Ger Rietberg
Puddingpoederfabriek 'De Padvinder' briek B i j de artikelen over mijn onderzoek naar het voorkomen van de naam Rietberg i n Zutphen hoort zeker het verhaal over puddingpoederfabriek 'de Padvinder'. Weinig resteert nog van deze fabriek, die gehuisvest was i n een n u vervallen pand i n de Heukerstraat. O p de voorgevel zijn vaag de woorden 'Puddingfabriek' en 'De Padvinder' te zien. I n de archieven is nagenoeg niets te vinden over deze fabriek. Zelf heb ik nog enkele voorwerpen uit de puddingfabriek i n mijn bezit en verder zijn er nog herinneringen van een aantal mensen. O m deze herinneringen en de weinige gegevens uit mijn archiefonderzoek vast te leggen, is dit artikel geschreven.
van het huis i haar bewoners
n eest De geschiedenis van puddingpoederfabriek 'De Padvinder' is niet los te zien van die van de grossierderij (= groothandel) 'in snoep- en suikerwaren' van de Firma Joh. Rietberg & Zn in de Barlheze. Laten we beginnen in mei 1890 toen Johan Rietberg (mijn grootvader) de bakkerij op de Nieuwstad (nu juwelier Slotboom) van zijn vader Jan Rietberg overnam. Hier werd zoon Gerrit (mijn oom) in 1897 geboren. Zoon Johan (mijn vader) werd in 1903 in de bakkerij/winkel in de Groensteeg geboren.
et links het gebouw waarin gevestigd was. Op pagina ;ebreid artikel over deze enstad.
g: hen, Omslag, 83, 85. Zutphen: 88, 91, 93. 'n afbeeldingen zijn etreffende auteurs.
t
I
Het i s niet bekend wanneer de familie Rietberg vanuit de Groensteeg in de Barlheze (het adres was in later jaren Barlheze 17-21) kwam wonen. Uit de gegevens van het kadaster komt naar voren, dat in 1919 de panden in de Barlheze door Johan Rietberg gekocht werden van de weduwe van Johannes Faminian. Waarschijnlijk woonden ze al een aantal jaren in de Barlheze, want in het adresboek van 1914 staat dat Johan Rietberg op Barlheze 23a woont. O f nummer 23a een oud nummer i s voor 21 of dat het om een ander pand gaat, i s niet met zekerheid te zeggen. In 191 7 kocht Johan Rietberg een pand in de Heukerstraat. Volgens de kadastergegevens was het beroep van Johan veranderd van 'bakker en winkelier' in 'expediteur'. Wat het werk als expediteur van
mijn grootvader inhield, is niet bekend. Mogelijk was dit het begin van de grossierderij. Het hoe, wanneer en waarom Johan met de grossierderij in de Barlheze was begonnen, i s niet meer te achterhalen. In dossier 4095 van het handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Deventer (Rijksarchief in Gelderland te Arnhem) staat dat Johan Rietberg een 'grossierderij in chocolade en suikerwerken' had met als adres Barlheze 21 te Zutphen en als datum van vestiging 'circa 1910'. Aangezien dit dossier pas in 1925 werd aangelegd, i s niet te zeggen of hij reeds in 1910 met de grossierderij was begonnen. De grossierderij bestond met zekerheid in 1919. O p woensdag 31 december 1919 stond -voor het eerst - bij de nieuwjaarswensen in de ~utphenschéCourant een kleine advertentie van 'Joh. Rietberg, Grossier in Suikerwerken enz., Barlheze 21'. Waarschijnlijk werd al vrij snel het assortiment uitgebreid, want in het Adresboek van 1922 komen we tegen: 'Joh. Rietberg, Grossier in Koek, Beschuit, Biscuits, Chocolade, Suikerwaren enz. '. Het is ook niet bekend wanneer vader Johan zijn beide zonen (Gerrit en Johan) in de zaak opnam. Zoon Johan (mijn vader) wilde eigenlijk niet de zaak van zijn vader in; hij wilde vendumeester worden,
maar dat zag zijn vader niet zitten. Over zoon Gerrit gaat het verhaal dat hij één of meerdere jaren de Christelijke Normaalschool (opleiding voor onderwijzers/onderwijzeressen) te Zutphen bezocht, maar niet had afgemaakt. Misschien zag Gerrit voor zichzelf meer een rol weggelegd in het zakenleven dan voor de klas. Een archief van deze opleiding bestaat niet, zodat niet was na te gaan of het verhaal klopte dat Gerrit de Normaalschool had bezocht. Na het overlijden van hun vader in 1928 lieten Gerrit en Johan, als vennoten, de handelsnaam 'Joh. Rietberg en Zoon' veranderen in 'Firma Joh. Rietberg en Zn'. De zaak werd omschreven als 'Grossierderij in koek, biscuits, chocolade en suikerwerken' (dossier 51 55). Volgens de tekst op een oude rekening en te zien op een foto van een bestelauto (met reclame) was - vóór de oorlog - de Firma Rietberg alleenvertegenwoordiger in Zutphen en omstreken van de Firma Peijnenburg, Brabantsche Koekfabriek in Geldrop (N.B.). Eind 1939, begin 1940 kochten ze een nieuwe bestelwagen, maar hier hadden ze niet lang plezier van. Deze auto moest aan het begin van de oorlog worden ingeleverd. Na de oorlog moesten ze het doen met een oud exemplaar, dat van beschuitfabriek van Van Ark uit Heerde overgenomen kon worden. Die oude rammelkast, beschilderd - in verticale banen - in de kleuren donker blauw, geel en donker rood (de kleuren van Van Ark) kan ik mij nog levendig herinneren. Het wegbrengen van de bestellingen in Zutphen zelf ging zoveel mogelijk met de bestelfiets door een knecht en in later jaren door mijn vader. De klanten buiten de stad kregen hun bestelling met de auto thuis bezorgd. Dit gebeurde eens in de veertien dagen met de bestelwagen door mijn oom en een knecht. Tot en met mijn twaalfde jaar ben ik diverse keren mee geweest. Een echte belevenis voor mij; zo kwam je nog eens ergens. Die grote bestelauto was in hoofdzaak
nodig om de grote dozen met beschuit en koek naar de winkels te brengen. Een doos bevatte 50 rol beschuit. Zo'n doos was niet zwaar, maar wel lastig om te tillen vanwege de omvang; zeker voor een jongen van mijn leeftijd. Je mocht zo'n doos niet laten vallen! De klanten - kleine zelfstandige winkeliers, bakkers, café-houders, sigarenzaken - zaten verspreid over een groot gebied. We kwamen in de tijd waarin ik meeging in ondermeer Brummen, Hall, Eerbeek, Voorst, Eefde, Gorssel, Harfsen, Lochem, Vorden, Ruurlo, Groenlo, Borcuio, Steenderen, Vierakker, Wichmond en natuurlijk in Zutphen. Mogelijk besloeg het rayon vóór en de eerste jaren ná de oorlog een groter gebied in de Achterhoek. In 1933 werd de grossierderij door Johan (mijn vader) uitgebreid met een puddingfabriek. Wat precies de reden i s geweest om een puddingfabriek te beginnen, is niet meer te achterhalen. Mogelijk om een extra inkomstenbron aan te boren in de crisistijd of misschien zag mijn vader er een mogelijkheid in ander werk te gaan doen. De grossierderij had, samen met de puddingfabriek -volgens de overlevering - redelijk gedraaid, tot begin jaren '50 (met uitzondering van de oorlogsjaren). Diverse personen waren in dienst van de Firma Rietberg als handelsreiziger of als knecht. Namen als Beekman, Rothuizen en Holtslag kwamen bovendrijven. Maar wie er verder werkten in de grossierderij en of puddingfabriek is niet bekend. Ook na de oorlog hadden de broers Gerrit en Johan in de grossierderij en in de puddingfabriek nog een knecht en een reiziger in dienst. O f dit financieel verantwoord was, is twijfelachtig. In het begin van de jaren '50 gingen de zaken langzaamaan slechter. Mijn moeder weet zich nog goed te herinneren, dat er in die tijd eigenlijk geen geld was om een week op vakantie te gaan (geen inkomsten en geen vakantiegeld); ook het wekelijkse huishoudgeld was geen vetpot. Jammer genoeg ontbreken schriftelijke gegevens over omzet en financiën van grossierderij
Gedeelte van de eerste b/: kostprijs van de benodigd)
en puddingfabriek om boekstaven.
l
De puddingfabriek was een pand in de Heuker kadastergegevens had r pand in 1917 gekocht van Roekel, koopman t het pand de eerste jarei werd, i s niet bekend. C 1933 geschikt te maker fabriek heeft er zeker ei plaatsgevonden. Het hc verbouwing is niet bekt geen papieren te vinde M i j n moeder (zij kende tijd nog niet) wist te vei kennis van de familie R
e dozen met beschuit en kels te brengen. Een ol beschuit. Zo'n doos naar wel lastig om te til)mvang; zeker voor een leeftijd. Je mocht zo'n illen! ne zelfstandige winkeé-houders, sigarenzaken over een groot gebied. e tijd waarin ik meeging immen, Hall, Eerbeek, ~rssel,Harfsen, Lochem, Jroenlo, Borculo, SteenWichmond en natuurIlogelijk besloeg het eerste jaren ná de oor~ied in de Achterhoek. grossierderij door Johan :breid met een puddingies de reden i s geweest abriek te beginnen, is 2rhalen. Mogelijk om tenbron aan te boren in sschien zag mijn vader sid in ander werk te .ossierderij had, samen ibriek - volgens de over< gedraaid, tot begin jamdering van de oorlogswaren in dienst van de s handelsreiziger of als Is Beekman, Rothuizen nen bovendrijven. Maar rkten in de grossierderij riek is niet bekend. ;hadden de broers Gergrossierderij en in de og een knecht en een O f dit financieel verantijfelachtig. In het begin gingen de zaken lang-. Mijn moeder weet zich ineren, dat er in die tijd Id was om een week op (geen inkomsten en geen lk het wekelijkse huisen vetpot. Jammer gechriftelijke gegevens ianciën van grossierderij I
Gedeelte van de eerste bladzijde van een schrift waarin allerlei recepten staan, vaak met de kostprijs van de benodigdheden.
en puddingfabriek om dit te kunnen boekstaven. De puddingfabriek was ondergebracht in een pand in de Heukerstraat. Volgens de kadastergegevens had mijn grootvader dit pand in 1917 gekocht van Jacob Richard van Roekel, koopman te Zutphen. Waar het pand de eerste jaren voor gebruikt werd, i s niet bekend. O m dit pand in 1933 geschikt te maken voor de puddingfabriek heeft er zeker een verbouwing plaatsgevonden. Het hoe en wat van deze verbouwing is niet bekend. Hierover zijn geen papieren te vinden in de archieven. Mijn moeder (zij kende mijn vader in die tijd nog niet) wist te vertellen, dat een kennis van de familie Rietberg een groot
deel van die verbouwing heeft gedaan. In de Zutphensche Courant van 31 oktober 1933 staat de aankondiging, dat door de Firma Joh. Rietberg en Zn een hinderwetvergunning wordt aangevraagd voor een puddingfabriek. Hoe die aanvraag eruit heeft gezien, is niet meer te achterhalen. In het Gemeenteverslag over 1933 i s te lezen dat aan Joh. Rietberg en Zn toestemming is verleend voor een puddingfabriek. Het Handelsregister van de kamer van Koophandel en Fabrieken geeft aan als datum van vestiging 1 november 1933 (dossier 6548). Zoals reeds geschreven, i s niets bekend over het hoe en waarom van het ontstaan van de puddingpoederfabriek. Mogelijk i s
I I
1
~
/I i
l
l
mijn vader op het idee gekomen, doordat hij van horen zeggen en/of ergens in had gelezen dat de inventaris van een puddingfabriek te koop werd aangeboden. Het kan ziin dat aan de inventaris de naam 'De Padvinder' verbonden was. Navraag bij de tegenwoordige Nederlandse Vereniging van Fabrikanten van Puddingpoeder te Leiden heeft niets opgeleverd; het archief was niet meer aanwezig over de jaren waar het hier om gaat. Ook een oproep in Gens Nostra en op de internet-site van het Stadsarchief hebben tot nu toe niets opgeleverd. Weinig is bewaard gebleven van puddingpoederfabriek 'De Padvinder': alleen een naam op een gevel, enkele schriften met recepten voor de bereiding van puddingpoeders, ijspoeder en bakpoeder; een ontwerp voor een verpakking van bakmeel met de bekende padvinder en enkele kleine gebruiksvoorwerpen zoals een maatglas, e& schep en uit later jaren een suikerzakje. In mijn bezit is verder een plaatjesalbum, dat waarschijnlijk dateert van vóór 1940. In dit Verzamel-album met leerzame beschrijving van plaatjes Bloemen, Groenten en Visschen konden gekleurde plaatjes geplakt worden. Die plaatjes waren verpakt bij 'Padvinder' pudding, maïzena en cacao. Dit album i s een uitgave van Philips reclamehandel in Amsterdam, die 'eigen' albumuitgaven verzorgde voor vele bedrijven en plaatselijke winkeliers in heel Nederland (zie: Catalogus van Plaatjes Albums uitgegeven door Nederlandse bedrijven, P. Gooijaers, Sint-Michielgestel). Het i s bijna niet voor te stellen hoeveel soorten pudding en aanverwante producten er in die tijd bestonden. In het schrift met recepten voor de bereidingswijze van puddingpoeders worden genoemd: puddingpoeder (met suiker), chocolade-, frambozen-, amandel- en citroenpudding, vanillesuiker in zakjes van 10 gram, maizena (250 gram), zelfrijzend bakmeel, frambozen sauspoeder,
Alaska ijspoeder (met suiker), Mont-Blanc ijspoeder (zonder suiker), populair ijspoeder (zonder suiker), Ready en Mocca ijspoeder, frambozen ijspoeder (met en zonder sui ker), populaire pudding voor 5 cents pakjes à 50 gram, All Ready pudding, amandelgriespudding, roompoeder, ijspoeder, cakemeel, vlapoeder, -custard, Butterschotch, vanille griesmeel. Uit een boekje met nog meer recepten komen nog de volgende soorten: vanille-, sinaasappel-, maraschino- en aardbeien pudding. O f al deze producten ook gefabriceerd werden, i s niet meer te achterhalen. Maar gezien enkele nog aanwezige rekeningen voor de aanschaf van grondstoffen moet dat wel het geval zijn geweest. Zelf weet ik mij te herinneren, dat w i j vroeger thuis regelmatig een andere puddingsoort voorgeschoteld kregen. Voor de beschrijving van de puddingfabriek zelf moet ik voornamelijk putten uit eigen herinnering. Veel kwam weer boven toen ik enkele jaren geleden een bezoek kon brengen aan wat nu een opslagplaats voor oude metalen is. Niets herinnert meer aan de voormalige puddingfabriek; alleen de indeling van het pand is dezelfde gebleven. Nu i s het een stoffige boel; dat was ook het geval toen de puddingfabriek nog in bedrijf was, maar toen was het vooral meelstof. Mijn vader trok altijd een stofjas aan wanneer hij in de fabriek aan het werk ging. O p de begane grond was niet te zien, dat zich op de eerste en tweede verdieping een puddingpoederfabriek bevond. De begane grond werd gebruikt als garage voor de bestelauto van de grossierderij. De eerste jaren na de oorlog heeft er nog een zwarte Chevrolet gestaan, die ge-
bruikt werd door de ha privé werd de auto slec zondering gebruikt. Aan de straatzijde werc sloten door hoge brede in de breedte als in de i voorkant van deze ruin was niet nodig om alle wanneer je naar binner je de (bestel)auto binnt moesten zowel de rech (vouw)deur helemaal o Deze deuren zijn nog s Achter in deze ruimte k werkbank met een ban gereedschap, opgehanl terwand. Boven de wel kele ramen die wat lick Naast de werkbank be\ steile houten trap. Ging dan kwam je in een po ruitjes, waar de stofjas hing. Via een deur kw; ruimte van de pudding Een groot deel van de t verdieping werd ingenc werktafel. O p deze taft een snelweger (een Bei Daar maakte mijn vadt zakjes met puddingpoc om (vanil1e)suiker in z: op af te wegen. Dit har ging mijn vader zo go€ nooit iets hoefde te ver houd van een zakje. N stond een lijmmachine pende band van enkelt zie mijzelf als kleuter r grote werktafel, kijkenc en nog één of twee pei de weer waren met pal pende band gelegd we eind van die band er u den. Ik mocht niet te d want dat was gevaarlij mijn oudste herinnerin Het was de enige keer chine in werking heb E mijn vader weleens ge machine niet meer in g vertelde dat het alleen
ler (met suiker), spoeder (zonder suiker), eder (zonder suiker), :ca ijspoeder, poeder (met en zonder Iding voor 5 cents pakjes Iding, ,udding,
eel. et nog meer recepten Igende soorten: vanille-, .aschino- en aardbeien :ten ook gefabriceerd eer te achterhalen. Maar 5 aanwezige rekeningen van grondstoffen moet zijn geweest. Zelf weet en, dat w i j vroeger thuis idere puddingsoort voor1.
ring van de puddingfavoornamelijk putten uit ,. Veel kwam weer boe jaren geleden een bei aan wat nu een opslagmetalen is. Niets herinvoormalige Ileen de indeling van fde gebleven. Nu is het dat was ook het geval 3briek nog in bedrijf het vooral meelstof. Itijd een stofjas aan fabriek aan het werk B
~ n was d niet te zien, dat en tweede verdieping erfabriek bevond. De rd gebruikt als garage o van de grossierderij. a de oorlog heeft er nog .olet gestaan, die ge-
bruikt werd door de handelsreiziger; privé werd de auto slechts bij hoge uitzondering gebruikt. Aan de straatzijde werd deze ruimte afgesloten door hoge brede deuren, die zowel in de breedte als in de hoogte de hele voorkant van deze ruimte besloegen. Het was niet nodig om alle deuren te openen wanneer je naar binnen wilde. Maar als je de (bestel)auto binnen wilde zetten, moesten zowel de rechter als de linker (vouw)deur helemaal opengezet worden. Deze deuren zijn nog steeds aanwezig. Achter in deze ruimte bevond zich een werkbank met een bankschroef en wat gereedschap, opgehangen tegen de achterwand. Boven de werkbank zaten enkele ramen die wat licht doorlieten. Naast de werkbank bevond zich een steile houten trap. Ging je naar boven dan kwam je in een portaal met kleine ruitjes, waar de stofjas van mijn vader hing. Via een deur kwam je in de werkruimte van de puddingfabriek. Een groot deel van de ruimte van deze verdieping werd ingenomen door een werktafel. O p deze tafel stond ondermeer een snelweger (een Berkel weegschaal). Daar maakte mijn vader gebruik van om zakjes met puddingpoeder te vullen en om (vanil1e)suiker in zakjes van 5 gram op af te wegen. Dit handmatig vullen ging mijn vader zo goed af, dat hij bijna nooit iets hoefde te veranderen aan de inhoud van een zakje. Naast deze werktafel stond een lijmmachine met een soort lopende band van enkele meters lengte. Ik zie mijzelf als kleuter nog zitten op die grote werktafel, kijkend naar mijn vader en nog één of twee personen, die druk in de weer waren met pakjes, die op een lopende band gelegd werden en aan het eind van die band er weer afgehaald werden. Ik mocht niet te dichtbij komen, want dat was gevaarlijk. Mogelijk i s dit mijn oudste herinnering aan de fabriek. Het was de enige keer dat ik deze machine in werking heb gezien. Later heb ik mijn vader weleens gevraagd waarom die machine niet meer in gebruik was. Hij vertelde dat het alleen lonend was om
Een deel van een proef voor de verpakking van zelfrijzend bakmeel.
deze machine te gebruiken wanneer het om grote aantallen pakjes ging en daarbij moest je dan met meerdere personen zijn. Het plakken gebeurde toen alleen nog maar handmatig; volgens mijn vader ging dat bijna net zo snel.
/1
111
1,; /1
11
l
I!1'1
I
l! 111
1
1
1 I
!
il
1 , 111 l1
1,
11~ 1
Verder stond in deze ruimte een vulmachine. De machine heeft dienst gedaan tot in het begin van de jaren '50. Vaag kan ik mij herinneren, dat ik mijn vader de machine zag bedienen. Verder zie ik in mijn herinnering nog een andere persoon voor deze machine zitten. Dat moet Beekman geweest zijn, die voornamelijk in de fabriek werkzaam was. Dat was in de jaren 1948149. Die machine woog de hoeveelheid puddingpoeder af en deponeerde die in het zakje dat de persoon, die de machine bediende onder de vulopening hield. De machine werd met de voeten bediend. De snelheid van het vullen werd dus niet door de machine bepaald, maar door de persoon die de machine bediende. M i j n vader vertelde dat Beekman heel handig omging met deze machine. O p de tweede verdieping bevond zich een grote houten bak met een houten deksel. Daarin bevond zich een grote zinken voorraadbak, die trechtervormig uitliep in de op de eerste verdieping gelegen vulmachine. In later jaren werd deze vulmachine niet meer gebruikt, omdat de aantallen niet meer van dien aard waren dat het lonend was om de machine in gebruik te nemen. Mijn vader kon, volgens zeggen, met de hand bijna net zo snel de zakjes vullen als de machine en dan hoefde hij na afloop niet een heel apparaat schoon te maken.
1 I
I
Ook stond op deze eerste verdieping een andere vulmachine (met een koperen vulbak). Deze stond eveneens in verbinding met een grote (vul)bak op de tweede verdieping. Ik heb deze machine nooit in werking gezien. Voor zover ik mij kan herinneren, vertelde mijn vader mij dat deze machine niet altijd het juiste gewicht afwoog. De andere vulmachine
deed dienst als vervanger (en was dus later dan 1933 aangeschaft). In de buurt van de vulmachine stond een stapel houten kistjes. Die werden gebruikt om de gevulde zakjes in te zetten. En in een later stadium om pakjes, die gelijmd waren, in vast te zetten om de lijm goed te laten drogen. Voor zover ik kan nagaan heeft de puddingpoederfabrikant Johan Rietberg hier een groot deel van de jaren '50 in zijn eentje gewerkt. Volgens zeggen vond hij het wel leuk wanneer er iemand langs kwam, maar vond hij het niet erg om daar in zijn eentje te werken. Zakelijk gezien wel, maar het was nu eenmaal realiteit dat er minder puddingpoeder werd verkocht. De laatste jaren van het bestaan van deze fabriek bracht hij heel wat uurtjes door met het vullen van zakjes kristalsuiker. Hij droomde vast wel eens van een grote machine die die zakjes automatisch vulde en ook dichtplakte, maar die droom is nooit uitgekomen. De tweede verdieping werd meel- of mengzolder genoemd. Hier werden de te verwerken zakken meel naar toe getakeld met behulp van een houten hijswiel. Via een vaste trap ging je naar deze verdieping. Je kwam eerst in een donkere ruimte, waar zich ook de trap naar de zolderverdieping bevond. Je ging naar de meelzolder door een deur die eigenlijk altijd open stond. Gelijk om de hoek was een kast met schuifdeuren. Hierin stonden flessen en bussen met verschillende grondstoffen (ondermeer smaak- en kleurstoffen), die nodig waren voor de bereiding van puddingpoeder~.Verder lagen hier de schriften met recepten voor de bereidingswijze van puddingpoeders en andere producten. Voor het mengen van grote hoeveelheden bloem (voor bijvoorbeeld zelfrijzend bakmeel) werd een grote houten mengmolen gebruikt. De grote mengtrommel (met daarin een zeef om de eventuele ongerechtigheden uit te zeven) werd middels
een aandrijfriem aangel elektromotor. Kleinere werden met de hand ge ken teil. Denkend aan deze ver( mij de geheimzinnige s hier voor mijn gevoel h altijd wat schemerig. M ook wel door de kast n; flessen met voor mij ge grondstoffen. Ik mocht genlijk niet alleen kom( Zoals al gememoreerd I deze verdieping ook d t voor de twee vulrnachi verdieping. Verder ston cule met de bijbehoren bascule kan ik me nog aangezien mijn vader n meerdere keren op hee greep niet hoe hij dan i gewicht berekende met ten op het plankje.
Tantejo, met op de achtei
ervanger (en was dus lageschaft). Ie vulmachine stond een tjes. Die werden gebruikt akjes in te zetten. En in I om pakjes, die gelijmd zetten om de lijm goed
I nagaan heeft de pudant Johan Rietberg hier in de jaren '50 in zijn folgens zeggen vond hij ineer er iemand langs d hij het niet erg om e te werken. Zakelijk geet was nu eenmaal realipuddingpoeder werd
/an het bestaan van deze heel wat uurtjes door in zakjes kristalsuiker. t wel eens van een grote zakjes automatisch vulde te, maar die droom is
een aandrijfriem aangedreven door een elektromotor. Kleinere hoeveel heden werden met de hand gemengd in een zinken teil. Denkend aan deze verdieping komt bij mij de geheimzinnige sfeer boven die hier voor mijn gevoel hing. Het was hier altijd wat schemerig. Misschien kwam het ook wel door de kast met de gekleurde flessen met voor mij geheimzinnige grondstoffen. Ik mocht als kind hier eigenlijk niet alleen komen. Zoals al gememoreerd bevonden zich op deze verdieping ook de voorraadbakken voor de twee vulmachines van de eerste verdieping. Verder stond er nog een bascule met de bijbehorende gewichten. Die bascule kan ik me nog goed herinneren, aangezien mijn vader mij daar als kind meerdere keren op heeft gewogen. Ik begreep niet hoe hij dan uiteindelijk mijn gewicht berekende met die paar gewichten op het plankje.
Rest mij nog de zolderverdieping te beschrijven. De zolder, een donkere en stoffige ruimte, was direct onder het pannendak gelegen. Je kon er met een vaste trap naar toe, maar je moest halverwege gekomen wel een luik openduwen dat het trapgat afsloot. O p de zolder was een klein raampje waardoor je naar de achterkant van de huizen aan de markt kon kijken. Hier bevond zich allerlei verpakkingsmateriaal; verder een aantal afgedankte spullen en een houten hijsrad. Middels dit hijsrad konden met handkracht de zakken meel van de straat naar de eerste en de tweede verdieping worden gehesen. Hoe groot de productie van de puddingfabriek in al die jaren was, is niet bekend en ook niet meer te achterhalen. De oorlogsjaren waren voor de grossierderij en de puddingfabriek slechte jaren. Volgens mijn moeder verkochten ze wat ze nog hadden en verder was er weinig te doen.
I.
'ping werd meel- of )emd. Hier werden de te n meel naar toe getakeld :en houten hijswiel. Via i g je naar deze verdietrst in een donkere i ook de trap naar de bevond. ]e ging naar de een deur die eigenlijk :k was een kast met 3rin stonden flessen en hillende grondstoffen k- en kleurstoffen), die r de bereiding van pudder lagen hier de schrifvoor de bereidingswijze lers en andere producvan grote hoeveelheden lorbeeld zelfrijzend bak,rote houten mengmolen e mengtrommei (met lm de eventuele ongete zeven) werd middels 1
Tante ]o, met op de achtergrond de grossierderij in de Barlheze.
D. Stegeman
In een 'Verslag van den toestand der gemeente Zutphen' staan enkele passages van de Keuringsdienst van Waren over (de kwaliteit) van puddingpoeder. Dit had betrekking op puddingpoeders in het algemeen en ging niet specifiek over puddingpoeder van 'De Padvinder'. "Ook puddingspoeders waarin suiker is vervangen door sacharine worden meerdere malen aangetroffen en het produkt dat maïzena wordt genoemd blijkt uit aardappelmeel te bestaan." "In veel monsters puddingpoeder is de suiker vervangen door een kunstmatig zoetmiddel. D e pudding- en v l a ~ o e ders bestaan veélal uit mager melkpoeder met een weinig ... meelsoorten". "De inhoud van de vanillepakjes loopt terug. Zodanig zelfs dat enkele pakjes nog maar 1,75 gram bevatten. Het gehalte vanilline bedraagt nog maar 0,05% i n plaats van 1 %." (Gemeente verslag 1940). In de jaren '50 was de omzet in ieder geval zodanig achteruit gegaan dat er geen knecht meer nodig was om Johan Rietberg in de fabriek te helpen. Aan het eind van die jaren was hij zelf slechts één middag per week aan het werk in de fabriek. Die achteruitgang werd waarschijnlijk mede veroorzaakt doordat steeds meer kant en klare producten op de markt kwamen. Zo had je al enige tijd chocoladeen vanillepudding in flessen bij de melkboer. Verder kwam Saroma op de markt: een 'kant en klaar' puddingpoeder waar
is
i: 41 p,,ddnc~I~.a.r,.h ..O"P"GViNCI?
21
Zi;im<Eu 1
i!
l:.
Een bewaard ,eb,even suikerzakje van de puddingpoederfabriek.
D e geschiec Groenmark Inj u n i 1991 versche 1990, met daarin ee gevel, de bewoners eigenaar, D. Stegem Staat bij drs. Rosenb onderstaand artikel I Onderstaand onder2 door de heer R. War schrijver - i n het Ou D i t artikel kan als etdrs. P. Rosenberg.
je alleen nog maar melk aan toe hoefde te voegen en niet hoefde te koken. Volgens de verhalen heeft Johan nog een poging gedaan om hieraan mee te doen. Hij schijnt met iemand in zee te zijn gegaan om een 'kant en klaar' product te ontwikkelen. D i t is niet gelukt. Waarmee in de jaren '50 nog een zekere omzet behaald werd, was verpakte suiker (suikerzakjes). Het i s bijna niet voor te stellen, maar die zakjes werden door mijn vader met de hand gevuld (5 gram per zakje) en later met een kwast met lijm dichtgeplakt. H i j kon daar urenlang mee bezig zijn. Het dichtplakken van de zakjes gebeurde vaak in de avonduren in familiekring. Tegen het eind van de jaren '50 was het al lang geen rozegeur en maneschijn meer wat betreft de inkomsten uit de puddingfabriek en uit de grosssierderij. Rond 1960 konden hier geen twee gezinnen meer van leven. In 1962 heeft mijn vader een andere werkkring gevonden en stapte hij uit de zaak; hij bleef vennoot. De puddingfabriek hield officieel op te bestaan op 3 1 december 1963. In 1965 werd het pand in de Heukerstraat verkocht aan Siebers uit de Barlheze, die het als opslagruimte ging gebruiken voor zijn handel in oud papier en metalen. Broer Gerrit zette de grossierderij nog een aantal jaren voort, maar op 1 mei 1968 werd hier definitief een punt achter gezet.
l
Het oudste deel van wa Zutphen zou worden, v Middeleeuwen begrens het westen met een boc lopende gracht, die na 1 13e eeuw een lange brc en verdeeld was in drie Groen-, Hout- en Zaadt Aan de noordzijde van staan drie mooie renais met trapgevels uit de e€ I7e eeuw. Ze werden, . selo - indertijd wonend Marsch in de Hoven - r dracht van een verteger het geslacht Schimmelp koopmanshuizen door ( (stadsarchitect) Emond I bouwd. Deze werd ook Duren genoemd en wa: komstig uit de gelijknan land. H i j was door de n Zutphen op 2 1 januari selaar aangesteld, en vc heer van de Wijnhuistol OP. De straat waaraan de h i toen Bredestraat, wat az 16e, begin 17e eeuw v€ Markt. Tegen het eind v
