n e n te n , z o d a t de sto o rsp a n n in g o p de a fsc h e rm m a n te l v o o r h e t o v e r te b re n g e n fre q u e n tie g eb ie d veel k le in er is d a n in geval I. M e e rp u n tsa a rd in g w o rd t h ie r m eestal to eg ep ast. III. A fg e sch e rm d e kab els die g ro te v erm o g e n s o v e rb re n g e n (ste rk stro o m k a b e ls, a n te n n e k a b e ls v an ze n d ers, ra d a rm o d u la tc re n e.d.). D o o r de a fsc h e rm m a n te ls van d e ze k ab els lo p en h o o g fre q u e n te stro m e n , die k u n n e n w o rd e n u itg e stra a ld als de k a b e lm a n te l slech ts op één p u n t o f in h e t geheel niet is g e a a rd . A fsc h e rm in g w e rk t a llee n e ffe c tie f in d ien de a fsc h e rm n ia n te l zich o v era l op a a rd p o te n tia a l b e v in d t. Z o d r a p o te n ­ tia a lv e rsc h ille n tu sse n a fsc h e rm in g e n a a rd v la k k u n n e n o n t­ sta a n , z o a ls bij één zijd ig e a a rd in g o f h e t o n tb re k e n v an a a rd in g ot' bij te g ro te a fsta n d e n tu ssen d e a a rd p u n te n , tre e d t u itstra lin g o p . D it blijkt d u id e lijk uit de m etin g en die in p u n t 4 zijn b esch rev en . In teg e n ste llin g to t d e h ie rb o v e n g en o e m d e gev allen I en II, w a arb ij sto rin g w e rd v e rk re g e n op h e t d o o r de kab el o v er­ g e b ra c h te signaal, w o rd t in geval I II d e sto rin g v e ro o rz a a k t d o o r h e t o v e r te d ra g en signaal e n s to rin g sh in d e r v e rk re g e n in de ra d io -o n tv a n g st.

4.

H e t g e b r u ik van a f g e s c h e r m d e en n ie t a f g e s c h e r m d e ka b e ls

In o u d e re s c h e e p sin s ta lla tie s tr e f t m en in h o o fd z a a k sterk s tro o m k a b e ls m e t lo o d m a n te l en s ta a ld r a a d p a n ts e rin g a a n , d e ze k a b e ls gev en een b e h o o rlijk e a fs c h e rm in g te g e n u its tra lin g v a n sto o rs ig n a lc n u it h e t s te rk s tro o m n e t. H e t v e elv u ld ig to e ­ p a sse n v a n m o d e rn e , g o e d k o p e k u n s ts to fk a b e ls h e e ft de v ra a g d o e n rijze n o f h e t s to o rn iv e a u in d e ra d io -o n tv a n g s t, bij g e b ru ik v a n n iet a fg e s c h e rm d e k u n s ts to fk a b e ls , b in n e n d e to e la a tb a r e g re n z e n b lijft. D e z e v ra a g is in s tu d ie g e n o m e n d o o r h e t T e c h n is c h e C o m ité T C 18 v an IE C , d a t zich b ez ig ­ h o u d t m e t n o rm e n o p h e t g e b ie d v a n sc h e e p sin sta lla tie s. O m d a t een d e rg e lijk e v ra a g n ie t m e t e e n e e n v o u d ig ja o f n e en k a n w o rd e n b e a n tw o o rd , h e e ft m e n o n g e v e e r d e v o lg e n d e fo rm u le rin g g e b ru ik t: is h e t m o g e lijk d a t m e t m o d e rn e sc h e e p s­ in sta lla tie s b e p a a ld e b e re k e n d e w a a rd e n v a n d e k o p p e ld e m p in g w o rd e n v e rk re g e n e n in h o e v e rre m o e te n d a a rb ij a fg e s c h e rm d e kab els w o rd e n to e g e p a s t? O n d e r d e k o p p e ld e m p in g v e rs ta a t m e n d e v e rh o u d in g tu s s e n d e s to o rs p a n n in g o p h e t n et, bij ee n b e p a a ld e fre q u e n tie , en d e v e ld s te rk te o p d e p la a ts v a n d e o n tv a n g a n te n n e , d ie d e z e s to o rs p a n n in g d o o r u its tra lin g v e r­ o o rz a a k t. D e k o p p e ld e m p in g is a fh a n k e lijk v a n d e v o lg e n d e fa c to re n : a f m e tin g e n v an h e t b o o rd n e t, lig g in g v a n h e t b o o rd n e t te n o p z ic h te v a n de a n te n n e , m o n ta g e v a n d e b e k a b e lin g , al o f n ie t g e b ru ik v a n a fg e s c h e rm d e k a b e ls en d e fre q u e n tie . In d ie n m en u itg a a t v a n e e n to e la a tb a r e s to o rv e ld s te rk te a a n de a n te n n e (b e p a a ld d o o r d e m in im a le sig n a a l v e ld s te rk te ) en v an ee n m a x im a a l v o o rk o m e n d e s to o rs p a n n in g o p h e t n e t, lig t d a a rm e e d e m in im a a l v e re iste k o p p e ld e m p in g tu sse n b e id e g ro o th e d e n v ast. O m n a te g a a n w e lk e w a a rd e n v a n d e k o p p e ld e m p in g in de p ra k tijk v o o rk o m e n , w e rd e n in e n k e le la n d e n m e tin g e n op b e s ta a n d e sc h e p e n v e rric h t. M e n h o o p te u it e n k e le m e tin g e n a a n w el en n ie t a fg e s c h e rm d e k a b e ln e tte n te k u n n e n c o n c lu ­ d e re n o f a fg e s c h e rm d e k a b e ls al d a n n ie t n o o d z a k e lijk w a re n . D a a r w el o f n ie t a fs c h e rm e n s le c h ts é é n f a c to r is e n de k o p p e ld e m p in g o p een b e s ta a n d sc h ip m e d e a fh a n k e lijk is v a n d c a n d e re b o v e n g e n o e m d e f a c to re n , k a n d e v ra a g o f a fs c h e r­ m in g v a n w e z e n lijk b e la n g is sle c h ts g e fu n d e e rd w o rd e n b e a n t­ w o o rd n a s ta tis tis c h e m e tin g e n a a n e e n g r o o t a a n ta l sc h e p e n , h e tg e e n z e e r k o s tb a a r e n m o e ilijk u itv o e r b a a r is. In ee n N e d e r ­ la n d se b ijd ra g e is d a a r o m u itg e g a a n v a n e e n a n d e re c o n c e p tie , e r is n a g e g a a n w e lk e in v lo e d a fs c h e rm in g in éé n b e p a a ld g ev al g e e ft. H e t is d a a rb ij o n u itv o e r b a a r d e b e s ta a n d e b e k a b e ­ lin g v a n een s c h ip a c h te re e n v o lg e n s w el en n ie t a f te s c h e rm e n , z o d a t w e rd v o ls ta a n m e t h e t p ro v is o ris c h a a n b re n g e n v a n v e rs c h ille n d e s o o rte n k a b e ls m e t en z o n d e r a fs c h e rm in g , la n g s ee n z e lfd e tr a je c t in h e t v o o rm a lig e P T T -k a b e ls c h ip P o o lste r. D a a r n a w e rd e n e n k e le m e tin g e n v e rric h t in e en n o g e e n ­ v o u d ig e r la b o ra to riu m o p s te llin g , w a a rb ij g e b ru ik w e rd g e m a a k t v a n re c h te k a b e ls tu k k e n . A . M etin gen aan boord van de P o o lster M e tin g e n w e rd e n v e rr ic h t m e t 3 s o o rte n k a b e l, te r b e sc h ik k in g g esteld d o o r D r a k a in A m s te rd a m . D eze k a b e ls w a re n in w e n d ig g elijk en b e v a tte n 2 g e le id e rs m e t 1,25 m m 2 k o p e rd o o rs n e d e , o m g e v e n d o o r b u ty lis o la tie m e t p o ly c h lo ro p re e n la a g . D e b u ite n z ijd e v a n d e k a b e ls w e rd b e s c h e rm d d o o r e e n P V C o m h u lse l. D e k a b e ls v e rs c h ild e n o n d e rlin g sle c h ts in a fs c h e r ­ m in g . I. T y p e N H B V K v o lg en s s p e c ific a tie N E N 3 2 8 2 ; d e ze k ab el b ezit g e e n a fs c h e rm m a n te l. II. T y p e B U V O -S ; d eze b e v a t e e n a s y m m e tris c h e , s ta le n o n t­ v le c h tin g v a n 0 .3 m m s ta a ld r a a d v o lg e n s v le c h tp a tro o n 8 X 3 + 8 X 7 ; h e t o p tisc h e b e d e k k in g s p e rc e n ta g e b e d ra a g t 88 p e t. E e n o n g e ïs o le e rd e k o p e r d r a a d v a n 1,5 m m 2 v o o r a a rd in g sd o e le in d e n is d ire c t o n d e r d e a fs c h e rm in g o p g e n o m e n . I I I . T y p e M G C G , sp e c ia a l v o o r d it d o e l v e rv a a rd ig d , d ez e k a b e l b e v a t e e n s y m m e tris c h e k o p e ro m v le c h tin g v a n 0 ,2 m m k o p e r d r a a d v o lg e n s v le c h tp a tr o o n 12 X 6,5 + 12 X 6 ,5 ; h e t b e d e k k in g s p e rc e n ta g e is 8 9 p e t.

Sit A.

kabels gedeeltelijk benedendek (18 m) gedeeltelijk bovendek (17 m ) * laatste stuk langs mast.

Sit B.

als

Sit C.

kabels geheel

Sit D.

als

C maar nu bovendek.

Sit E,

als

D maar nu op 30 cm afstand van dek enverschansing.

Fig. 6.

sit A maar laatste stuk benedendek op

horizontaalgelegd. kabelgoten.

K abelsituaties aan boord van de Poolster.

D e k o p p e lw e e rs ta n d , g e m e te n v o lg e n s IE C -s p e c ific a tie s , b e ­ d r a a g t v o o r d e m e t ijz e r e n k o p e r a fg e s c h e rm d e k a b e ls bij 30 M H z re sp . 510 en 18 m Q / m , d.w .z. d a t h e t zg. in d u c tie v e d eel v a n d e k o p p e lw e e rs ta n d v o o r d e s ta a ld ra a d a fs c h e rm in g aa n z ie n lijk s le c h te r is d a n v o o r d e k o p e ra fs c h e rm in g . D a a r e n ­ teg en b lijk t h e t c a p a c itie v e d eel v a n d e k o p p e lw e e rs ta n d re sp . 7,4 e n 4,7 /< S /m te b e d ra g e n ; h ie rin v e rsc h ille n b e id e a fs c h e rm ty p e n o n d e rlin g m a a r w ein ig . D e le n g te v a n e lk e k a b e l b e d ro e g 35 m ; d e k a b e ls w e rd e n n a a s t e lk a a r la n g s e e n z e lfd e tr a je c t g e leg d en d e k o p p e l­ d e m p in g w e rd o p 9 fre q u e n tie s in h e t b e re ik 0 ,3 -3 0 M H z g e m e te n tu sse n elk v a n d e k a b e ls en e e n g e ijk te o n tv a n g ­ a n te n n e . A c h te re e n v o lg e n s w e rd e n 5 k a b e ls itu a tie s g e m e te n . E e n o v e r­ z ic h t v a n d e g e v a lle n A -E is g eg e v e n in fig. 6; d e m e e t­ re s u lta te n zijn v e rm e ld in d e ta b e lle n I e n II. S itu a tie A k o m t h e t m e e st o v e re e n m e t d e w e rk e lijk e to e s ta n d ; de k a b e ls b e v in d e n z ic h g e d e e lte lijk o n d e r, g e d e e lte lijk b o v en h e t d e k m e t e e n v e rtic a a l stu k la n g s d e a c h te r m a s t. I n situ a tie B is het v e rtic a le stu k h o riz o n ta a l g eleg d o m d e in v lo e d h ie rv a n o p d e v e rtic a le a n te n n e n a te g a a n . In s itu a tie C zijn d e k a b e ls g e h ee l b e n e d e n d e k s o p b e s ta a n d e k a b e lg o te n r o n d o m h e t ru im g e m o n te e rd . V e rv o lg e n s w e rd e n d e k a b e ls in situ a tie D lan g s h e tz e lfd e tr a je c t als in C g e le g d , m a a r n u o p h e t d e k in p la a ts v a n e ro n d e r, o m d e a fs c h e rm e n d e w e rk in g v a n h e t d e k te k u n n e n n a g a a n . S itu a tie E is a n a lo o g a a n situ a tie D , a lle e n w e rd e n h ierb ij d e k a b e ls o p h o u te n o n d e rs te u n in g e n g e p la a tst o p 30 c m a f s ta n d v a n h e t d e k e n v an d e o m g e v e n d e m e ta le n v e rsc h a n sin g . T ijd e n s d e m e tin g e n w e rd d e g e ïn je c te e rd e s to o rs p a n n in g v e r ­ k re g e n u it e en g e n e r a to r in d e v o o rs te v e n v a n h e t sch ip . D e z e w e rd in h e t ru im o p de in g a n g v a n d e k a b e l a a n g e s lo te n tu sse n d e b e id e p a ra lle l g e sc h a k e ld e g e le id e rs en h e t m e ta le n c a sc o (d e a s y m m e tris c h e s to o rs p a n n in g v e ro o rz a a k t d e m e e ste s to rin g s u its tra lin g ). In situ a tie D e n E lie p e n d e k a b e ls o p zo k o rt m o g e lijk e a fs ta n d n a a r b o v e n d o o r e e n o p e n in g in h e t lu ik . D e v e ld s te rk te w e rd g e m e te n m e t b e h u lp v a n e e n m e eto n tv a n g e r e n een g e ijk te s ta a f a n te n n e , d ie z ic h o p d e p la a ts v a n d e o n tv a n g a n te n n e b e v o n d . Bij d e e e rs te serie m e tin g e n (s itu a tie A ) w e rd d e k o p p e l­ d e m p in g g e m e te n bij 4 v e rs c h ille n d e w ijz e n v a n a a rd in g (fig. 7), d e a fs c h e rm in g a c h te re e n v o lg e n s v rij v a n a a rd e , de g e n e ra to rz ijd e P g e a a rd a a n h e t c a sc o , h e t k a b e le in d Q G

W(50fi)

Meting

I

: afscherming niet geaard

Meting

11

: afscherming geaard aan generatorzijde (P)

Meting Meting

111 : afscherming geaard aan uitgangszijde (Q) IV : afscherming aan beide zijden geaard (P+Q)

Fig. 7.

A ardingssituaties bij m etingen op de Poolster.

g e a a r d (d e k a b e ls w a re n a a n h e t e in d a fg e s lo te n m e t een w e e rs ta n d v a n 50 Q tu sse n b eid e g e le id e rs e n a a r d e ) en te n slo tte a a n w e e rsz ijd e n g e a a r d (P 4- Q ). U it d e m e e tre s u lta te n , v e r ­ m e ld in ta b e l I, b le e k d a t d e k o p p e ld e m p in g m e t a a n w e e rs­ z ijd e n g e a a r d e a fs c h e rm in g a a n z ie n lijk h o g e r is d a n m e t e e n ­ z ijd ig o f in h et g e h e e l n ie t g e a a rd e a fs c h e rm in g . T ijd e n s de m e tin g e n in d e situ a tie s B t / m E w e rd d a a r o m de a fs c h e rm in g ste e d s a a n b e id e z ijd e n g e a a rd . D e m e e tre s u lta te n h ie rv a n zijn sa m e n g e v a t in ta b e l II. U it d e ta b e lle n I e n II k u n n e n d e v o lg e n d e c o n c lu s ie s w o rd e n g e tro k k e n . a. A a rd in g v a n h e t sc h e rm . U it ta b e l I v o lg t d a t de k o p p e ld e m p in g tu sse n k ab el en o n tv a n g a n te n n e g e m id d e ld e v e n g ro o t is bij k a b e ls z o n d e r a fs c h e rm in g e n bij k a b e ls w a a rb ij de a fs c h e rm in g n ie t o f sle c h ts o p één p la a ts w o rd t g e a a rd . E e n a a n z ie n lijk e v e rb e te rin g tre e d t sle c h ts o p in d ie n d e a fs c h e rm in g a a n b e id e z ijd e n w o rd t g e a a rd . T A B E L I. K oppeldem ping bij verschillende wijzen van aarding (zie fig. 7) in situatie A (zie fig. 6). (in dB). K abeltype

NHBVK niet af­ gescherm d

M eting Freq. (M H z) 0,3 0,5 2 4 6 8 12 16 22

71 67 53 45 52 45 61 58 51

MGCG koperafscherm ing I

11

71 67 53 44 46 37 60 64 49

74 66 50 45 44 36 53 63 52

III

BUVO-S sta al­ afscherm ing

IV

I

II

68 > 90 62 >95 52 72 49 60 49 62 36 48 68 70 74 88 47 57

71 67 53 46 49 41 63 69 45

75 68 51 55 47 42 55 66 56

III

IV

70 >90 64 84 52 69 44 61 50 68 39 52 64 73 68 78 44 55

b. E ffe c t v a n de a fs c h e rm in g . U it ta b e l II v o lg t d a t a a n w e e rs z ijd e n g e a a rd e , a fg e s c h e rm d e k a b e ls te n o p z ic h te v a n n ie t a fg e s c h e rm d e k a b e ls ee n v e r ­ b e te rin g g e v e n d ie v a rie e rt tu ss e n 3 e n 3 0 dB (a lle e n in s itu a tie E o p 6 M H z is g e e n d u id e lijk e v e rb e te rin g m e rk b a a r). D e v e rb e te rin g is h e t g ro o ts t bij lag e fre q u e n tie s (to t 2 M H z g e m id d e ld 2 0 dB ) e n k le in e r bij d e h o g e re (g e m id d e ld 10 dB ). D e v e rsc h ille n tu s s e n w el en n ie t a fg e s c h e rm d e k a b e ls w o rd e n in g e rin g e m a te d o o r d e k a b e l lig g in g b e ïn v lo e d . c. K o p p e ld e m p in g a ls fu n c tie v an d e fre q u e n tie . D e w a a r d e n v a n d e k o p p e ld e m p in g zijn h e t h o o g st bij lage fre q u e n tie s ; bij h o g e re fre q u e n tie s v e rto n e n zij s te rk e s c h o m ­ m e lin g e n , a fh a n k e lijk v a n d e lig g in g . E r m a g w o rd e n a a n ­ g e n o m e n d a t in u itg e b re id e k a b e ln e tte n a a n z ie n lijk e v a ria tie s in d e w a a r d e n v a n d e k o p p e ld e m p in g v o o rk o m e n . d. In v lo e d v a n d e k a b e llig g in g . D e z e is, v o o ra l o p lag e fre q u e n tie s , b e la n g rijk . U it situ a tie A e n B v o lg t d a t h e t v e rtic a le k a b e ls tu k v a n 4 m h o o g te , o p T A B E L II.

1vcldaterkt* mater

aardplaat

Fig. 8.

M eetopstelling op het laboratorium .

ca. 6 m a f s ta n d v a n de o n tv a n g a n te n n e , een 10-20 dB h o g e re d e m p in g le v e rt in d ie n h e t h o riz o n ta a l w o rd t g e leg d . B o v en 12 M H z d a a re n te g e n w o rd e n d e v e rsc h ille n m in d e r d u id e lijk e n w o rd t h e t to ta a le ffe c t in o v e rw e g e n d e m a te b e p a a ld d o o r d e re st v a n d e k a b e l. O p m e rk e lijk is d e g e rin g e in v lo e d v a n h e t d e k (m e t h o u te n lu ik e n ); in een a a n ta l g e v a lle n g ev en k a b e ls b o v e n h e t d e k (situ a tie D) z elfs g u n s tig e r k o p p e ld e m p in g s w a a rd e n d an d e z e lfd e k a b e ls o n d e r het d e k (situ a tie C ). H e t m o n te re n v an k a b e ls o p en ig e a fs ta n d v a n het c a sc o (situ a tie E ) g e e ft e en a a n z ie n lijk e v e rs le c h te rin g v an d e k o p p e l­ d e m p in g . e. K o p e r- e n s ta a la fs c h e rm in g . E r b lijk t w einig v e rsc h il te b e sta a n tu sse n d e k a b els m et k o p e r- en m e t s ta a ld ra a d o m v le c h tin g . B lijk b a a r is h e t c a p a c itie v e d eel v a n d e k o p p e lw e e rs ta n d o f h e t b e d e k k in g sp e rc e n ta g e veel b e la n g rijk e r v o o r d e u its tra lin g a a n b o o rd van sc h e p e n d a n h e t in d u c tie v e deel v a n de k o p p e lw e e rsta n d , z o d a t d e e e n v o u d ig e , g o e d k o p e s ta a ld ra a d o m v le c h tin g n ie t m e rk b a a r s le c h te r is d a n d e d u re k o p e ro m v le c h tin g .

B. M etin gen in het laboratorium In a a n s lu itin g o p d e m e tin g e n a a n b o o r d v an d e P o o lste r w e rd e n e n k e le p ro e v e n g e n o m e n o p h e t m e e tte rr e in v a n h e t D r. N e h e r L a b o ra to riu m . H ie rb ij w e rd e n k a b e lle n g te n v a n 20 m h o riz o n ta a l u itg e s p a n n e n b o v e n e e n a a rd p la a t, b e s ta a n d e uit e en m a t v a n m e ta a lg a a s (fig. 8). D e m e tin g e n a a n h e t e le k ­ trisc h e e n m a g n e tis c h e v e ld v o n d e n p la a ts bij v e rsc h ille n d e k a b e lh o o g te n e n v e rsc h ille n d e w ijzen v a n a a rd in g ; de v eld s le r k te m e te r e n m e e ta n te n n e b e v o n d e n z ic h te n o p z ic h te v a n h e t m id d e n v a n de k ab el o p en ig e m e te rs a fs ta n d . B o v e n d ien w e rd e n m e tin g e n g e d a a n w a a rb ij d e k a b e ls w e rd e n g e m o n te e rd o p ee n m e ta le n k a b e lg o o t te r b re e d te v an 10 c m , d ie o p 2 o f 5 p la a ts e n a a n d e a a r d p la a t k o n w o rd e n g e a a rd . D e k ab e ls w a a ra a n g e m e te n w e rd , w a re n d e z e lfd e a ls d ie w elk e o p de P o o lste r w e rd e n g e b ru ik t, a a n g e v u ld m et e en 5 0 Si c o a x ia le k ab el ty p e R G 2 1 3 / U . U it d e v ele m e e tre s u lta te n , die h ie r n ie t a fz o n d e rlijk w o rd e n v e rm e ld , k o n d e n de v o lg e n d e c o n c lu sie s w o rd e n a fg e leid . a. A a rd in g v an h e t sc h e rm . O o k bij d eze p ro e fn e m in g e n w as a a rd in g a a n w e e rsz ijd e n v an h e t s c h e rm uit h e t o o g p u n t v a n stra lin g a a n z ie n lijk g u n stig e r d a n ee n z ijd ig e a a rd in g .

K o p p eld em p in g bij verschillende kabelsituaties (zie fig. 6) m et aarding aan beide zijden,

K abeltype

NHBVK niet afgescherm d

(in dB).

MGCG koper-afscherm ing

BUVO-S staal-afscherm ing

Situatie

A

B

C

D

E

A

B

C

D

E

A

B

C

D

E

F req. (M H z) 0,3 0,5 2 4 6 8 12 16 22

71 67 53 45 52 45 61 58 51

80 77 74 56 59 62 60 54 53

>90 >95 82 86 68 49 61 64 62

>90 >95 103 79 66 60 72 75 65

>90 >95 84 58 58 50 49 56 59

>90 >95 72 60 62 48 70 88 57

>90 >95 96 72 69 67 77 79 60

>90 >95 98 89 74 61 75 80 66

>90 >95 >105 100 73 70 82 82 74

>90 >95 >105 70 57 62 66 75 68

>90 >95 69 61 68 52 73 78 55

>90 >95 97 71 68 66 73 74 62

>90 >95 96 90 74 63 74 73 66

>90 >95 >105 100 72 67 79 78 75

>90 >95 100 76 59 61 65 74 67

b. E ffe c t v a n d e a fs c h e rm in g . H e t g ro o ts te v e rsc h il tussen a fg e s c h e rm d c en n iet a fg e sc h e rm d e k a b e ls tr a d o p w a n n e e r de k abel o p en ig e h o o g te boven de a a r d p la a t w e rd g e m o n te e rd . Bij h o o g te n v an 10 cm o f m e e r b e d ro e g e n d e v e rsc h ille n g e m id d e ld 2 5 -3 0 dB , bij een h o o g te v a n 2,5 c m g e m id d e ld 20 dB en bij m o n ta g e d ire c t o p d e a a r d p la a t 5 -1 0 dB (h ie rb ij w as d e a fs c h e rm in g ste e d s aa n w eerszijd en g e a a rd ). c. S o o rt van d e a fs c h e rm in g . O o k uit deze m e e tre s u lta te n b lijk t d a t h e t g e m id d e ld e verschil tu ssen k o p e r- en s ta a ld ra a d a fs c h e rm in g v e rw a a rlo o s b a a r is; d e v e rsc h ille n zijn m e e sta l z e e r k lein (e n k e le d B ), a fw isselen d in h e t v o o rd e e l v a n de e n e en d e a n d e re s o o rt. D e co ax ia le k ab el is uit h e t o o g p u n t v an s tra lin g niet b e te r d an de b eid e a fg e sc h e rm d e s te rk s tro o m kab els. d. In v lo e d v an d e k a b e lg o o t. D e m e tin g e n , v e rric h t m e t k a b e lg o o t, g a v e n in h e t a lg e m e e n g u n stig e r s tra ü n g s w a a rd e n te zien d a n m e tin g e n m e t vrijd ra g e n d e k a b e ls o p g e lijk e h o o g te , sp e c ia a l bij h o g e re f r e ­ q u e n tie s. D e g e a a rd e k a b e lg o o t g e e ft e e n re d e lijk a fs c h e rm e n d e w e rk in g , h e t e ffe c t v an a a rd in g v an d e k a b e lg o o t o p 5 p la a ts e n v e rsc h ild e n a u w e lijk s v a n d a t bij a a rd in g o p 2 p la a tse n . 5. S a m e n v a ttin g D e n o o d z a a k o m b ru ik b a re ra d io v e rb in d in g e n a a n b o o rd van een sc h ip te w a a rb o rg e n leg t b e p e rk in g e n o p a an h e t sto o rv e ld d a t te r p la a ts e v a n de o n tv a n g a n te n n e a a n w e z ig m ag zijn. S to rin g , v e ro o r z a a k t d o o r d e o p h e t s c h e e p s n e t a a n g e slo te n sto o rb ro n n e n , k a n d a a rb ij e n e rz ijd s w o rd e n b e g re n sd d o o r e ffe c tie v e s to rin g s o n d e rd ru k k in g van de a fz o n d e rlijk e s to o r­ b ro n n e n d o o r m id d e l v a n filte rin g , a n d e rz ijd s d o o r h e t to e ­ p a sse n v a n e e n k a b e lin sta lla tie m e t een z e e r g r o te k o p p e ld e m p in g tu sse n k a b e ln e t e n o n tv a n g a n te n n e d o o r to e p a ssin g v a n a fg e s c h e rm d e k a b e ls. In d e p ra k tijk zal e e n tu sse n o p lo ssin g m e e sta l h e t m e e st e c o n o m is c h zijn : o n ts to rin g v a n d e e rn stig e s to o rb ro n n e n to t e e n to e la a tb a re w a a rd e v a n d e s to o rs p a n n in g e n v o ld o e n d e k o p p c ld e m p in g tu s s e n k a b e ln e t en o n tv a n g ­ a n te n n e d o o r v e ra n tw o o rd e in sta lla tie , w a a rb ij n iet n o o d z a ­ k elijk erw ijs h e t g e h e le s te rk s tro o m n et u it a fg e s c h e rm d e k ab els b e h o e ft te b e sta a n . A ls u itg a n g s p u n t v o o r h e t to e la a tb a r e n iv e a u v an s to o r­ b ro n n e n k u n n e n de n o r m e n w o rd e n g e h a n te e rd die h e t C IS P R

/ ) / / / / / S’ R * h

£ - a+b

R ■ J f.

Fig. 9. R u im te rondom ontvangantenne waarbinnen het gebruik van a f gescherm de kabels wordt geadviseerd. (C o m ité In te rn a tio n a l S p é cia l d e s P e r tu rb a tio n s R a d io é le c triq u e s, d it is een o n d e rd e e l v a n IE C , d a t z ic h m e t v o o r s c h rif­ te n o p h e t g eb ied v a n ra d io s to rin g e n b ezig h o u d t) a a n b e v e e lt v o o r o v e re e n k o m stig e a p p a r a te n , a a n g e slo te n o p fa b rie k s- en h u isin sta lla tie s. V o o r een to e re ik e n d e k o p p e ld e m p in g is e e n ju iste m o n ta g e v a n h e t k a b e ln e t vereist w a a rb ij a fg e sc h e rm d e k a b e ls m o e te n w o rd e n to e g e p a st in d e n a b ijh e id v a n sto rin g g e v o e lig e c irc u its, m e t n a m e o n tv a n g a n te n n e s . In de w e rk g ro e p v a n IE C -T C 18 is d a a rb ij g e a d v ise e rd a fg e s c h e rm d e k a b e ls to e te p a sse n b in n e n h e t g e b ie d ro n d e e n s ta a f- o f v e rtic a le d ra a d a n te n n e , d a t o v e re e n k o m t m e t e e n bol w a a rv a n de s tra a l g elijk is a a n d e a n te n n e h o o g te en w a a rv a n h e t m id d e lp u n t sa m e n v a lt m et d e v o e t v a n de a n te n n e ; in d ie n d e a n te n n e u it v e rtic a le en h o riz o n ta le d e le n b e s ta a t (b.v. L -a n te n n e ), w o rd t dit g eb ied g e re k e n d in d e v o rm v a n een c ilin d e r r o n d elk d e r re c h te stu k k e n , m e t een s tra a l g elijk a a n d e h e lf t d e r to ta le d r a a d ­ le n g te (zie fig. 9). D a a rb ij m o e t e rv o o r w o rd e n g e z o rg d d a t d e a fs c h e rm in g d e u g d e lijk , o p te n m in s te 2 p la a ts e n en bij v o o rk e u r o p re g e lm a tig e a fs ta n d e n w o rd t g e a a rd e n d a t o p e n in g e n in d e a fsc h e rm in g k lein w o rd e n g e h o u d e n . O p g ro te re a fs ta n d v a n d e o n tv a n g a n te n n e s en o n d e r m e ta le n a t k k e n zijn a fg e sc h e rm d e k a b e ls in h e t a lg e m e e n n ie t d ire c t n o o d z a k e lijk , w el v e rd ie n t h e t a a n b e v e lin g zov eel m o g elijk g e b ru ik te m ak en v a n g e a a rd e k a b e lg o te n , m o n ta g e zo d ic h t m o g elijk bij h e t m e ta le n ca sc o , d e a fs c h e rm in g v a n m e ta le n p ijp e n , k o k e rs, m a ste n e.d. te b e n u tte n e n lu ssen in e le k trisc h e c irc u its te v e rm ijd e n .

U N IE K

RADAR SYSTEEM V O O R

S C H E V E N IN G E N

D e c c a R a d a r L td . u it L o n d e n is d o o r d e N e d e rla n d s e a u to ri­ te ite n u itg e k o z e n o m e en n ie u w e ra d a rin s ta lla tie v o o r d e h a v e n v a n S c h e v e n in g e n te lev eren . S ch ev en in g e n , a a n v a n k e lijk u its lu ite n d e e n v isse rsh a v e n , is sin d s h e t in 1958 de e e rste ra d a rin s ta lla tie kreeg , g e sta d ig ge­ g ro e id e n u itg e b re id . S c h e v e n in g e n h e e ft th a n s e en g ereg eld e v ra c h td ie n s t o p G ro o t-B ritta n n ië terw ijl e e n p assa g ie rsd ie n st w o rd t o v erw o g e n . I n 1961 v e rv o e rd e n 1103 n iet-v isse rssc h ep en 1 9 .0 0 0 to n v ra c h t v a n e n n a a r S c h e v e n in g e n ; in 1969 w a re n d eze c ijfers resp e c tie v elijk 3 .0 0 6 e n 14 5 .0 0 0 . N a a r v e rw a c h tin g z u lle n d it ja a r 6 0 0 sc h e p e n d e h a v e n v a n S c h e v e n in g e n bij sle ch t z ic h t m e t b e h u lp v an r a d a r b in n e n ­ lo p en . D a a rv o o r is ee n u itg e b re id e r sy ste em n o d ig . D it o m v a t o .m . de u n ie k e m o g e lijk h e id o m e lk g e w en st o b ject, zo als ee n k a n a a l, ee n a n k e rlijn e.d. m e t g ro te n a u w k e u rig h e id p e rm a n e n t o p ee n s c h e rm a f te lezen . D a a r d o o r k a n m en d erg e lijk e g e­ gevens m e te n a a n sc h e p e n d o o rg e v e n e n ze w a n n e e r h e t z ic h t sle c h t is, de h a v e n b in n e n p ra te n . D e n ieu w e in sta lla tie , m e t ee n w a a r d e v a n m e e r d a n <£. 5 0 .0 0 0 , zal in d e h e rfst v a n 1971 in d ien st w o rd e n g e n o m e n . (L P S )

S L IN G E R D E M P IN G

DOOR

M ID D E L V A N

E E N P A S S IE V E

S T A B IL IS A T IE T A N K O P SLEEPZUIG ERS* 1.

In le id in g

O n d e r d e in v lo e d v a n p e rio d ie k e g o lfk ra c h te n zal e e n v a a rtu ig in z e e g a n g d e v o lg e n d e zes k a ra k te ris tie k e b e w e g in g e n u it­ v o e re n : R o ta tie o m e e n la n g ssc h e e p se as (in h e t a lg e m e e n a a n g e n o m e n d o o r h e t z w a a rte p u n t) w o r d t a a n g e d u id als s lin g e re n , ro ta tie o m e e n d w a rssc h e e p se as als s ta m p e n , r o ta tie o m ee n v e rtic a le a s als g ie re n e n v e rs p la a ts in g e n in la n g s-, d w a rs- e n v e rtic a le ric h tin g als s c h rik k e n , v e rz e tte n e n d o m p e n . D e re a c tie v a n e e n v a a r tu ig o p g o lv e n w o r d t b e p a a ld d o o r g ro o th e d e n als d e p la c e m e n t, m a s s a tra a g h e id s m o m e n t, G M , e tc .; b o v e n d ie n sp e le n d e k a ra k te ris tie k e n d e r g o lv e n , te w e te n g o lf­ h o o g te , g o lfp e rio d e e n g o lfv e rd e lin g in e e n o n re g e lm a tig zeep a tr o o n e e n b e la n g rijk e ro l. H e t m a s s a tra a g h e id s m o m e n t, G M en d e m p in g in d w a rssc h e e p se r ic h tin g zijn a a n z ie n lijk k le in e r d a n in a n d e re ric h tin g e n e n d ie n te n g e v o lg e z ijn de b e w e g in g e n in d it v la k o o k h e t g ro o tst in a m p litu d e . V a n d e b e w e g in g e n in g e n o e m d v la k w o rd t n u o v e r h e t alg e­ m e e n h e t s lin g e re n als d e o n a a n g e n a a m s te b e s c h o u w d zow el v o o r d e la d in g als v o o r d e o p v a re n d e n . Z o la n g e r sc h e p e n g e b o u w d zijn , w e rd e n e r d a n o o k p o g in g e n o n d e rn o m e n h e t s lin g e re n te g e n te g a a n . R e e d s in 1883 en 1885 v e rs c h e n e n de e e rs te p u b lik a tie s o v e r d e to e p a ss in g v a n slin g e rd e m p in g s ta n k s . H e t w e rk v a n F r a h m in D u its la n d o m stre e k s 1 9 0 0 h e e ft e c h te r d e g ro te s to o t to t o n tw ik k e lin g v a n a n tis lin g e rta n k s g eg ev en . V o o ra l g e d u re n d e d e la a ts te 10 ja a r z ijn d e p a ssie v e d e m p in g sta n k s s te rk in d e b e la n g ste llin g k o m e n te s ta a n ; e n e rz ijd s d o o r ­ d a t d e b e h o e fte a a n s lin g e rd e m p in g ste e d s g ro te r g e w o rd e n is, a n d e rz ijd s d o o r d a t d e n a d e le n d ie a a n b e p a a ld e ty p e n ta n k s k le e fd e n d o o r b e te re o n tw e rp te c h n ie k e n o v e rw o n n e n zijn. H e t sy ste e m v a n s lin g e rd e m p in g d o o r m id d e l v a n p a ssie v e d e m p in g s ta n k s is b u ite n g e w o o n a a n tre k k e lijk v a n w e g e de e e n ­ v o u d e n b e tr o u w b a a r h e id v a n h e t sy ste e m te rw ijl h e t b o v e n ­ d ie n v rijw el g e e n o n d e r h o u d b e h o e ft e n d a a rb ij a ltijd w e rk ­ z a a m is.

door Ir. J. T . T R O M P

2. G e g e v e n s o m tr e n t sc h ip , h o p p e r en a n ti-slin g e rta n k S ch ee p sg eg ev e n s: le n g te o v e r alles 1 3 6 ,0 0 m , le n g te tu sse n d e lo o d lijn e n 1 2 4 ,8 0 m , b re e d te 2 1 ,6 0 m , h o lte 12,95 m. D e g e b ru ik te m o d e lsc h a a l in h e t H S V A te H a m b u rg w as « = 20 ,5 . T e n e in d e e e n in z ic h t te v e rk rijg e n o v e r het g e d ra g tijd e n s h e t g e h e le b a g g e rp ro c e s w e rd e n te H a m b u rg 3 k e n m e rk e n d e b e la d in g sc o n d itie s o n d e rz o c h t, te w eten : I. B a lla stto e sta n d D e z e to e s ta n d k a n als r e p re s e n ta tie f b e sc h o u w d w o rd e n v o o r h e t b e g in v a n h e t b a g g e rp ro c e s , te rw ijl deze b e la d in g s to e s ta n d te v e n s d e c o n d itie tijd en s la n g e re o v e rto c h te n b e n a d e rt. D e p la c e m e n t 1 1 .1 8 6 to n , gem . d ie p g a n g 5 ,5 0 m , G M 2 ,4 2 m , slin g e rtijd 1 2 ,6 5 sec. II. T o e s ta n d m e t g e d e e lte lijk g e v u ld e h o p p e r D a a r d e w en s a a n w e z ig w as v o o r sle e p z u ig e rs o o k h e t e ffe c t v a n d e v rije v lo e is to f in de h o p p e r te a n a ly s e re n w e rd e n in h e t m o d el 2 h o p p e rta n k s in g e b o u w d , die v o o r d eze b e la d in g s­ to e sta n d g e d ee ltelijk g ev u ld w e rd e n . O v e rig e n s zal h e t e ffe c t v a n h e t vrije m en g sel in de h o p p e r­ ta n k s in d it a rtik e l n ie t n a d e r b e k e k e n w o rd e n .

D e p la c e m e n t G e m . d ie p g a n g GM0 S lin g e rtijd

L e d ig e h o p p e r 1 1 .2 2 0 to n 5 ,5 2 m 2 ,9 3 m 11,6 sec

G e v u ld e 1 6 .1 4 0 7 ,6 0 1,23 13,9

hopper to n m m sec

III. V o lb e la d e n In d eze to e s ta n d is d e s le e p h o p p e rz u ig e r v o lb c la d e n m e t zan d w a a rb ij deze als v a ste la d in g is a a n g e n o m e n . D e to e sta n d is m a a tg e v e n d v o o r de s itu a tie a a n h e t e in d v a n h e t b a g g e rp ro c e s e n tijd en s h et v a re n n a a r h e t sto rt. D e p la c e m e n t 2 5 .5 3 0 to n , gem . d ie p g a n g 1 1 ,4 0 m , G M n 1,79 m , slin g e rtijd 11,5 sec. D e v o rm v a n de sle e p z u ig e r en de p la a ts v a n h o p p e rta n k s e n a n ti-s lin g e rta n k z ijn zo a ls a a n g e g e v en in fig. 1.

G e n o e m d e f a c to r e n z ijn v o o r I .H .C . H o lla n d a a n le id in g ge­ w e est o m de m o g e lijk h e d e n to t slin g e rd e m p in g , d ie p assiev e s ta b ilis a tie ta n k s b ie d e n , te o n d e rz o e k e n v o o r h e t g e b ru ik a a n b o o rd v a n sle e p z u ig e rs. T e n e in d e h e t e ffe c t v a n e e n p a ssie v e s ta b ilis a tie ta n k in e e n sle e p z u ig e r te k u n n e n b e o o rd e le n , w e rd e e n m o d el v a n ee n sle e p z u ig e r b ij v e rs c h ille n d e b e la d in g s to e s ta n d e n in d w a rsin k o m e n d e g o lv e n v a n v e rs c h ille n d e le n g te e n h o o g te o n d e r ­ z o c h t. T e v e n s w e rd h e t s le e p z u ig e rm o d e l o n d e r z o c h t in a ch te rin k o m e n d e g o lv en m e t een k re n g e n d m o m e n t v e ro o r z a a k t d o o r h e t fe it d a t é é n z u ig b u is g e b ru ik t w e rd . Bij d e m o d e lp ro e v e n w e rd e n , o m e e n v o lle d ig b eeld v a n h e t g e d ra g v a n h e t sc h ip te k rijg e n , d e v o lg e n d e g ro o th e d e n g e m e te n . 1. S lin g e rh o e k , 2 C lin o m e te rh o e k , 3. S ta m p h o e k , 4 . V e rtic a le b e w eg in g t.p .v . de z u ig k o p . H e t e ffe c t v a n e e n e ffe c tie v e s lin g e rd e m p in g zal h ie r d rie ë rle i zijn: 1. D e b e w e g in g e n v a n d e z u ig b u is z u lle n a a n z ie n lijk g e re d u ­ c e e rd w o rd e n . 2. D e b e w e g in g v a n d e la d in g in d e h o p p e r zal v e rm in d e re n e n d ie n te n g e v o lg e zal b e z in k in g b e te r p la a ts v in d e n terw ijl b o ­ v e n d ie n d e o v e r s to r t v e rlie z e n d o o r h e t slin g e re n v a n h e t sc h ip z u lle n a fn e m e n . 3. H e t c o m f o r t en de w e rk c o n d itie s v o o r d e o p v a re n d e n w o rd e n v e rb e te rd . * O vergenom en u it „P o rts and D redging” n o 67 - 1970

3. P o sitie en a fm e tin g e n van d e a n ti-slin g e rta n k D e p la a ts e n a fm e tin g e n v a n d e a n ti-s lin g e rta n k w e rd e n g ro te n ­ d eels b e p a a ld d o o r d e d a a rv o o r b e s c h ik b a re ru im te . D e p o sitie v a n d e ta n k in d e sle e p z u ig e r is als a a n g e g e v e n in fig. 1. D e a fm e tin g e n e n d e v o rm v a n de sta b ilis a tie ta n k z o a ls a a n g e ­ g ev en in fig . 2. D e a n ti-s lin g e rta n k w e rd o n tw o rp e n m e t e e n e ig e n slin g ertijd v a n ca. 1 1,6 sec. en ee n z o b re e d m o g e lijk fre q u e n tie b e re ik .

— x

10

14

13

12

11

10

Fig. 5.

Fig. 3. Slingerhoek ______ C linom eterhoek ______ Verticale beweging t.p.v. de zuigkop 1. = N iet gestabiliseerd; 2. = Gestabiliseerd; x — G o lf periode in sec.; y = Slingerhoek, clinom eterhoek; z = Verticale beweging t.p.v. de zuigkop. 4.

B e p ro e v in g e n en re su lta te n

4 .1 . B a lla stto e sta n d In d ez e to e s ta n d w e rd de sle e p z u ig e r stillig g e n d in d w a rssc h e e p ­ se go lv en m e t v e rsc h ille n d e le n g te n e c h te r m e t d ez elfd e g o lf­ h o o g te . te w e te n 2 ,5 0 m o n d e rz o c h t. H e t b lijk t d a t in d eze b e la d in g s to e s ta n d de d e m p e n d e w e rk in g v a n de a n ti-s lin g e rta n k s b u ite n g e w o o n g o ed te n o e m e n is. In fig. 3 w o rd t v o o r d eze b e la d in g sto e sta n d h e t v e rlo o p v a n de v e rsc h ille n d e g e m e te n g ro o th e d e n w ee rg e g e v en als fu n c tie v an de g o lfp e rio d e . U it d it d ia g ra m b lijk t d a t d e v o lg e n d e d e m p in g sw a a rd e n b e ­ re ik t w o rd e n .

S lin g e rh o e k C lin o m e te rh o e k V e rtic a le b ew eg in g t.p .v . z u ig k o p

O ngestabili­ seerd 23° 3 0 ,7 °

G estabiliseerd

5 ,6 5 m

1,0 m

D em ping

5 ,3 ° 8 ,9 °

82%

15‘

3 m.

,

_

---1 m.

..

5°

----

N. ■—_

13

11

Fig. 4.

V o o r verklaring zie fig. 3.

~ / s'

14

13

V oor verklaring zie fig. 3.

4 .2 . G e d e e lte lijk b eladen O o k h ie r b lijk t, h o ew el de d e m p e n d e w e rk in g v a n d e v lo e isto f in d e h o p p e r g ro o t is, de sta b ilise re n d e w e rk in g v a n de a n tislin g e rta n k d u id e lijk aan w ezig . O v erig en s d ie n t te w o rd e n o p g e m e rk t d a t de d e m p e n d e w e r­ k in g v a n h e t h o p p e rm e n g se l z e e r s te rk a fn e e m t n a a rm a te h e t n iv e a u in d e h o p p e r stijgt. D e re s u lta te n v a n d ez e b e la d in g sto e sta n d w o rd e n w e erg eg e v en in fig. 4. U it deze fig u u r b lijk t d a t d e v o lg e n d e d e m p in g sw a a rd e n w o r­ d en b e re ik t. O ngestabili­ seerd 5 .4 ° 7 ,9 ° 1,20 m

G estabiliseerd

D em ping

1,7° 3 ,6 °

69 % 54 %

0 ,7 6 m

37 %

4 .3 . V o lb e la d e n D e z e b e la d in g sto e sta n d tre e d t o p a a n h e t e in d e v a n h e t bagg e rp ro c e s e n tijd en s h e t v a re n n a a r h e t sto rt. D e re s u lta te n van de m etin g e n in d ez e b e la d in g sc o n d itie z ijn w eerg e g ev en in fig. 5. In d eze to e sta n d w o rd e n d e v o lg e n d e d e m p in g sw a a rd e n b e re ik t:

2 m.

10 ‘

12

U it fig. 3 b lijk t v e rd e r, d o o rd a t de v e rtic a le b e w e g in g v a n de z u ig k o p n o g v e rd e r a fn e e m t, d a t b e h a lv e d e slin g e rb ew eg in g o o k de d o m p b e w e g in g v an de z u ig e r in g u n stig e zin b e ïn v lo e d w o rd t.

S lin g e rh o e k C lin o m e te rh o e k V e rtic a le b ew e g in g t.p .v . z u ig k o p

77 % 71 %

11

S lin g e rh o e k C lin o m e te rh o e k V e rtic a le b ew eg in g t.p .v . z u ig k o p 4 .4

O ngestabili­ seerd 17,7° 2 6 ,3 ° 4 ,3 4 m

G estabiliseerd 8 .5 ° 1 2 ,4 ° 1,40 m

D em ping 52 % 53 % 68 %

H a lf b ela d en , m e t k r e n g e n d m o m e n t d o o r m e t één p ijp te z u ig e n I n d eze to e s ta n d w e rd de sle e p z u ig e r in re c h t a c h te ro p k o m e n d e g o lv en g etest; e r o n ts ta a t n u e e n k o p p e lin g tu ssen de sta m p - en slin g e rb e w e g in g v a n h e t sch ip in o n g e sta b ilise e rd e to e sta n d .

d e p la c e m e n t) e n d u s n iet o p tim a a l k o n d e n w o rd e n g ek ozen, blijkt d e d o o r I.H .C . H o lla n d o n tw o rp e n a n ti-slin g e rta n k e e n z e e r d u id e lijk e v e rb e te rin g in de ze e -e ig e n sc h a p p e n v an de o n ­ d e rz o c h te sle ep z u ig er te h e b b e n g e b ra c h t. T e v en s blijk t h e t m o g elijk te zijn ee n a n ti-slin g e rta n k z o d a n ig te o n tw e rp e n , d a t d ez e zich. z o n d e r w ijzigingen a a n te b re n ­ gen in d e ta n k , z ee r go ed a a n p a s t a a n d e v e rsc h ille n d e belad in g sco n d ities. In d ie n v o o r de o n tw o rp e n ta n k een g ro te re v rijh eid v o o r het o n tw e rp m ogelijk gew eest z o u zijn, m oet het z o n d e r m e e r m o ­ gelijk g e ac h t w o rd e n deze z o d a n ig te o n tw e rp e n d a t in alle co n d itie s e en d e m p in g v a n m e er d a n 7 0 % b e re ik t w o rd t. C o n c lu d e re n d m o e t d a n o o k w o rd e n o p g e m e rk t d a t d e to e p a s­ sing v a n a n ti-slin g e rta n k s o p sleep zu ig ers z o n d e r m e e r m o g elijk is en u it h e t o o g p u n t van v e rb e te rd e eco n o m ie, te w e ten la n g e r goed w e rk e n in sle c h t w e er en een g ro te r c o m fo rt v o o r d e o p ­ v a re n d e n , alle a a n b e v e lin g v erd ien t.

W a n n e e r d e a n ti-slin g e rta n k g ev u ld w e rd m e t w a te r b leek d at d eze k o p p e lig v rijw el afw ezig w as. D e re s u lta te n zijn w ee rg e g e v en in fig u u r 6. 5. C o n c lu sie s O n d a n k s h e t fe it d a t de ta n k a fm e tin g e n b e p e rk t w e rd e n d o o r ru im te g e b re k (ta n k in h o u d is slechts 0 ,7 5 % v a n h et g e lad e n

S U B S ID IE V O O R

O N D E R Z O E K T .B .V . K L E I N E

Literatuur 1. Stabilisierungsversuche m it dem M odell eines H oppersaugerbaggers im regelmässigen W ellen. H.S.V.A. R apport F 35/69. 2 . H. Fralun, N euartige Schlingertanks zur A bdäm pung von Schiffs­ rollbewegungen und ihre erfolgreiche Anwendung in d er Praxis. JSTG . 12 1911. 3. P. W atts, T he use of W atercham bers for reducing the Rolling of Ships at Sea. T IN A 1885.

HANDELSVAART

D e m in is te r v a n E c o n o m isc h e Z a k e n h e e ft m e d e n a m e n s d e s ta a ts se c re ta ris v a n V e rk e e r e n W a te rs ta a t, a a n d e B o n d van W e rk g e v e rs in d e K u s tv a a r t te ’s -G ra v e n h a g e , m e d e te n b e h o e v e v a n h e t K o ­ n in k lijk Z e e m a n sc o lle g e „ D e G r o n in ­ g e r E e n d r a c h t” en d e R e d e rsv e re n ig in g N o o rd , e e n su b sid ie v a n ƒ 2 6 0 .0 0 0 ,— to e g e k e n d v o o r e e n in te g ra a l o n d e rz o e k n a a r d e s tr u c tu u r v a n de m a rk t m e t b e ­ tre k k in g to t de k le in e h a n d e ls v a a rt. D it b e slu it is g e n o m e n o v e re e n k o m stig h e t ad v ies v a n de C o m m issie O p v o e rin g P ro d u c tiv ite it v a n de S o c ia a l E c o ­ n o m isc h e R aad. E en b e d ra g van ƒ 130.00 0 ,— z a l te n la ste g e b ra c h t w o r­ d e n v a n d e b e g ro tin g v a n h e t m in iste rie v an V e rk e e r e n W a te r s ta a t e n d e a n ­ d e re h e lft te n la ste v a n d e b eg ro tin g v a n h e t m in iste rie v a n E c o n o m is c h e Z aken. H e t b e o o g d e o n d e rz o e k slu it a a n op

o n d e rz o e k e n die ree d s e e rd e r zijn u it­ g e v o e rd n a a r de e c o n o m isc h e p o sitie en re n ta b ilite it in d e k le in e h a n d e lsv a a rt. E e n op in itia tie f v an de s ta a ts s e c re ­ ta ris van V e rk e e r e n W a te rs ta a t in 1967 in g e steld e w e rk g ro e p , w a a rin o o k v e rte ­ g e n w o o rd ig e rs v a n w e rk g e v e rs e n w e rk ­ n e m e rs zittin g h a d d e n , h e e ft in 1969 e e n op ra tio n a lise rin g v a n d e b e d rijfs ­ v o e rin g e n m o d e rn ise rin g v a n d e v lo o t g e ric h t h e rs tru c tu re rin g s b e le id a a n b e v o ­ len . D e h e rs tru c tu re rin g z a l e c h te r a f ­ g e ste m d m o e te n w o rd e n op d e m o g e ­ lijk h e d e n , d ie o n tw ik k e lin g e n o p d e in ­ te rn a tio n a le m a rk t d e N e d e rla n d s e r e ­ d e rs b ie d e n . D a a ro m is d a n o o k te r a f ­ slu itin g v a n d e b e stu d e rin g v a n de s tru c tu re le p o sitie b eslo te n to t e en in ­ te g ra a l o n d e rz o e k n a a r d e m a r k ts tr u c ­ tu u r. D it zal o.m . o m v a tte n : — o n d e rz o e k n a a r d e o n tw ik k e lin g in

B e sp re k in g va n h e t ra p p o rt n o . 141 S van het N e d e r la n d s S c h e e p s s tu d ie c e n tr u m T N O . D e lft R esistance and propulsion o f a highspeed single-screw cargo liner design door Ir. J. J. M u ntjew erf

ra n d v a n h e t b e k e n d e in fo rm a tie g e b ie d o n tle e n t. H e d e n is d e b e la n g rijk ste in fo rm a tie b ro n d e T a y lo r S ta n d a rd S erie v o o r snelle sc h e p en . D e z e serie o m v a t g een v a ria tie v a n d e g ro o ts p a n tc o ë ffic ië n t, w elk e p a ­ r a m e te r een b e la n g rijk e in v lo e d o p d e w e e rsta n d e n v o o rtstu w in g v a n d it ty p e sn elle sc h e p e n b lijk t te h eb b e n . H e t o n d e rz o e k w e rd v e rric h t o p een se­ rie e n k e lsc h ro e fsc h e e p sm o d e lle n , u itg e ­ v o e rd m e t b u lb ste v e n , bij g elijk b lijv en d d e p la c e m e n t en b lo k c o ë ffic ië n t. D e b e re ik te re s u lta te n to n e n n ie t alleen d e b e la n g rijk e in v lo e d v a n d e g ro o t­ s p a n tc o ë ffic ië n t in h e t b e sc h o u w d e sn elh e id sg e b ie d a a n , m a a r te v e n s d a t d e o p tim u m w a a rd e u it h e t o o g p u n t v a n w e e r­ sta n d en v o o rtstu w in g la g e r lig t d a n in d e reg el w o rd t a a n b e v o le n . H e t o n d e rz o e k to o n d e a a n d a t bij c o n ­ s ta n te b lo k c o ë ffic ië n t h e t m o d e l m e t de

E e n b e k n o p t o n d e rz o e k n a a r d e in ­ v lo e d v a n d e v a ria tie v a n d e g ro o ts p a n tc o ë ffic ië n t o p de w e e rs ta n d e n h e t v o o rtstu w in g sv e rm o g e n v a n e e n serie sn e lle e n k e lsc h ro e fs c h e e p s m o d e lle n bij g elijk ­ b lijv en d e w a te rv e rp la a ts in g e n b lo k c o ë ffic ië n t. G e d u re n d e h e t la a ts te d e c e n n iu m is een d u id e lijk e te n d e n s n a a r h o g e re o n tw e rp sn e lh e d e n w a a r te n e m e n . D e le n g te d e r v ra c h ts c h e p e n b lijft r e la tie f b e p e rk t, w a a rd o o r de s n e lh e id s g ra a d een a a n m e r ­ k e lijk h o g e w a a rd e b e re ik t. D it h e e ft to t d ire c t g ev o lg d a t d e o n tw e rp e r de g e ­ gev en s v o o r d e o n tw e rp re g e ls a a n de

d e g o e d e re n s tro m e n d ie v o o r d e klein e h a n d e ls v a a rt re le v a n t zijn; — o n d e rz o e k n a a r d e te c h n isc h -e c o n o m isc h e o n tw ik k e lin g e n in d e v ra a g n a a r en h et a a n b o d v a n v e rv o e rsd ie n ste n ; — o n d e rz o e k n a a r de te v e rw a c h te n v e ra n d e rin g e n in d e in fra s tru c tu u r. H e t zal w o rd e n u itg e v o e rd d o o r de S tic h tin g M a ritie m e R e se a rc h te ’s-G ra v en h a g e, de S tich tin g V e rv o e rsw e tc n sc h a p p e lijk In s titu u t te R o tte rd a m en de N o o rd e lij ke E c o n o m isc h -T e c h n o lo g isc h e O rg a n isa tie te G ro n in g e n . H e t o n d e rz o e k zal w o rd e n beg eleid d o o r een B e leid sc o m m issie b e s ta a n d e u it v e r­ te g e n w o o rd ig e rs v an w e rk g ev e rs, w e rk ­ n e m e rs, d e C o m m issie O p v o e rin g P r o ­ d u c tiv ite it v a n d e S E R e n d e m in iste rie s v a n V e rk e e r en W a te rs ta a t en v a n E c o ­ n o m isc h e Z a k e n . la a g ste g ro o ts p a n tc o ë ffic ië n t h e t la a g ste v e rm o g e n n o d ig h e e ft in h e t sn elh eid sg ebied 0,95 < V / T L < 1,30. A a n g e g e v e n w o rd t d e u it h e t o o g p u n t van v o o rtstu w in g m e e st g u n stig e g ro o t­ sp a n tc o ë ffic ië n t bij d e b e sc h o u w d e b lo k ­ c o ë ffic ië n t. D o o r h e t v e rw a a rlo z e n v a n d e z e p a r a ­ m e te r k a n e e n b e n a d e re n d e v e rm o g e n sb e re k e n in g e e n v a n d e w e rk e lijk h e id ste rk a fw ijk e n d e w a a rd e o p le v e re n . Z o is bij h e t b e sc h o u w d e m o d e l m e t e en o n tw e rp sn e lh e id v a n 26 k n o o p e n een g ro o ts p a n tc o ë ffic ië n t v an 0,89 bij g e­ lijk b lijv en d d e p la c e m e n t e n b lo k c o ë ffi­ c ië n t o n g e v e e r 11 p e t re d u c tie v a n h e t v e rm o g e n m o g e lijk t.o .v . h e t m o d el m e t e e n g ro o ts p a n tc o ë ffic ië n t v a n 0,97. R e s u m e re n d m ag w o rd e n g e ze g d d a t een b e la n g rijk e b ijd ra g e w o rd t g elev erd a a n h e t te r discu ssie ste lle n v a n deze p a ra m e te r.

DE BR IT SE S C H E E P V A A R T I N T o e n ik begin v o rig j a a r d e e e r h a d u itg e n o d ig d te w o rd e n o m d e z e le z in g te h o u d e n , w e rd a lg e m e e n v e rw a c h t, d a t d e p u b lik a tie v a n h e t r a p p o r t v an d e c o m m issie -L o rd R o c h d a le in d e lo o p van h e t n a ja a r p la a ts z o u v in d e n . H e t leek m ij d a a ro m to e, d a t e r tu sse n d a t o g e n b lik e n v a n d a a g e e n p e rio d e v a n v e rsc h e id e n e m a a n d e n z o u v a lle n , g e d u ­ re n d e w elk e h e t r a p p o r t b e s tu d e e rd en b e sp ro k e n k o n w o rd e n , d e re g e rin g e e n in d ic a tie k o n g e v en v a n d e w ijz ig in g e n d ie zij v o o r h a a r s c h e e p v a a rtp o litie k w e n ­ selijk z o u a c h te n , e n ik in s ta a t zo u w o r ­ d e n g e ste ld o m e e n s a m e n v a ttin g te g e ­ v en , een g e le g e n h e id o m d it b e la n g rijk e e v e n e m e n t in o n z e b e d rijfs ta k in p e r ­ s p e c tie f te z ie n . R e e k se n v a n v e r tr a g in ­ gen in d e p u b lik a tie h e b b e n — o fs c h o o n zij o n g e tw ijfe ld te n v o o r d e le v a n L o rd R o c h d a le en zijn c o m m is s ie le d e n zijn g e ­ w e e st — m ijn eig en h o o p o m de z a a k g ro n d ig te b e s c h o u w e n , d e b o d e m in g e ­ slag e n , w a n t e r is n ie t v eel m e e r d a n ee n p e rio d e v a n v e e rtie n d a g e n v e r s tr e ­ k e n tu sse n d e p u b lik a tie e n v a n d a a g . Ik ro e p d a a r o m u w c le m e n tie in a ls h e t­ g een ik zal z e g g e n u e p is o d is c h o f o p p e r ­ v la k k ig v o o rk o m t, en v e r o n ts c h u ld ig m ij v o o r h e t fe it, d a t m ijn le z in g n ie t v ó ó r a f b e s c h ik b a a r w as. L a a t ik o o k d u id e lijk ste lle n d a t h e tg e e n ik ze g u its lu ite n d m ijn p e rs o o n lijk e o p ­ v a ttin g e n v e rto lk t. D e re c h ts tre e k s e a a n le id in g v o o r h e t in ­ ste lle n v an d e c o m m is sie w a s d e sta k in g v a n d e z e e lie d e n in 1966, h e t e e rs te g ro te a rb e id s c o n f lic t in d e b e d rijfs ta k in de lo o p v a n d e la a ts te v e e rtig ja a r . M a a r h e t o n d e rz o e k d a t L o rd P e a rs o n n a a r de o o rz a k e n d a a r v a n in ste ld c , z o u o p z ic h ­ z e lf al g e n o e g zijn g e w e e st, a ls d it c o n ­ flic t, zo a ls v e le m e e n d e n , d e e n ig e re d e n v o o r e rn s tig e b e z o rg d h e id te n a a n z ie n v a n d e z e b e d rijfs ta k w a s g e w e e st. D it w as e c h te r n ie t h e t g e v a l: d e w in ste n v an d e s c h e e p v a a rtb e d rijv e n w a re n o v e r h e t a lg e m e e n in de la a ts te a c h t ja a r m a g e r g e w e e st, e n k e n n e lijk w a re n d i­ v e rse g ro te m a a ts c h a p p ije n in m o e ilijk ­ h e d e n , d e v lo te n v a n b u ite n la n d s e re d e rs w a re n o p s p e c ta c u la ire w ijze g e g ro e id , s p e c ia a l in d e ta n k - e n d ro g e b u lk v a a rt, m a a r d e B ritse v lo te n n ie t; d e g ro te p a s s a g ie rs s c h e p e n , d ie h o n d e rd ja a r la n g d e ru g g e g r a a t h a d d e n g e v o rm d v o o r d e v e rb in d in g e n tu s s e n d e d iv e rse d e le n v a n h e t B ritse rijk , le k e n n ie t m e e r d a n b le k e s c h a d u w e n v a n h e t v e rle d e n , e n v e­ le n m e e n d e n d a t d e d ire c tie s v a n d e s c h e e p v a a rtb e d rijv e n w a re n in g e d o m m e ld als b le e k d a t b o v e n d ie n e e n s ta k in g e e n lo o n s tr u c tu u r en d isc ip lin e s y s te e m a a n h e t lic h t k o n b re n g e n , d ie e e n e rn s tig e h e rz ie n in g b e h o e fd e n . E r w a s n ie t v eel fu t m e e r in d e b e d rijfs ta k . T o c h w a s o n ­ g e v e e r <£. 9 0 0 m iljo e n v a n ’s la n d s k a p i­ ta a l v a stg e le g d in e e n in d u s tr ie w a a r v a n e e n w in s tm a rg e n a u w e lijk s s p r a k e m e e r w a s. T e r e c h t k o n m e n d a a r o m s p re k e n v a n e e n a lg e m e n e b e z o rg d h e id .

H E T L IC H T V A N

HET RAPPORT R O C H D A LE

Ik m e e n d a a ro m d a t zij, die v e rk la a rd e n d a t d e c o m m issie n ie t h a d m o e te n w o rd e n in g e ste ld , h e t bij h e t v e rk e e rd e e in d e h e b b e n . In 1967 w a s h e t no g h e le m a a l n ie t d u id e lijk d a t w a t R o c h d a le een b rie s­ je n o e m t d a t ee n v e ra n d e rin g b re n g t, ee n sto rm z o u k u n n e n w o rd e n . Z o n d e r d e k r a c h t d ie e r k e n n e lijk v o o r n o d ig w as h a d d it b rie sje tro u w e n s n ie t m e e r d a n v an k o rte d u u r k u n n e n zijn g e w e est. O n s la n d w e rd g e c o n fr o n te e rd m e t d e v ra a g o f d e b e d rijfs ta k , o f w elk deel e r ­ v a n , in s ta n d m o e st w o rd e n g e h o u d e n , en zo ja, teg en w e lk e p rijs en o p w ie n s k o s ­ te n ; e en v e rs ta n d ig e b eslissin g k o n e c h te r n ie t w o rd e n g e n o m e n v o o rd a t d e feiten e n te n d e n tie s a a n een d u id e lijk o n d e r ­ z o e k w a re n o n d e rw o rp e n . E v e n z e e r g e lo o f ik d a t zij, d ie m e n e n d a t h et ra p p o r t v a n de c o m m issie ze lf v a n g e n e rle i w a a rd e is, a a n d e e sse n tie v a n d e z a a k v o o rb ij g a a n . W a t d it r a p ­ p o r t h e e f t g e d a a n is d a t h e t a n tw o o rd o p e n k e le fu n d a m e n te le v ra g e n h e e ft g e ­ g e v e n : h e t is in d e rd a a d v an b e la n g d a t d e b e d rijfs ta k in s ta n d w o rd t g e h o u d e n , h e t is in d e rd a a d , a lg e m e e n g e z ie n , g e ­ re c h tv a a rd ig d , d a t zij d e ste u n v a n d e h u id ig e o m v a n g v a n d e g e m e e n s c h a p b lijft o n tv a n g e n , e r is, v o o rts, in d e rd a a d s p ra k e v a n e e n z ic h u itb re id e n d e e n m e e r w in stg e v e n d e to e k o m s t, d e b e d rijfs ­ ta k g e e ft in d e r d a a d g o e d e k a n s e n a a n h e n d ie e rin w e rk e n , en zij is te n s lo tte , in d e r d a a d in s ta a t o m v o o r h a a r eigen to e k o m s t te z o rg e n . D e z e d u id e lijk e b e ­ v e stig in g v a n o n z e to e k o m s t, a fk o m s tig v a n een g e z a g h e b b e n d e b ro n , m o e te n wij a lle n to e ju ic h e n . Ik h e b e c h te r o o k b e g rip v o o r d e m o e i­ lijk h e d e n w a a rm e d e d e c o m m issie te w o r ­ ste le n h e e ft g e h a d . W a t zij in 1967 z o u h e b b e n g e z e g d z u lle n wij n o o it w e te n , m a a r tijd e n s h e t o n d e rz o e k zijn d e v o o r ­ u itz ic h te n v o o r d e B ritse s c h e e p v a a rt g a a n v e ra n d e re n , v o o rn a m e lijk als g e ­ v o lg v a n h a a r e ig e n h e rs te lk ra c h t. Ik tw ijfe l e r a a n o f e r v a n d a a g d e d a g ie m a n d v a n m e n in g is, d a t d e a n tw o o r ­ d e n o p d e fu n d a m e n te le v r a g e n z o o n ­ z e k e r zijn. d a t zij e e n h u id ig e in ste llin g v a n z o ’n c o m m issie z o u d e n b illijk e n . L T iteraard is d e c o m m issie o p e en g ro o t a a n ta l z a k e n g e s to te n , d ie v o o r v e r a n ­ d e rin g in a a n m e rk in g k o m e n , h e t z o u v e rb a z in g h e b b e n g e w e k t als d it n ie t h e t g ev al z o u z ijn g e w e e st e n h e tz e lfd e g e ld t v o o r e lk e a n d e re b e d rijfs ta k d ie a a n z o ’n m ic ro s c o p is c h o n d e r z o e k z o u zijn o n ­ d e r w o r p e n g ew e est. M a a r h e t is o n v e r ­ m ijd e lijk d a t d e s c h o e n n ie t ie d e re e n in d e b e d rijfs ta k p a s t, e n h e t is d a a ro m w e llic h t ja m m e r d a t d e m e e s te m e n se n e r b u ite n d e n e ig in g h e b b e n o m d e d o o r R o c h d a le z e lf v a a k h e r h a a ld e ste llin g , d a t d e b e ste m a a ts c h a p p ije n h e e l g o ed zijn , te v e rg e te n , e n e rv a n u it te g a a n d a t zij a lle m a a l n o g a l k le u rlo o s z ijn g e w e est.

J a m m e r g e n o e g k o n R o c h d a le , o m r e ­ d e n e n d ie d u id e lijk zijn , d e re s u lta te n v an z ijn o n d e rz o e k n a a r d e fin a n c ië le sta n d v a n z a k e n d e r m a a ts c h a p p ije n n ie t o p e n ­ b a a r m a k e n , o fs c h o o n , in d ie n dit w el h a d g e k u n d , e e n id e a a l r a p p o r t z o u zijn o n t­ sta a n . In d e k o rte tijd w a a ro v e r ik d e b e s c h ik ­ k in g h e b , k a n ik m a a r een p a a r z a k e n b e h a n d e le n e n zien h o e h e t d a a r m e e g e ­ s te ld is. I k zal h e t h e b b e n o v e r: d e s tr u c tu u r v a n d e b e d rijfs ta k , d e w in stg e v e n d h e id , d e b e ­ ta lin g sb a la n s, b e la stin g e n , d e p e rs o n e e ls ­ b e z e ttin g , re s e a rc h , e n d e in te r n a tio n a ­ le s c h e e p v a a rtp o litie k .

D e s tr u c tu u r va n d e b e d r ijfs ta k W a a r wij a lle re e rs t a a n m o e te n d e n k e n is, d a t w ij n ie t s p re k e n o v e r é én in d u s trie in é é n la n d . H e t g a a t m e e sta l o m e e n g ro e p v a n o n d e rlin g v e rb o n d e n in d u s trie ­ ën, w a a r v a n d e b e la n g e n v a a k m e t e lk a a r in strijd z ijn : b o v e n d ie n h e b b e n wij b ijn a g e h e e l zow el m e t e e n in te r n a tio n a le a ls e e n n a tio n a le c o n te x t te m a k e n . H e t h e e f t d a a r o m w e in ig zin o m te g e n e r a ­ lise re n , o m d a t d it b e slist een m isle id e n d b e e ld g e e ft. R o c h d a le g e e ft d u id e lijk e n k e le f a c e t­ ten a a n , d ie d e o m v a n g v a n h e t o b je c t b e p a le n , o f w e n u s p re k e n o v e r e ig e n ­ d o m , b e d rijfs le id in g o f v e rk o o p . Bij al d e z e d rie fa c e tte n s ta a t o n d e r a a n de v ra a g : 1. w a t d e k le in ste o m v a n g v o o r d o e l­ m a tig e b e d rijfs v o e rin g is, e n n ie t w a t d e g ro o ts te o m v a n g is v o o r d a t e r g e e n s p r a ­ k e v a n d o e lm a tig h e id m e e r is, en 2. o f ris ic o ’s al d a n n ie t g e s p re id m o e te n w o rd e n , e n zo ja , to t h o e v e r. L a te n wij m e t d e e ig e n d o m b e g in n e n . D e z u iv e re e ig e n a a r re d e r (die in d it o p ­ z ic h t g e lijk k a n w o rd e n g e ste ld m et elk e b e le g g e r in elk e b e d rijfs ta k ) zal z ic h w a a rs c h ijn lijk z e k e r w ille n ste lle n , d a t zijn ris ic o ’s, h e tz ij in m a n a g e m e n t, v e rk o o p , o f ty p e to n n a g e , re d e lijk g e ­ s p re id zijn. H ij z a l d a a r o m v e rm o e d e lijk n ie t g ra a g m e t e e n e e n h e id v a n éé n en k el sc h ip w ille n w e rk e n , m a a r e r d e v o o r­ k e u r a a n g e v e n o m zijn b e d rijf in m e e r d a n é é n ty p e to n n a g e te s p re id e n . T o c h b e s ta a t e r o v e r d it p u n t e e n o n g e k e n d e v e rs c h e id e n h e id v a n m o g e lijk h e d e n . W a t h e t re d e rijb e d r ijf a a n g a a t, m e e n ik d a t d e m in im u m o m v a n g v a n d e e e n h e id g e sta d ig a a n h e t g ro e ie n is. E r b e s ta a t th a n s b e h o e f te a a n z o v e e l g e c o m p lic e e r­ d e d ie n s te n in d e b e d rijfs le id in g s fe e r (ik d e n k a a n p e rs o n e e ls z a k e n , o p le id in g e n a a n v u lle n d e c u rs u s s e n , z o w e l v o o r h e t p e rs o n e e l o p ze e a ls a a n d e w a l, v a k ­ b e k w a a m h e id o p h e t g e b ie d v a n d e te c h ­

n iek , de z e e v a a r t e n o n tw e rp , c o m p u ­ te rd ie n s te n , e x p lo ita tie - e n a n d e r e v o r ­ m e n v a n r e s e a rc h , e .d .), d a t d e d a a r u it v o o rtv lo e ie n d e k o s te n a lle e n k u n n e n w o rd e n g e d ra g e n d o o r e e n b e d rijf d a t m e t ee n a a n z ie n lijk g ro te v lo o t w e rk t, a ls wij e r te n m in s te v a n u itg a a n , d a t m e n s tre e ft n a a r d e b e ste e n m e e st sta b ie le re s u lta te n . H ie rm e d e w il ik n ie ts te n k w a d e zeg g en v a n d ie b e d rijfs le id in g e n , d ie m e t é é n sc h ip o f e e n p a a r s c h e p e n w e rk e n ; ik w il e r a lle e n o p w ijzen , d a t z u lk e k le in e e e n h e d e n , h o e v e r k n o c h t zij o o k a a n h u n w e rk zijn, h e t v ro e g o f la a t m o e te n a fle g g e n te g e n d e g r o te r o p g e z e tte e x ­ p lo ita tie v o rm e n . W a n n e e r p re c ie s v a lt n iet m e t z e k e rh e id te z e g g e n , d it lig t p e r g ev al w e e r a n d e rs , m a a r ik b e n v a n m e ­ n in g , d a t o p vele d ie p z e e -tra d e s een v lo o t v a n tw in tig s c h e p e n al te k le in is. W a n n e e r wij o n s e c h te r m e t d e v e rk o o p b e z ig h o u d e n , w o rd t h e t b e e ld z e e r v e r ­ w a rd . A ls w ij v e rk o o p e v e n g e h e e l lo s w illen z ie n v a n e ig e n d o m e n b e d rijfs le i­ d in g , z ijn e r tie n ta lle n a n tw o o r d e n m o ­ g e lijk o p d e v ra a g w a t d e m in im u m o m ­ v a n g v a n e e n e e n h e id m o e t zijn. N e m e n wij d e re u s a c h tig e w e re ld h a n d e l in o lie als v o o rb e e ld . Z o la n g d e le id in g v a n h e t sc h ip c o m p e te n t is e n z o la n g d e o lie ­ m a a ts c h a p p ije n b e la n g s te llin g b lijv en to ­ n e n v o o r e e n g r o te w e r e ld ta n k e rm a r k t (z o a ls h e t e r th a n s in d e r d a a d n a a r u it­ z ie t), z a l h e t n a a r m ijn m e n in g n ie t m o e i­ lijk z ijn o m v o o r e e n s c h ip o n m id d e llijk e m p lo o i te v in d e n . P a s w a n n e e r d e b e ­ d rijfs le id in g m e t h a a r eig en s p e c ia le p r o ­ b le m e n te m a k e n k rijg t, o f d e r e d e r b e ­ p a a ld e b e s lu ite n n e e m t, z a l d e e x p lo i­ ta tie v a n é é n e n k e l sc h ip , lo s v a n alle a n d e re m a r itie m e a c tiv ite ite n , m o e ilijk w o rd e n . A a n h e t a n d e r e e in d v a n d e la d d e r z ijn d e c o n ta in e r - c o n s o rtia g e ­ v o rm d , o m d a t m e n e r lo u te r v a n u it­ g in g d a t g e e n v a n o n z e g ro te lijn v a a rtm a a ts c h a p p ije n e r a lle e n to e in s ta a t zo u zijn o m (a fg e z ie n v a n h a a r p o sitie in c o n fe re n c e -v e rb a n d ) een m a r k t te c re ë re n , d ie g r o o t g e n o e g is o m de e n o rm e in ­ v e s te rin g e n d ie v o o r d e e ln e m in g in d e z e tr a d e v e re is t w a re n , te r e c h tv a a rd ig e n . T u s s e n d e z e tw e e e x tre m e g e v a lle n lig t e e n g ro o t s c a la v a n m o g e lijk h e d e n . D e m in im u m -o m v a n g v a n e e n v lo o t v o o r v e rk o o p d o e le in d e n , w o r d t b e p a a ld d o o r d e b e h o e f te a a n h a n d e ld rijv e n d e n . A ls zij b e v ra c h tin g s c o n tr a c te n w ille n slu ite n v a n d e v e rs c h e p in g v a n m iljo e n e n to n n e n e rts in d e lo o p v a n v e le ja r e n , zal e r e e n b e h o e fte o n ts ta a n a a n c o n s o rtia , d ie d it v e rv o e r m a k e n . D e m e e s te tra d e s e n d e m e e ste c o n s o r tia z u lle n e x tr a to n n a g e n o d ig b lijv e n h e b b e n v o o r h u n m a rg in a le b e h o e fte n , w a a r d o o r e e n te r r e in v rijb lijft v o o r d e k le in e re v e rk o o p e e n h e id . M a a r te n a a n z ie n v a n d e g r o te tr a d e s in d ro g e m a s s a la d in g e n , g e lo o f ik d a t d e a n a ly s e v a n R o c h d a le ju is t is. D e f a b ric a g e en d is trib u tie a a n d e w a l c o n c e n tr e e r t z ic h g e sta d ig in ste e d s m in d e r h a n d e n en in m in d e r b e d rijv e n : d a a r e n te g e n n e e m t h e t

la d in g v o lu m e d a t zij in é é n k e e r a a n ­ k u n n e n to e , so m s o p s p e c ta c u la ire w ijze. In d e h a n d e l h e e ft m e n g e z ie n h o e v o o r­ d e lig h e t is o m to n n a g e te b e s p re k e n en d e v ra c h tk o s te n o v e r g r o te r e h o e v e e lh e ­ d e n en e en la n g e re p e rio d e te sp re id e n . E n d e v e r k o o p e e n h e id , d ie in d e z e b e ­ h o e fte n k a n v o o rz ie n , z a l h a a r m a r k ta a n ­ d e e l o p v o e re n , terw ijl h e t p e rc e n ta g e v a n d e h a n d e l, d a t sn el to e n e e m t in t o n ­ n e n , e n n o g m e e r in to n m ijle n , v o o r d e sp o t- en s h o r t- te r m m a r k t in m in d e re m a te b e s c h ik b a a r k o m t. M a a r o o k h ie r is h e t b e e ld n ie t o v e ra l g elijk . D e v e rla d e rs z u lle n z e k e r h e t een o f a n d e r e a lte r n a tie f o p d e g ro te en m a c h tig e c o n s o rtia in s ta n d w ille n h o u ­ d e n , b ijv o o rb e e ld d o o r d e m a r k t v o o r k le in e re c o n tr a c te n als e e n k ra c h tig e sti­ m u la n s o p d e g ro te n te la te n w e rk e n . D e d iv e rse tr a d e s k u n n e n e c h te r zo v eel in o n tv a n g v e rsc h ille n , d a t d e te n d e n s v a n lo s s ta a n d e c o n tr a c te n to t d e b e la n g ­ rijk s te b e v ra c h tin g s o v e re e n k o m s te n o v e r een g ro o t a a n ta l ja r e n g e sp re id w o rd t. H e t o p m e rk e lijk e is, d a t e r v o o r d e g ro te tra d e s m e t d ro g e m a ss a la d in g e n g ee n b e ­ h o e f te b e s ta a t a a n ee n v e ra n d e rin g in de m a r k tp ra k tijk e n , m a a r w el a a n d e m a te w a a ro p d e z e to t d u s v e r z ijn d o o rg e v o e rd . Z e k e r de h e lft v a n d e B ritse re d e rs die n u to n n a g e v o o r d ro g e m a s s a la d in g a a n ­ b ie d e n , b e h o o r t n u to t m a rk t-c o n s o r tia , e n o fs c h o o n h e t m o eilijk is o m n a u w ­ k e u rig te z ijn , g e lo o f ik d a t e e rd e r tw e e d e rd e d a n d e h e lf t v a n a lle B ritse d ie p z e e to n n a g e v o o r d ro g e la d in g via c o n s o rtia o p d e m a r k t w o rd t g e b ra c h t. Bij e en m ilie u d a t z o g e v a rie e rd is en zo sn el v e r a n d e r t, is h e t n ie t v e rw o n d e r­ lijk — d o c h n ie tte m in to e te ju ic h e n — d a t R o c h d a le g e e n s p e c ifie k e v o o rs te l­ le n v o o r c o n c e n tr a tie h e e ft g e d a a n , en e v e n m in d e m e th o d e v a n h e t p isto o l in d e ru g h e e ft v o o rg e s c h re v e n . D e b e d rijfs ta k h e e ft d u id e lijk z ijn v e rm o g e n to t a a n ­ p a ssin g g e to o n d ; m e n is e r z ic h v an b e ­ w u st d a t e r s tr u c tu r e le v e ra n d e rin g e n z u lle n k o m e n e n g a a t d e z e niet u it d e w eg . D o c h d e z e v e r a n d e r in g e n m o e te n n ie t to t e e n u n ifo r m p a tr o o n le id e n en d ie n e n z ic h te o n tw ik k e le n in h e t n a ­ tu u r lijk e te m p o w a a r a a n d e h a n d e l b e ­ h o e fte h e e ft. I k b e n e r e c h te r n ie t z o z e k e r v a n d a t R o c h d a le g elijk h e e ft a ls h ij d e a a n b e ­ v e lin g d o e t, d a t c o n s o rtia , d ie v o o r m a rk td o e le in d e n z ijn o p g e ric h t, o n a fh a n k e lijk m o e te n w o rd e n la a t sta a n g e n a tio n a ­ lis e e rd . E r is n a tu u r lijk a ltijd b e h o e fte a a n een sa m e n sp e l tu sse n d e v e rk o p e r, d e m a n a g e r en d e o n tw e rp e r, m a a r h e t is n ie t d u id e lijk w a a ro m d e tw e e fu n c tie s o n d e r d e z e lfd e e ig e n d o m m o e te n w o rd e n u itg e o e fe n d . A a n n e m e n d e d a t d e m a r k t­ e n d e m a n a g e m e n t- e e n h e id b o v e n d e m i­ n im a le o m v a n g zijn , tr e k t m e n g een w e ­ z e n lijk p ro f ijt v a n e e n n e tte a d m in is tr a ­

tie : d e e e n h e d e n d ie d e b e d rijfs le id in ­ gen u itm a k e n k u n n e n , w a n n e e r zij de to n n a g e a a n b ie d e n v ia tw e e o f m e e r v erk o o p e e n h e d e n , z e lf d o o r v e rs c h e id e n ­ h e id in k ra c h t w in n e n (w a a rb ij e r v a n u it w o rd t g e g a a n , d a t d e te rre in e n v o l­ d o e n d e v e rs c h ille n d zijn ). Ik tw ijfel e r n ie t a a n o f e r z u lle n z ic h , n a a r m a te de tijd v e rs trijk t, c o n c e n tr a tie s v o o rd o e n , hetzij v a n m a n a g e m e n t- o f v e rk o o p e e n h e d e n , o f v a n b e id e . M a a r n a a r m ijn m e n in g is h e t o n ju is t, o m a. d e z a a k te sn el a a n te p a k k e n . Ik g e lo o f d a t d e tijd n o g v er is (en m issc h ie n w el n o o it zal k o m e n ), w a a rin g ro e ik ra c h tig e e e n h e d e n z o a ls S e a b rid g e , O C L en A C T m e n e n d a t zij z ic h g e ru s t h e le ­ m a a l k u n n e n lo sm a k e n v a n d e g ro te k ra c h t, d ie zij in c o m m e rc ie e l en te c h ­ n isc h o p z ic h t o n tle n e n v an d e m o e d e r­ m a a ts c h a p p ije n . b . te v e r te g a a n . O m v a n g is n ie t s y n o ­ n iem a a n e e n d o e lm a tig e b e d rijfsv o e rin g o f w in stg e v e n d h e id . D e a c tie v e k le in e e e n h e id z o rg t e r v o o r d a t d e g ro te re o p h a a r q u i v iv e b lijft, b lijft a a n d e f r a n ­ je s p io n ie rs w e rk v e rric h te n en v o rm t een n a tu u r lijk e g a ra n tie te g e n e e n to e k o m ­ stig tijd p e rk v a n m a m m o e tm a a ts c h a p p ijen; en c. o m re d e rij- e n in a rk te e n h e d e n in e e n ­ zijd ig e p ro d u k tie m a a ts c h a p p ije n o m te z e tte n . E r is veel te z eg g en v o o r h e t feit, d a t d e u ite in d e lijk te v o rm e n g ro e ­ p e rin g e n e en g ro te g e s p re id h e id v a n a c ­ tiv ite ite n h e b b e n : k o r te en g ro te v a a rt, lijn v a a rt, ta n k v a a r t e n tr a m p v a a r t.

W in s tg e v e n d h ei d N ie m a n d zal d u rv e n b e w e re n , d a t de s c h e e p v a a rtin d u s trie , in h a a r g eh eel g e ­ n o m e n , e e n lo n e n d e w in st m a a k te o p h e t n e tto k a p ita a l v a n 8 a 9 0 0 m iljo e n p o n d , d a t zij in h e t d e c e n n iu m n a 1957 b e ­ n u tte . Z o a ls m e t elk g e m id d e ld e h e t g e ­ v al is, d e d e n s o m m ig e n h e t b e te r d a n a n d e re n , o o k al b e te k e n d e d it d a t e r bij w a re n , d ie z elfs v e r o n d e r e e n a rm z a lig e g e m id d e ld e b le v e n . S o m m ig e m a a ts c h a p ­ p ije n o f tra d e s h a d d e n h e t b e tre k k e lijk m o eilijk , b ijv o o rb e e ld d ie , w e lk e h e t m e e st a a n v la g d is c rim in a tie w a re n b lo o t­ g e ste ld ; bij e n k e le a n d e re n w as d e b e ­ d rijfsle id in g b e te r. R o c h d a le w ijst e r n ie t te n o n re c h te o p , d a t, o p e n k e le g o e d e u itz o n d e rin g e n n a , v e rre w e g h e t g ro o ts te d eel v a n d e b e d rijfs ta k sle c h ts d e lu ik e n d ic h td e e d , to e n zij in d e sto rm te re c h t k w a m , e n n ie t v o ld o e n d e in itia tie f to o n d e o m d e v o o rd e le n te p lu k k e n v an d e g ro te o lie - e n d ro g e la d in g v a a rt, z o a ls a n d e re n d it d e d e n , en m issc h ie n o o k te veel w a ­ re n in g e d u t o m h e t p ro b le e m bij d e w o rte l a a n te p a k k e n (elk sc h ip b e s ta a t in w eze n u it tw e e v e rv o e rs m id d e le n , één v o o r d e re is o v e r zee, e n éé n v o o r h e t v e rb lijf in d e h a v e n ) e n v e e l te w ein ig a a n d a c h t s c h o n k e n a a n d e e n o r m e k w e ts ­ b a a rh e id v a n h e t v e rb lijf in d e h a v e n .

R o c h d a lc g e e ft to e d a t e r g een b ew ijzen z ijn d a t b u ite n la n d s e re d e rs in d e z e p e ­ rio d e ee n m e e r w in s tg e v e n d b e d rijf h a d ­ d e n d a n d e B ritse. E r w o rd t o o k g e z e g d , d a t d e w in sten in d e s c h e e p v a a rt in de ja r e n 195 0 -5 7 b ijn a d rie m a a l zo g r o o t zijn g e w e e st d a n in d e p e rio d e 1 9 5 8 /5 9 .

h o o fd h ad g ez ie n . In d e e e rste p la a ts is h e t m e t e n k e le a n d e re b a s is in d u s trie ë n d e la a ts te tie n ja a r n iet g o e d g e g a a n .

O v e r h e t a lg e m e e n w as h e t b e e ld e c h te r trie s t, z o a ls bij e lk e b e d rijfs ta k , n a tio ­ n a a l o f in te r n a tio n a a l, d ie e e n m a la is e m e e m a a k t, te v e rw a c h te n is.

E n o fs c h o o n in d e tw e e d e p la a ts R o c h d a le v o lle d ig a a n v a a r d t, d a t d e s c h e e p ­ v a a r t, d ire c t o f in d ire c t, b ijn a g e h e e l ee n e x p o r tin d u s tr ie is, v e rte lt h e t r a p p o r t o n s n ie t h o e w in stg e v e n d d e e x p o rts e c to r e n v a n a n d e r e k a p ita a ls in te n s ie v e in d u s trie ­ ën zijn. Ie d e re e n d ie g e s p ro k e n h e e ft m e t f a b rik a n te n en z a k e n lie d e n , w ee t d a t d e e x p o rtw in s te n n o r m a lite r a a n z ie n lijk la g e r liggen d a n d e w in ste n u it de n a ­ tio n a le h a n d e l, m a a r ja m m e r g e n o e g zeg t h e t r a p p o r t n ie ts o v e r d e g r o o tte v a n de v e rs c h ille n . M issc h ie n z o u h e t b e e ld v a n d e s c h e e p v a a rtin d u s trie in h e t v e rle d e n e r m in d e r o n tm o e d ig e n d u itz ie n , als een d e rg e lijk e v e rg e lijk in g in d e rd a a d w as g e m a a k t.

H e t z o u tev eel tijd v e rg e n o m te tr a c h ­ te n d e o o r z a k e n v a n d e z e la n g d u rig e p e r io d e v a n s le c h te w in ste n o p te s p o re n . M e n zal ze z o w el b in n e n d e m a r k t (o v e rto n n a g e ) a ls d a a r b u ite n (d is c rim in a to ire m a a tre g e le n e n a n d e r e s te u n m a a tr e g e ­ len v a n d e a u to r ite ite n ) a a n tr e f f e n , zo g o e d als ze o o k b in n e n d e s c h e e p v a a rt­ m a a ts c h a p p ije n z e lf te v in d e n z u lle n zijn. H e t h e e ft g e e n z in te tr a c h te n o m de v e ra n tw o o rd e lijk h e id a a n te w ijz e n . W a n t g e b le k e n is n u , d a t m e n e e n n ie u w e k o e rs h e e f t u itg e z e t. H e t j a a r 1 9 6 9 v e r ­ to o n d e een o p m e rk e lijk e stijg in g v an d e w in s te n in d e B ritse re d e rs b e d rijv e n . D iv e rse fa c to r e n h e b b e n h ie rto e b ijg e ­ d ra g e n . In de e e rs te p la a ts o n tw o rs te lt d e b e d r ijfs ta k z ic h th a n s a a n e e n g ro te d e p re ssie , e n u it d ie n h o o fd e a lle e n m a g o p stijg e n d e w in ste n w o rd e n g e re k e n d . D e o r d e r p o r te f e u ille is e e n g o e d b e w ijs v a n h e t v e rtro u w e n v a n d e r e d e rs in d e to e k o m s t. T e n tw e e d e k a n , n u d e b e ­ d rijf s ta k u it h e t k e u rs lijf v a n h e t v e rle d e n is g e b ro k e n , in v e s te rin g in n ie u w e z a ­ ken w o rd e n b e o o rd e e ld n a a r d e w in s t­ v e rw a c h tin g e n ; te la n g en te v a a k is e e n in v e ste rin g b e o o rd e e ld , n ie t o p h a a r eig en v e rd ie n s te , m a a r o p d e v ra a g o f zij n o d ig w as o m e e n b e s ta a n d e , e n z e lfs re ­ la tie f v e rlie s g e v e n d e in v e s te rin g n ie u w le ­ v e n in te b la z e n . E r z u lle n a ltijd v e rs c h il­ len b lijv en tu s s e n d e a f z o n d e r lijk e b e d r ij­ v en , m a a r g eg ev en e e n s itu a tie v a n f a ir e c o n c u r r e n tie (o f v a n e e n g o e d e b e s c h e rm in g in g e v a l er g een f a ir e c o n c u rre n tie m o g e lijk is), is e r g e e n re d e n o m a a n te n e m e n w a a r o m h e t re d e rijb e d rijf n ie t sn el v a n d e o n d e r s te s p o r­ te n v a n d e la d d e r , w a a r h e t te la n g h e e ft g e k w ijn d , o m h o o g z a l k la u te r e n . R o c h d a le v o e g t h ie r a a n to e : ,,H e t w e rd t r o u ­ w e n s d e h o o g s te tijd , a n d e r s z e g g e n d e a a n d e e lh o u d e r s h u n v e r tr o u w e n in d e s c h e e p v a a rt o p ” . M a a r z e lfs in d ie n — z o a ls ik m e e n d a t th a n s g e s c h ie d t — d e m e e s te b e d rijfs le id in g e n m o d e r n e m e th o ­ d e s to e p a s s e n bij h e t b e o o r d e le n v a n in ­ v e s te rin g e n , e n z ic h e e n ju is te o m ­ v a n g v o o r o g e n ste lle n v a n d e w in s t­ m a rg e s o p h u n p a s b e le g d e k a p ita a l, zal h e t n o g e e n a a n ta l ja r e n d u re n , v o o r d a t h e t a lg e m e n e w in s tn iv e a u b e v re d ig e n d is. Ik h a d g e h o o p t, d a t d e c o m m is s ie bij d e b e o o rd e lin g v a n d e w in s tg e v e n d h e id , tw e e v e r d e r e p u n te n n ie t o v e r h e t

T o c h zal n ie m a n d d u rv e n b e w e re n , d a t w ij e r o n s v an z o u d e n m o e te n o f zelfs k u n n e n , o n td o e n .

B e ta lin g sb a la n s H e t is te v ro e g o m te p r o b e r e n to t een v e rz o e n in g te k o m e n v a n d e v e rs c h ille n ­ d e s ta n d p u n te n o v e r d e ju is te m a te v a n in v lo e d d ie d e B ritse s c h e e p v a a rt o p de b e ta lin g s b a la n s u ito e fe n t. Ik n e e m e c h te r n ie t a a n , d a t R o c h d a le z a l b e s trijd e n d a t d e B ritse s c h e e p v a a rt in 1 9 6 8 n e tto £ 291 m iljo e n v e rd ie n d e , d a t e r e e n n e tto -o v e rs c h o t v a n £ 73 m iljo e n o p de to ta le s c h e e p v a a rtb a la n s w as, d a t, in d ie n e r h e le m a a l g e e n B ritse sc h e p e n w a re n g e w e e st, h e t la n d e en n e tto - te k o r t o p de s c h e e p v a a rtb a la n s v a n 4 0 0 a 4 5 0 m iljo e n P o n d z o u h e b b e n g e re g is tre e rd , en d a t de B ritse s c h e e p v a a rt e e n k w a rt v a n d e n e t­ to b a la n s v a n $ 1109 m iljo e n o p p a r ti­ c u lie re o n z ic h tb a r e e ig e n d o m m e n b ij­ d ro e g . H e e ft m en deze re u s a c h tig e b ij­ d ra g e te d u u r g e k o c h t? I n d e e e rste p la a ts is zij sta b ie l, h e tg e e n n ie t k a n w o rd e n g e z e g d v a n o n z e z ic h tb a r e h a n ­ d e ls b a la n s. In d e tw e e d e p la a ts m o g e ik e e n v a n m ijn e e rs te p u n te n h e rh a le n : is d e b u ite n la n d s e v a lu ta die d o o r e n k e le d e le n v a n o n z e e x p o r t w o r d t v e rd ie n d , m in d e r d u u r ? E n in d e d e rd e p la a ts zal d e b ijd ra g e v a n d e s c h e e p v a a rt to t d e b e ta lin g s b a la n s zo v eel g o e d k o p e r w o rd e n in d ie n h e t w a a r is w a t ik h e b v e r n o m e n , n a m e lijk d a t d e m o d e rn is e rin g v a n d e b e d rijfs ta k d e w in s tg e v e n d h e id v e r m o e ­ d e lijk o p een h o g e r n iv e a u p la a ts t. H e t is d a a ro m g e ru s ts te lle n d te le z e n , d a t d e c o m m issie m e e n t d a t d e fisc ale s te u n v o o r d e s c h e e p v a a rt in h e t a lg e ­ m e e n g e s p ro k e n , o p h e t h u id ig e n iv e a u m o e t b lijv e n , zij h e t o o k , d a t d e z e v o o r t­ d u r e n d o n d e r c o n tr o le m o e t w o rd e n g e ­ h o u d e n . I k b e n v a n m e n in g , d a t d it w a t tw ijfe la c h tig c o m p lim e n t n a u w e lijk s r e c h t d o e t a a n d e p o s itie v a n d e b e d rijfs ta k — m a a r d a t g e e ft e ig e n lijk n ie t, z o la n g w e m a a r k u n n e n s p re k e n v a n ee n sc h e e p -

v a a rtp o litie k d ie o p la n g e te rm ijn b iel b lijft.

s ta ­

B e la stin g e n Ik wil m ij n ie t te veel in la te n o p d it te rr e in , w a a r h e t le tte rlijk w e m e lt v a n d ie p z in n ig e in g e w ik k e ld h e d e n . D e a r g u ­ m e n te n v ó ó r e n te g e n in v e s te rin g s a ftre k k e n en -g a ra n tie s zijn tro u w e n s v o ld o e n ­ d e b e k e n d : d e e c h te v o o rd e le n zijn m is­ sc h ie n m a a r g e rin g . W a t d e a n tw o o r d e n o o k m o g e n zijn , tw e e z a k e n zijn n a a r m ijn m e n in g v a n b e la n g . In d e e e rs te p la a ts m o e t d e s c h e e p v a a rt n ie t o n d e r ­ w o rp e n zijn a a n e e n fis c a a l sy ste em , d a t f u n d a m e n te e l a fw ijk t v a n d a t v o o r d e o v e rig e B ritse in d u s trie ; in d ie n dit g e b e u rd e z o u d e b e d rijfs ta k g e v a a rlijk aa n v e rg e ld in g e n o p in te r n a to n a a l te rre in z ijn b lo o tg e s te ld . I n d e tw e e d e p la a ts m o e te n b e la s tin g m a a tr e g e le n v o o r een v o ld o e n d e la n g e tijd w o rd e n v a stg e ste ld . G e z ie n h e t fe it, d a t a lle b e la s tin g e n v an o n g e k e n d g ro o t b e la n g z ijn bij d e b e ­ o o rd e lin g v a n e lk e g e p la n d e in v e ste rin g , za l h e t d u id e lijk zijn , d a t w ijzig in g e n d a a r in d e b e st b e o o r d e e ld e p la n n e n in g r o o t g e v a a r k u n n e n b re n g e n . S in d s d e o o rlo g h e b b e n wij d rie v e rs c h ille n d e fis­ c a le s tr u c tu r e n g e k e n d , a ls m e d e een g ro o t a a n ta l ta rie fs a a n p a s s in g e n e.d. b in n e n d e s tr u c tu r e n zelf.

P e rs o n e e ls b e z e ttin g O p d it te r re in b e n ik z elfs n o g m in d e r d e s k u n d ig d a n o p v e rs c h e id e n e a n d e re w a a ro p ik m ij h e b g e w a a g d . I k w il e c h te r w el e n k e le o p m e rk in g e n m a k e n , in d e e e rs te p la a ts o v e r w e rv in g e n o p le id in g . E r is s p r a k e v a n tw e e a f z o n d e rlijk e b e ­ h o e f te n : a a n d e e n e k a n t d e n o r m e n en b e v o e g d h e d e n d ie d e b e d rijf s ta k v o o r h a a r d ie n s te n o p z e e e n te la n d n o d ig h e e ft, e n a a n d e a n d e r e k a n t: h e t a lg e m e n e v o rm in g sp e il in d e r u im s te z in d e s w o o rd s v a n d e g e h e le g e m e e n s c h a p . I n d e e e rs te c a te g o rie k a n ie m a n d z ic h b ijv . o p w e r ­ k e n to t e e n g o e d e w e rk tu ig k u n d ig e , in d e tw e e d e w o rd t hij ie m a n d m e t e e n b e ­ v re d ig e n d e a lg e m e n e o n tw ik k e lin g . E r b e ­ s ta a t k e n n e lijk e e n b a n d tu s s e n d e tw ee c a te g o rie ë n . M a a r m e n b e g a a t, n a a r m ijn m e n in g , e e n v e rg issin g a ls n ie t e rk e n d e n a a n v a a r d w o rd t d a t e r in d e b e d rijfs ­ ta k k e n a ltijd veel b a a n tje s z u lle n zijn , w a a r v o o r g e e n b e la n g rijk e d ip lo m a ’s n o ­ d ig zijn. W ij v e rla n g e n n ie t e e n stal m e t n ie ts a n d e rs d a n re n p a a r d e n , a n d e rs z itte n wij e r v e r e n v e r n a a s t: w ij m o e ­ te n e r v a n u itg a a n , d a t w ij w e rk g e le g e n ­ h e id e n c a r r iè r e k u n n e n b ie d e n v o o r v e r ­ s c h e id e n e s o o rte n v a n ta le n t. I n d e tw e e d e p la a ts , sta ik o v e r h e t a l­ g e m e e n a c h te r d e a r g u m e n ta tie v o o r h e t s tic h te n v a n e e n I n d u s tr ia l T r a in in g B o a rd (e e n o v e rh e id s lic h a a m , d a t d e n o r m e n v o o r b e d rijfs o p le id in g v a s ts te lt). A ls w ij

a lle e n te m a k e n h a d d e n m e t d e o p le i­ d in g v o o r sc h e e p s o ffic ie re n , tw ijfe l ik e r ­ a a n o f een d e rg e lijk lic h a a m n o d ig is; ik k a n n ie t te ru g g rijp e n o p d e e rv a rin g e n d ie m e t a n d e re T r a in in g B o a rd s z ijn o p ­ g e d a a n en ik w e e t n ie t h o e een d e rg e lijk e „ B o a r d ” m o e t zijn a ls h e t o m e e n zo k le in e g ro e p v a n n a u w k e u rig g e s e le c te e r­ d e m e n se n g a a t. O f e r al d a n n ie t e e n „ I .T .B .” m o e t k o m e n , h a n g t, d a c h t ik, v a n tw e e a n d e re p u n te n a f. H o e g o e d d e h u id ig e o p le id in g in d e b e d rijfs ta k is, zij b e m o e it z ic h sle c h ts m e t h e t z e e v a ­ re n d e p e rs o n e e l, e n ik b e n e r z e k e r v a n , d a t d e o p le id in g v a n d e w a ls ta f e v en b e la n g rijk is, e n d a t b e id e g ro e p e n e r a lle e n m a a r h u n v o o rd e e l m e e k u n n e n d o e n , als zij v a n h e tz e lfd e lic h a a m h u n o p le id in g e n o n tv a n g e n . Ik voeg h ie r n o g a a n to e, d a t als d e I.T .B . e e n m a a l g o e d w e rk t, zij e e n b e la n g rijk b e te r m id ­ d e l is v o o r h e t v a s ts te lle n v a n h e t le e r ­ te m p o , h e t b e re ik e n v a n b e te re le e rre ­ s u lta te n e n h e t v e r s c h a f f e n v an de ju iste g e le g e n h e id v o o r g e v o rd e rd e o p le id in ­ g en v o o r een klein a a n ta l sp e c ia liste n . T e n d e rd e d ie n t d e „ T ra in in g B o a rd ” o p te le id e n v o o r een g ro o t s c a la v a n w e rk ­ g e le g e n h e d e n , d ie in d e b e d rijfs ta k g e b o ­ d e n w o rd e n , zij m o e t a a n d e v e rle id in g w e e rs ta n d b ie d e n o m h a a r n o rm e n a lle e n o p h e t h o o g s te n iv e a u te ste lle n , en zij m o e t v e r d e r re a lis tis c h z ijn bij h e t b e ­ p a le n v a n d e a a n v a n g s m in im a , d ie v o o r h e t o p n e m e n in d e b e d rijfs ta k v e re ist w o rd e n . In de v ie rd e p la a ts b e n ik h e t v o lle d ig e e n s m e t d e a a n b e v e lin g d a t e r m e e r w e rk g e le g e n h e d e n o p d e w al v o o r h e t z e e v a re n d p e rs o n e e l g e b o d e n m o e te n w o rd e n . In m ijn eig en m a a ts c h a p p ij zijn wij in d it o p z ic h t v a n e e n la n g g ev es­ tig d e p ra k tijk u itg e g a a n , w a a r v a n d e r e ­ s u lta te n v o o r de m a a ts c h a p p ij, en n a a r ik h o o p , v o o r d e b e tro k k e n m e n se n , b ij­ z o n d e r g o e d w a re n . A ls g e v o lg h ie rv a n zijn d e z e m e n se n g e h e e l v e rtro u w d m e t d e p ra k tis c h e v a a rd ig h e id e n k u n n e n zij z ic h m a k k e lijk sc h ik k e n en a a n p a s s e n , en in itia tie v e n o n tp lo o ie n in n ie u w e te r ­ re in e n . T e n v ijfd e , o n d e rs c h rijf ik o o k d a t de b e d rijfs ta k m e e r a fg e s tu d e e rd e n , o p te c h ­ n isc h a ls a n d e r te r r e in , n o d ig h e e ft. D e z e ste llin g b e h o e f t n a u w e lijk s e n ig b e ­ to o g , w a n t d e k u n d ig e z e sd e k la sse rs, d ie v ro e g e r o n s ta le n t v o rm d e n , g a a n n u m e e r e n m e e r n a a r d e u n iv e rs ite ite n : d e b e d rijfs ta k m o e t h e n ö f a a n s te lle n w a n n e e r zij z ijn a fg e s tu d e e rd (e n de c a rr iè re - e n p r o m o tie k a n s e n z o d a n ig w ijzig e n , d a t zij a a n d e b e h o e fte n v a n d e a fg e s tu d e e r d e n te g e m o e t k o m e n ), ö f zij m o e t e e n v o u d ig g e e n p e rso n e e l v a n h e t v e re is te n iv e a u a a n tr e k k e n . H e t is d u id e lijk , d a t b in n e n e n k e le ja r e n d e m e e s te le d e n v a n d e d ire c tie s en b e s tu u rs ­ o rg a n e n g e p ro m o v e e rd e n zijn . L a a t m ij e r te n s lo tte v o o r w a a rs c h u w e n , d a t m e n d e o p le id in g s in s titu te n n ie t te v eel ee n u n ifo rm k a r a k te r g e e ft. D e h u i­

d ig e v e rs c h e id e n h e id is m issc h ie n o n n o ­ dig g ro o t, m a a r h e t fe it d a t m e n k a n b e s c h ik k e n o v e r een a a n ta l a fz o n d e rlijk e , m a a r in h et a lg e m e e n p a ra lle l lo p e n d e in s titu te n is o o k e en g ro o t g o ed .

R e s e a rc h N a a r m ijn m e n in g is d it in so m m ig e o p ­ z ic h te n h e t m e e st c o n tro v e rs ië le deel v a n h e t ra p p o r t. Ik ga u it v a n d e p re m isse d a t de to ta le u itg a v e n v o o r re s e a rc h en o n tw ik k e lin g in d e g e c o m b in e e rd e B rit­ se s c h e e p v a a rt- e n sc h e e p s b o u w in d u s trie (1 p e t v an d e n e tto p ro d u k tie ) o p h e t o g e n b lik w e ze n lijk te la a g zijn. M a a r zo a ls a ltijd h e t geval is, to o n t e en o n d e r ­ z o e k a a n , d a t e r b e d rijv e n zijn die h e le ­ m a a l n ie ts h ie ra a n b e ste d e n , e n a n d e re w a a rv a n d e u itg a v e n o p d e 2 o f 3 p e t lig g e n . T o c h v e rb a a s t h e t m ij, d a t e r g e e n v e rg e lijk in g is g e tro k k e n tu ssen de v lie g tu ig - en s c h e e p v a a rtin d u s trie , a l­ th a n s v o o r z o v e r h e t b e tr e f t v e ra n tw o o r­ d e lijk h e id v o o r o n tw e rp e n , re s e a rc h en o n tw ik k e lin g , re g e rin g s s te u n e.d . H e t lijk t mij to e, d a t e r tw e e geh eel v e rs c h ille n d e o p lo ssin g e n zijn. D e e e rste lijk t o p d e o p lo ssin g , d ie d e v lieg tu ig f a b r ik a n te n h e b b e n g e v o n d e n : n a een m a rk to n d e rz o e k , o n tw e rp v a n h e t ro m p sk e le t, c o ö rd in a tie m e t de m a c h in e b o u w e r e n d e f a b r ik a n te n v a n o n d e rd e le n , en te n s lo tte m e t d e p ro d u k tie b o u w , k u n ­ n e n zij h u n c lië n te n een in c o m m e r­ cieel, o p e ra tio n e e l e n te c h n is c h o p z ic h t a fg e ro n d p ro je c t a a n b ie d e n . H e tz e lfd e d o e n th a n s d e sc h e e p sw e rv en , o p d e ­ z e lfd e w ijze w a a ro p B A C een ,,1 1 1 ” a a n ­ b ie d t, k o m t A u stin & P ic k e rsg ill m e t d e „S .D . 14” o p d e m a rk t, e n e e n J a p a n s e w e rf m e t e en s ta n d a a rd u itv o e r in g v a n een g ro te ta n k e r. D e re d e r, d ie w o rd t g e s te u n d d o o r zijn eigen b e o o rd e lin g v a n zijn p o te n tië le m a rk t, k ijk t u it n a a r h e t v e rv o e rsm id d e l d a t h em h e t b e ste p a st: hij k an k ie ze n u it e e n g ro o t a a n ta l o n t­ w e rp e n , m a a r de a fz o n d e rlijk e w e rf b ied t h e m a lle e n ee n o n tw e rp in se rie p ro d u k tie a a n . H e t d ile m m a v a n s ta n d a a r d i­ se rin g en k e u z e is o p g e lo st. D e z e o p lo ssin g lijk t m ij id eaal v o o r die g e v a lle n w a a r e en v e rsc h e id e n h e id v a n v e rv o e r w o rd t g e b o d e n : lu c h tre iz ig e rs , o f ijz e re rts, o f o lie. M a a r m e t d e m u ltip u rp o s e sc h e p e n , v e r re g a a n d g e sp e c ia li­ s e e rd e sc h e p e n , o f m e t sc h e p e n , d ie in fe ite m a a r e en d eel v a n een g e c o m p li­ c e e rd d is trib u tie n e t zijn, lijk t d e tw e e d e o p lo ssin g beslist te p re fe re re n . H ie r s ta a t d e re d e r, en n ie t d e w e rf, in h e t m id d e lp u n t v a n h e t o n tw e rp . A a n g e z ie n h e t g e h e le o n tw e rp a fh a n k e lijk is van d e n a u w k e u rig e re la tie tu sse n d e d iv e rse d o e le in d e n (tu sse n é é n sc h a k e l in d e k e­ te n en d e v o lg e n d e ), b e tw ijfel ik o f e r een b e v re d ig e n d e v e rv a n g in g b e s ta a t v o o r h e t g e h e le te a m . Ik b e d o e l h ie rm e d e e en g e ­ s c h ik te e n n a u w e v e rsm e ltin g v a n d e a r ­ c h ite c t e n d e w e rk tu ig k u n d ig e , v a n d e s­ k u n d ig e n o p h e t g e b ie d v a n p ro d u k tie e n o n d e rh o u d , v an re d e rs e n z e e v a re n ­

d en en v a n c o m m e rc ië le en fin a n c ië le d e sk u n d ig e n . D e s c h e e p s b o u w e r h e e ft, a fg e z ie n van zijn sp e c ifie k e b e o o rd e lin g v a n d e p ro d u k tie te c h n ie k , h ie r b e tre k k e lijk z o w e i­ nig a a n to e te v o e g e n , d a t hij d e last v an h e t v o o rn a a m s te w e rk z w a a r o p de sc h o u d e rs v an d e re d e r d ru k t. H e t is m o g elijk o m d e sc h e e p sw e rf te zien als h et te c h n is c h e c o m p o n e n t, o f als d e te c h ­ n isc h e a d v is e u r v a n h e t te a m , m a a r als m e n h e t g o e d w il d o e n g e lo o f ik, d a t h e t te a m re c h ts tre e k s o n d e r d e v e r a n t­ w o o rd e lijk h e id v a n d e re d e r m o e t v allen . O m d a t het te rre in b e tre k k e lijk k lein is, is te n s lo tte een k e u z e in h e t o n tw e rp v e rm o e d e lijk n iet b e s c h ik b a a r v a n d e w e rv e n , en zo v e rd w ijn t h e t n u t v a n het la n g e le v e n v a n het sc h ip o f v a n een s ta n d a a rd is e rin g o p g ro te sc h a a l, d ie h e t de w e rv e n m o g e lijk m a a k t o m een k e u z e te m a k e n uit s ta n d a a rd s c h e p e n . Ik z e lf b e n n ie t v a n m e n in g , d a t alle r e s e a rc h e n o n tw ik k e lin g o n d e r één e n k e l h o o fd m o e t w o rd e n g e v a t, o n g e ­ a c h t h e t feit o f zow el d e k o p e r / re d e r als d e v e rk o p e r /s c h e e p s b o u w e r h ie r al d a n n ie t o n d e r v a lle n . H e t v e rsc h ijn se l is w e llic h t o n v e rm ijd e lijk in e x tre m e g e ­ v a lle n , w a a r k o ste n o f e e n te k o rt a an v o ld o e n d g e sc h o o ld p e rs o n e e l een o v e r­ w e g e n d e rol sp e le n . H e t is e c h te r a a n te b e v ele n , d a t e r m e e r d a n éé n b e n a ­ d e rin g v a n u it d e re s e a rc h in d e e n o rm e u itg e s tre k th e id van d it te rre in m o g e lijk is. E n a ls d it s a m e n v a lt m e t d e n a tu u r ­ lijke stim u la n s d ie d e c o m m e rc ië le c o n ­ c u rre n tie a a n h et p a rtic u lie re b e d rijfs le ­ v en g e e ft, h e b ik e r m o e ite m e e o m m ij te v e re n ig e n m e t e n k e le v an R o c h d a le ’s f u n d a m e n te le d e n k b e e ld e n v a n a lg e m e n e o rd e n in g . M a a r b o v e n alles tw ijfel ik e r a a n o f het o p n e m e n v a n re d e rs en sc h e e p sb o u w e rs in e e n u it tw ee b e d rijfs ­ ta k k e n b e s ta a n d e re s e a rc h - e n o n tw ik k e lin g s s tr u c tu u r n ie t veel m e e r zal d o e n d a n d e a fz o n d e rlijk e fu n c tie s e n v e r­ a n tw o o rd e lijk h e d e n v a n k o p e rs en v e r­ k o p e rs te v e rw a rre n .

In te r n a tio n a le sc h e e p vaart p o litie k H e t v o rig e ja a r lu is te rd e n wij m e t a a n ­ d a c h t n a a r een in te re s s a n te le zin g van R ic h a rd B e rtra m , d e d ir e c te u r v a n de N o rd d e u ts c h e L lo y d , o v e r d e in te rn a ­ tio n a le a sp e c te n v an d e sc h e e p v a a rt. H e t is d a a ro m m issc h ie n o v e rb o d ig o m w e e r o p dit o n d e rw e rp te ru g te k o m e n . T o c h k a n ik d it n ie t v e rm ijd e n , o m d a t R o c h ­ d a le veel b e h a rtig in g s w a a rd ig s h e e ft te zeggen o p h e t stu k v an h e t lijn c o n fe re n c e -sy ste e m . O p n ie u w h e e ft e en co m m issie v a n o n ­ d e rz o e k h et g eslo ten c o n fe re n c e -sy steem to e g e ju ic h t; zij s ta a t o o k a c h te r een v e rd e re s a m e n s p ra a k tu sse n v e rla ­ d e rs en re d e rs e n d e v e rs te rk in g van d e v e rla d e rs ra d e n . O p d e z e tw ee la a ts t­ g e n o e m d e te rre in e n m o e t n o g h eel w a t

w e rk w o rd e n v erzet, zow el in b in n e n - als in b u ite n la n d , in h e t b ijz o n d e r m et b e ­ tre k k in g to t h e t o p ric h tc n van v e rla d e rsra d e n . M a a r d it zijn d rie c o n clu sies d ie van h a rte d o o r B ritse en b u ite n la n d s e lijn v a a rtre d e rs z u ile n w o rd e n o n d e r ­ sch rev e n . R o c h d a le ste lt v e rv o lg e n s een c o d e van c o n fe re n c e -p ra k tijk e n v o o r, d ie d o o r d e c o n fe re n c e s m o e t w o rd e n a a n g e n o m e n als v o o rw a a rd e o p h e t v o o rtz e tte n van h u n w e rk o p B ritse tra d e s. D e z e co d e d ie n t te w o rd e n u itg e w e rk t d o o r re d e rs, v e rla d e rs en a u to rite ite n , en zo u in d e e e rste p la a ts e e n c la u su le m o e te n b e v a tte n , d ie b e tw iste a a n v r a ­ gen to t lid m a a ts c h a p v an c o n fe re n c e s v erw ijst n a a r een c o m m issie v a n b e m id ­ d e la a rs, w a a rin d e v e rla d e rs v e rte g e n ­ w o o rd ig d zijn en d ie d o o r e e n o n a f ­ h a n k e lijk e v o o rz itte r w o rd t geleid . D it lijkt u ite rm a te v e rsta n d ig . H e t tw e e d e a rtik e l in d e c o d e v a n c o n ­ fe re n c e p ra k tijk e n m o e t b e h e lz e n , d a t de ta rie v e n teg en een re d e lijk e p rijs w o r­ d e n g e p u b lic e e rd . O o k d it lijk t v e r s ta n ­ dig, al v re e s ik w el, d a t d it in de p r a k ­ tijk m in d e r g o ed zal w e rk e n d a n h e t h u id ig e sy steem , o m d a t d e ta rie v e n g e ­ w o o n lijk (en o n v e rm ijd e lijk ) g e c o m p li­ c e e rd e d o c u m e n te n z ijn , d ie v a a k m o e ­ te n w o rd e n h e rz ie n . H o e v e e l v e rla d e rs zu lle n p la n k e n v o l ta rie v e n d o c u m e n ta tie u p -to -d a te w illen h o u d e n ? In de d e rd e p la a ts m o e t e r elk ja a r d o o r a c c o u n ta n ts e e n c o m p e n d iu m v a n de k o ste n en in k o m ste n v an a lle c o n fe re n c e lijn e n w o rd e n s a m e n g e ste ld , d ie te l­ k e n s w a n n e e r d e ta rie v e n w o rd e n v e r­ h o o g d , o f a n d e rs o m d e tw e e o f d rie ja a r a a n d e v e rla d e rs en de a u to r ite i­ te n m o et w o rd e n v o o rg e le g d . D it v o o r­ stel sch ijn t te zijn o n tle e n d a a n h e t a r ­ g u m e n t d a t als e r al e e n c o n fe re n c e m o e t b e s ta a n (h e tg e e n w o rd t e rk e n d ), d e ­ ze h a a r d ie n ste n m o e t ra tio n a lis e re n , h a a r nog a an w e z ig e in te rn e c o n c u rre n tie m o e t o p ru im e n en m o e t w e rk e n als een g o e d w ille n d e a fz o n d e rlijk e re d e r, d ie e r o p u it is om een sy steem m e t d e la a g ste k o ste n o p te z e tte n . V a n d a a r o o k d e c o n c lu sie d a t e e n g e slo te n c o n fe re n c e h e t b e ste is. A ls m e n d eze ste llin g a a n ­ v a a rd t, m o e t m e n o o k d e g ev o lg en a c ­ c e p te re n , n a m e lijk d a t als te g e n p re s ta tie v o o r h e t a a n v a a rd e n v a n w e rk e lijk e b e ­ p e rk in g e n in d e c o n c u rre n tie , d e a rm e h u lp e lo z e v e rla d e rs n ie t in stu k k e n w o rd e n g e h a k t. Ik a a n v a a rd d e z e stellin g e c h te r n ie t. In d e p ra k tijk is e e n v o lle ­ d ig e ra tio n a lis e rin g v a n h e t ty p e d a t m e n k e n n e lijk z o e k t n ie t te v e rw e z e n lijk en z o n d e r e e n ta m e lijk in g e w ik k e ld b u n d e lin g ssy ste e m , w a a rb ij e lk e le m e n t v an k e u z e , d a t o g e n sc h ijn lijk a a n de v e rla ­ d e r g e b o d e n w o rd t, ee n v o u d ig w e g n ie t h e t v e rla n g d e e ffe c t k rijg t v a n h e t b e ­ g u n stig e n o f b e s tra ffe n v a n een b e p a a ld e v e rv o e rd e r. Ik k a n h ie r n ie t d u id elijk g en o eg v e rk la re n , d a t h e t o p d e z e w ijze e lim in e re n v a n a lle c o n c u rre n tie tu sse n

de v e rv o e rd e rs die led en zijn van een c o n fe re n c e , n ie t in h e t b e lan g is v a n d e v e rla d e rs, la a t sta a n in d a t v a n d e re ­ ders. D e ze e lim in e rin g b re e k t h et in itia ­ tie f en d e v e rn ie u w in g a f: e r o n ts ta a t een a p a th ie en de v e rla d e r za l in to e ­ n e m e n d e m a te re d e n to t k la c h te n k rij­ g en , m a a r hij zal e r le tte rlijk n ie ts aa n k u n n e n d o en . R e d e rs en a u to rite ite n z u lle n w o rd e n g ed w o n g e n zow el n a a r een o n d e rz o e k n a a r h u n e ffic ie n c y als n a a r een o v e r h u n w in stg e v e n d h e id , en ik g e lo o f n iet d a t d it d e u itw e rk in g zal h e b b e n die m en e r a c h te r z o e k t en e r ­ v a n v e rw a c h t. M e n k a n v o o rts z o ’n g eslo ten en g e re ­ g u le e rd e c o n fe re n c e n ie t sim pel als een s o o rt o p e n b a re d ie n st b e sc h o u w e n , o m ­ d a t h e t risico v a n een in v este rin g im ­ m e rs n iet k a n w o rd e n g e ë lim in e e rd . V e r ­ a n d e rin g e n in het h a n d e ls p a tro o n , te c h ­ n isc h e w ijzig in g e n in h e t o n tw e rp van sc h e p e n , c o n c u rre re n d e v o rm e n v a n v e r­ v o e r en al h e t o v e rig e re c h tv a a rd ig e n v o lled ig e en w in st o p h e t k a p ita a l, die a a n m e rk e lijk h o g e r ligt d a n die w e lk e to t d u s v e r o p d e A u stra lië -V e r. K o n . ro u te is v e rd ie n d , o f, n a a r ik m een , h o g e r d a n d ie w elk e o o it zal w o rd e n v e rd ie n d in tra d e s w a a r een o n d e ro n tw ik k e ld la n d a a n h e t en e e in d e ligt. D o c h zelfs a ls ik v an m e n in g w as, d a t h e t sy steem w a a ra a n R o c h d a le d e v o o rk e u r sc h ijn t te g e v en , n ie t d ie n a d e lig e g e­ v o lg e n zou h e b b e n w elk e ik h e b g e ­ sc h ild e rd , b e n ik to c h g e n eig d o m te z eg g en d a t d e e ln e m in g d o o r re g e rin g e n in p rin c ip e v e rk e e rd is. A ls h e t niets te b e te k e n e n h e e ft, m o e te n wij h e t o o k n ie t h e b b e n . E n als h e t w el w a t te b e ­ te k e n e n h e e ft (en ik n eem a a n , d a t de a u to rite ite n h u n m e n in g o v e r k o sten , in ­ k o m ste n en w in ste n in sta n d w illen h o u d e n ), d an g a a t h e t in elk geval m in ­ sten s o m tw ee re g e rin g e n , w a n t d e ex ­ p o r t v a n d e een is d e im p o rt v a n de a n d e r. E n a a n g e z ie n v ele c o n fe re n c e s te m aken hebben m et ta l van v e r­ sc h illen d e la n d e n a a n b eid e ein d e n van h u n tra d e ro u te s , za l h e t a a n ta l re g e rin ­ gen d a t e r z ic h m ee b e m o e it ste ed s m e er to e n e m e n , v o o rd a t wij veel v e rd e r zijn. H e t is o n z in n ig o m te d e n k e n d a t d e tra d e ro u te s o v e r d e g eh ele w e re ld z o ­ d a n ig k u n n e n (la a t sta a n m o eten ) w o r­ d e n o p g ed ee ld , d a t e r te lk e n s sle ch ts tw ee re g e rin g e n bij b e tro k k e n zijn. O m e e n v o o rb e e ld te n e m e n , d e tra d e J a p a n V e r. K o n in k rijk is v a n in v lo ed o p d e h a n d e l tu sse n J a p a n en E u ro p a , en d e tra d e s v a n H o n g k o n g zijn v a n in v lo e d op b eid e g eb ied en , e n b o v e n d ie n zijn a lle v a n in v lo e d o p d e tra d e s in o o s te ­ lijk e ric h tin g . H ie ru it z o u d e n m u ltila te ­ r a le o n d e rh a n d e lin g e n v o o rtv lo e ie n . Ik g e lo o f n ie t d a t d it alles d e e ffic ie n cy o f de d ie n stv e rle n in g a a n v e rla d e rs ten g o e d e zou k o m en , e n n o g m in d e r zou d it v a n g u n stig e in v lo e d zijn o p d e w in stg e v e n d h e id v a n d e lijn v a a rt, d ie R o c h d a le z elf zo g ra a g w il v e rb e te re n .

H e t lijkt m ij to e d a t dit alle s h et gevolg is v a n een g e n e ra lise rin g v a n h e t sp e c i­ fiek e geval van d e tra d e A u stra lië -V e r. K o n in k rijk . T o e v a llig zijn h ie r slech ts tw ee re g e rin g e n bij b e tro k k e n ; h e t is b o v en d ien een b e tre k k e lijk e en v o u d ig e tr a d e m et b e tre k k e lijk w einig g o e d e re n ­ s o o rte n , v o o rn a m e lijk v o e d in g sm id d e ­ len , enz. w a a rv a n de h a n d e l z e lf al o n ­ d e r in v lo e d v a n d e A u stra lisc h e re g e ­ rin g ligt. W a t in d ez e tra d e m issch ien n e t h a a lb a a r is (zelfs al is o m re d e n e n die ik re e d s u ite e n h e b g ezet, d e m o g e ­ lijk h e id v a n een m islu k k in g o p lan g e te rm ijn g ro o t), m a a k t g een e n k e le schijn v a n k a n s in een m e e r c o m p le x e situ a tie , z o a ls R o c h d a le tro u w e n s ze lf o o k to e ­ geeft. M e n w e n d t zich vol o n tz e ttin g af, als m e n d e n k t a a n d e p ra k tis c h e m o e i­ lijk h e d e n d ie k u n n e n o n ts ta a n w a n n e e r een g ro te o m v a n g rijk sa m e n g e ste ld e tra d e (bijv. elke tra d e m et g e m e n g d e a l­ g e m e n e fa b rik a te n v a n u it h e t V e r. K o ­ n in k rijk en d e n a tu u rlijk e c o n c u rre n tie m e t so o rtg e lijk g e a a rd e la n d e n in E u r o ­ p a , a lle b e d ie n d d o o r d e z e lfd e g ro e p v a n s c h e e p v a a rtlijn e n ) d o o r ee n a a n ta l re g e rin g e n w o rd t g e re g u le e rd . In d e v ie rd e p la a ts stelt R o c h d a le u it­ v o e rig e s a m e n s p ra a k m e t v e rla d e rs v o o r; m en k a n h e t d a a r a lle e n m e e een s zijn. T e n s lo tte d o e t h e t v erslag o v e r d e c o d e v a n c o n fe re n c e p ra k tijk e n d e sug g estie a a n d e h a n d , d a t e r sa m e n s p ra a k p la a ts v in d t m e t d e a u to rite ite n . D it is e c h te r a lle e n ee n g e n e ra lise rin g v a n h e t d e rd e v o o rste l, w a a ro p ik re e d s c o m m e n ta a r h e b g eg ev en . Z e lfre g u le rin g is e en v o lk o m e n a a n ­ v a a rd b a a r p rin c ip e , m a a r d e v o o rste lle n z o u d e n , n a a r m ijn m e n in g , b in n e n a f ­ z ie n b a re tijd le id en to t ee n u itg e b re id e en o n g e w e n ste d o sis van s ta a tsre g u le rin g . M en k a n a a n v o e re n , d a t ik geen re k e ­ n in g h e b g e h o u d e n m e t h e tg e e n R o c h ­ d a le zegt o v e r h e t v eilig stellen van h e t o p e n b a re b e la n g , iets w a a rto e e e n sa ­ m e n w e rk in g v a n v e rla d e rs e n re d e rs a l­ leen te re c h t n ie t in s ta a t zal zijn, h o e n a u w d ez e sa m e n w e rk in g o o k m oge zijn. P e rso o n lijk v in d ik d it e en u ite r ­ m a te m o e ilijk m é tie r, w a n t h e t g a a t h ier o m een filo so fisc h e e n c o n stitu tio n e le z a a k . T o c h b lijk t in d e p ra k tijk , d a t de p u b lie k e b e la n g e n d o o r d e a fsp ra k e n v a n de n a a r b u ite n u it z o p a rtic u lie re v e rla d e rs en re d e rs, n ie t d u sd a n ig in g e ­ v a a r k o m e n , d a t h e t n u ttig w o rd t om a a n e e n th e o re tis c h v ra a g s tu k te g a a n tre k k e n , als b lijk t d a t de o p lo ssin g d a a r ­ v a n al d e d o o r m ij e e rd e r g e n o e m d e m o e ilijk h e d e n m e t zic h m e e b re n g t. Ik m e e n d e rh a lv e d a t h e t p u b lie k e b elan g in d it sta d iu m h e t best, ja h e t m eest b e v re d ig e n d w o rd t veilig g e ste ld d o o r d e ju iste s a m e n s p ra a k e n a fs p r a a k tu s ­ sen v e rla d e rs e n re d e rs. R o c h d a le te n slo tte z o e k t n a a r een m a ­ n ie r o m h e t e ffe c t te v e rz a c h te n v a n

so m m ig e u n ila te ra le d isc rim in a to ire m a a tre g e le n , w elke in de vrije stro o m v a n de in te rn a tio n a le h a n d e l o v erzee zijn in g ev o erd , en stelt v o o r d a t de re ­ g e rin g h ie ro v e r b e sp re k in g e n m e t a n d e ­ re re g erin g e n o p e n t. H e t g e v a a r d a a rv a n is u ite ra a rd , d a t m e n m issch ien n a tien ja a r m o eilijk p ra te n , to t e e n so o rt opp e rv la k te -e q u iv a le n t v a n d e IC A O o f de IA T A k o m t. N ie m a n d d ie de lu c h tv a a rt kent zal enig e illusies o v e r de re s u lta te n h ie rv a n k o e ste re n ; v e rla d e rs zijn n ie t altijd en g elen v o o r de o p p e rv la k te -c a rrie rs gew eest, m a a r to t op h e d e n zijn zij a ltijd heel w a t m in d e r te sp re k e n g ew eest o v e r de so o rt v an d ie n ste n die de lu c h tv e rv o e rs o n d e rn e ­ m in g e n k u n n e n b ie d e n b in n e n h e t k e u rs ­ lijf v a n re g u le rin g e n d o o r sta a tsb e m o e ie ­ nis. M a a r o p w eg n a a r d it re s u lta a t to e, n e e m ik a a n d a t vele v a n de o n d e ro n t­ w ik k e ld e la n d e n (w a a rv a n so m m ig e de in te rn a tio n a le lijn v a a rtre d e r b esch o u w en als d e v e rsc h a ffe r v a n k o ste n sn ijd e n d e d ien sten ten n a d e le v a n a n d e re n ) e r p rijs op z o u d e n stellen w a n n e e r de b e sp re ­ k in g e n voor het fo ru m van de U N C T A D z o u d e n p la a tsv in d e n . H ie r­ m e e h e b b e n wij in h e t v e rle d e n enige n ie t b ijz o n d e r a a n g e n a m e e rv a rin g o p ­ g e d a a n , en wij zijn v a n m en in g , d a t h ie rd o o r d e p o sitie n ie t v e rb e te rd w o rd t. M a a r b o v en alles zo u h et, n a a r m ijn m en in g , n u tte lo o s zijn, als d e re ­ g erin g b e sp re k in g e n b e g o n m e t a n d e re re g e rin g e n , d ie n o g n iet v o ld o e n a a n h e t so o rt g e d ra g sp a tro o n , d a t d e alg e­ m e n e c o d e p ro b e e rt v a st te stellen , z o n ­ d e r d a t e r v o ld o e n d e k ra c h te n zijn v e r­ z am eld v o o r v erg eld in g en . E e n o n g e ­ w a p e n d e m a n k a n a a n een stru ik ro v e r g een eisen stellen.

O ng etw ijfeld zijn de g e z ic h tsp u n te n van d e co m m issie o v e r m o n o p o lie s e n h e t o p e n b a re b ela n g b e ïn v lo e d d o o r de v e r­ o n d erste llin g d a t de o p k o m st v a n d e g ro ­ te c o n ta in e rd ie n s te n z o u leid en to t h e t v e rd w ijn e n v an een e c h te k a n s op n o n c o n fe re n c e c o n c u rre n tie , d a t h e t h u id i­ ge alg em en e g e o g ra fisc h e p a tr o o n v a n de c o n fe re n c e -o rg a n isa tie een m e rk b a a r w ereld w ijd k a ra k te r k rijg t, e n d a t d it te veel g ele g e n h e id zal sc h e p p e n to t h e t m isb ru ik e n v a n e c o n o m isc h e k ra c h t. O m tw ee re d e n e n g e lo o f ik, d a t d it in de p ra k tijk n ie t zal g esch ied en . T e n eerste m o e te n de s a m e n s p ra a k e n de a k k o o r­ d en tu ssen v e rla d e rs en re d e rs zo d a n ig w o rd e n a a n g e p a k t, d a t a a n d e c lië n te n v a n de c o n fe re n c e s een re d e lijk e en g o e ­ d e b esc h e rm in g te g e n zu lk e m isb ru ik e n w o rd t g eb o d e n — en h e t is z e k e r in h e t b elan g v an de re d e rs de v e rla d e rs o p d it p u n t g e ru st te stellen , a n d e rs k rijg en zij im m e rs te m a k e n m e t w ijd o m v a tte n d e staa tsin m e n g in g . T e n tw e e d e le e rt d e g e­ sch ied en is v a n de s c h e e p v a a rt v a n d e la a t­ ste h o n d e rd ja a r ons, d a t, als e r b e h o e fte a a n een d ie n st o n ts ta a t, d eze d ien st d o o r ie m a n d v e rs c h a ft z a l w o rd e n . Ik g e e f to e d a t e r een b e la n g rijk versch il b e s ta a t in de in v e ste rin g so m v a n g , d ie n o d ig is v o o r een c o n ta in e r-tra d e , m a a r ik tw ijfel e r n ie t a a n , d a t e r t.z .t. c o n ta in e r-c a r-

rie rs g e c h a rte rd k u n n e n w o rd e n , en d a t h e t m o g elijk w o rd t om zo niet op w e ­ re ld o m v a tte n d e sch aal, d a n to c h in tw ee ric h tin g e n , als te g e n k ra c h t van de m a m ­ m o e te n , ee n d o o rv o e rsy stee m op te z e t­ ten , m its — e n ik zeg dit n a d ru k k e lijk — d e d ien st v o ld o e n d e is v o o r de b e­ h o e fte n v a n d e tra d e èn b elangrijk g o e d k o p e r is.

C o n c lu sie Ik b e n m ij erv an b ew ust, d a t ik nog heel w at in te re ssa n te za k en o n b e sp ro k e n heb g e late n ; om e r m a a r d rie te n o em en ; d e fusie van d e z ee lie d en b o n d e n , d e fusie van de C h a m b e r o f S h ip p in g en d e B ritish S h ip p in g F e d e ra tio n , en h e t o p z e tte n v an één en k el re g e rin g slic h a a m m et re ­ g u le re n d e b ev o eg d h eid o p h e t gebied v a n d e sch e ep v aart. T o c h zo u ik, alv o re n s m ijn lezing te b e ­ ëin d ig en , no g e n k ele o p m e rk in g e n w il­ len m ak en . In d e eerste p la a ts h e e ft de com m issie e r to e b ijg ed rag en d a t de v ersch illen d e v o rm e n v an v la g d iscrim in a tie o f n a tio ­ n a le v lo o to n tw ik k e lin g in een b ree d p e r­ sp e c tie f w o rd e n g e p la a tst; d a t n e em t e c h te r n ie t w eg, d a t m e n o o k h ie rd o o r de z eer aan z ie n lijk e sch a d e die a a n so m ­ m ige g ro te lijn v a a rtre d erije n is to e g e ­ b ra c h t, n ie t k a n v erb erg en . T e n tw eed e b e h o e ft d e to ek o m stig e c o n ­ c u rre n tie n iet n o o d za k elijk erw ijs te k o ­ m e n v an d eze lfd e b ro n n e n als in h et v e r­ led en. D e fa n ta stisc h e g ro ei v a n de J a ­ p a n se eco n o m ie, en de nog m e e r fa n ­ ta stisch e g ro e i d a a rv a n in de to ek o m st, zijn alg em een b e k e n d e zak en . M a a r is h e t e v en zeer b e k e n d , d a t h e t Ja p a n se m i­ n iste rie v an v e rv o e r in 1969 een zes­ ja re n p la n b e k e n d m a a k te , w a a rin w erd g esteld, d a t de Ja p a n se vlag 60 pet van de e x p o rt (zelf al m e e r d a n 50 m iljo en to n ) en 70 p e t van d e im p o rt (n iet m in ­ d e r d a n 550 m iljo e n to n ) m o et v erv o e­ re n ? H ie rv o o r z o u h e t n o o d z a k e lijk zijn o m in de p e rio d e 1969-1975 n iet m in d e r d a n 20 m ln b rt nieuw e Ja p a n se to n n a g e te b o u w en . D eze b ijk o m en d e to n n ag e h e e ft o n g ev e er d ez elfd e o m v an g als de g eh ele h u id ig e B ritse h a n d elsv lo o t. O p de een o f a n d e re m a n ie r slagen de J a ­ p a n n e rs e r a ltijd in o m h u n p la n n e n uit te v o ere n : als zij m e t d it plan succes h e b b e n , zal h u n v lo o t b in n e n vijf ja a r e e n to ta le o m v an g h e b b e n v a n b ijn a 40 m iljo en to n b ru to , en is zij verrew eg de g ro o tste te r w ereld. M en k a n stellen, d a t d e J a p a n n e rs deze u itb re id in g h e b b e n v e rd ien d , o m d a t h u n eco n o m ie g ezo n d is, aa n d e a n d e re k an t m o g en wij de v o o rg este ld e cijfers van h u n v e rv o e r n iet n e g e ren : zij k lin k en on s o n h e ilsp elle n d in d e o re n . D e J a ­ p a n se p la n n e n zelf zijn e c h te r h e t bew ijs van h u n geloof, d a t een k ra c h tig e sc h eep ­ v a a rtin d u strie in h u n n a tio n a le belan g

is, en zij m o eten o n s stim u leren , d o o r te z e tte n en niet te aa rz elen . T e n d e rd e h eeft de B ritse sch e ep v a art th a n s een p e rio d e v an stab iliteit nodig om h a a r eigen ex p an sie en re o rg a n isatie d o o r te z e tte n en d e m en selijk e h u lp ­ b ro n n e n te v e rste rk e n . D rie ja a r lang zijn wij a a n ee n o n d e rz o e k o n d e rw o rp e n gew eest: d a t is een e rv a rin g die ons v an streek b ren g t, o o k al is h e t een stim u lan s. L a te n wij h o p e n d a t de re g e rin g spoedig to t een besluit zal k o m e n , en d at zij dit besluit g estan d zal blijven, z o n d e r te a a rz e len o f m et w ijzigingen in h a a r p o ­ litiek te d reigen. B oven alles h eb b e n wij b eh o e fte a an een p erio d e van relatiev e sta b ilite it in de fiscale p olitiek. D it b re n g t mij to t m ijn slo to p m e rk in g . E en g ez ag h eb b en d e com m issie h eeft d rie ja a r en £ . 100.000 van uw en m ijn geld besteed o m m et een ra p p o rt v a n 500 p a ­ g in a ’s v ersta n d ig e te k st en sta tistie k en ee n o n d e rz o e k in te stellen, d a t n a u w ­ k e u rig e r is gew eest d a n w elk a n d e r o n ­ d erz o e k in w elke B ritse b e d rijfsta k d a n ook. T o c h is de a lg em e n e belan g stellin g te leu rste lle n d gerin g gew eest; op de av o n d van de p u b lik a tie k o n er zelfs geen k o rte v e rm e ld in g o v e r a f in d e v e rsch il­ len d e n ie u w su itze n d in g e n v a n de BBC. M a a r la ten wij nog eens op o n s in w e r­ k e n w a t e r in dit r a p p o r t sto n d , en ik v e ro n tsch u ld ig mij niet als ik in h e rh a ­ lingen verv al: de b e d rijfsta k h e e ft een u itb re id e n d e to e k o m st; zij w o rd t m e er w in stgevend; zij b ie d t goed e m o g elijk h e­ d en v o o r hen die e r w illen w e rk e n , h e t­ zij op zee, hetzij aan d e w al; zij is een n a tio n a a l b ezit d a t re c h t h e e ft o p de a l­ gem en e ste u n m a a tre g ele n die zij th a n s van d e re g erin g o n tv a n g t en zij is in s ta a t o m h a a r eigen to ek o m stig e s tru c ­ tu re le v e ra n d e rin g e n to t sta n d te b re n ­ gen. H e t ra p p o rt to o n t on s een in d u strie v an p a rtic u lie re o n d e rn e m in g , die een sto rm g o ed h e eft d o o rsta a n , zo a ls een g o ed schip b e h o o rt te d o en. D it is, n a a r m ijn m en in g , de b e lan g rijk ste b o o d sc h a p uit h e t ra p p o rt, w a n t d it is een o n p a r­ tijdige en u ite rm a te d e sk u n d ig e b e k ra c h ­ tiging van o n ze o v ertu ig in g en . W ij b e h o e ­ ven n ie t ban g te zijn v o o r d e d a le n d e sp ira a l van slech te p re sta tie s, het o n v e r­ m o g en o m o p elk peil n ieu w e k ra c h te n a a n te tre k k e n , en p re sta tie s die te ru g ­ lo p en . G e e n en k ele b e d rijfsta k is ste rk e r d a n de m a n n e n en v ro u w e n die e r in w erk en : h e t is m ijn o v e rtu ig in g d a t wij veel m o d e rn s te bied en h e b b e n , n a a st al h e t o u d e e n ro m a n tisc h e v a n h et n a a r zee gaan , en ik tw ijfel e r n iet a an o f wij zullen k u n n e n b e sch ik k en o v er de m ee st v a k b ek w am e m en sen uit h e t lan d . M a a r wij m o e ten on s b est d o en om te laten zien w ie wij zijn. A ls wij, n a o n ze eigen in sp a n n in g e n en h e t ra p p o rt-R o c h d a le , h e t la n d en de w e re ld n ie t to n e n , d a t o n z e s c h e e p v a a rt­ in d u strie go ed is en n o g b e te r w o rd t, k u n n e n wij alleen o n sz elf h ie rv o o r een v erw ijt m ak en .

P R A K T IJ K P R O E F M E T O L IE V E R W IJ D E R IN G

O P ZEE

Een van de beide spuitbom en van de ,,G eopotes V i l ”; de olie bevindt zich ervoor en w ordt door de 21 stralen water m et zand naar be­ neden gespoten. B egin a p ril is o p d e N o o rd z e e e e n p r a k ­ tijk p ro e f g e n o m e n m e t de S h e ll-„ b e z in k ” m e th o d e v o o r h e t o p ru im e n v a n o p h et w a te r d rijv e n d e o lie. V a n d e in to ta a l o v e r b o o rd g e z e tte 100 to n o lie v e rd w e e n 95 p et. n a a r de d ie p te z o d a t d e p r o e f als g e sla a g d k a n w o rd e n b e sc h o u w d . D e „ b e z in k ” -m e th o d e w e rd o n tw ik k e ld d o o r h e t K o n in k lijk e /S h e ll E x p lo ra tie en P r o d u k tie L a b o r a to r iu m te R ijsw ijk. D e p ro e fn e m in g w e rd g e d a a n o p een k le in e 25 k m u it d e k u st, te r h o o g te v a n H o e k v a n H o lla n d . H e t p ro b le e m v a n h e t v e rw ijd e re n v a n een d rijv e n d e m a ssa o lie o p zee k a n o p d iv e rse m a n ie re n w o rd e n a a n g e p a k t, w a a rb ij e lk e te c h n ie k v a n een sp e c ifie k e e ig e n sc h a p v a n h e t b e tre ffe n d e b e strijd in g s m a te ria a l g e b ru ik m a a k t. Z o ’n te c h ­ n ie k k a n g eh eel m e c h a n isc h zijn , z o a ls b ijv o o rb e e ld a fro m e n m e t b e h u lp v a n d rijv e n d e v e rs p e rrin g e n o f a b s o rb e re n d o o r m id d e l v a n d ra a ie n d e tro m m e ls , sc h ijv en o f b a n d e n . H e t a n d e re u ite rs te is de c h e m isc h e te c h n ie k v a n fijn d isp e rg e re n d e r o lie m e t e m u lg a to re n , d ie re e d s o p vele o lie v le k k e n is g e p ro b e e rd . O fs c h o o n v e rs c h e id e n e v a n d e z e m e th o ­ d e n v o o r h e t v e rw ijd e re n v a n o lie al o p k le in e sc h a a l e n o n d e r g u n stig e o m s ta n ­ d ig h e d e n m e t e n ig su c c e s in d e p ra k tijk w o rd e n to e g e p a s t, b le e k e r g e e n e n k e le p ra k tis c h e m e th o d e te b e s ta a n o m z e e r g ro te o lie v le k k e n , t e r g ro o tte v a n en ig e d u iz e n d e n to n n e n o f m e e r, o p zee te b e s trijd e n . D it le id d e to t d e o v e rw e g in g d a t, als g ee n v a n de a n d e r e m e th o d e n e ffe c t zo u s o rte re n , h e t to t z in k e n b re n g e n v a n de

o lie o p zee a c c e p ta b e l z o u zijn als een w e lisw a a r ru w e , d o c h z e er g e m a k k e lijk e te c h n ie k . P ro e v e n in h e t K .S .E .P .L . to o n d e n a a n d a t bij h e t v e rz w a re n v a n olie m e t s o o rte ­ lijk z w a re s to ffe n d e v e rsc h e id e n e h ie r­ v o o r in a a n m e rk in g k o m e n d e m a te ria le n zich z e e r v e rsc h ille n d g e d ra g e n . G o e d k o p e , in z e e r g ro te h o e v e e lh e d e n b e s c h ik b a re m a te ria le n z o a ls z a n d , g e­ m a le n k rijt, c e m e n t o f b e n to n ie t k u n n e n de o lie w el v o o r k o rte tijd to t z in k en b re n g e n , m a a r h e t w a te r v e rd rin g t d e o lie sn el u it d e g e z o n k e n m assa, w a a r ­ d o o r d e olie w e e r a a n h e t o p p e rv la k k o m t d rijv e n . A n d e re p o e d e rs, z o a ls b lo e m v an zw av el, ta lk o f g e m a le n h o o g o v e n sla k k e n , b le k e n in la b o ra to r iu m p r o e fje s d e olie w èl p e r ­ m a n e n t to t z in k e n te b re n g e n . D e b e v o c h tig in g v a n d e p o e d e rs sp e elt h ie r een b eslisse n d e ro l. In d ie n d e d e e l­ tje s v an n a tu r e d o o r w a te r b e v o c h tig d w o rd e n (h y d ro fie l), z o a ls bij z a n d h e t g ev al is, k a n o lie z ic h n ie t p e rm a n e n t a a n h e t o p p e rv la k v a n d e k o rre ls h e c h ­ te n . M a a r als h e t m a te ria a l d o o r olie b e v o c h tig d w o r d t (o le o fie l), z o a ls bij­ v o o rb e e ld h e t g eval is bij zw avel, d a n b lijft de olie a a n de k o rre ls klev en en k a n zij n ie t m e e r d o o r w a te r w o rd e n v e rd ro n g e n . E e n o p lo ssin g v a n h e t p ro b le e m z o u g e ­ v o n d e n zijn a ls n o rm a a l h y d ro fie l z e e ­ z a n d , d a t in o v e rv lo e d a a n w e z ig is o p o f in de n a b ijh e id v a n d e p la a ts e n w a a r m a ssa le o lie v e ro n tre in ig in g e n kunnen w o rd e n v e rw a c h t, o p e e n v o u d ig e w ijze o le o fie l g e m a a k t z o u k u n n e n w o rd e n .

Shell R e s e a rc h is h ie rin g eslaa g d . U it de h o n d e rd e n c h e m ic a lië n d ie in d e in ­ d u s trie w o rd e n g e b ru ik t o m m in e ra le v aste s to ffe n te b in d e n a a n o lie -a c h tig e p ro d u k te n (z o g e n a a m d e b e v o c h tig in g sm id d e le n ), w e rd e n die s to ffe n g eselec ­ te e rd d ie h e t m e e st g e sc h ik t le k e n v o o r d it sp e c ifie k e d o el. D e ze b e v o c h tig in g sm id d e le n zijn in de to e g e p a ste ste rk te o n sc h a d e lijk v o o r vis, p la n k to n e n a n d e re in zee le v e n d e o r ­ g a n ism e n . D e re st v a n h e t p ro b le e m : tr a n s p o r t en to e p a ssin g o p zee, k o n o p e e n v o u d ig e w ijze w o rd e n o p g e lo st a a n g e z ie n b le ek d a t h e t z a n d in n a tte to e s ta n d (in z e e ­ w a te r) k a n w o rd e n b e h a n d e ld m e t d e c h e m ic a lië n en d a n als b e z in k in g sm id d e l k a n w o rd e n g e b ru ik t. N a b e stu d e rin g v a n h e t p ro b le e m in h e t L a b o ra to riu m , w e rd h e t v o lle d ig e sp ro e ip ro c e s a ld a a r o p k le in e sc h a a l b e p ro e fd . V e rv o lg e n s w e rd e n o p g ro te re sc h a a l p ro e v e n g e n o m e n m e t b e h u lp v a n een b o d e m z u ig e r e n m e t e en z e e w a a rd ig e s le e p h o p p e rz u ig e r o p h e t C a la n d k a n a a l. D e p r o e f o p d e N o o rd z e e v o rm d e de a fs lu itin g v a n de se rie re s e a rc h e x p e rim e n te n . Bij d e ze p r a k tijk p ro e f s to r tte e en k lein ta n k s c h ip c irc a 100 to n K u w e it o lie o p zee u it. O p e e n a f s ta n d v a n o n g e v e e r 30 0 m e te r d a a r a c h te r v o e r de s le e p h o p ­ p e rz u ig e r G e o p o te s V / l v a n d e b a g g e rm a a ts c h a p p ij A d ria a n V o lk e r. D e z e w as u itg e ru s t m et tw ee 20 m e te r la n g e s p u it­ b o m e n , éé n a a n s tu u rb o o rd en é é n a a n b a k b o o rd , d ie e lk w a re n v o o rz ie n v an 21 sp u itstu k k e n .

D e G e o p o te s V II s to rtte e e n z a n d /w a te r m en g se l m e t e e n so o rte lijk g e w ic h t v a n 1,2, b e h a n d e ld m e t 0,1 p e t b e v o c h tig in g sm id d e l, o v e r de o lie u it m e t h e t g e ­ n o e m d e g u n s tig e g ev o lg . A a n d e o lie w as e e n z.g. tr a c e r — w a a r ­ v o o r h e t K .S .L .A . d e re s e a rc h h a d v e r­ ric h t — to e g e v o e g d , z o d a t r e s ta n te n v a n d e v o o r h e t e x p e rim e n t g e b ru ik te o lie, die e v e n tu e e l n o g a a n s p o e le n , d u id e lijk als z o d a n ig te h e r k e n n e n z u lle n zijn . A c h te r d e s le e p h o p p e rz u ig e r v o e r een tr a w le r v a n h e t B rits e B u re a u v o o r V isse rij-o n d e rz o e k , d a t s a m e n m e t zijn N e d e rla n d s e c o lle g a a a n h e t o n d e rz o e k d e e ln a m . O ok h et rijk s o lie b e s trijd in g s v a a rtu ig S m a l A g t w a s in d e b u u rt, o m zo n o d ig r e s ta n te n tijd ig te k u n n e n b e strijd e n m e t e m u lg e re n d e m id d e le n . V o o rts w a s de M a r in e L u c h tv a a r t D ie n s t m e t e e n v lie g ­ tu ig e n e e n h e lik o p te r a a n w e z ig v o o r h e t m a k e n v a n in f r a - r o o d lu c h to p n a m e n en k le u re n f o to ’s. D e p r o e f w e rd o n d e r m e e r b ijg e w o o n d d o o r d e sk u n d ig e n v a n R ijk s w a te rs ta a t en v e rte g e n w o o rd ig e rs v a n d e o v e rh e id v a n e e n a a n ta l N o o rd z e e la n d e n en d e V e r ­ en ig d e S ta te n . D e k o s te n v a n h e t o n tw ik k e le n v a n de „ b e z in k ” -m e th o d e b e d ro e g e n tw e e m il­ jo e n g u ld e n , m e t in b e g rip v a n de f 6 0 0 .0 0 0 die de p r a k tijk p r o e f v e rg d e . D e p r a k tijk p r o e f b e s to n d h ie r u it d a t m e n k u n s tm a tig e e n o lie v le k m a a k te d o o r u it een k le in e ta n k e r o lie te s to rte n en d ez e v e rv o lg e n s te b e s trijd e n m e t een v o o r d it d o e l in g e ric h te h o p p e rz u ig e r d e G e o p o te s V I I , d ie w as u itg e ru s t m e t sp u itb o m e n . D e h o p p e rz u ig e r b r a c h t d e o lie la a g to t z in k e n d o o r e r e e n m e t een c h e m isc h h e c h tin g s m id d e l g e p r e p a r e e r d z a n d / w a te r-m e n g s e l o p te s p u ite n . A a n ­ slu ite n d o p d it e x p e rim e n t zijn g e d u r e n ­ d e c a . 5 w e k e n in h e t p ro e fg e b ie d u itg e ­ b re id e o b s e rv a tie s g e d a a n en m o n s te rs g e n o m e n d o o r R ijk s w a te rs ta a t, A fd . H a ­

C. V e r o l m e 70 j a a r Op 4 septem ber 1970 vierde scheepsbouw er de heer C. V erolm e zijn 70-ste verjaardag, te r gelegenheid w aarv an hij benoem d w erd tot ridder in de O rde van de N ederlandse Leeuw. Bij de gelukw ensen die de h eer V erolm e b e­ reikten, w aren ook die van de N ederlandse V ereniging van Technici op Scheepvaartge­ bied, w aarvan hij reeds m eer dan 30 jaren lid is. O ok de redactie van „Schip en W e rf” biedt de heer V erolm e hierbij h a a r gelukwensen aan en spreekt de hoop uit, d a t hij nog vele jaren van een goede gezondheid m oge ge­ nieten. Zij sluit zich aan bij de w oorden die de heer B. Scheffer, president-directeur (ad interim ) van h et V erolm e-concern schrijft in „V er­ olm e N ieuw s” : „W an n eer wij bij deze bij­ zondere dag even stilstaan en een blik terug­ w erpen dan zien wij m et respect h e t vele dat do o r hem werd gepresteerd. V o o ral zien wij m et bew ondering hetgeen d o o r hem en

v e n m o n d e n . B o v en d ie n h e e ft b o d e m v e rk e n n in g p la a ts g e h a d d o o r h e t D u ik b e d rijf K o n in k lijk e M a rin e . E r is m et d e tra w l g ev ist d o o r h e t R ijk sin stitu u t v o o r V is s e rij-o n d e rz o e k en h e t B ritse M in istry o f A g ric u ltu re , F o o d a n d F ish e rie s. D it a lle s h e e ft to t de v o lg e n d e re s u lta te n g e le id : Bij d e p r o e f b e z o n k h e t o liev e ld d ire c t a c h te r d e G e o p o te s V I I . H e t z a n d / o lie m e n g se l k w a m o v e r e e n c a . 50 m b re d e s tro o k o p d e b o d e m te re c h t o v e r een le n g te v a n 1800 m in een w a te rd ie p te v a n 25 m . N a a r s c h a ttin g z o n k ru im 95 p e t v a n d e o lie o n m id d e llijk . R e ste n d ie k a n s z o u ­ d e n k u n n e n g e v e n o p s tra n d v e rv u ilin g w e rd e n te rs to n d d o o r h e t R ijk so lie b e ­ s trijd in g s v a a rtu ig S m a l A g t o p g e ru im d . V a n d e b e z o n k e n olie k w a m g e d u re n d e d e e e rste d a g e n n a d e p r o e f ca. 1 m 3/ d a g in h e t p ro e fg e b ie d w e e r a a n h e t z e e ­ o p p e rv la k e n w el o v e r 4 0 0 m b re e d te en i y 2 k m le n g te . D e z e h o e v e e lh e id n a m su c c e ssie v e lijk a f to t 4 0 0 l i t e r /d a g n a 10 d a g e n , 150 l i t e r /d a g n a 15 d a g e n , 2 0 li te r /d a g n a 18 d a g e n e n p ra k tis c h n ie ts m e e r n a 33 d a g e n . In to ta a l z o u dit 10 m 3 k u n n e n b e d ra g e n . D e w e e r a a n d e o p p e rv la k te g e k o m e n o lie v e rs p re id d e zich to t ee n u ite rs t d u n n e film (m ax . 1 tie n d u iz e n d s te m m ) e n v e r­ p la a ts te z ic h m e t d e w in d . O p e e n a f ­ s ta n d v a n 3 a 4 k m v a n h e t p ro e fg e b ie d w a s d e z e film o n z ic h tb a a r g e w o rd e n . N a 33 d a g e n viel g e e n o lie film m e e r w a a r te nem en. H e t z a n d /o lie m e n g s e l b e v o n d zich n a e n k e le d a g e n o p d e z e e b o d e m in de v o rm v a n een n ie t a a n e e n g e s lo te n lu c h tig e d e k ­ la a g , d ie d e e ls o v e rz a n d w as en o v e ri­ g e n s bij a a n r a k in g g e m a k k e lijk in b e ­ w e g in g k w a m en w e e r b e z o n k . O n d a n k s d o o rg a a n s ru w w e e r e n e en k ra c h tig e sto rm zijn b u ite n h e t p r o e f ­ g e b ie d g e e n a n d e re o lie re ste n , a fk o m stig v a n d e z e p ro e f, g e sig n a le e rd , n o c h o p h e t s tr a n d n o c h o p zee.

zijn m edew erkers sinds de tw eede w ereld­ oorlog d o o r noeste aerbeid en m et m oed en visie werd opgebouw d” .

N IE U W E

U IT G A V E N

N ieuw e scheepsbouwnorm voor ogen en gaffels Bij h et N ederlands N orm alisatie-instituut is verschenen de 2e druk van N E N 2501 „O gen en gaffels voor belasting op tre k ” . D e v oornaam ste wijzigingen bestaan uit een uitbreiding van de belastingsreeks to t 1000 tf en een verbeterd voorstel vo o r d e lasconstructie. D e steeds toenem ende belastingen v a n laadgerei enz. m et de daarm ee gepaard gaande hogere krachten in de onderdelen, m aakten uitbreiding van de belastingsreeks to t deze hoogte noodzakelijk. D e afm etingen van ogen en gaffels to t en m et 250 t volgens deze norm zijn in overeen­ stem m ing m et de D uitse norm D IN 82020. E xem plaren van deze norm zijn verkrijgbaar bij het N ederlands N orm alisatie-instituut,

W a t b e tre ft de m o g e lijk e in v lo e d v a n de g e z o n k e n o lie o p d e v isserij: m e n k e n t d e re s u lta te n v a n h e t p ro e fv isse n in het g e b ie d v a n h e t e x p e rim e n t d o o r h e t R ijks in s titu u t v o o r V isse rij-o n d e rz o e k en d o o r h e t M in istry o f A g ric u ltu re , F o o d a n d F ish e rie s. Bij v issen m et d e tra w l in d e v o lle len g te d o o r h et p ro e fg e b ie d e n k e le d a g e n n a h et b e z in k e n w e rd g e c o n s ta te e rd d a t de v a n g st n a a r o lie ro o k . Z o w e l v a n g st als n e t v e rto o n d e n te k e n e n d a t ze m et olie in a a n ra k in g w a re n gew eest. V issen , g a rn a le n e.d ., d ie d ire c t in sc h o o n stro m e n d w a te r g e b ra c h t o f g ew assen w a re n , v e rlo re n o lie sm a a k e n g e u r en w a re n g o e d v o o r de c o n s u m p tie . H e t fe it d a t h e t b e z o n k e n o lie /z a n d -m e n g s e l n ie t e en a a n e e n g e s lo te n „ k o e k ” v o rm t, k a n als een v o o rd e e l g ezien w o rd e n w e g e n s d e g e rin g e re k a n se n o p v e rv u i­ lin g v a n n e t e n v an g st. V o o r v o g els b leek de d u n n e o lie film g ee n b ijz o n d e re a a n tre k k in g s k r a c h t te hebben. M en k a n u it h e t b o v e n s ta a n d e c o n c lu ­ d e re n d a t h e t p rin c ip e e n d e u itv o e rin g v a n d e m e th o d e g o ed zijn. E e n k lein g e d e e lte v an d e o lie k o m t n a b e strijd in g w e e r a a n de o p p e rv la k te . D e m e th o d e h e e ft in b eg in se l g e v o lg en v o o r flo r a en fa u n a in zee. T e r u g h o u ­ d e n d h e id is d a a ro m g e w e n st bij to e p a s ­ sing o p v isse rijg ro n d e n . O p e ra tio n e e l-te c h n is c h h e e ft de m e th o d e b e p e rk in g e n te n a a n z ie n v a n h e t b estrijd in g sg e b ie d . V o lg e n s d e b e tro k k e n a u to rite ite n is d e z e m e th o d e g e sc h ik t v o o r d e b e s trij­ d in g v a n m a ssa le o lie v e ro n tre in ig in g e n o p zee o p g ro te sc h a a l. D it is d a n o o k h et d o el w a a rv o o r d e z e m e th o d e d o o r S hell en „ A d ra a n V o lk e r” o n tw ik k e ld is. V o o r d e z e to e p a ssin g zijn d e k o s te n r e la ­ tie f g e rin g . „OLIE”, M aandblad voor het personeel der tot de K oninklijke/Shell G roep behorende M aatschappijen.

Polakw eg 5 te Rijswijk (Z.H.) tegen onder­ staande p rijz e n : N iet-contribuanten : ƒ 4,50 C ontribuanten : ƒ 3,— Studie-doeleinden : ƒ 1,50 Bij aantallen gelden belangrijke kortingen. Moormans Jaarboek voor Scheepvaart en Scheepsbouw 1970 V erschenen is de 41e uitgave van M oorm ans Jaarboek voor S cheepvaart en Scheepsbouw 1970 het zgn. „O ranjeboek” . Ten opzichte van de uitgave 1969 w erd dit jaarb o ek w eer uitgebreid. D e voornaam ste veranderingen betreffen het zoveel m ogelijk noem en van de directies van rederijen, h et aantal schepen en het geven van d e nam en van schepen van de desbetreffende rederijen. D e opsom m ing van de directies en com m issarissen is evenwel nog lang niet volledig. H et keurig verzorgde boek bevat zes hoofd­ indelingen, n l . : A lgem ene onderw erpen, Scheepvaart, Scheepsbouw , H andel en In ­ dustrie, D iensten en Bem oeiingen.

V E R L E N G I N G V A N S C H E P E N D O O R DE A M S T E R D A M S C H E D R O O G D O K M A A T S C H A P P IJ N .V. O p 24 a u g u stu s 1970 lev erd e de A m ste rd a m sc h e D ro o g d o k -M a a tsc h a p p ij N .V . h et m .s. T ita n ia o p a a n de te H elsin k i gevestigde F in la n d S te a m sh ip C o m p a n y L td ., n a d it sch ip als e e rste van een serie van 3 sch ep en te h e b b e n v e rle n g d . D e rederij b eo o g t m et d eze v e rle n g in g e n o p snelle en g o e d k o p e w ijze h a a r v e rv o e rs­ c a p a c ite it te v e rg ro te n . D e v e rle n g in g is als v o lg t to t sta n d ge­ b ra c h t. H e t m .s. T ita n ia w erd in één van d e d rijv e n d e d o k k e n van de w erf a c h te r h e t m id sc h e e p sd e k h u is d o o rm id ­ den g esn e d e n , h e t v o o rsc h ip w erd v e r­ volgens o p sle d e n n a a r v o re n g e tro k k e n en te n slo tte w erd de v o o ra f v e rv a a rd ig d e n ieu w e m id sc h e e p sse c tie v a n 11,4 m len g te en m e t een g e w ic h t v an ca. 103 to n d o o r m idd el v a n een d rijv e n d e b o k tu s ­ sen de sc h e e p sh e lfte n g e p la a tst en in g e­ last. D eze v e rle n g in g w erd in n au w e sa m e n ­ w erk in g m e t d e R ed erij en D et n o rsk e V e rita s v o o rb e re id . B ijz o n d e re a a n d a c h t w erd d a a rb ij b esteed a a n de lan g ssch eep se ste rk te. B ere k en in g e n u itg e v o e rd d o o r m id d el van h e t N o rs k e V e rita s c o m p u te r-c e n tru m te r v a stste llin g v an d e w e e rsta n d sm o d u lu s van h et m id sc h e e p sg e d e elte , re ­ su lte e rd e n in h e t lassen v an 2 v e rste rk in g sstrip p e n u it St. D . o p de sc h e e rg a n g a a n S.B. en B.B. zijde. V o ld o e n d e d w a rssc h e e p se ste rk te ter p la a tse v a n L u ik h o o fd no . 2 k o n w o rd e n v e rk re g e n d o o r een c o n s tru c tie v an o n ­ g e ste u n d e , d o o sv o rm ig e ra a m s p a n te n in het ru im , m et een v e rste rk in g sb a lk in h e t

Fig. 1.

H et plaatsen van de nieuwe m idscheepssectie in het drijvende dok b o v e n d e k se lu ik h o o fd no. 2 en tw ee s tu t­ te n a a n w e erszijd en in h e t tu sse n d e k en in h e t ru im , w a a rb ij d e v e rste rk in g sb a lk w e g n e e m b a a r a a n g e b ra c h t w e rd te n e in d e het la d e n e n lo ssen van e x tra lan g e colli m ogelijk te m a k e n . B o v e n d ie n w e rd e e n uit flu o re sc e re n d e b u is la m p -o rn a m e n te n b e sta a n d v e rlich tin g ssy steem in h e t ru im g e ïn sta lle e rd . A ls gevolg v a n deze v e rle n g in g tra d e n de v olg en d e w ijzigingen in d e v o o rn a a m ste g eg evens v a n h e t m .s. T ita n ia op: voor

na v e rle n g in g 8 9 .0 2 5 m 100.425 m

L e n g te o v e r alles L en g te tu sse n d e lo o d lijn e n . . . . 8 1 .3 6 0 m D ie p g a n g ............... 5 .6 3 4 m D e a d w e ig h t ca. 2 8 3 5 to n / 1000 kg L u ik h o o fd no. 2, len g te . . . 1 6 .7 2 0 m

Fig. 2.

D e zusterschepen Titania nd verlenging en Taurus vóór verlenging naast elkaar bij de A .D.M .

9 2 .7 6 0 m 5 .6 3 4 m 3 4 7 0 to n / 1000 kg 2 5 .8 4 0 m

T ijd e n s de v e rle n g in g p a sse e rd e h e t m .s. T ita n ia zijn S p ec ial S u rv ey e n w e rd e n sc h a d e re p a ra tie s u itg e v o e rd ; alle w e rk ­ z a a m h e d e n a a n d it sch ip k o n d e n b in n e n d e o v e re e n g e k o m en lev e rtijd w o rd e n v o lto o id . D e v e rlen g in g v a n d e z u ste rsc h e p e n T a u ru s e n T e llu s zal in d e k o m e n d e m a a n d e n p la a tsv in d e n .

T R A C E B U I S L E I D I N G S T R A A T S P O E D I G T E R V I S IE B in n e n k o rt zal h e t rijk h e t v o o rg e ste ld e tra c é o p e n b a a r m a k e n v a n een b u isle id in g stra a t v a n a f P e rn is v ia K lu n d e rt n a a r de B elgische g re n s en de p ro v in c ie Z e e la n d . D e p la n n e n v o o r d eze b u isle id in g stra a t zu llen sp o ed ig te r visie w o rd e n gelegd in de tw in tig g e m e e n te n , w a a r v o o r d it tra c é w ellich t o n te ig e n in g e n zu llen p la a tsh e b b e n . G e d u re n d e een p e rio d e v an v ie r w ek en k u n n e n b e la n g h e b b e n ­ d en h u n b ezw aren teg en deze p la n n e n in d ie n e n bij de m in iste r van V e rk e e r en W a te rsta a t. D e le id in g stra a t zo als d ie th a n s is g e p ro je c te e rd , is to ta a l n e g e n ­ tig k ilo m e te r lang. N a a r v e rw a c h tin g zal e in d d it ja a r o f begin 1971 m e t de a a n le g een b e g in k u n n e n w o rd e n g em aak t. H e t v o o rg e ste ld e tra c é v an d e le id in g stra a t volgt de ro u te v a n d e p ijp die th a n s w o rd t gelegd d o o r S hell N e d e rla n d C h em ie v a n P e rn is n a a r T e rn e u z e n en g ed eeltelijk de ro u te v a n een pijp die d o o r een o lie c o n so rtiu m v an R o tte rd a m n a a r A n t­ w e rp e n w o rd t aan g eleg d . N ab ij K lu n d e rt, in de b u u r t v a n e e n g e p ro je c te erd in d u strie ­ te rre in , w o rd t th a n s een p ro e fv a k v a n deze b u isle id in g stra a t in g e rich t, o m de v ersc h ille n d e p ro b le m e n die de a a n leg m et zich m ee b re n g t te b e stu d e re n . D e e rv a rin g e n die h ierb ij w o rd e n o p g e d a a n , z u lle n w o rd e n b e n u t bij h e t o p stellen v an de p la n n e n v o o r de in ric h tin g v a n de g ehele le id in g stra a t. H e t p ro je c t w o rd t u itg e v o e rd d o o r e e n p ro je c tb u re a u , w a a rin d o o r R ijk sw a te rsta a t n a u w w o rd t sa m e n g e w e rk t m e t de c u ltu u r­ te c h n isc h e d ien st v a n h e t m in iste rie v a n L a n d b o u w en V isserij. E e n s tro o k g ro n d m e t een g e m id d e ld e b re e d te v a n h o n d e rd m e te r zal v o o r d e a a n le g v a n d e p ijp le id in g e n g esch ik t w o rd e n g em a ak t. D e b u iz e n zu llen in d eze s tro o k w o rd e n gelegd o p een m inim ale, m a a r veilige o n d e rlin g e a fsta n d en o p e e n c o n s ta n te d ie p te v a n één m ete r. Z ij zijn b e ste m d v o o r h e t o n d e rg ro n d s tra n s p o rt v a n a a rd g a s, olie en o lie p ro d u k te n , g asv o rm ig e en v lo e ib a re c h e ­ m ische g ro n d sto ffe n , h a lf-fa b rik a te n e n e in d p ro d u k te n , d rin k ­ w a ter, in d u s trie w a te r en a fv a lw a te r. B e la n g h e b b e n d e n k u n n e n in d e z e b o u w rijp e stro o k teg e n b e ­ ta lin g v a n een te b e p a le n ta rie f h u n leid in g en leggen, w aa rb ij zij de v o o rsc h rifte n , v o o ra l die m et b e tre k k in g to t de veiligheid, in ach t d ie n e n te n em en . O n d e r a u sp ic ië n v a n h e t p ro je c tb u re a u w o rd e n th a n s p ro e v e n g e n o m e n o m d e risic o ’s te b e p a le n . Bij v o o rb a a t k u n n e n d a n m a a tre g e le n te r v o o rk o m in g v an o n g e lu k k e n w o rd e n opgesteld. D e s tr a a t zal d o o r h et rijk geheel g ereed w o rd e n g em aa k t, m e t in b eg rip v a n de a a n p a ssin g v a n h e t w a te rb e h e ersin g ssy steem . S lo ten , w a te rlo p e n en d ra in e rin g s w e rk e n z u lle n gew ijzigd m o e ­ ten w o rd e n . A c h te rg ro n d v o o r de in ric h tin g v an e e n d erg elijk e b u isle id in g ­ s tra a t v o rm t d e g e d a c h te d a t b u n d e lin g v a n een g ro o t aan tal

b uisleid in g en in e e n z elfd e gebied en ric h tin g , v e rd e re v e rsn ip ­ p e rin g v an de sc h a a rse ru im te v o o rk o m t. D e g e m e e n te n w a a r h e t v o o rlo p ig tra c é van de b u isle id in g stra a t te r visie w o rd t gelegd zijn R o tte rd a m , P o o rtu g a a l, R h o o n , H e in e n o o rd , M ijn sh e e re n la n d , W estm aas, K la asw a al, N u m a n sd o rp , S trijen , K lu n d e rt, Z e v e n b e rg en , S ta n d d a a rb u ite n , O u d ­ en N ie u w -G a ste l, R o o se n d a a l en N isp e n , W ouw , B ergen o p Z o o m , W o e n sd re ch t, R u c p h e n , O u d e n b o sc h en H oeven.

teiten , sp o o rw a g o n s en w e g v e rv o er v an C a n a d ia n P a c ific . D e C P V o y a g e u r, d e C P D isc o v e re r en d e C P T ra d e r h e b b e n een d ra a g v e rm o g e n van 16.000 td w en k u n n e n p e r reis 7 0 0 20 -v o ets c o n ta in e rs o f een c o m b in a tie v a n 20- en 4 0 -v o ets v erv o ere n . D e m a a tsc h a p p ij h eeft v o o r al d eze tra n s p o rt-h u lp m id d e le n o rd e rs g e­ p la a tst ten b e h o ev e v a n h a a r in te rm o d a le c o n ta in e rsy ste e m tu ssen E u ro p a en N o o rd -A m e rik a .

H e t n ie u w ste c o n ta in e rs c h ip v a n C P S hips, C a n a d ia n P a c ific , de C P V o y a g e u r w erd o n la n g s bij C a m m e ll L a ird te B ir­ k e n h e a d in E n g e la n d te w a te r g elaten . D e ze sc h e e p sw e rf b o u w t in to ta a l d rie c o n ta in e rs c h e p e n v o o r C P S h ip s, d ie o p

d e c o n ta in e rd ie n s t T ilb u ry , R o tte rd a m , Q u eb ec zu llen w o rd e n ingezet. D e d rie sch e p en d ie g e z a m e n lijk ± $ 8 m iljo en k o ste n , v o rm e n slech ts e en o n d e r­ deel van d e to ta le in v e ste rin g in sch ep en , c o n ta in e rs, la a d -a p p a ra tu u r, h a v e n fa c ili­

D e jo n g ste a a n w in st van de C P Ships vlo o t w erd bij d e te w a te rla tin g o p g e ­ w a ch t d o o r h e t lu x u e u z e p assag ie rssch ip van d e m a a tsc h a p p ij, d e E m p re ss o f C a­ nada. M et d e u itb re id in g k o m t C a n a d ia n P a c i­ fic te g e m o e t a a n d e sn e lg ro e ie n d e v ra a g n a a r c o n ta in e rtra n s p o rt v a n E u ro p a n a a r C anada.

NEDERLANDSE

V E R E N IG IN G

VAN

T E C H N IC I

OP

SCHEEPVAARTGEBIED

Programma van lezingen en excursies voor hel najaar 1970 en het voorjaar 1971 Zoals op de Algem ene Ledenvergadering van 25 april 1970 is aangekondigd: N ieuw e uitwateringsvoorschriften. door ir. H, 26 febr. ’71 (vr) 22 sept. ’70 (di) R. de Jong, Scheepsbouw kundig adviseur bij A m sterdam G roningen de Scheepvaart Inspectie. 24 sept. ’70 (do) 23 mrt. ’71 (di) Voortstuwingsinstallaties van containersche­ R otterdam G roningen pen. 25 sept. ’70 (vr) 24 mrt. ’71 (wo) A m sterdam R otterdam Ervaring op een scheepswerf hij de houw van 20 okt. ’70 (di) 25 mrt. ’71 (do) booreilanden, met film vertoning, G roningen A m sterdam d oor ir. H. W. Stapel. (do) 22 okt. ’70 22 apr. ’71 (do) Toepassing van en ervaring m et Voith SchneiR otterdam R otterdam der propellers bij sleepboten, door H. A. van (vr) 23 okt. ’70 Leeuwen. A m sterdam Deze voordracht vorm t een inleiding op een 26 nov. ’70 (do) Tew alerlalen van zeer grote schepen, do o r ir. excursie per schip van de Spidodienst (m et R otterdam J. Ch. de D oes en m edewerkers. V.S. propeller) n aa r het E uropoortgebied en 27 nov. ’70 (vr) een dem onstratie van de nieuwe haven-zeeA m sterdam sleepboten m et V.S. propellers. ca. half dec. 70 Vrije keuze onderwerp voor elk der afdelingen. ca. half mei ’71 Vrije keuze onderwerp voor elk der afdelingen. 26 jan. ’71 A specten van scheeps- en scheepsmachinerepa(di) G roningen raties, door ir. C. Scherpenhuijsen. eind april of Jaarvergadering bij Hoogovens, IJm uiden. 28 jan. ’71 (do) begin mei ’71 R otterdam 29 jan. ’71 (vr) A m sterdam Bovenstaand program m a zal in ,,Schip en W e r f’ worden herhaald. 6 febr. ’71 (za) Jaardincr in „De Doelen” te Rotterdam. Wijzigingen o f aanvullingen kunnen hierin voorkom en. Bovendien 23 febr. ’71 (di) Containerschepen, door ir. E. V ossnack of één zal van elke vergadering o f andere bijeenkom st aan leden en be­ G roningen van zijn m edewerkers. gunstigers een convocatie worden gezonden. 25 febr. ’71 (do) H et bezoeken van vergaderingen waarin lezingen worden gehouden, R otterdam gelieve m en dus alleen te doen na ontvangst van een convocatie. Het bestuur verzoekt leden welke wensen of ideeën hebben betreffende voordrachten, lezingen, films en/of excursies voor het volgende seizoen, deze aan het secretariaat, Burg. s’JacobpIein 10, Rotterdam-2, kenbaar te willen maken.

V e r k ie z in g wegens p e rio d ie k a ftre d e n van de a fd e lin g s v e rte g e n w o o rd ig e r van de a fd e lin g „ R o t t e r d a m ” In verband met het periodiek aftreden van de afdelingsvertegenwoordiger in het hoofdbestuur, de heer ir. J. N. Joustra, zal een verkiezing worden iiitgcsclircvcn. Het bestuur van de afdeling „Rotterdam” stelt als kandidaten voor: 1. Ir. J. N . Joustra (herkiesbaar). 2. Ir. J. P. Corver. Volgens artikel 14 lid 4 van de statuten kunnen vóór 15 oktober a.s. bij de algemeen secretaris eveneens kandidaten worden voorgesteld, ondersteund door minstens 10 leden.

LEDENLIJST N ED ER LA N D SE VERENIGING V A N TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED Het bljjkt dat er tydens het fabricage­ proces van de Ledenlijst 1970 voor een aantal exemplaren een lijmsoort is gebruikt, waarvan de droging niet conform de gegeven kwalificaties is. Indien daaronder liet U gezonden exemplaar mocht zjjn, verzoeken wij U het boek aan Uitgevers Wyt-Rottcrdani 6, Pieter de Hoochweg 111 te retourneren met bjjsluiting van een strookje waarop Uw naani en adres. U ontvangt dan prompt een goed exemplaar. UITGEVERS WYT-ROTTERÜAM

N IE U W S B E R IC H TE N PERSONALIA van den B om Jr.f Op 28 augustus 1970 overleed te A m ster­ dam in de leeftijd van 72 ja a r de heer

W.

W. van den Born Jr., oud-directeur N.V. G roeneveld, Van der Poll & C o ’s Electrotechnische F abriek te A m sterdam . D e heer Van den Born was lid van de N e ­ derlandse Vereniging van T echnici op Scheepvaartgebied. Ir. J. W. Heil t O p 6 septem ber 1970 overleed te R o tter­ d am in de leeftijd van 86 jaar de heer ir. J. W. Heil, oud-leraar School voor Scheepsw erktuigkundigen te R otterdam en oudredacteur van „Schip en W erf” . De heer Heil was lid van de N ederlandse Vereniging van Technici op Scheepvaartgebied. In één der eerstvolgende num m ers van „Schip en W erf” zal een necrologie van de heer Heil w orden opgenom en. Vertegenwoordiging van Bureau Veritas in India In verband m et de uitbreiding van haar activiteiten in India heeft Bureau Veritas ingaande 1 augustus 1970 een nieuw kan­ to o r geopend in Bom bay, w aartoe ingaan­ de dezelfde datum de heer ir. L. N orbedo to t „resident engineer” in India is benoem d. Mutaties Shell Tankers N .V ., Rotterdam Met ingang van 1 augustus 1970 werd de sectie „E xterne Technische Betrekkingen” opgericht, welke onder leiding staat van de

heer L. Kerstens. V anaf dezelfde datum is de heer A. Baljet de heer L. K erstens opge­ volgd als C hef Technische Dienst. Reünie Dordtse scheepsbouwers Op 10 oktober 1970 zal de jaarlijkse reünie van de afgestudeerden van de H.T.S. D o r­ drecht, afdeling Scheepsbouwkunde, plaats­ vinden in Hotel Ponsen te D ordrecht. A an­ vang 14.00 uur. 40-jarig jubileum P. G. W. Buhre Op 15 juli 1970 herdacht de heer P. G. W. B uhre zijn 40-jarig jubileum bij K oopm an & C o en A lfa-Laval N.V. te A m sterdam . Op 3 septem ber jl. werd te r gelegenheid hiervan een receptie gehouden in de R ot­ terdam Zaal van het H ilton H otel te R o t­ terdam . Vereniging van Hogere Zeevaartscholen in Nederland (V.H.Z.S.) In de ledenvergadering van de V ereniging van H ogere Zeevaartscholen in N ederland, gehouden op 17 april 1970 te A m sterdam , is de heer J. J. Stecnsm a afgetreden als voorzitter. T o t voorzitter van de Vereniging is be­ noem d de heer ir. A. M. Poot, lid van het bestuur van de H ogere Z eevaartschool voor scheepsw erktuigkundigen te A m ster­ dam.

A. Groenendijk benoemd tot directeur N .V . Mavoni M ede in verband m et de sterke groei der activiteiten van de N .V . M avom te A lphen aan den Rijn op het gebied van de m etaalverzorging is de h eer A. G roenendijk tot m ededirecteur benoem d. De heer G roenendijk, die reeds 20 ja a r aan de N .V . M avom is verbonden, zal sam en m et de heer A. T hom assen Jr. deze ven­ nootschap leiden. Hij was voordien com m ercieel adjunct-directeu r van dit bedrijf, d at p rodukten en ap p araten levert voor de m etaalverzorging. Bureau Vandenberg N .V . geopend Te Velsen is op 1 septem ber 1970 het Scheeps- en W erktuigbouw kundig exper­ tise- en adviesbureau V andenberg N.V. h a a r activiteiten begonnen. De leiding b erust bij de h eer P. van den Berg. De w erkzaam heden van bureau V an d en ­ berg N.V. houden niet alleen in het u it­ voeren van expertises en het geven van adviezen op scheeps- en w erktuigbouw kun­ dig gebied, m aar ook het zee- en sleep­ klaar m aken van alle m ogelijke vaartuigen. H et bureau kan ook ingeschakeld w orden vo o r advies en toezicht bij h et bergen van schepen en drijvend m aterieel. D e heer Van den Berg was gedurende de laatste ach t ja a r chef technische dienst van de IJm uidense zeesleepvaart- en bergingsm aatschappij N .V . B ureau W ijsm uller. D aa rv o o r was hij hoofdw erktuigkundige grote v a a rt en bedrijfsleider van w erf en w erkplaatsen van een internationaal ge­ oriënteerd aannem ingsbedrijf. „M etaalverzorging 1971” op 16 oktober 1970 in de D oelen te Rotterdam O p 16 okto b er a.s. organiseert de N.V. M avom in de kleine Z aal van de D oelen te R o tterd am een technische dag, die het them a heeft „M etaalverzorging 1971” . D e dag zal nl. in het teken staan van m etaalreiniging en -ontvetting, terw ijl tevens ac­ tuele problem en w orden b eh andeld zoals veiligheid en m ilieubeheer, in v erband m et de gekozen reinigingsm iddelen. Inleiders van internationaal niveau b eh an ­ delen de m odernste, op de toekom st ge­ richte m etaalverzorgingsm ethodieken. D ow Chem ical te R otterdam en V iruly te M aarssen hebben enige inleiders beschikbaar gesteld. H ierd o o r is het o.m. m ogelijk dat op één dag de m érites van twee geheel verschillende reinigingssystem en, nl. alk a­ lische processen op basis van w ater en watervrije system en op basis van oplosm id­ delen, tegen elk aar kunnen w orden afge­ wogen. D e organiserende M avom is o.a. distri­ bu teu r van D ow C hem ical v oor gechlo­ reerde oplosm iddelen zoals C hlorothene N U en V G ; alsm ede van V iruly voor SU(alkalische)m etaalreinigers. VOM— Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Metalen, Bilthoven Nieuw cursusprogramma van de VOM H et prog ram m a van technische cursussen van de V ereniging voor O ppervlaktetechnieken van M etalen voor het seizoen 1970 1971 is verschenen. H et p rogram m a om vat cursussen op LTS- en H TS-niveau op het gebied van lak- en verfbedekkingen op m etalen, galvanotechniek, oppervlaktebe­ handelingen van alum inium , beitsen en fosfateren, slijpen en polijsten. G eheel nieuw is de cursus lak- en verfbedekkingen A I, het eerste deel van een tw eejarige cursus op LTS-niveau.

Bijzondere verm elding verdienen de alge­ m ene inform atie cursus en de cursus keuzetechniek. D eze laatste cursussen zijn vooral van belang voor technici die niet op het betreffende vakgebied w erkzaam zijn, m aar hierm ee wel te m aken hebben. H et program m a kan w orden aangevraagd bij de VOM , Soestdijkseweg 246 zuid. post­ bus 120, Bilthoven, tel. 030-787111. Publication of a technical paper „An experimental investigation of the dispersion of hydrocarbon gas during the loading of tankers” The In ternational Oil T an k er Term inal Safety G roup (I.O .T.T.S.G .) recently an ­ nounced the publication o f their „ In te r­ national Oil T anker and T erm inal Safety G u id e” . This group now announce the im pending publication of a technical paper on wind tunnel m odel-scale investigations carried out by them over a three-year period on the dispersion of hydrocarbon gas during the loading of tankers. T he paper describes the wind tunnel experim ents, the results obtained and conclusions to be draw n from these results. These conclusions lead to guidelines to establishing quantitative d ata to assist in the design of cargo tank vent system s on tankers so as to m inim ise the risk of a flam m able gas concentration contacting a source o f ignition. It draws atten tion to the advantages of venting cargo tanks vertically upw ards at high velocity through unobstructed openings. T he paper is a valuable contribution for new tanker buildings and in addition to tan k er ow ners and operators, it is of par­ ticular interest to tan k er designers and shipbuilders. T he paper, whose au th o r is dr. K. G. B rum m age, D. I. C., Ph. D „ F. Inst. Pet., A. Inst.P., will be available a t the end of Septem ber, 1970. Copies, price £ 2 plus postage, can be obtained through: T he Institute o f P etroleum , 61 N ew C a­ vendish Street, London, W IM 8AR, E ng­ land. Lindeteves-Jacnberg N.V., Amsterdam Begin dit ja a r is d o o r E nglish Electric Diesels Ltd. Engeland een nieuw e w erk­ m aatschappij opgericht onder de naam R uston Paxm an Diesels Lim ited te N ew tonÏe-W illows. L indeteves-Jacoberg N.V. behartigt sinds april 1970 de alleenvertegenw oordiging voor N ederland van R uston Paxm an D ie­ sels Ltd. Instituut voor Scheepvaart en Scheepsbouw, Rotterdam In augustus 1970 bedroeg het aantal be­ zoekers aan het m useum 1858 en aan de bibliotheek 175. V oorts w erden er 1359 boeken uitgeleend en 342 inlichtingen ver­ strekt. T ewaterlatingen Op 28 augustus 1970 vond bij de Scheeps­ w erf H oogezand N .V. te H oogezand de tew aterlating plaats van het m otorvrachtschip Owenglas, bouw num m er 156, d at w ordt gebouw d in o p dracht van G reenore F erry Services, L td. te D ublin (Iërland). H et schip w ordt ingericht voor het ver­ voer van flats en containers en heeft een laadverm ogen van ca. 1500 ton. D e hoofdafm etingen zijn: lengte over alles 78,45 m , lengte tussen loodlijnen 72,70 m, breedte op spant 11,60, holte tusse n d ek /h o o fd d ek 4,06 m /6,21 m , diepgang beladen 4,02 m.

In de m otorkam er zal w orden opgesteld een 8 cilinder 4 tak t M .A .K .-dieselm otor van 1500 pk die het schip een snelheid zal geven van ca. 13,5 knopen. De bouw geschiedt onder toezicht van Lloyds Register of Shipping en Irish B.O.T. Op de vrijgekom en bouw plaats zal de kiel w orden gelegd van een vrachtschip voor W estduitse rekening m et een laadverm o­ gen van ca. 1330 t.d.w. Op 4 septem ber 1970 w erd op de tot de I.H .C . H olland groep behorende w erf Verschure & Co. te A m sterdam de em m erm olen Aretusa m et goed gevolg te w ater gelaten, in aanbouw voor de C om pagnia C onstruzioni G enerali s.r.1. te Rom e. De doopplechtigheid w erd verricht do o r m evrouw M. S. R ania-B adellino, echtge­ note van de directeur van de C .C .G ., de heer U. Karna. De ponton is 56 m lang en 13 m breed. De A retusa w ordt voorzien van em m ers, die een inhoud hebben van 500 liter. Zij zijn speciaal geschikt om te baggeren in gebroken rotsgrond. De em m erketting w ordt aangedreven do o r vier elektrom o­ toren, die sam en 600 pk ontw ikkelen. In de baggerm olen w ordt een totaal dieselverm ogen geïnstalleerd van m eer dan 1200 pk. De m axim ale baggerdiepte — m et verlengde ladder — bedraagt m aar liefst 33 meter! Over enige tijd is de A retusa gereed om aan het w erk te gaan. D it zal zijn in de baai van A ugusta op Sicilië, w aar een groot baggerw erk w ordt uitgevoerd. E r werken al enkele andere I.H .C. H olland produkten. H et zijn de eerder d it ja a r af­ geleverde em m erm olen Augusta, het rotsb oorhefponton PR007 Teredo en twee zelfvarende splijtbakken van het type „IH C O m nibarge”. O ok w erkt er de in 1967 ge­ bouwde, grote cutterzuiger PR201 Venezia. Sam en zijn zij bezig de op rotsgrond ge­ bouwde m arine- en bulkgoederenhaven ge­ schikt te m aken voor schepen m et een grotere diepgang. Op 8 septem ber 1970 vond op de V erolm e Scheepsw erf te H eusden de doop en de tew aterlating plaats van de sleephopper­ zuiger V olvnx H ollandia (bouw nr. 825). D e doopplechtigheid werd verricht door m e­ vrouw A. A. van O ord-V isser. De sleephop­ perzuiger is voor de in U trecht gevestigde firm a D redging V 0 2 in aanbouw . De hoofdafm etingen zijn: lengte over alles 112,50 m, lengte tussen de loodlijnen 104 m, breedte op de spanten 19 m, holte in de zijde 9,80 m, diepgang 8,60 m, zuigdiepte 22,50 m, laadruim inhoud ca. 5800 m 8. H et vaartuig w ordt gebouwd o n der toezicht van B ureau V eritas te r verkrijging van de K lasse 1.3/3 D (H aute M er) 1-1 A & C P, terwijl tevens voldaan zal w orden aan de eisen van Scheepvaartinspectie. De voortstuw ing zal geschieden do o r 2 stuks „M irrlees” scheepsdieselm otoren, type KM 8 M ajor, elk m et een verm ogen van 3.400 pk bij 525 o m w /m in , terwijl het schip uitgerust w ordt m et 2 stuks „Lips” verstel­ bare scheepsschroeven, via reductiekasten. V oorts w ordt het schip voorzien van: a) 2 zuigbuizen m et een diam eter van 900 mm 0 , die tijdens het baggeren aangesloten w orden op 2 baggerpom pen, die elk w or­ den aangedreven do o r een „Lister-BIackstone” dieselm otor, type ETSL 16, elk m et een verm ogen van 1.700 pk. b) 2 persleidingen m et een diam eter van 800 mm 0 , die aan dek gecom bineerd w orden tot 1 leiding van 1100 mm 0 . H et vaartuig is geschikt voor het uitbag­ g e ren v a n v a arg eu le n to t een m axim ale diep­

te van 22,50 m eter (voorzieningen zijn ge­ troffen voor het eventueel baggeren op g ro ­ tere diepten w anneer d it wenselijk zou blij­ ken) en voor het transporteren van de uit­ gebaggerde specie. H et schip kan overal ter w ereld ingezet w orden; d a a rto e is de gehele uitrusting tevens geschikt voor even­ tuele dienst in de tropen. H et schip w ordt uitgerust m et 20 cirkel­ vorm ige bodem kleppen van 3200 mm d ia­ m eter, die geopend en gesloten w orden m et behulp van hydraulische cilinders m et een sluitkracht van 140 ton. De dekw erktuigen om vatten: 2 elektrische voorankerlieren en 1 dito ach teran k erlier; 1 rijdende scheepskraan en 2 loopkranen ä 10 ton in de p om pkam er; 1 elektrisch­ hydraulische stuurm achine. De w oonruim ten in het schip zijn geschikt voor in to taal 46 personen. Als nautische ap p a ra tu u r w orden geïnstal­ leerd: elektrisch log, radiotelefonie-installatie, rad arin stallatie, gyrokom pas, stan­ daardkom p as en dochterkom pas. De bouw van dit schip betekent ten dele het voortzetten van een traditie. De w erf te H eusden heeft voor één der twee particip an ten in „D redging V 0 2 ” , nam elijk de A annem ingsm aatschappij Jac. G. van O ord N .V . te U trech t, reeds een hele baggervloot gebouw d, te weten: — de cutterzuiger U trecht — de profielzuigers R o tterd a m en Westerschclde — de bakkenzuiger O osterschclde en — 3 zelfvarende elevatorbakken, elk groot ca. 700 m 3. B innenkort zal de bouw beginnen van 3 zeer grote zelfvarende elevatorbakken, elk met een laad ru im in h o u d van 1600 m 3 en elk uit te rusten m et 2 S chottel-voortstuw ingsinstallaties van elk 450 pk. D e w erf is tevens voor de N .V . V an O ord bezig m et de verbouw ing en vergroting van de zuigers U trecht en R otterdam . De laatste jaren is het pro g ram m a van H eusden ook in hoge m ate gericht op het bouw en van baggerm aterieel. Bovendien is onlangs nog een o rd er geboekt vo o r de bouw van tw ee bulkcarriers van 26.000 ton deadw eight elk, te bouw en op de V erolm e S cheepsw erf te H eusden. D e Texaco D enm ark het grootste ta n k ­ schip van T exaco's w ereldvloot, w erd 29 augustus 1970 gedoopt op de Lindo scheepsw erf, de O dense Steel Shipyard Ltd. M eter van de 255.000 registerton reuzetan k er was Mrs. D avid M. W ood, d ochter van J. H ow ard R am bin Jr, v o o rzitter van de B eheerraad en D irecteur-generaal van Texaco. De heer R am bin was op de plech­ tigheid aanwezig. De Texaco D en m a rk , de eerste van drie m am m oet-tankers die v oor T exaco d oor de O dense Shipyard gebouw d w erd, is eigen­ dom van en zal varen voor „T exaco O ver­ seas T ankship L td ” . H et schip zal a a n ­ vankelijk ruw e aard o lie uit het M idden O osten n aa r W est-E uropa vervoeren. T exaco noem de de plechtigheid een ge­ beurtenis van bijzondere betekenis, d a a r het nieuw e schip de nauw e b anden sym boli­ seert die T exaco m et D enem arken sedert een halve eeuw onderh o u d en heeft.” D e nieuw e tan k er is m et zijn lengte van 345 m slechts iets kleiner dan de E m pire State Building te N ew Y ork. M et een ladingcapaciteit van bijna tw ee m iljoen barrels aardolie, kan de Texaco D enm ark in één enkele reis in de energiebehoeften v oor één week van gans D enem arken voorzien. D e tan k er heeft een g rootste breedte van 52 m, een diepgang van 19 m, een holte van 25,5 m en een snelheid van m eer dan

15 knopen, m et een turbine-verm ogen van 32.00(1 pk. Het schip zal uitgerust zijn met de aller­ laatste uitrustingen tegen w ater- en lucht­ verontreiniging. D aaronder bevinden zich bezinkingstanks voor verontreinigde olie, veiligheidsalarm system en voor de cargotanks en in de m achinekam er scheidings­ system en voor w ater onder het schip. Alle tankers van T exaco volgen het „langs b o ­ ven laden” systeem , dat internationaal a a n ­ vaard werd om verontreiniging van de zee te voorkom en. Buiten de uitrusting tegen verontreiniging, zal het schip verder nog beschikken over de laatste elektronische ap­ paraten voor navigatie en veiligheid. Seatrain Lines is van plan meer gasturbine container-sehepcn te gebruiken: „meest praktische en betrouwbare krachtbron voor toekomstige scheepsbouw” C ontaincr-schepen d o o r gasturbines gedre­ ven zijn de schepen van de toekom st voor hoge snelheid vervoer van goederen van E u ro p a naar A m erika en n a a r alle andere delen der w ereld, volgens m r. W illiam M. Cole, president van de C o n tain er Divisie van Seatrain Lines In co rp o rated van New Jersey, U.S.A. M r. C ole sprak in H onoloeloe, w aar hij aankondigde dat Seatrain van plan was ten m inste twee nieuwe hoge snelheid gastur­ bine schepen op h aa r H aw aii-C alifornië containerdienst in gebruik te nem en. „Wij w illen deze nieuw e schepen zo snel als m enselijkerwijze mogelijk is, in de vaart brengen” , zei M r. Cole. „D e toenem ende ervaring m et gasturbines wijst er op, dat het de m eest praktische en betrouw bare k rach tbron vo o r de toekom stige scheeps­ bouw is” . O nderhandelingen vinden nu plaats m et een aantal scheepsw erven voor de bouw van de nieuw e schepen, m aar Mr. C ole w ilde geen volledige gegevens onthullen. Hij verklaarde echter, dat zij een snelheid van 54,7 kilo­ m eter (30 knopen) p er u u r zouden hebben, en een capaciteit van m eer dan 700 contai­ ners van 8,2 m eter (27 voet) elk, die door Seatrain in haar huidige operaties in de Pacific w orden gebruikt. Seatrain Lines, die een ervaring van m eer dan 40 ja ar in interm odaal tran sp o rt heeftv voerde jl. decem ber een wekelijkse contai­ nerdienst tussen E u ro p a en N oord-A m erika in, en zij heeft voorts on d er een 20-jaar ch a rte r vier containerschepen, do o r gastur­ bines gedreven, die thans in W est D uitsland w orden gebouw d. D e levering van de eerste van deze schepen w ordt begin vol­ gend ja a r verw acht en het zal aan de dienst tussen E uropa en oostelijke A m eri­ kaanse havens w orden toegew ezen. De Seatrain co ntainer ro ute biedt diensten van alle delen van het C ontinent, inclusief Scandinavië en Engeland. Aan de w este­ lijke zijde bedient zij niet alleen het gebied om N ew Y ork m aar ook verschillende Zuidatlantische havens en het C araïbische ge­ bied. Sprekende over de redenen voor de plan­ nen voor de nieuw e schepen in de H aw aiiC alifornië dienst verklaarde M r. C ole dat Seatrain ten zeerste aangem oedigd was gew orden do o r de enthousiaste reactie van verschepers. T oen zij de dienst vorig ja a r septem ber begon, w aren er vele sceptici die een m islukking voorspelden, m aar Sea­ train heeft reeds twee nieuw e schepen m oe­ ten toevoegen om aan de vraag te kunnen voldoen. „Wij geloven” , aldus M r. C ole, „dat deze reactie van verschepers in grote m ate ge­ baseerd is op het vertrouw en dat zij hebben kunnen stellen in S eatrain’s capaciteit h a ar v erplichtingen n a te kom en. Seatrain is

van plan aan het hoofd te blijven staan in het voldoen van de steeds groeiende be­ hoeften voor verbeteringen in distributietechniek, en voorts in betrouw baarheid en snelheid” . De container revolutie D e intrede van de container in het v racht­ vervoer is gepaard gegaan m et de ontw ik­ keling van nieuwe voertuigen voor het m e­ chanische transport van goederen, zoals de z.g. „zijladers” die containers m et een ge­ wicht tot m axim aal vijftig ton kunnen ver­ plaatsen. In een elf m inuten durende Britse kleu­ renfilm , getiteld The C ontainer R evolution, die van belang is vo o r allen die m et het tran sp o rt van stukgoederen te m aken h eb ­ ben, zoals h av enautoriteiten en directies van vem en en pakhuizen, w orden de eigen­ schappen van deze voertuigen gedem on­ streerd, zoals hun w endbaarheid en een­ voudige een-m ansbediening. O ok la a t de film zien op welke wijze zij in een con­ tainerhaven w orden gebruikt. International F ilm Services, G eestbrugw eg 128, Rijswijk (Z.H.), exclusief distributeur van film s van het C entral O ffice of In fo r­ m ation, Londen, zal geïnteresseerden g aa r­ ne nadere inlichtingen verstrekken. Uitbreiding bij Bell Lijn 25 augustus 1970 heeft de h ee r E. A. F. K aspers, head of operations Bell C o ntainer G ro u p , de eerste paal geslagen voor de uitbreidingen, die de capaciteit van de Bell T erm inal zal verdubbelen. D e uitbreiding van de Bell Lijn T erm inal te R ozenburg zal w orden uitgevoerd d o o r C hristiani & N ielsen N .V . en in to taal 10 m iljoen gulden ver­ gen, inclusief een nieuwe G oliath kraan. N a het slaan van de eerste paal zei de heer Sm ith, m anaging director Bell C on­ tain er G roup: „D eze uitbreiding, die de capaciteit van de term inal zal verdub­ belen, is voor een belangrijk deel het gevolg van het succes van ons volledig geïnte­ greerd huis tot huis transportsysteem . W an­ neer de uitbreiding, w aaro n d er ik ook de verdubbeling van de spoorw egverbindingen en de twee nieuw e volcontainerschepen wil rekenen, klaar is, kunnen wij de steeds groeiende stroom containers, die m ede het gevolg is van de ontw ikkeling van het ver­ voer van bulkgoederen per container, ef­ ficiënter opvangen en verw erken.” In dit verband m em oreerde de heer Smith ook de vorm ing van het cen trale directie­ team voor alle containerm aatschappijen van de Bell G ro u p , die op 1 septem ber van k rach t is geworden. In verband m et de uitbreiding heeft Bell Lijn bij Paceco-V ickers te L onden een vol­ autom atische G o liath co n tain erk raan be­ steld, terw ijl zij kortgeleden reeds één van de tw ee bestelde nieuw e volcontainersche­ pen in dienst nam . D eze containerschepen hebben een capaciteit van 88 containers en een snelheid van 14 knopen. Bell Lijn b ehoort to t de G eorge Bell G ro u p van scheepvaart- en tran sp o rtm aatschappijen, die regelm atige containerdiensten ond erh o u d t tussen E uropa, E ngeland en Ierland. Verkochte schepen V erkocht via Supervision Shipping & T ra ­ ding C om pany te R o tterdam , het Deense m otorschip F rederiksborg van M essrs. Vendila te K openhagen aan B reeships N.V. W illem stad C uragao. H e t schip w erd ge­ bouw d bij Scheepsw erf G ebr. V an D iepen, W aterhuizen in 1965, 2185 m etric tons d.w. 1500 pk M .A .K . hoofdm otor. H e t schip is inm iddels overgedragen en zal o n der de naam Breevliet m et thuishaven W illem stad in de vaart kom en.