Publiek en privaat komen samen

marktonderzoek

Werken voor de overheid 2012 pm select is een uitgave van sdu uitgevers - december 2012

tns nipo meet prestaties externen

Publiek en privaat komen samen

Zzp’ers en ZPP’ers winnen prijzenslag Hiemstra & De Vries weer als beste uit de bus

Marktonderzoek Werken voor de overheid uitgevoerd door TNS NIPO

2

Opleidingsen ontwikkelaanbod 2013

PBLQ ROI verzorgt open programma’s, incompany opleidingen en maatwerk voor de publieke sector. Onze opleidingen zijn praktijkgericht en voorzien van nieuwe leervormen zoals onder andere serious games en blended learning. Uw casuïstiek is ons vertrekpunt. Nieuwe kennis en vaardigheden kunt u direct toepassen in de praktijk. Opleidingen

Schrijf u nu in!

Onze opleidingen bevatten een combinatie van kennis, vaardigheden en praktijk. Leer de publieke sector door en door kennen met behulp van onze opleidingen op het gebied van onder andere: – Beleids- en Bestuurskunde – Management en Leiderschap – Persoonlijke Effectiviteit – HRM en Bedrijfsvoering – Projectmanagement – Adviesvaardigheden – Informatiemanagement Bekijk ons volledige aanbod op: www.pblq.nl/roi

Meer informatie

Maatwerkprogramma’s

Voor meer informatie over ons opleidingsaanbod kunt u contact met ons opnemen via: 070 376 36 00 [email protected]

Naast ons vertrouwde opleidingsaanbod uit deze gids ondersteunen wij organisaties in de publieke sector met maatwerk en ontwikkelprogramma’s. Deze programma’s zijn vaak onderdeel van een verandertraject. Wij verbinden organisatiedoelstellingen aan de individuele leerdoelen van het management en de medewerkers om tot integrale oplossingen te komen.

Vraag onze gids 2013 aan of bekijk ons aanbod op: www.pblq.nl/roi

Gericht opleidingsadvies Wij helpen u graag bij uw keuze voor een passende opleiding: uit ons open aanbod, incompany of maatwerk. U kunt contact opnemen met onze opleidingsadviseurs voor een vrijblijvend advies via 070 376 36 00.

pm select Werken voor de overheid 2012

3

inhoud Marktonderzoek TNS NIPO: overheid herbeziet externe inhuur

Fluïde verhoudingen

pagina

12

Sectoren doorgelicht

Zzp’er neemt stokje over Bestuur en organisatie: multi-interimmer rukt op

pagina 20

HRM: digitale marktplaats drukt tarieven

pagina 22

Opleiding en training: overheid koopt eigen kennis in

pagina 26

Ict: positie leveranciers al te dominant

pagina 30

Zorg en welzijn: potentiële goudmijn in ‘lean’ maken

pagina 32

Financial consulting: accountant bezuinigt mee

pagina 36

Ruimtelijke ordening en wonen: PPS-light biedt kansen

pagina 40

Hiemstra & De Vries wint wederom

Betrokken partner

pagina

7 en verder brandWeer leerde lessen van chemie pack pagina 44

rijksrederij in dialoog met markt

tof thissen: uitbesteding of adoptie?

philippe raets: samenwerking anders pagina 54

pagina 49

pagina 50

Bijdragen van onze partners PPS Netwerk Nederland/PPSsupport

pagina 18

Hogeschool van Amsterdam

pagina 38

PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden

pagina 19

Stichting CROW

pagina 39

Motion Consult

pagina 24

Fakton

pagina 43

Staffing Management Services

pagina 25

A + O fonds Gemeenten

pagina 52

Nyenrode Business Universiteit

pagina 29

Vialis

pagina 53

Info Support

pagina 35

4


Tijdens NLdoet krijgt u het voor elkaar.

Doe mee met de grootste vrijwilligersactie van ons land. Meld snel de klussen van uw organisatie aan op nldoet.nl

NLdoet. 15 en 16 maart.


editorial

Een nieuwe dans

V

oor u ligt alweer de zesde editie van ons onderzoek naar de prestaties van de zakelijke dienstverleners van de overheid. In dit jaarlijkse onderzoek, dat we samen met onderzoeksbureau TNS NIPO doen, brengen wij in kaart hoe ambtenaren de externe bureaus die ze inhuren, beoordelen. De enquête laat ook dit jaar weer een dalende trend zien in de waardering. Opvallend is ook de sterk groeiende voorkeur voor zzp’ers. Bijna tweederde van de ambtenaren zegt veel liever een klein bureau of zzp’er in te huren in plaats van grote adviesbureaus. De bureaus klagen op hun beurt over de overheid. Die zou bij aanbestedingen alleen maar op de prijs sturen en nauwelijks nog op kwaliteit. Spooraannemer Strukton stuurde onlangs zelfs een brandbrief naar de Tweede Kamer over de prijzenslag bij de aanbestedingen van Prorail. Die zouden tot levensgevaarlijke situaties op het spoor leiden. Strukton eist dan ook dat Prorail alle aanbestedingen stillegt en eerst om tafel gaat met de markt om te kijken ‘wat een juiste, haalbare en realistische manier is om het onderhoud op een veilige en verantwoorde wijze te voeren’. Kan het samenspel tussen overheid en markt niet beter? En zouden vormen van publiek-private samenwerking (PPS), waarbij externen ook risico’s dragen, bij de inhuur van externen een optie zijn? Die vragen legden wij de ambtenaren dit jaar voor in het onderzoek van PM Select Werken voor de overheid. Het animo voor meer en intenser samenspel bleek heel groot te zijn. Ambtenaren verwachten dat dit besparingen tot wel 40 procent kan opleveren en vaak ook nog tot een veel beter eindresultaat leidt. Lees in het coververhaal hoe het nieuwe samenspel tussen publiek en privaat vorm moet krijgen in de ogen van onder meer Jan Telgen, hoogleraar publieke inkoop. Daarnaast vindt u in dit nummer tal van bijdragen van onze commerciële partners. We brengen ook een paar mooie voorbeelden van PPS onder de aandacht, zoals de publiek-private brandweer op het industrieterrein van Moerdijk en de nieuwe afvalwaterzuivering in de Harnaschpolder, die door PPS 17 procent goedkoper uitviel dan in een conventionele aanbesteding het geval zou zijn. In het regeerakkoord van het kabinet-Rutte II wordt PPS niet voor niets stevig omarmd. Het is, zoals een van de experts het verderop zegt, tijd voor een nieuwe dans tussen publiek en privaat. Maar de beoogde partners zullen dan eerst wel moeten bepalen op welke muziek: tango, polonaise hollandaise of de horlepiep? Chris van de Wetering, hoofdredacteur PM Select

pm select werken voor de overheid 2012 is een speciale uitgave van Sdu Uitgevers Redactieadres

Mediaservice Daphne Verpoorte

Postbus 20025, 2500 EA Den Haag Tel. 070 – 378 07 30

Marktonderzoek TNS NIPO, Job van den Berg en Peter Kanne

www.pm.nl | [email protected]

Vormgeving KSMT visual design - www.ksmt.nl

Hoofdredactie Chris van de Wetering

Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem

Medewerkers aan dit nummer Cunera Joosten (illustraties), Janneke Koorevaar,

Verschijning De special verschijnt eenmalig als bijlage bij PM Public Mission, SC

Cyriel van Rossum, Maurits van den Toorn, Richard Sandee, Rianne Waterval en

en VNG Magazine in een oplage van 30.000

René Zwaap Uitgever Roel Langelaar

ISSN 1878-1748

Sales Boyke Rajbalsing en Rajin Roopram Partner Productiemanager Gillette van Houten-Querreveld

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © Sdu Uitgevers BV, Den Haag, december 2012

5

Een complete zorgverzekering voor een eerlijke prijs. Dat kan toch?

eens

oneens

Ja, dat kan. Want vanaf € 95,95 per maand* heeft u met de IZA GezondSamenPolis Natura in 2013 een complete basisverzekering. Kiezen voor IZA is kiezen voor zorg met een sociaal gezicht. Samen houden we zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar. Bovendien zijn belangrijke vergoedingen van onze aanvullende verzekeringen uitgebreid. Bijvoorbeeld voor fysiotherapie, alternatieve geneeswijze en tandheelkundige zorg. Kijk voor een volledige vergelijking van alle vergoedingen op www.IZAgezondsamen.nl/vergelijk.

Bereken uw premie op www.IZAgezondsamen.nl. Of bekijk uw polis in Mijn IZA. * Met € 0 vrijwillig eigen risico en 10% collectiviteitskorting.

| goed voor elkaar |

De IZA GezondSamen Polis Natura: • Maandpremie: € 95,95* • Meer keuzevrijheid • Ruime vergoedingen • Alles online te regelen


Marktonderzoek TNS NIPO naar prestaties externe dienstverlening

Publiek en privaat nemen nieuwe positie in Het onderzoek dat TNS NIPO in opdracht van PM Select doet naar de waardering voor externe diensten binnen de overheid toont dit jaar vooral aan dat de panelen tussen publieke sector en markt aan het schuiven zijn. Er komt meer ruimte voor individueel ondernemerschap en risico’s worden steeds meer gedeeld.

hiemstra & De Vries opnieuw winnaar in het onderzoek Werken voor de Overheid

Samen optrekken in publieke projecten Hiemstra & De Vries is ook dit jaar weer de best gewaardeerde zakelijke dienstverlener. Het organisatieadviesbureau kwam uit in de categorie Bestuur & Organisatie. Volgens oprichters Jaring Hiemstra en Joscha de Vries is de noodzaak om samen op te trekken nu groter dan ooit.

H

Tekst Chris van de Wetering

et relatief kleine adviesbureau Hiemstra & De Vries wil ‘dichtbij’ en ‘eerlijk’ zijn en dus zijn er ‘geen muren tussen ambtenaren en externen’ bij hun projecten. ‘De maatschappelijke opgave, het samen doen en de resultaten staan in het werk voorop, maar als de

persoon die het advies vraagt zelf het probleem is, hoort deze het ook,’ bezweert Jaring Hiemstra. Het is een aanpak die het in deze tijden goed doet bij de opdrachtgevers. Hiemstra & De Vries eindigde dit jaar voor de tweede achtereenvolgende keer als best gewaardeerde dienstverlener in het onderzoek Werken voor de overheid. Het bureau scoort vooral hoog op betrokkenheid bij de opdracht en op betrouwbaarheid en is met een rapportcijfer van 8,4 een duidelijke winnaar. Hiemstra & De Vries profiteert ongetwijfeld van de in het onderzoek naar voren komende voorkeur bij overheden voor kleine bedrijven en zzp’ers. Die zetten makkelijker een tandje bij als het nodig is, zonder meteen een extra rekening

7

8



Foto: Janneke Koorevaar

9

Het team van Hiemstra & De Vries. De dame in het midden is Joscha De Vries. Tweede rechts voor Jaring Hiemstra

te sturen, aldus ambtenaren in het onderzoek. Een ander punt is de gerichtheid op samenwerking van Hiemstra & De Vries. Blijkens het onderzoek is samenwerken de trend in de publieke sector. Gemeenten bundelen de krachten om de veranderkundige opgave van de drie grote decentralisaties van taken het hoofd te bieden, andere overheden exploreren de kansen van publiek-private samenwerkingsverbanden. ‘We denken daarin mee, delen onze kennis en begeleiden de processen, maar het blijft bij ons niet bij denken of het produceren van een rapport: we doen ook mee,’ zegt Joscha de Vries. Wat merkt u van nauwere samenwerking?

Hiemstra: ‘Onze opdrachten zijn vaak geen overheidsprojecten meer, het zijn publieke projecten geworden. Het gaat steeds meer om projecten waarbij overheden nauw samenwerken met andere overheden en ook met bijvoorbeeld het bedrijfs leven, huisartsen, corporaties, buurgemeenten.’ Vraagt dit iets anders van externe adviseurs?

Hiemstra: ‘Ja, maar voor ons is het niet nieuw. Je moet je heel erg focussen op resultaten, wat ons bureau sinds de start al doet. We moeten nu alleen iets meer sturen op resultaten “tussen” de organisaties.’ De Vries: ‘Vroeger zag je dat een gemeente een plan

bedacht en dit daarna lokaal ging bespreken. Dat voelde voor de andere partijen niet als een partnerschap. Nu is de noodzaak groter om echt samen op te trekken. Bijvoorbeeld om de enorme veranderingen die het gevolg zijn van de decentralisatie van de AWBZ, de Participatiewet en de jeugdzorg in goede banen te leiden. Hoe geef je zo’n verandering vorm, welke procesvaardigheden heb je nodig? Gemeenten krijgen een grote verantwoordelijkheid erbij op domeinen waar andere partijen al veel ervaring hebben. Het is voor alle partners een enorme zoektocht om de meerwaarde van de decentralisatie te zoeken en tegelijkertijd de kennis en ervaring die al aanwezig is te benutten. Wij helpen ze daarbij. Voor het politieke bestuur is de hamvraag in deze zoektocht steeds: hoe geef je in gelijkwaardige samenwerking invulling aan je politieke verantwoordelijkheid?’ Is de aard van de adviestrajecten veranderd?

Hiemstra: ‘De bezuinigingsgolf kwam een paar jaar geleden. We hebben toen vooral meegewerkt met zoeken waar de publieke sector het geld kon vinden. Nu weten we in welke richting we de bezuinigingen moeten zoeken en gaat het er vooral om de besparingen daadwerkelijk te realiseren. Gemeenten, provincies en de rijksoverheid hebben grote bezuinigingsopgaven,

10


ze hebben de plannen, maar toch lukt het niet altijd om de bezuinigingsslag ook te maken. Externen helpen nu te realiseren wat al bedacht is. Van het visionaire naar het doen, is de trend.’ De Vries: ‘Daarbij gaat het over het algemeen niet om het ‘overtuigen’ dat het anders moet, maar veel meer om het bepalen van een uitlegbaar realisatiepad. Zo is er vaak brede consensus dat de effectiviteit van de planning & controlcyclus sterk kan en moet verbeteren en dat dit ook nog tot meer efficiëntie leidt. Lastig is verder om te bepalen waar en wanneer je begint met het opleveren van andersoortige informatie dan waar iedereen aan gewend was.’ Welke toekomst ziet u voor de adviesbranche nu de crisis voortduurt?

Hiemstra: ‘De adviseur als oplossing voor capaciteitsproblemen is passé. De overheid gaat meer zelf doen en zal in onze verwachting slechts bij hoge uitzondering bij een advies- of detacheringsbureau aankloppen voor bijvoorbeeld een leidinggevende. De overheid heeft zelf managers over. Overheden zullen wel advies nodig blijven hebben rond de grote veranderopgaven waarmee ze kampen. We krijgen een andersoortige markt, die wellicht ook nog wel ietsje verder zal krimpen.’ De Vries: ‘Ik denk dat het bijna ondoenlijk is om vanuit de dagelijkse praktijk echt buiten die praktijk te gaan staan en totaal andere organisatorische oplossingen te bedenken en in te voeren. Dat organisaties hiervoor specifieke organisatiedeskundigheid nodig hebben, van in- of externen, vind ik logisch.’

voorbaat besmet waren, nu is men terecht nog steeds kritisch op de inhuur van externen, maar ik bespeur ook het besef dat de overheid niet alles zelf kan. Nederland heeft nog steeds een van de beste publieke sectoren van de wereld. Dat heeft natuurlijk te maken met de hoogopgeleide ambtenaren die we hebben, maar ook door de wetenschap en de advieswereld die vaak ingeschakeld worden. Die mix werkt erg goed.’ De Vries: ‘Met de grote veranderingen die de publieke sector heeft door te voeren in de verschillende domeinen zijn enorme risico’s gemoeid, ook financiële. Als je het niet goed doet, kost dat je heel veel geld. De maatschappelijke waarde van een goede adviseur is dus groot.’ Zouden dienstverleners niet zelf meer risico moeten gaan dragen?

Hiemstra: ‘We hebben vaker aangeboden op basis van no cure no pay te gaan werken, maar in de praktijk blijkt dat opdrachtgevers er niet erg happig op zijn. Je rol verandert natuurlijk ook als je bij een bezuinigingstaakstelling betaald zou worden naar rato van het gerealiseerde bedrag. Er is een gevaar minder effectief te worden omdat een organisatie met deze kennis ook anders tegen de adviseur aan gaat kijken.’ De Vries: ‘Toch zouden wij in bepaalde situaties best risiconemer willen zijn bij het realiseren van projecten. Alleen de intentie al leidt tot een goed gesprek over wat precies het beoogde resultaat is en onder welke condities dat gerealiseerd kan worden.’ En wat is hierin jullie advies?

Zullen de tarieven nog verder dalen?

Hiemstra: ‘Ik hoop dat de druk op de tarieven eraf is. Overheden hebben vaak onrealistische verwachtingen en weinig zicht op de kosten van hun eigen medewerkers. Externen zijn zeker niet goedkoop, maar dat zijn eigen medewerkers ook niet. Ik zie wel een kentering. We komen uit een tijd dat externen bij

De Vries: ‘Zorg dat je als opdrachtgever en opdrachtnemer goed in gesprek blijft met elkaar en dat je het hebt over de zaken waar het echt om gaat. Die gesprekken kunnen soms ontaarden in discussies over structuur of organisatie, maar de komende tijd moet het juist gaan om het goed en beter organiseren van taken.’

advertentie

VU Law Academy Betrokken op úw competentie

Praktische juridische opleidingen voor gemeentejuristen! • Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers (start: maart 2013) • Leergang Aanbestedingsrecht voor juristen (start: maart 2013) • Leergang Samenwerkingsverbanden tussen decentrale overheden (start: april 2013)

Voor meer informatie www.vula.nl

Het spanningsveld binnen onze

Executive MBA-programma in Public en Private is erop gericht om

huidige maatschappij dat wordt

deze twee werelden bij elkaar te brengen. Het programma heeft

gecreëerd door een terugtredende overheid vraagt om duur-

als doel ‘dual thinkers’ op te leiden zodat je zowel in de wereld van

zame leiders die verder kijken dan hun eigen kavel. De behoefte

“Public”

aan mensen die bruggen bouwen tussen overheden en

De module ‘Public-Private Partnerships’ die 7 februari 2013 start,

bedrijfsleven was nog nooit zo groot. Bij Nyenrode Business Universiteit

als

van

“Private”

Modulair Executive MBA in Public & Private

uitstekend

kan

functioneren.

is een perfecte gelegenheid om kennis te maken met het Modulair

spelen we hier op in met onze onderwijsprogramma’s. Vanuit onze

Executive MBA-programma in Public & Private. Je leert bruggen

kernwaarden Leadership, Entrepreneurship en Stewardship leiden

te bouwen binnen en tussen de publieke en private sector en

we talenten op tot krachtige leiders die zich staande kunnen

samenwerking te verdiepen. Meer weten? Bel 0346 291 001 of

houden binnen de publieke en private sector. Ons Modulair

kijk op www.nyenrode.nl/mbapp

NYENRODE. A REWARD FOR LIFE

12


Enquête PM Select 2012: ZZP’ers winnen van grote bureaus

Overheid zoekt naar nieuw samenspel Er groeit een andere verhouding tussen overheid en zakelijke dienstverleners, zo leert de TNS NIPO-enquête van PM Select naar de waardering binnen de overheid voor de prestaties van zakelijke dienstverleners. De focus bij de overheidsinkopers verschuift van de vertrouwde grote adviesbedrijven naar de kleine bureaus en zzp’ers. Zijn lagere tarieven doorslaggevend nu de overheid steeds meer aan het bezuinigen is geslagen? En welke instrumenten zijn er om tot een beter samenspel te komen met de markt? PM Select legde deze vragen voor aan hoogleraar inkoop Jan Telgen, publicist Cies de Theije en Christophe van der Maat, uitvinder van het ZPP-model. Tekst René Zwaap foto welmer keesmaat


13

Draagvlak pps is groot Bijna de helft van de ambtenaren ziet kans om nauwer samen te werken met de markt en risico uit te besteden of te delen zoals in publiek-private samenwerking (PPS) vaak al het geval is. De helft van de ondervraagden (48 procent) prefereert samenwerken ook boven aanbesteden van opdrachten. 57 Procent van de ambtenaren ziet in nauwer samenwerken een middel om tot bezuinigen te komen. Tweederde van de ondervraagden denkt dat hiermee zelfs tot 40 procent aan besparingen te behalen is. 31 Procent van de ambtenaren heeft nu al te maken met nauwere samenwerking met de markt. Van de ambtenaren die nu nog niet met publiek-private sa-

‘G

menwerkingsverbanden te maken hebben ziet 41 procent wel mogelijkheden voor verdergaande samenwerking met de markt waarbij verantwoordelijkheid en risico worden uitbesteed en gedeeld. Vooral de kansen om tot innovatie te komen en de verwachting dat opdrachten via publiek-privaat samenwerken sneller daadwerkelijk tot projectrealisatie en betere resultaten leiden worden hier aangevoerd als motivatie. De ambtenaren die hier geen mogelijkheden toe zien noemen als redenen gebrek aan regie, het feit dat er typische overheidstaken in het geding zijn, dat publiek-privaat samenwerken lastig te organiseren is en financiële risico’s kan inhouden.

renzen tussen overheid en markt vervagen op andere wijze dan in publiek-private samenwerking (PPS) of aanbesteding,’ observeert een van de deelnemers aan het onderzoek Werken voor de overheid 2012, uitgevoerd door TNS NIPO. De notie dat zich onder druk van verminderde publieke middelen stevige verschuivingen voltrekken in het samenspel van de publieke en de private sector wordt in het onderzoek breed gedeeld. De ondervraagde ambtenaren zijn ook overtuigd dat een ander model van samenwerking nodig is waarin markt en overheid lusten en lasten beter delen, maar over hoe dit vorm te geven, zijn de meningen verdeeld. ’Efficiëntie en effectiviteit binnen de overheid zullen al-

pps in water

De nieuwe afvalwaterzuivering in de de Harnaschpolder is het eerste pps- project in de watersector in Nederland. Het Hoogheemraadschap van Delfland trok hierin op met het consortium Delfluent, waar Veolia Water, Strukton, Heijmans, Evides en Rabobank onderdeel van waren. Deze risicodragende samenwerking leverde een besparing van 17 procent ten opzichte van een conventionele aanbesteding op. Door de nieuwe installaties wordt het afvalwater in de Haagse regio beter en ook conform de Europese normen gezuiverd.

leen bereikt worden wanneer er een structurele samenwerking is tussen publiek en privaat,’ meent een der respondenten. ‘Knelpunt in verandering zijn de protectionistische cultuur en wetgeving binnen de overheid.’ Een andere deelnemer uit de overheidswereld merkt op: ‘We kijken veel te weinig naar onszelf als opdrachtgever, daar begint het. Wij moeten de regie voeren; met de markt samen een langetermijnagenda ontwikkelen, sturen op onderlinge complementariteit, afstappen van het suffe uurtje-faktuurtje en op basis van prijs inkopen.’ ‘Een overheid die intelligent omgaat met opdrachtgeverschap, verantwoordelijkheid neemt en een zware voorkeur geeft aan zzp’ers, open source en creative commons, kan zeer veel besparen en betere kwaliteit bieden,’ is de optimistische analyse van een ander.

14


is nauwe samenwerking het beste en in andere gevallen een aanbesteding. Vooraf aan die afweging gaat een visie over het soort organisatie dat je wilt zijn. Wil je controle of “slechts” regie?’

Jan Telgen ‘Aanbesteden moet innovatie bevorderen’ Vaak zetten de respondenten vraagtekens bij het aanbestedingsproces, dat blijkbaar eerder als een juk wordt ervaren dan als een verrijking. ‘Aanbesteding en mantelovereenkomsten maken dat er vooral duur gewinkeld moet worden bij externe partijen,’ wordt opgemerkt. En: ‘De regels voor uitbesteding zijn streng, daardoor worden tenders enorm groot, dat kost alle partijen heel veel tijd en dat kost uiteindelijk heel veel geld. Daarnaast heb ik het vermoeden dat je altijd moet oppassen dat particuliere bedrijven te hoge prijzen vragen als ze aan de overheid kunnen leveren. Vaak hebben de mensen die bij de overheid werken òf niet voldoende kennis om dit te beoordelen (kostenstructuur) of niet de incentive om scherpe prijsafspraken te maken.’ ‘Gerenommeerde partijen zijn bedreven in het creëren van verwarring,’ waarschuwt een ambtenaar in het onderzoek. ‘Daarmee stroomt het geld de deur uit en uiteindelijk is niet meer aan te wijzen waar het aan lag.’ Bij een ander leeft in dezen vooral de behoefte aan ‘niet meer regels, maar effectieve regels die uitvoerbaar zijn’. Een andere insider: ‘Soms

Aanbesteding

Vanzelfsprekend is de aanbestedingspraktijk van doorslaggevende betekenis voor de zakelijke dienstverlening aan de overheid. Het bepaalt niet alleen wie de fel begeerde overheidsopdrachten in de wacht sleept, maar ook de manier waarop deze worden uitgevoerd. Als de enige hoogleraar publieke inkoop die Nederland rijk is, geniet Jan Telgen van de Universiteit Twente grote bekendheid als pleitbezorger van een ‘leaner and meaner’ aanbestedingsproces. Hij was als lid van de inkoop-branchevereniging NEVI nauw betrokken bij de totstandkoming van de nieuwe Aanbestedingswet, maar niet al zijn adviezen werden overgenomen. Positief vindt Telgen de aandacht voor de eisen om mee te kunnen doen aan een aanbesteding (o.a. in het proportionaliteitsbeginsel) en dat er aan meer gedacht wordt dan alleen aan de laagste prijs. Telgen: ‘Mkb’ers zullen door deze wet vaker mee kunnen doen met een aanbesteding, maar of ze meer opdrachten krijgen is maar de vraag. Voor het mkb zijn de kleinere opdrachten onder de drempel het meest interessant en daar wordt vaak gewerkt met een meervoudig onderhandse aanbesteding. Op zich kan het uitnodigen van drie partijen om een offerte uit te brengen voor de kleinere opdrachten zinvol zijn, maar als steeds dezelfde drie partijen (die zich vaak bewezen moeten hebben

Liever een zzp’er! 62 Procent van de ambtenaren huurt liever een kleine dienstverlener of een zzp’er in dan een grote externe dienstverlener, zo blijkt uit ons onderzoek. Wat verklaart deze opvallende en grote voorkeur voor de kleinere partijen? Werken zzp’ers goedkoper, werken ze beter, hebben ambtenaren de grote bureaus niet meer nodig? Opmerkelijk is dat bij de beoordeling van zakelijke dienstverleners de tarieven en condities weinig impact lijken te hebben op het rapportcijfer. Betrokkenheid bij de opdracht en betrouwbaarheid zijn de kwaliteiten waar opdrachtgevers de meeste waarde aan hechten. De tarieven en condities worden in de beoordelingen het minst belangrijk gevonden. Ondanks de crisis lijken de ambtelijke opdrachtgevers dus helemaal niet zo op de kosten te letten. Ze vinden het belangrijker dat dienstverleners zich medeverantwoordelijk voelen voor de resultaten en de maatschappelijke opgaven die ermee gemoeid zijn.

Dat ambtenaren zzp’ers prefereren hoeft ook niet te betekenen dat ze de grote dienstverleners niet nodig hebben. Het inhuren van een zakelijke dienstverlener is een rationele keuze: er is bij de overheid eenvoudigweg niet genoeg kwaliteit en expertise in huis om ieder project door ambtenaren zelf uit te laten voeren, stellen de ambtenaren in het onderzoek. Dat de kleine bureaus en zzp’ers veel beter worden gewaardeerd, komt omdat deze in de optiek van de ambtenarij meer werk leveren, een grotere betrokkenheid hebben bij de opdracht en inhoudelijk sterker zijn. Kortom, de lagere beoordeling van de ‘grote’ dienstverleners is niet te verklaren uit de bezuinigingen: dienstverleners zijn nodig! Maar in een sterk concurrerende markt profiteren de kleinere dienstverleners. Zij leveren in de beleving van ambtenaren meer kwaliteit en inhoud. Grote dienstverleners die effectiever willen zijn bij de overheid doen er daarom goed aan de opdracht iets minder commercieel aan te vliegen en een tandje bij te zetten als dit het slagen van het project dichterbij brengt.


15

Onderzoek zakelijke dienstverleners 2012 De resultaten Zakelijke dienstverlener Rapportcijfer

Zakelijke dienstverlener Rapportcijfer

1. Hiemstra & De Vries Ervaring, kennis en betrokkenheid van de medewerkers scoort hoog

8,4

2. JS Consultancy Service en dienstverlening wordt zeer goed beoordeeld

8,0

3. Schouten & Nelissen Naamsbekendheid scoort erg hoog

7,9

4. BMC PWC Grontmij 5. Deloitte 6. Bestuursacademie Nederland 7. Oranjewoud 8. Centric 9. Berenschot 10. Cap Gemini Driessen HRM-Payroll 11. ATOS Origin

in een grote aanbesteding) worden uitgenodigd, is dat heel frustrerend voor het mkb. Zeker startende ondernemers hebben het dan heel moeilijk ‘om er tussen te komen’. Telgen vindt het spijtig dat zijn adviezen om het aanbestedingsproces vlot te trekken na behandeling in de Tweede Kamer toch uitmondden in meer bureaucratische rompslomp. Telgen: ‘Ik ben op zich heel blij dat de toenmalige minister Verhagen grote delen van de adviezen heeft overgenomen om te komen tot een benadering die in plaats van rule based meer principle based is, maar in de uitwerking is dat onder druk van de Tweede Kamer toch weer enigszins op losse schroeven komen te staan. Samen hebben VNO-NCW, MKB-NL, VNG en NEVI een proportionaliteitsgids ontwikkeld die partijen zou kunnen helpen tijden het proces. Dat was nooit bedoeld als strak protocol. Als gevolg van de inbreng van de Tweede Kamer wordt die gids nu toch gezien als een strak wettelijk kader. Dan gaat het om kwesties als hoeveel referenties een bedrijf nodig heeft om in te tekenen op een aanbesteding, omzeteisen en dat soort kwesties. Daarvoor is het heel moeilijk vaste grenzen aan te geven. Waar ik wel blij mee ben is dat er nu een klachtenregeling van de grond is gekomen waar al gebruik van kan worden gemaakt voor de gunning. In plaats van bij de rechter kunnen partijen nu terecht bij een laagdrempelig gremium, een soort college van wijze mannen en vrouwen, om een tussentijds oordeel te vragen. Het oordeel van zo’n commissie heeft geen bindende rechtskracht, maar geniet wel de benodigde autoriteit.’ Sturend

Telgen zou graag zien dat aanbestedingsregels werden ingezet om meer ruimte te geven aan de inno-

7,4 7,4 7,4 7,3 7,2 6,9 6,8 6,7 6,3 6,3 5,9

vatiekracht van de markt. Telgen: ‘De Nederlandse overheid geeft jaarlijks bij benadering 100 miljard euro uit aan door de markt geleverde diensten en producten. Een gigantisch bedrag. Met zoveel volume is het voor de overheid mogelijk veel sturender te investeren dan ze tot nu toe gedaan heeft. In de Verenigde Staten wordt dat al veel langer gedaan, daar worden aanbestedingen van de overheid ingezet om ondernemers uit minderheidsgroeperingen te stimuleren; in Zuid-Afrika zijn soortgelijke initiatieven ter ondersteuning van de “black business”. In Nederland zou wat mij betreft zwaar moeten worden ingezet op het stimuleren van de kenniseconomie. Net zoals het aanbestedingsproces werd ingezet voor meer duurzaamheid kun je het ook inzetten om innovaties te bereiken. Dat zou al kunnen als de overheid bepaalt dat opdrachten zo veel mogelijk functioneel moeten worden gespecificeerd. Nu worden vaak de technische specificaties van een product of dienst door de overheid aangeleverd. Als achterwege zou worden gelaten te formuleren hoe de uitvoering eruit zou moeten zien, kunnen ondernemers met andere, innovatieve oplossingen komen. Dat zou een stimulans zijn voor innovatie.’ De nieuwe Aanbestedingswet is volgens Telgen dus nog niet ideaal, maar erg druk maakt hij zich er

Cies de Theije ‘Overheid en markt moeten tot een nieuwe dans komen’

e gedeeld ! ts 4e plaa

gedeelde ! ts 10e plaa


16

Externen verdienen te veel De kosten verbonden met het inhuren van externen werden de afgelopen jaren flink gemaximeerd. Een groot deel van de ambtenaren vindt echter dat externen nog steeds te veel verdienen. 28 Procent vindt zelfs dat een externe in het geheel niet meer mag verdienen dan een ambtenaar. De helft van de ambtenaren vindt dat de totale inhuur van externen op niet meer dan 10 procent van de totale loonsom moet uitkomen. 65 procent van de ondervraagden vindt dat een externe medewerker die wordt ingehuurd maximaal anderhalf tot twee maal zo veel mag verdienen als een interne kracht. niet om. In Brussel is al een nieuwe aanbestedingsrichtlijn op komst, die het komende jaar ook weer in nationale wetgeving moet worden omgezet. In die nieuwe Brusselse norm wordt het bredere criterium van de ‘economisch meest voordelige inschrijving’ (EMVI) geïntroduceerd. Als men dan toch per se de opdracht wil gunnen aan de laagste bieder, dan moet dat met de ‘life cycle cost’ als primair beoordelings criterium. Telgen: ‘Die nieuwe Europese richtlijn is erop gericht om aanbestedingen te koppelen aan strategische maatschappelijke doelen als duurzaamheid, innovatie, werkgelegenheid en integratie.’ Innovatief

Filosoof Cies de Theije, oud-lokaal bestuurder in Rotterdam en tegenwoordig werkzaam als zelfstandig adviseur, publiceerde eerder dit jaar samen met Sander van Reedt Dortland het boek De overheid als veelkoppige leeuw, waarin zij op een originele manier keken naar efficiencyverhoging en kostenbesparing in de overheidswereld. De Theije pleit voor ‘innovatief opdrachtgeverschap’ als het gaat om het inhuren door de overheid van diensten en producten, maar waarschuwt voor al te eufore verwachtingen. De Theije: ‘Achter iedere externe dienstverlener die in de armen wordt genomen door de overheid, zit toch minstens de schaduw van één iemand binnen de overheid die op hem toeziet. Dat zijn de verborgen kosten van die externe kracht en je zou die uren die die interne kracht daarvoor moet maken eigenlijk moeten optellen bij de kosten van de externe inhuur.’ Overheid en dienstverlener moeten in de ogen

Christophe van der Maat ‘Je huurt de vent, niet de tent’

van De Theije komen tot ‘een nieuwe dans’. ‘Ze hebben allebei een sterk verschillende logica en om die bij elkaar te brengen moet er in feite een nieuwe logica ontstaan. Anders blijf je altijd zitten met synergieproblemen, want binnen die overheid, waar het polderen tot een kunst verheven is, wordt nu eenmaal fundamenteel anders gedacht dan in de markt. Volkomen terecht is dat trouwens. Een overheid kan niet net als een bedrijf alleen maar denken aan meer efficiency. Dat kan averechts uitpakken. Kijk naar de toestand met het tankopslagbedrijf Odfjell in de Botlek in Rotterdam. Dat bedrijf kwam blijkbaar eenvoudig aan de benodigde vergunningen, maar achteraf bleek dat toch al te makkelijk te zijn geweest en moest het bedrijf worden stilgelegd, waarna nu inmiddels collectief ontslag is aangevraagd voor alle werknemers. Tel uit je winst. Een overheid kan niet alleen op snelheid focussen, de druk die er vanuit bestuurders wordt uitgeoefend voor minder regeldruk kan uiteindelijk leiden tot een stevige rekening.’ ‘Ik heb in mijn tijd als lid van het dagelijks bestuur van de deelgemeente Delfshaven genoeg externe organisatieadviseurs over de vloer gehad die zeiden dat ze een bepaald probleem waar we mee zaten wel even zouden fixen,’ vertelt De Theije. ‘Dan wist ik meteen dat ze dat niet zou lukken, omdat ze sterk onderschatten hoe een overheidsdienst in elkaar zit en functioneert. Kijk, bij een autofabriek kan het gebeuren dat er een paar boutjes niet goed worden aangedraaid, waarna een hele partij wagens terug moet worden geroepen. Maar een overheid kan zich zo’n foutenmarge niet permitteren. Het moet altijd goed zijn, want anders krijgt de verantwoordelijke bestuurder het voor zijn kiezen.’ Het ‘de markt-tenzij’-principe kent in zijn ogen behoorlijk wat nadelen. ‘Je kunt overheidstaken onderbrengen in zbo’s maar die onttrekken zich vaak aan democratische controle, terwijl de overheid wel verantwoordelijk blijft. Dan krijg je al snel zulke toestanden als bij de NS: als er een blaadje op het spoor valt en de treinen rijden niet meer, moet de minister het weer komen uitleggen in de Tweede Kamer. Ik noem dit schijnprivatiseringen, waar je ook nog eens het risico loopt dat ambtenaren op eigen houtje doorgaan.’ Ook het groeiende aantal zzp’ers in overheidsdienst kent in zijn ogen nadelen. ‘Ik heb communicatieafdelingen en juridische afdelingen gezien in overheidsland die bijna geheel bestonden uit interim-krachten. Binnen zo’n afdeling is er geen collectief geheugen meer en dat kan behoorlijk negatief uitpakken. Bij een afdeling die bezwaarschriften behandelt binnen een gemeente is het bijvoorbeeld goed een ervaren kracht te hebben die de notoire zeikerds waar zo’n afdeling altijd mee te maken heeft, er onmiddellijk kan uitpikken.


Tijdverlies brengt uiteindelijk ook weer extra kosten met zich mee.’

Observatie van de onderzoeker van TNS NIPO

Nieuwe arbeidsvorm

Kleine dienstverlener wordt snel groot

In de ogen van Christophe van der Maat, uitgeroepen tot Jonge Ambtenaar van 2012, biedt vooral de groeiende trend bij overheidsdiensten om werk te flexibiliseren en arbeidsrelaties te vernieuwen een wenkend perspectief. Van der Maat, werkzaam voor de gemeente Dordrecht en op opdrachtbasis voor BZK, introduceerde de term Zelfstandige Publieke Professional (ZPP). Van der Maat: ‘De ZPP’er – dus niet zzp’er – is een nieuwe arbeidsvorm waarbij je als ondernemende ambtenaar vanuit een individueel kennisprofiel opdrachten kunt verrichten voor andere overheden. In deze constructie neem je financieel risico in je aanstelling, maar in ruil daarvoor krijg je de kans om opdrachten aan te nemen. In mijn geval betekent dat heel concreet dat ik via de constructie onbetaald verlof een kwart van mijn salaris heb ingeleverd en op basis van mijn kennisprofiel tegen vergoeding van een publiek tarief opdrachten voor andere overheden heb gedaan. In het afgelopen jaar werkte ik voor de provincie Noord-Brabant, Brabantstad en het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het resultaat is dat ik kennis gehaald en gebracht heb, en dat mijn werkgever, mijn opdrachtgevers – en dus ook de belastingbetaler – daar beter van zijn geworden. Het belangrijkste winstpunt is dat ik een professionele ruimte heb ervaren waarbij ik volledig vanuit mijn eigen drijfveren voor de publieke sector kan werken.’ Het ministerie van BZK startte een ‘proeftuin voor vernieuwende arbeidsrelaties’ om te onderzoeken of het ZPP-model overheidsbreed kan werken. Diverse gemeenten zijn aangesloten, als ook provincies, waterschappen, departementen en zbo’s. Van der Maat: ‘De afgelopen jaren zie je een belangrijke kentering bij het inhuren van externen: je huurt de vent, niet de tent. Het is goed dat er stevig wordt gedrukt op de prijs. Daar heeft de belastingbetaler baat bij. Dat de overheid ruimte geeft aan individueel ondernemerschap zorgt voor meer innovatie en het werken over de overheid wordt goedkoper, beter en leuker. Belangrijk is dat overheden opdrachten meer ontsluiten voor ZPP’ ers en zzp’ers. Marktplaatsen waar vraag en aanbod bij elkaar komen beginnen steeds beter te functioneren. Een initiatief als Flexbee draagt daaraan bij. Een volgende stap is dat we deze publieke professionals ook kunnen ‘ranken’ zoals websites als Thuisbezorgd.nl . We staan nog aan het begin van een grote ontwikkeling, maar ik ben ervan overtuigd dat ondernemende ambtenaren en ZPP’ ers de toekomst hebben, mits de overheid haar opdrachtgevende rol pakt.’

Voorzichtigheid is geboden met generalisaties, maar het TNS NIPO- onderzoek naar de beoordeling van de prestaties van zakelijke dienstverleners door hun klanten binnen de overheid wijst uit dat het momenteel tendens is dat ambtenaren ‘kleine’ dienstverleners inhuren en deze verkiezen boven de ‘grote jongens’. Uit een verklarende analyse blijkt dat naamsbekendheid de hoofdreden is dat ambtenaren een grote boven een kleine dienstverlener kiezen, maar de aspecten innovatie, kwaliteit en betrokkenheid correleren sterk met de keuze voor een klein bureau. In dit onderzoek werden vooral grote en bekende zakelijke dienstverleners in de standaardlijst opgenomen. Om die reden laat dit onderzoek niet de beoordelingen zien van een representatieve groep zakelijke dienstverleners in Nederland. Dienstverleners met een grote respons in 2011 werden standaard opgenomen, evenals de grote bureaus in Nederland. Dit was een methodologische voorwaarde om genoeg respons te kunnen genereren en om uitspraken te kunnen doen op het niveau van de individuele dienstverlener. We hadden ook een ‘Anders, namelijk…’ optie om respondenten de mogelijkheid te geven nieuwkomers en ‘overige’ dienstverleners mee te nemen bij de prestatievragen. In vergelijking met 2011 wijken respondenten meer uit naar de ‘Anders, namelijk…’ optie. Kleine en nieuwe zakelijke dienstverleners worden in deze categorie veelvuldig genoemd. Het onderzoek toont in ieder geval zonneklaar aan dat de kleine dienstverlener niet mag worden onderschat. Het lijkt erop dat de kleine dienstverlener snel groot wordt.

Onderzoeksverantwoording Doelgroep van het onderzoek zijn overheidsprofessionals die in de afgelopen twee jaar direct betrokken zijn geweest bij het inschakelen van externe zakelijke dienstverleners en/of direct samenwerkten met externe zakelijke dienstverleners in het publieke domein. Via wervingscampagnes vanuit Sdu Uitgevers (in onder andere VNG Magazine, PM, SC, Jobsrepublic en re.Public) en sociale media zijn overheidsprofessionals aangespoord mee te doen aan het onderzoek. Ook is een aantal respondenten van vorig jaar (met toestemming) opnieuw benaderd. Het veldwerk vond plaats van 19 juni 2012 t/m 23 oktober 2012. In totaal vulden 697 respondenten de vragenlijst in, waarvan 474 in staat was om zakelijke dienstverleners te beoordelen. Een groot deel van de respondenten kon meerdere sectoren van zakelijke dienstverleners beoordelen. In totaal hadden we 862 waarnemingen. Een steekproefgrootte van n = 25 is een minimum om uitspraken te kunnen doen over een entiteit. In dit onderzoek lag de grens echter op n = 18. Alle prestatiecijfers dienen derhalve met de nodige voorzichtigheid te worden gelezen. Zo scoort BMC een 7,4 bij n = 40. De nauwkeurigheidsmarge hierbij is plus of min 0,42 punt. De waardering voor BMC kan dus daadwerkelijk liggen tussen een 6,98 en een 7,82. Job van den Berg, onderzoeker TNS NIPO

17

18

PPS helpt meer rendement en kwaliteit uit publiek geld te halen

‘We moeten naar een andere, efficiëntere wijze van uitbesteden’ De investeringsopgaven van decentrale overheden op het gebied van infrastructuur en maatschappelijk vastgoed zijn groot, de budgetten krap. Tijd om de rolverdeling tussen overheid en markt te herijken.

H

et zijn pittige tijden voor decentrale overheden. Er wordt verwacht dat ze de economie stimuleren. Maar de budgetten worden krapper. Tegelijkertijd nemen de risico’s toe. Denk aan leegstand van vastgoed of tegenvallers in de exploitatie. Overheden zoeken besparingsmogelijkheden en hebben behoefte aan risicobeheersing en zekerheid over langetermijnuitgaven. Kunnen ze op de huidige wijze blijven uitbesteden? Of is het tijd om een omslag te maken en de rolverdeling tussen overheid en markt in voorzieningen, vastgoed en exploitatie te herijken? Niet meer in bestekken voorschrijven wat de markt moet doen, maar kaders stellen waarbinnen de markt ruimte heeft voor slimmere en efficiëntere oplossingen. Zich niet meer blindstaren op de stichtingskosten, maar kijken naar de kosten over de levensduur van infrastructuur of vastgoed. Niet meer alleen op prijs selecteren, maar op de beste prijs-kwaliteitverhouding. Bemoedigende resultaten

De rijksoverheid past dit nu een paar jaar toe voor vastgoed en infrastructuur, met goede resultaten. Gemiddeld wordt 16 procent bespaard op projecten. Bovendien zijn álle projecten die op deze wijze zijn aanbesteed binnen planning gerealiseerd en conform de kwaliteitseisen. Bij veel projecten is de kwaliteit toegenomen; de Rijksgebouwendienst won met deze projecten zelfs meerdere architectuurprijzen. Om de opgedane ervaringen te delen met decentrale overheden heeft de rijksoverheid PPSsupport opgezet. PPSsupport betrekt de er-

Energiezuinig beheer en onderhoud van zwembaden; ontwerp , bouw en onderhoud van wegen in één

varingen van de markt en werkt samen met PPS Netwerk Nederland. Levensduur

‘Als je een project realiseert, doe je dat voor de hele levensduur ervan,’ zegt Jean-Paul Schaaij, directeur van PPSsupport. ‘Je bent niet klaar als een schoolgebouw of stadskantoor er staat, dan begint het pas. Want dat gebouw staat er twintig tot dertig jaar en moet al die tijd van goede kwaliteit blijven om publieke taken te faciliteren. Daar

‘Bij veel projecten is de kwaliteit toegenomen’ dien je bij de start al rekening mee te houden. Ieder project heeft verschillende fasen, zoals het ontwerp, de bouw, het onderhoud en de exploitatie. PPS gaat uit van een levensduurbenadering waarbij verschillende fasen in één prestatiecontract worden uitbesteed om de beste oplossing voor de hele levensduur te realiseren.’ Volgens Schaaij kijk je als marktpartij toch anders naar hoe je ontwerpt, hoe je bouwt en welke materialen je gebruikt, als je weet dat je verantwoordelijk bent voor het onderhoud en de

kwaliteit van de voorziening voor een lange periode. Zulke geïntegreerde contracten leveren niet alleen voordelen op als kostenbesparingen, minstens zo belangrijk zijn de voordelen van behoud (of stijging) van kwaliteit, meerjarige financiële zekerheid, de ruimte voor innovatie en toename van de duurzaamheid. Schaaij: ‘En vergeet niet het voordeel dat de publieke opdrachtgever zich volledig kan richten op de publieke dienstverlening. De zorg dat het vastgoed en de faciliteiten in orde zijn, is overgenomen door de markt. Dat is ook geen kerntaak van de overheid, maar facilitair.’ Afwegingsvormen

Om als publieke opdrachtgever te bepalen of PPS kansrijk is voor een project, zijn er verschillende instrumenten, zoals de PPS4Infratool, de Toolkit PPS Light en Quick Scan Scholenbouw. Wat je ervoor nodig hebt, zijn scope, budget en planning van het project. U vindt de tools op de websites van PPSsupport en PPS Netwerk Nederland. Inmiddels hebben verschillende publieke partijen de tools gebruikt voor scholen, brandweerkazernes, wegen, musea en ander maatschappelijk vastgoed.

PPS Netwerk Nederland en PPSsupport werken als bedrijfsleven en overheid samen om kansen op het gebied van publiek-private samenwerking te identificeren en publieke partijen te helpen PPS-projecten te realiseren.

19

PIANOO vakgroep inkoopmanagement pleit voor vaste tarieven voor externen

Bepaal zelf de kosten van de externe adviseur Om samen te kunnen werken met een externe adviseur, moet u zijn of haar diensten inkopen. Hoe u dat snel en goed kunt doen, is de expertise van de inkoopadviseur. Wat kunnen overheidsmanagers verwachten van diens adviezen? Twee experts uit de vakgroep van PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden geven het antwoord.

D

e inhuur van externen wil nog wel eens leiden tot grote koppen in de krant, tot ongenoegen van bestuurders. Het gaat dan vooral over de hoge tarieven die adviseurs incasseren voor hun bijzondere expertise. Met een weldoordachte aanpak is deze commotie makkelijk te vermijden. De handreiking ‘Externe inhuur’ van PIANOo beschrijft hoe de inhuur van externen gestructureerd en dus snel en verantwoord kan plaatsvinden.

Marktplaatsen

Een eerste stap is het inrichten van een zogeheten marktplaats. Die is in korte tijd vrij populair geworden. ‘Een marktplaats is in feite een veredelde k+aartenbak,’ zegt Jan Telgen voorzitter van de vakgroep Inkoopmanagement voor de publieke sector die de handreiking opstelde. ‘Je hebt de namen van een flink aantal externe experts die je voor een bepaalde klus kunt benaderen en die gehouden zijn aan enkele algemene voorwaarden. Het is een soort raamcontract. Met als bijzonderheid dat het gaat om personen, en niet om bureaus. Een hoofd communicatie die een tijdelijke adviseur zoekt, heeft dan snel een stuk of zes cv’s van geschikte kandidaten voor zijn neus.’ ‘De lastige afweging tussen prijs en kwaliteit moet hij dan nog steeds maken. Is iemand met meer expertise ook een hogere prijs waard? En hoeveel hoger dan? Met een vast tarief omzeil je die afweging. Dat tarief

Jan Telgen, voorzitter van de vakgroep Inkoopmanagement voor de publieke sector van PIANOo

is gebaseerd op de loonsom die je aan een interne medewerker kwijt zou zijn. Bijvoorbeeld iemand in schaal 9 of 10. Daar pas je een vermenigvuldigingsfactor op toe, waarmee je compenseert voor leegloop, bijhouden beroepskennis, overhead en dergelijk. Die factor ligt bijvoorbeeld op 2 of 2,5. Dan kom je uit op een vast dagtarief van 600 euro, voor alle aanbieders. Het hoofd communicatie uit ons voorbeeld krijgt de cv’s

‘Marktplaatsen en vaste tarieven vergemakkelijken externe inhuur’ van alle adviseurs die het voor dat bedrag willen doen. Hij hoeft dan alleen nog maar te kijken naar de kwaliteit: de relevante expertise van de adviseurs die zich voor deze prijs aanbieden.’ Kwaliteit

Volgens directeur Inkoopbureau Midden Nederland (IBMN) Martien Vromans raken steeds meer overheidsorganisaties enthousiast over inhuren tegen een vast tarief. ‘Wij hebben zo’n anderhalf jaar geleden voor de bij ons aangesloten gemeenten een contract

aanbesteed voor de inhuur van flexibel personeel. Daar hebben we vaste tarieven in opgenomen per niveau van adviseur – junior, medior en senior – en per vakgebied. In eerste instantie waren gemeenten een beetje huiverig voor die vaste tarieven. Ze vroegen zich af of die niet ten koste zouden gaan van de kwaliteit. Dat bleek niet het geval. Bij een evaluatiegesprek toonden zes van de zeven gemeenten zich overtuigd van de voordelen. Alom tevredenheid over het werk dat was geleverd.’ ‘Als de kwaliteit van de in te huren expert de doorslag geeft, kun je ook eerst selecteren op de kenmerken van de aangeboden cv’s. Daarna vraag je de persoon met de beste kwalificaties om zijn tarief. Als dat tarief onder een vooraf vastgestelde drempel blijft, krijgt die de opdracht. Die variant is zeker de moeite van het proberen waard, hebben wij onlangs ervaren!’ PIANOo is het Expertisecentrum Aanbesteden voor en door de overheid. Het is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. De handreiking ‘Inhuur derden’ is te downloaden op www.pianoo.nl of gratis aan te vragen via [email protected]


20

Sector Bestuur en organisatie beducht voor oneerlijke concurrentie

De opmars van de multi-interimmer De interne interimmer duikt steeds vaker op binnen overheidsland. Zo kent de gemeente Tilburg sinds dit jaar een 55-koppige afdeling van multi-inzetbare ambtenaren. Toch is de rol van de externe consultant daarmee niet uitgespeeld. Ellen Peper, voorzitter van de Raad van Organisatie-Adviesbureaus, ziet ook in dit nieuwe speelveld kansen. ‘Door een goede wisselwerking kan het opdrachtgeverschap aan de overheidszijde worden geprofessionaliseerd.’

projecten binnen de pool variëren van organisatieen ict-advies tot vastgoedontwikkelingsprojecten. Wouters: ‘Het gaat om zo’n 600 projecten waarbij per jaar ruim 150 miljoen euro wordt omgezet.’ Pieken en dalen

Het projectmatig werken professionaliseren, dat staat voor het afdelingshoofd centraal. ‘Waar voorheen de rollen van bestuurlijk en ambtelijk opdrachtgever, projectleider en projectmedewerker nogal eens door Tekst Rianne Waterval illustratie Cunera Joosten elkaar liepen, kunnen we nu een beter onderscheid an ABD Topconsultants tot gemeen- maken. We hebben hiervoor een aantal richtlijnen, telijke pools: steeds vaker kiezen methoden en procedures ontwikkeld die gebundeld overheidsorganisaties ervoor om zijn in de Tilburgse Standaard Projectmatig Werken,’ tijdelijke klussen zelf uit te voeren. aldus Wouters. ‘Daarnaast kunnen we dankzij deze Op de site van het landelijk netwerk pool de pieken en dalen opvangen binnen de orgaPoolcirkels is een scala aan managementpools te vin- nisatie. Tegelijkertijd verbreden de 55 managers die den die opereren op binnen deze afdeling verschillende niveaus werkzaam zijn hun binnen het openbaar ‘Veel winst met professionalisering context door continu bestuur. In tijden van verschillende klussen opdrachtgeverschap ’ bezuinigingen schieuit te voeren. Zo worten deze nieuwe clubs den ook nieuwe dwarsvan verandermanagers, projectleiders en adviseurs verbanden binnen de organisatie gelegd en leren zij als paddenstoelen uit de grond. multidisciplinair te werk te gaan.’ Kostenoverwegingen zijn hierbij een belangrijk De rol van de opdrachtgever is volgens Wouters maar zeker niet het enige uitgangspunt, weet ook van groot belang. ‘Te weinig betrokkenheid, onvolWilbert Wouters. Hij zette voor de gemeente Tilburg doende voorbereiding en onduidelijkheid over de de afdeling Programma-, Project- en Interim-ma- doelstellingen en scope leidden in het verleden vaak nagement (PPI) op poten. Sinds 1 januari van dit jaar tot hoge faalkosten van projecten. Deze konden opis hij hoofd van deze afdeling, die is ontstaan vanuit lopen tot bijna 11 procent van de totale omzet,’ zegt het reorganisatieproces Tilburg Transformeert. De hij. ‘We kunnen een wereld winnen door professio-

V

Winnaar bestuur & organisatie

1

Hiemstra & De Vries

8,4

e gedeeld s! 2e plaat

Running up

2. BMC PWC 3. Deloitte 4. Berenschot

7,4 7,4 6,9* 6,7

*Bij dienstverleners die in meerdere sectoren werkzaam zijn kan het rapportcijfer op de sectorlijst afwijken van de hoofdlijst, omdat alleen beoordelingen in de betrokken sector zijn meegenomen


Eerlijke concurrentie

Niet verwonderlijk houdt Ellen Peper, voorzitter van de Raad van Organisatie-Adviesbureaus en directeur van Twynstra Gudde, deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.’ Als deze pools voortkomen uit reorganisaties en worden opgezet om intern advies uit te brengen, vinden we dat een uitstekende besteding van ons belastinggeld,’ aldus Peper, die als ROAvoorzitter spreekt namens 24 aangesloten bureaus en zo’n 4.000 organisatieadviseurs. ‘We gaan uit van onze eigen kracht en panikeren niet,’ benadrukt ze. ‘We onderscheiden ons door de expertise die we leveren, het stapelen van kennis en de ervaring die we opdoen in verschillende sectoren. Als vakprofessionals blijven we investeren in de vernieuwing van het vak, daar ligt onze toegevoegde waarde. Onze leden moeten niet alleen aan een groot aantal kwaliteitsstandaarden voldoen, ook worden zij geacht voortdurend hun adviseurs op te leiden en te ontwikkelen.’ Het wordt een ander verhaal als deze ambtenaren ook klussen gaan uitvoeren buiten hun eigen organisatie, stelt Peper. ‘Dan komt het belang van eerlijke concurrentie om de hoek kijken.’ De ROAvoorzitter refereert aan de Wet markt en overheid, die op 1 juli van dit jaar in werking is getreden. ‘Het uitgangspunt hierbij is dat de overheid geen zaken doet waarin het bedrijfsleven beter is en bovenal bij alle projecten de daadwerkelijke en integrale kostprijs berekent. Dat is nu helaas niet overal het geval. Je kunt je afvragen of een adviseur bij een ministerie bij een andere instelling organisatieadvieswerkzaamheden zou moeten verrichten.’ Er liggen volgens Peper wel degelijk kansen voor

nieuwe samenwerkingsverbanden tussen overheidsorganisaties en externe adviesbureaus. ‘Het gaat dan niet alleen om het leveren van specialistische kennis. Vanuit deze pools krijgen wij ook de vraag om begeleiding te bieden bij de professionalisering van hun eigen organisatie, coaching te leveren bij complexe opdrachten en vaardigheden te ontwikkelen bij projectmanagers. Goed opdrachtgeverschap is cruciaal bij de complexe vraagstukken die spelen binnen de overheid en daarvoor is het uitzetten van de juiste vraag enorm belangrijk. Wij kunnen hierbij helpen en zo kan een hele mooie wisselwerking ontstaan.’

Adviesbureau Hiemstra & De Vries komt binnen de sector bestuur en organisatie met een 8,4 als beste uit de bus. Het bureau, dat in 2004 in Utrecht werd opgericht, heeft daarnaast ook de hoogste overall score. De adviseurs van Hiemstra & De Vries scoren in het bijzonder goed op betrokkenheid en betrouwbaarheid. Dit sluit geheel aan op de rol die het relatief kleine bureau voor zichzelf ziet weggelegd: namelijk eerder die van medeverantwoordelijk partner, dan die van extern onafhankelijk expert. Helpt overheden beter presteren, is het motto van het bureau dat uitsluitend voor de publieke sector werkt.

sector bestuur & organisatie

nalisering van het opdrachtgeverschap. Momenteel vinden er masterclasses plaats waarin per discipline zo’n honderd opdrachtgevers met projectleiders in gesprek gaan over de relatie opdrachtgever-projectleider. Begin volgend jaar wordt ook met de bestuurlijk opdrachtgevers in gesprek gegaan wat goed gaat en beter kan.’ Wouters erkent dat de gemeente niet alle specialismen in huis heeft. ‘De inhuur van externen voor projecten interim-management verloopt voor de hele gemeente eveneens via de afdeling PPI,’ aldus Wouters. ‘Ook wij hebben experts nodig van buitenaf. Ik merk dat er op dit moment nog te weinig zwaargewichten in onze pool zitten. Neem bijvoorbeeld een projectleider citymarketing, de introductie van Het Nieuwe Werken of een zwaar ict-project, daarvoor maken we nog net zo makkelijk gebruik van externe partijen. Hiervoor zijn raamcontracten afgesloten, zo wordt er op dit moment samengewerkt met de bureaus POSG, Resources en Start.’

21


22

Marktplaatsen rukken op in sector HRM

Overheid probeert flexibele schil zelf te beheersen Overheden stappen minder snel naar de grote advies- of detacheringsbureaus voor extra handjes. Ze hopen via de digitale marktplaatsen hun tijdelijk personeel in te huren tegen veel lagere tarieven. Volgens Mark Bassie, specialist externe inhuur, moet de overheid wel iets beter omgaan met zijn leveranciers.

vijftig van deze digitale marktplaatsen bij overheden, maar ook bij zbo, ziekenhuizen en een enkel bedrijf als NS. En er is een ‘bestuurslaagoverstijgend’ initiatief ontstaan, Flexbee.nl, dat voor Rijk, provincies en gemeenten functioneert. Marktwerking

Tekst Maurits van den Toorn illustratie Cunera Joosten

De opzet van zo’n digitale marktplaats voor klussen is vaak simpel: de vacature of taak staat online, gegadigden kunnen erop reageren en uiteindelijk komt teeds meer overheden gebruiken digitale op de site te staan wie de klus heeft binnengehaald, marktplaatsen voor de inhuur van exter- met in sommige gevallen het uurtarief erbij. ‘Dat is nen. De opdrachtgevers zijn er tevreden marktwerking,’ stelt Martine Bastiaansen, programover, vooral omdat de kosten van externe manager HR bij de gemeente Deventer. De tarieven inhuur dalen. Deventer is in 2009 begon- waarvoor Deventer mensen inhuurt zijn de afgelonen met Deventerhuurtin.nl en veel gemeenten heb- pen jaren omlaag gegaan van 100 tot 150 euro per ben het voorbeeld gevolgd. Friesland maakte zelfs uur naar 75 tot 90 euro per uur, afhankelijk van de een regionale variant. Er kwam één website waarop functie en de sector. Uitschieters naar beneden en alle overheden in de provincie – niet alleen gemeen- naar boven zijn 36,50 en 127,50 euro. ten, maar ook waterschappen en de magistratuur – Ook andere overheden die nu op deze manier exhun aanvragen kunnen plaatsen. ternen inhuren, zijn erover te spreken. Het gaat snel, Overheden belde kwaliteit is goed len minder gauw aan en door zo specifiek bij de grote advies- of ‘De marktplaatsen zijn nu eenzijdig mogelijk de eisen en detacheringsbureaus wensen op te nemen een inkoopfeestje’ als het gaat om het beblijven onzinreacties heersbaar houden van uit, stelt de gemeente hun flexibele schil, zo komt naar voren in het TNS Woerden. De kosten van externe inhuur zijn ook NIPO-onderzoek Werken voor de overheid 2012. hier gedaald, de bedragen waarvoor gegund is, zijn Opdrachtgevers bij de overheid maken voor hun vergelijkbaar met Deventer. Vanuit Friesland is de tijdelijke klussen net zo lief gebruik van zzp’ers, zeg- reactie eveneens ‘zeer positief ’: het systeem leidt tot gen ze. Ze richten ook marktplaatsen in waar zzp’ers ‘marktconforme prijzen’. Amsterdam is nog bezig grootschalig op inschrijven. Er zijn inmiddels ruim met het evalueren van de marktplaatswebsite, die als

S

Winnaar hrm

1

JS Consultancy

8

Running up

Driessen

6,3


23

sector hrm

pilot voor enkele onderdelen van de gemeentelijke organisatie sinds ruim een jaar draait. Vooruitlopend daarop kan woordvoerder Marleen Nieuwenhuis al melden dat de site een ‘efficiënte en effectieve manier is gebleken om externen in te huren’. Meer transparantie is niet de enige reden dat de tarieven omlaag gaan. Allereerst is er de crisis waardoor het aanbod van zzp’ers groot is en er dus druk op de prijzen is ontstaan. Maar waarschijnlijk net zo belangrijk is dat detacheringsbureaus met hun vaak hogere tarieven minder makkelijk aan de bak komen. Anders gezegd: het aantal zzp’ers neemt toe. In Friesland bestaan de reacties zelfs al voor twee derde uit zzp’ers. Bastiaansen is ervan overtuigd dat het aantal zzp’ers zal blijven toenemen. ‘Die trend is niet meer te keren, en het gevolg is dat intermediairs en adviesbureaus terrein zullen gaan verliezen.’ Minimumtarieven

Mark Bassie, die is gespecialiseerd in het fenomeen van de externe inhuur, vindt juist vanwege dit laatste punt de marktplaatsen een goede ontwikkeling. ‘Ik zou ze niet meer kwijt willen raken, het is een duidelijke verbetering ten opzichte van vroeger toen er met vaste bureaus en langlopende relaties werd gewerkt.’ Toch is hij kritisch over enkele aspecten. Zo kan de druk op de prijzen ertoe leiden dat mensen zich voor een ‘wanhoopstarief ’ inschrijven voor een klus. ‘Dat is natuurlijk een subjectief begrip, maar doordat sommige sites de gegunde opdrachten en de betaalde bedragen publiceren, kan dat leiden tot te lage inschrijvingen. Ik zou daarom willen dat de

overheid op de sites ook minimumtarieven gaat zetten; soms gebeurt dat overigens al. De overheid heeft een maatschappelijke verplichting om zaken netjes te regelen, en daar hoort bij dat je een faire minimumprijs betaalt, vind ik.’ Hij heeft nog een punt van kritiek: ‘De marktplaatsen zijn nu eenzijdig een inkoopfeestje, er wordt te weinig rekening gehouden met de belangen van de leveranciers. Een vorm van terugkoppeling waarom iemand de opdracht niet heeft binnengehaald is wel het minste wat je kunt doen, bijvoorbeeld door te melden welke plaats op de ranglijst iemand heeft gehaald.’ Iets meer zorg en aandacht voor de leveranciers zorgt ervoor dat ze ook blijven komen als de arbeidsmarkt over een paar jaar weer aantrekt. Bassie: ‘Doe als opdrachtgever aan leveranciersmanagement. Nodig mensen waar je vaker zaken mee hebt gedaan eens uit om te bespreken hoe het gaat.’

In de sector HRM is JS Consultancy de best gewaarde dienstverlener. De waardering van 7,5 is vooral te danken aan de goede dienstverlening. Naar eigen zeggen was JS Consultancy, actief op de gebieden interim, mobiliteit, opleidingen, werving en selectie en jong talent, in 1994 het eerste werving- en selectiebureau dat zich specifiek op de overheid is gaan richten. Sindsdien heeft het bedrijf een wijde range aan overheidsopdrachtgevers, van stadsdelen tot ministeries. JS Consultancy organiseert ook opleidingen en trainingen voor verschillende functieniveaus en generaties die specifiek zijn gericht op een werkkring binnen de overheid.

24

Selecteren op competenties bij Europees aanbesteden

Mensen maken samenwerking tot een succes Het opdrachtgeverschap kan professioneler als bij aanbestedingen op competenties van de marktpartij geselecteerd wordt. Motion Consult ontwikkelde een methode om dit objectiveerbaar te doen, met name voor bouwen infra-projecten. Volgens Eva Boudewijn, partner van Motion Consult, kan hiermee de ‘klik’-factor objectief gemaakt worden.

I

n elke samenwerking maken mensen het verschil. Of een marktpartij daadwerkelijk zijn verantwoordelijkheid neemt, problemen open en zakelijk bespreekt én oplost, hangt altijd af van competenties van mensen. Zeker nu de overheid steeds meer in de regierol kruipt, zijn de competenties die de opdrachtnemer in huis heeft, van belang. Grote opdrachtgevers zoals de Rijksgebouwendienst, Rijkswaterstaat, ProRail en provincies besteden hier dan ook vaker aandacht aan door interviews of dialooggesprekken op te nemen in de aanbestedingsprocedure. Boudewijn van Motion Consult is blij met de trend, maar plaatst ook kanttekeningen. ‘De interviews zijn nu vaak een black box. Inschrijvers kunnen punten verdienen voor ‘commitment’ of ‘ambitie’. Maar hoe beoordeel je dit? Vaak is het voldoende als deelnemers vertellen dat ze goed luisteren en oog hebben voor de belangen van de opdrachtgever. Ze hoeven het niet te laten zien aan tafel.’

Een aantal (semi)publieke opdrachtgevers besloot vorig jaar meer aandacht te besteden aan de competenties van sleutelfunctionarissen van marktpartijen bij het aanbesteden. Dat begon bij scherp krijgen wat zij werkelijk belangrijk vonden als opdrachtgever. Wat kenmerkt de ‘beste’ partij voor deze opgave? En wat vraagt dit? Motion Consult, die dit onderdeel van het traject verzorgde, werd ook ingeschakeld om de gewenste competenties te concretiseren. Het bureau ontwierp verder de setting om de criteria te toetsen. ‘Samen met de juridische afdeling en inkopers ontwikkelden we een transparante en verantwoorde procedure om de competenties te beoordelen, vertelt Boudewijn. Kern daarvan is de competenties door te vertalen naar concreet gedrag dat we kunnen zien, horen en benoemen tijdens een interview of casus. ‘Dat zorgt voor een objectieve en

‘Zo zorg je voor een gelijke meetlat voor subjectieve criteria’ voor alle partijen gelijke meetlat, waarmee je subjectieve criteria als ‘organisatiesensitiviteit’ of ‘samenwerkingsgerichtheid’ kunt laten meewegen in de procedure,’ aldus Boudewijn. De deelnemers ontvangen de scores ook zelf in een rapportage met waarnemingen uit het gesprek. Opdrachtgevers zijn positief. Ze rapporteren dat de gesprekken over wat zij belangrijk vinden en het oefenen van het interview, hen op een goede manier con-

Voorbeeld competentie

Concreet waarneembaar gedrag

Verbindend vermogen

•

De mate waarin de deelnemer laat zien te • begrijpen wat opdrachtgever en gebrui- • kers wensen en op heldere wijze een brug slaat tussen de mogelijke verschillen

Stelt vragen, vraagt door en vat samen, beantwoordt vragen Betrekt alle deelnemers in het gesprek Legt bij verschillen de nadruk op het gemeenschappelijke om daarvanuit voorstellen te doen

Eva Boudewijn, partner van Motion Consult

fronteren met hun eigen vaardigheden en de gebreken hierin. Door competenties een volwaardige plek te geven in de aanbesteding, krijg je niet alleen de beste partij, maar vooral de beste man of vrouw voor de klus. Bovendien krijgt het onderwerp ‘samenwerking’ van meet af aan de aandacht die het verdient. Boudewijn: ‘Opdrachtgevers ervaren dat het project twee keer zo snel uit de startblokken komt. Verwachtingen zijn helder en er is bewust aandacht voor het creëren van een constructieve samenwerking.’ Meepraten?

Begin 2013 organiseert Motion Consult een bijeenkomst over competenties in aanbestedingen. Een mooie gelegenheid om meer te weten te komen over hoe het precies werkt en om met ervaringsdeskundigen te praten. Interesse? Ga naar www.motionconsult.nl voor meer info en inschrijving. Deelname is kosteloos. Motion Consult coacht en ontwikkelt (project)teams, faciliteert samenwerking en zet haar kennis in bij selecties. Motion Consult adviseert en ontwikkelt simulaties en voert assessments uit in aanbestedingen.

25

Staffing Management Services, de onafhankelijke Managed Service Provider

‘Eindelijk grip op het externe inhuurproces’ Vergrijzing, ontgroening en economische crisis dwingen (lokale) overheden, zorginstellingen en bedrijfsleven efficiënt en effectief op zoek te gaan naar tijdelijk extern personeel. De inhuurmarkt voor tijdelijke arbeid is door internet en LinkedIn opener geworden, maar dat leidt niet automatisch tot de juiste persoon op de goede plek. ’Online marktplaatsen brengen grip terug op het inhuurproces voor de opdrachtgever,’ zegt beleidsadviseur Tineke van de Water van de gemeente Meppel.

T

ineke van de Water was een van de initiatiefnemers die voorjaar 2010 een project in Meppel startten om meer structuur te brengen in het inhuurproces van tijdelijk personeel. ’We waren te afhankelijk geraakt van leveranciers en detacheringsbureaus bij onze zoektocht naar gespecialiseerd tijdelijk personeel vanaf hbo-niveau. De tarieven rezen de pan uit, de totale kosten werden veel te hoog. En erger, er was een gevoel van onmacht en gebrek aan grip op het inhuurproces.’ ‘Herkenbaar,’ zegt Rob de Laat, directeur van Staffing Management Services, de Managed Service Provider die organisaties ondersteunt en adviseert bij de structurele inhuur van extern personeel. ‘De flexibele schil groeit in veel gemeentelijke organisaties. Veel overheden weten soms nauwelijks hoeveel tijdelijke professionals ze hebben rondlopen. Er wordt zonder structuur in-

gehuurd, via informele contacten, intermediairs en detacheringsbureaus. Leveranciers die door de komst van onafhankelijke marktplaatsconcepten eigenlijk nauwelijks nog toegevoegde waarde leveren, terwijl de kosten onveranderd hoog blijven.’ Volgens De Laat concurreren zzp’ers en leveranciers van tijdelijk personeel eerlijker met elkaar door de online marktplaatsen, waardoor tarieven en kosten dalen en transparantie optreedt. ’In tijden van inkrimping en bezuinigen is het nog belangrijker om het inhuurproces goed op orde te hebben.

‘Markplaatsdesk leverde 20 procent besparing’ Vanuit compliancy-oogpunt heb ik een voorkeur voor neutral vendor constructies, zonder verborgen belangen bij de inzet van kandidaten. Staffing Management Services kan daarvoor een online marktplaats inrichten, ook voor interne kandidaten van een of meerdere gemeenten. We kunnen ook de selectie van kandidaten en de volledige administratieve afhandeling van contracten en inzet voor onze rekening nemen.’ 20 procent besparing

Voor Van de Water is het project geslaagd, maar nog niet af. ’Met de marktplaatsdesk realiseerden we snel een besparing van 20 procent. Door eerlijke concurrentie daalden de uurtarieven en kregen we veel beter zicht op wie we op welke positie tegen Tineke van de Water, beleidsadviseur gemeente Meppel

Rob de Laat, directeur Staffing Management Services

welke voorwaarden en kosten inhuurden. Als onafhankelijk adviseur en marktmeester hebben de consultants van Staffing Management Services belangrijk bijgedragen. Nu moeten we de interne systemen nog beter op elkaar afstemmen.’ De Laat is blij dat Staffing Management Services voor steeds meer gemeenten als managed service provider toegevoegde waarde laat zien. ’Onafhankelijk en transparant ontzorgen we gemeenten. Niet inhuren is geen optie, wel zijn gemeenten genoodzaakt beter om te gaan met het spel van vraag en aanbod. Dat scheelt budget. Managers kunnen zich zo richten op hoofdtaken, wetend dat het inhuurproces en alle administratieve bijkomende zaken goed georganiseerd zijn. Zo ontstaat grip op het proces en dalen de kosten, wat voor gemeenten nu belangrijk is.’ Meer informatie? Neem contact op met: Staffing Management Serivces BV Heemraadssingel 149 3022 CD Rotterdam Telefoon: 010 – 7600900 E-mail: [email protected] Website: www.staffingms.com


26

De sector opleiding en training krijgt samenwerking nog moeilijk van de grond

Opleidingsmarkt zit in de houdgreep Als het om onderwijs en opleidingen gaat, is er in veel gevallen een soort symbiotische relatie tussen overheid en markt, signaleert Jeroen Eijskoot, hoofd Business Information Management bij de voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtsPN). De overheid heeft het gevoel ‘eigen’ kennis in te kopen.

heidskennis op en gebruiken die als basis voor hun opleidingen, cursussen, workshops en dergelijke. Als ik vervolgens mijn mensen wil opleiden, moet ik in feite mijn eigen kennis terugkopen.’ Die situatie is volgens hem in ieder in geval gedeeltelijk te voorkomen door te zorgen dat mensen en hun kennis binnen de overheid aan de slag kunTekst Maurits van den Toorn illustratie Cunera Joosten nen blijven. ‘Als overheidsorganisaties meer met elkaar samenwerken, kun je bereiken dat je mensen op basis van hun vakmanschap binnenhoudt. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een pool van gecere politie verzorgt haar eigen pri- tificeerde informatiemanagers, zoals er binnen de maire onderwijs door middel van de overheid ook een pool is van gekwalificeerde proPolitieschool en de Politieacademie. jectmanagers bij I-Interim Rijk, die rouleren tussen Het zijn specialistische opleidingen overheidsinstellingen.’ voor specialistisch werk, er komt naZo lang het nog niet zover is, koopt ook Eijsgenoeg geen marktsector aan te pas. Pas als het gaat koot ‘eigen’ kennis in bij marktpartijen. Niet alleen om vakgebieden die niet direct met het politiewerk uit noodzaak, er zitten ook voordelen aan. ‘Als bijte maken hebben, zoals informatiemanagement, voorbeeld iemand van Fontys Hogeschool of van de moet de politie de markt op, veelal door middel van Universiteit van Amsterdam met een voorstel voor een aanbesteding. een opleiding komt, dan ben ik toch bereid daarvoor De marktpartijen die op zo’n aanbesteding reage- te betalen. Het is dan wel deels kennis die uit mijn ren, kunnen dat doen op baeigen organisatie afkomstig sis van kennis die ze in veel is, maar die krijgt daardoor gevallen eerder bij de politie wel een HBO- of een WO‘Er wordt alleen maar of een andere overheidsinprofiel. Het vakgebied komt op prijs gegund’ stantie hebben verworven. zo op een hoger niveau, en ‘Het is een beetje een rare sidat leidt weer tot meer dynatuatie,’ vindt Eijskoot. Hij legt uit hoe die is ontstaan: miek en een hogere kwaliteit binnen de organisatie, ‘Marktpartijen, denk aan consultants, doen die over- want dat niveau moet wel worden gehaald.’

D

Winnaar Opleiding en training

1

Schouten & Nelissen

7,9

Running up Bestuursacademie Nederland

7,2


H

arald Kruithof, directeur van taleninstituut Language Partners, is kritisch over de ‘samenwerking’ met de overheid op onderwijsgebied. Language Partners was tot voor kort de voorkeursleverancier voor talencursussen (‘zakelijke taaltrainingen’) voor alle departementen, met Buitenlandse Zaken als grootste klant. Het instituut werkt ook nu nog voor een aantal departementen en verder onder meer voor AgentschapNL, de Belastingdienst en de politie. De laatste jaren is de omvang van de opdrachten toegenomen, wat betekent dat er meer moet worden aanbesteed. De gang van zaken daarbij verdient vaak niet de schoonheidsprijs, vindt Kruithof. ‘Uiteraard doen we aan aanbestedingen mee, al is het vaak een behoorlijke klus. Er worden veel vakinhoudelijke vragen gesteld, soms heeft wel 90 procent van de documentatie daar bettrekking op. De kostenfactor speelt een veel kleinere rol, maar uiteindelijk wordt er alleen maar op prijs gegund en speelt de vakinhoudelijke paragraaf nauwelijks mee. Gezien het vele werk dat er met zo’n aanbesteding is gemoeid bedenk je je de volgende keer wel drie keer aanbestedingsregels, zijn heel transparant en vertellen of je er nog wel aan mee wilt doen. Het dreigende gevolg waarom je de opdracht niet hebt binnengehaald. Je weet daarvan is dat er uiteindelijk alleen nog maar prijsvech- dan waar je een volgende keer beter op moet scoren. ters aan aanbestedingen Natuurlijk moet de overmeedoen.’ heid aanbesteden, maar Hoe allesbepalend dat moet transparant ‘De vakinhoudelijke paragraaf de prijs is, blijkt uit een gebeuren: meld aan de speelt nauwelijks mee’ paar voorbeelden. ‘We deelnemende partijen hebben een keer om een op welke punten ze wel toelichting gevraagd en toen bleek de inkoper zijn keuze of niet scoren en geef ook aan hoe je de verschillende te hebben gemaakt zonder overleg met zijn opdracht- criteria weegt. Doe niet alsof je kwaliteit van belang gevers, de vakspecialisten binnen zijn eigen ministerie. vindt als je toch alleen maar naar de prijs kijkt.’ Verder hebben we veel samengewerkt met verschillende politieregio’s, maar daar worden taalcursussen Schouten & Nelissen kreeg in de sector opleiding en training de hoogtegenwoordig centraal aanbesteed omdat dat goedkoste waardering (7,9) en is daarmee in de sector de best gewaardeerde per is. Zelfs onze contacten bij de politieregio’s wisten dienstverlener. Als sterk punt werd de naamsbekendheid genoemd. daar in eerste instantie niets van.’ De overheid lijkt met Het in 1980 opgerichte bedrijf met inmiddels zo’n 600 medewerkers haar gedrag de slechte gewoontes van het bedrijfsleven combineert persoonlijke ontwikkeling (opleidingen) en organisatieontte hebben overgenomen. ‘Aan het einde van de vorige wikkeling (organisatieadvies). Uitgangspunt daarbij is: het succes van crisis, eind 2005, deed het bedrijfsleven het op dezelfde organisaties wordt bepaald door het persoonlijke succes van de menmanier, er werd alleen maar naar de kosten gekeken. De sen die er werken. Mensen die tevreden en gemotiveerd zijn en zich overheid had toen meer oog voor kwaliteit. Nu is het betrokken en gewaardeerd voelen, presteren beter. Ze hebben plezier in precies andersom.’ hun werk en zetten hun talenten effectief in. Het bedrijf is in toenemenHet is niet alleen maar kommer en kwel, geeft Kruitde mate internationaal actief en heeft sinds 2007 een filiaal in China. hof toe. ‘Er zijn overheidsinstellingen die een goede weging van kwaliteit en prijs geven. Ze houden zich aan de

sector Opleiding en training

Trekken prijsvechters aan het langste eind?

27

28

ist eckl h c de lan ratis g enp p u p n a g t et s Vraa tief et h m ffec p e n a n a ek o ee o z r r o e vo ond kers r l/pm e ry.n ew o d t e c m .effe www

Uw medewerkers

zien haarscherp

waar uw organisatie kan verbeteren Breng deze waardevolle inzichten tot leven met het medewerkersonderzoek van Effectory.

29

Jaap Schaveling van Nyenrode wil mensen het ‘nieuwe denken’ laten ervaren

Opleiden voor de toekomst ‘Wij leiden met onze modulaire Executive MBA in Public & Private mensen op die de toekomst willen vormgeven. Het is tegenwoordig niet meer zo dat er één beste oplossing is voor één probleem. Zowel bij bedrijven als overheden zijn procesbegeleiders nodig die partijen met elkaar weten te verbinden.’ Associate professor dr. Jaap Schaveling van Nyenrode Business Universiteit wil mensen laten ervaren wat dit ‘nieuwe denken’ kan opleveren voor de samenleving.

S

chaveling noemt de wijze waarop Mark Rutte en Diederik Samsom de voorbereiding van het nieuwe regeerakoord aanpakten een mooi voorbeeld van het ‘nieuwe denken’. ‘Het is een aanpak waarbij mensen elkaar ondersteunen en in alle openheid hun belangen uitwisselen, zonder dat je het onderste uit de kan wil halen.’ Het denken in een wereld waarin één probleem met één besluit door één organisatie wordt opgelost, is volgens hem niet meer van deze tijd. ‘De wereld van vandaag is meer verbonden met elkaar. De ene CEO lijkt wel belangrijk, maar zijn netwerk en de wijze waarop hij partijen met elkaar verbindt, is van veel groter belang.’ Bij British Railway hebben ze dat goed begrepen, stelt hij. Het bedrijf wist in relatief korte tijd met succes een nieuw spoor aan te leggen. Bij het project waren zo’n zeshonderd partijen betrokken. Het succes was te danken aan een projectleider die niet als ‘de baas’ de opdrachten verstrekte en de uitvoering controleerde, maar die als ondersteunend procesbegeleider fungeerde. ‘Hij ging in gesprek met een ieder en vroeg hun naar hun eigen doelstellingen bij het project. Dat bracht hij terug tot een tiental gezamenlijke doelstellingen waaraan men in onderling vertrouwen kon werken. De

Dr. Jaap Schaveling, associate professor van Nyenrode Business Universiteit

projectleider was inhoudelijk niet de meest deskundige man, dat durfde hij over te laten aan experts. Hij begeleidde het proces.’ Juist omdat er vanuit eendimensionaal opdrachtgeverschap gestuurd wordt, vallen diverse grote projecten in Nederland (de Noord-Zuidlijn, verbouwing Rijksmuseum)

‘Het is effectiever partijen bij elkaar te brengen’ veel duurder uit dan voorzien, denkt Schaveling. ‘Aannemers tegen elkaar uitspelen om een zo laag mogelijke prijs te bedingen, lijkt misschien slim, maar het blijkt veel effectiever om partijen bij elkaar te brengen.’ Wat kan ik voor jou betekenen? is een vraag

die mensen in bedrijfsleven en overheid volgens hem nog veel te weinig stellen. ‘Juist met die vraag maak je verbinding. De Eindhovense burgemeester Rob van Gijzel doet dat heel goed in de ontwikkeling van Brainport regio Eindhoven. De regio kiest ervoor een technologische innovatieve regio te zijn. Van Gijzel stimuleert ontmoetingen tussen mensen om dit op te pakken. Dat vereist ruggengraat,’ aldus Schaveling. ‘Het vergt ook een sterke persoonlijkheid om als ambtenaar niet omhoog naar de minister of wethouder te kijken, maar je af te vragen wat in het belang van de maatschappij is. Niet voor niets werken wij in de MBA in Public & Private aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen.’

Modulair Executive MBA in Public & Private Steeds meer projecten vinden plaats in samenwerking tussen publieke en private partijen. Publiek en privaat kennen echter verschillende manieren van bedrijfsorganisatie, met ook een eigen taal en cultuur. Nyenrode verzorgt een MBA-programma dat gaat over het dichten van de kloof tussen die twee culturen. De totale MBA bestaat uit tien modules, die naar eigen keuze en in eigen tempo gevolgd kunnen worden. Deelnemers kunnen ook losse modules volgen. Jaap Schaveling verzorgt de module Leiderschap en Samenwerken. Wie een beeld wil krijgen van de opleiding, kan op 12 februari of 14 maart a.s. deelnemen aan een belevingssessie. U maakt dan kennis met het landgoed, de staf, de huidige en toekomstige deelnemers en de hoogleraren in het programma. Aanmelden voor een belevingssessie kan via www.nyenrode.nl/eventsmmba


30

Hoogleraar ICT Albert Boonstra waarschuwt voor groeiende kloof

‘Positie ict-leveranciers te dominant geworden’ Over de hele linie scoren ict-dienstverleners dit jaar laag als het gaat om tevredenheid bij hun klanten binnen de overheid. Albert Boonstra, hoogleraar ict, signaleert een groeiende kloof tussen de sector en de overheid. Het komende parlementaire onderzoek van de commissie-Elias kan wellicht soelaas bieden. Tekst René Zwaap illustratie Cunera Joosten

Z

ijn vormen van publiek-private samenwerking mogelijk op het precaire terrein van de overheids-ict? Bij de respondenten van de PM Select-enquête lijkt de scepsis te overheersen. ‘Wat betreft PPS-constructies zou ik nog even willen benadrukken dat dat in Nederland een heel kwetsbaar systeem is,’ merkt een van de deelnemers op. ‘Ik zie PPS-constructies werken in de bouw, maar daarbij wordt onvoldoende afgevraagd of dit achteraf nu daadwerkelijk tot minder kosten heeft geleid. Ik geloof daar eerlijk gezegd niet in, aangezien een bedrijf nu eenmaal andere belan-

gen heeft dan de overheid. Dus alleen als een bedrijf aan imagoverbetering kan doen door mee te werken, gaat dat werken. De vraag is of Nederlandse ict-bedrijven dat zo zien. Dan hangt het er vervolgens dus van af of bedrijven kunnen “scoren” met het betreffende project. In de ict is dat niet zo snel het geval.’ Een andere deelnemer meent: ‘Veel dienstenaanbieders bieden mooie producten, maar gaan niet of te weinig in op de organisatieverandering die gepaard gaat met ingebruikname van het product. Ict bakent zo zijn projecten af, maar ook adviseurs dienstverlening hebben dit nog niet altijd door. Directies van gemeenten maar ook inkopers moeten hier scherper op zijn’ Commissie-Elias

Albert Boonstra, hoogleraar ict aan de Rijksuniversiteit Groningen, verbaast zich niet over de toenemende kloof die blijkens de enquête van TNS NIPO groeiende is tussen overheid en zakelijke dienstverleners op het gebied van ict. Boonstra was een van de specialisten die als eerste werden gehoord tijdens de voorbereiding

‘Zzp’ers zijn sneller af te rekenen op de behaalde resultaten’

Winnaar ict

1

Centric

6,8

Running up

2. CapGemini 3. Atos Origin

6,3 5,9


sector ict

van het komende parlementaire onderzoek naar ict-problemen bij de overheid onder leiding van VVD-Kamerlid Ton Elias. Boonstra: ‘Tijdens die zogeheten expertsessies bleek dat er een groot verschil bestaat tussen datgene wat de overheid vraagt en wat de grote bureaus bieden. Daardoor is de tevredenheid over de afgenomen diensten niet bepaald groot te noemen. Er blijkt een behoorlijk begripsverschil te bestaan, waardoor er misverstanden komen over wat de overheid nu precies vraagt en datgene dat de zakelijke dienstverleners aanbieden. Het aanbestedingsproces, dat een zekere afstandelijkheid schept, draagt niet bij aan een beter begrip. In het algemeen kun je stellen dat de positie van de grote ict-aanbieders al te dominant is geworden.’ Binnen die verhouding noemt Boonstra het begrijpelijk dat de voorkeur van de overheidsinkopers van diensten verschuift naar de zzp-markt. Boonstra: ‘Zzp’ers zitten toch anders in zo’n proces, ze zijn sneller af te rekenen op de door hen behaalde resultaten, zijn vaak sneller en flexibeler en er kan sneller een soort van partnership ontstaan. Aan de andere kant zijn de aanbestedingsregels weer zodanig dat echte grote opdrachten toch automatisch bij de grote jongens terecht komen.’

ict wordt minder dominant, de budgetten verkleinen, en al die specialisten binnen zo’n bureau moeten toch aan het werk blijven. Dat kan uiteindelijk heilzaam werken. Aangezien er momenteel een paar hele grote ict-opdrachten van de overheid boven de markt hangen, is het ook een goed moment voor het verzetten van de bakens.’

‘Kleinere budgetten kunnen heilzaam werken’

Heilzame crisis

Wat de voorbereidende expertsessies van de commissie-Elias, die komend voorjaar van start moet gaan, ook hebben aangetoond, is volgens Boonstra dat de inkopers van de overheid vaak niet echt partij kunnen bieden aan de slagkracht van de grote bureaus en zodoende worden ‘overruled’. Boonstra: ‘De overheid loopt qua kennis en ervaring op ictgebied ernstig achter bij de grote leveranciers. Wat dat betreft zou het goed zijn als de overheidsdiensten hun krachten bundelen en komen tot een soort A-team van experts, waar de inkoop van ict-diensten wordt gecentraliseerd. Daarnaast is het wenselijk dat er partnerships ontstaan tussen overheid en leveranciers, waarbinnen de lotsverbondenheid wordt geformaliseerd. De huidige crisis kan daarbij wellicht uitkomst bieden: de positie van de leveranciers van

31

In de categorie ICT kwam automatiseringsbedrijf Centric dit jaar als best gewaardeerde aanbieder uit de bus bij de enquête van TNS NIPO. Centric behaalde een waarderingscijfer van 6,8, op de voet gevolgd door CapGemini (6,3) en Atos Origin (5,9). Met ruim 5.300 medewerkers biedt Centric maatwerk- en standaardsoftware, infrastructuur, branchespecifieke oplossingen en een uitgebreid portfolio van gerelateerde diensten. Innovatie als aanjager van duurzame groei staat centraal in de bedrijfsfilosofie. Centric investeert daarom in kennisontwikkeling en werkt samen met onderwijsinstellingen en gerenommeerde ondernemingen. Binnen het bedrijf zijn ruim twintig ‘Competence Centers’ actief die brancheoverschrijdend onderzoek doen naar nieuwe technologieën en trends. Centric houdt Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) hoog in het vaandel en streeft naar een ‘optimale balans tussen people, planet en profit’.


32

In Sector zorg en welzijn groeien markt en overheid naar elkaar toe

De zorg moet ‘lean’ worden De decentralisatie van taken uit de AWBZ, de Participatiewet en van de jeugdzorg zal het sociale domein ingrijpend veranderen. Volgens gemeentesecretaris Marcel Meijs moeten overheid en markt veel meer naar elkaar toe groeien om de dienstverlening aan de burger op peil te houden. ‘In het lean maken van back offices schuilt een potentiële goudmijn.’ Tekst chris van de wetering illustratie Cunera Joosten

M

ultifunctionele zorgen welzijnscentra, nieuwe arrangementen die jeugdzorg en re-integratie combineren, innovatieve welzijnsconcepten voor zorgen ziekenhuisontwikkeling en vooral ook ‘projecten waarbij de gemeente een minder belangrijke rol ziet weggelegd voor zichzelf ’. Het draagvlak onder ambtenaren groeit om op het gebied van zorg en welzijn meer ruimte te laten aan de markt, zo blijkt uit het TNS NIPO-onderzoek Werken voor de overheid 2012. Gemeenten staan dan ook voor een flinke opgave nu taken uit de AWBZ, de jeugdzorg en de Participatiewet naar hen toekomen. Volgens Marcel Meijs, voorzitter van de Vereniging van Gemeentesecretarissen en gemeentesecretaris van Enschede, kan het samenspel tussen publieke en private partijen veel beter. ‘Met de kortingen die het Rijk heeft opgelegd, móet de efficiency groter, willen we nog enige kwaliteit kunnen bieden.’ Nu zitten cultuurbarrières een effectieve samenwerking van overheid en markt vaak in de weg, observeert Meijs. ‘De overheid is argwanend naar de

private sector, omdat de markt tot doel heeft winst te maken. We vinden dat problematisch, zeker als het om zorg en welzijn gaat, maar daar moeten we dus vanaf,’ zegt hij resoluut. De overheid moet accepteren dat private partners een goed verdienmodel nodig hebben. ‘En dat gaat veel beter als private partijen ook het overheidsdenken weten te incorporeren. De overheid moet leren denken vanuit de markt en private partijen moeten een langdurige relatie met de overheid willen aangaan en strategisch meedenken, zodat ze daadwerkelijk partners worden, partners die we heel hard nodig hebben.’ Als overheid en markt hun organisatieen cultuurverschillen weten te overwinnen, ontstaat er volgens Meijs een compleet nieuwe markt met tal van mogelijkheden voor nieuwe en verdergaande arrangementen in zorg en welzijn, bijvoorbeeld rond regievraagstukken en bij de indicatiestelling. In Enschede heeft hij rond de aanbesteding van huishoudelijke hulp en persoonlijke verzorging goede ervaringen met schoonmaakbedrijf Asito, dat meer verantwoordelijkheid op zich wil nemen voor onderdelen van de zorg. ‘Je ziet dat aanbieders de zorgvraag integraler gaan benaderen. Ook problemen op de arbeidsmarkt, sociaal isolement en inkomensondersteuning worden nu meegenomen. Overheidsinstellingen, welzijnsorganisaties en zorgaanbieders zoeken elkaar in veel gemeenten op om een soort van frontlinie-achtige aanpak te ontwikkelen.’ De vraag is wie hierbij de regie op zich neemt. Volgens Meijs hoeft dat niet per se de overheid te zijn. ‘Een zorgaanbieder die zich ontwikkeld heeft tot een vertrouwenspartner kan het ook doen,’ vindt

‘Je ziet aanbieders de zorgvraag integraler benaderen’

Winnaar zorg en welzijn

1

BMC*

6,8



BMC is de winnaar in de categorie Zorg en Welzijn. Het advies- en managementbureau, volgens Marcel Meijs ‘een bureau dat heel goed meedenkt’, scoort in het TNS NIPO-onderzoek hoog op betrokkenheid bij de opdracht, betrouwbaarheid en naamsbekendheid en komt uit op een rapportcijfer van 7,4. BMC ondersteunt overheden, onderwijs- en zorginstellingen, woningcorporaties en andere non-profitorganisaties bij het oplossen van complexe vraagstukken en het leveren van capaciteit en geeft zo vorm aan organisatieverandering die, zoals het bureau het zelf formuleert, past bij de veranderende samenleving op de expertisegebieden bestuur en organisatie, financiën en bedrijfsvoering, het sociale domein, ruimte en wonen, zorg en onderwijs. BMC is de afgelopen tijd nauw betrokken geweest bij de aardverschuiving die zich als gevolg van de drie grote decentralisaties van taken voltrekt bij gemeenten. ‘We krijgen veel vragen binnen

worden in de uitvoering.’ In het efficiënter maken van werkprocessen en het opzetten van een informatiearchitectuur die dat mogelijk maakt, ziet Meijs dan ook ‘een potentiële goudmijn voor de markt’.

op het gebied van strategieontwikkeling en regionale samenwerking, maar we initiëren en begeleiden ook de proeftuinen die uiteindelijk moeten leiden tot nieuwe slimme combinaties van (jeugd) zorg en begeleiding en we organiseren bijeenkomsten om partijen bij elkaar te brengen,’ zegt Reina van Cadsand, adviseur maatschappelijke ontwikkeling van BMC. Het organiseren van ‘zorg dichtbij’ met lokale partners is een van de speerpunten in de portefeuille. Van Cadsand: ‘We hebben een uitgesproken visie hierop. De trajecten die we begeleiden gaan veelal om nieuwe sturingsconcepten en ‘kantelingen’ van verantwoordelijkheden (meer eigen verantwoordelijkheid en mantelzorg), horizontalisering van verhoudingen (lokale aanbieders en overheid trekken meer op als gelijkwaardige partners in een netwerk) en het organiseren van preventie van zorg.’ Het uiteindelijke doel is in alle gevallen om meer zorg voor minder budget te kunnen leveren. BMC neemt ook de verantwoordelijkheid voor

de succesvolle implementatie en uitvoering. vertelt Mohammed Essafi, partner van BMC. Een voorbeeld op ander terrein. ‘In opdracht van een woningcorporatie in de Randstad innen we bijvoorbeeld de incasso van achterstallige huur en voor een gemeente in het zuiden van het land doen we de inning van gemeentebelastingen.’ Essafi bespeurt dat consultants in deze tijden concreter hun toegevoegde waarde moeten bewijzen. ‘Dat leidt tot nieuwe contracteringsvormen waarbij resultaatverplichtingen centraler staan, bijvoorbeeld rond te realiseren kostenreducties. ‘Het economisch tij vraagt om innovatie. We werken bij BMC met zes innovatieteams die tot nieuwe creatieve concepten moeten leiden, waarmee we van toegevoegde waarde willen zijn voor klanten. Bijvoorbeeld hoe kunnen we nieuwe PPS-combinaties realiseren in het sociale domein. We doen dat niet hier tussen vier muren, maar altijd in samenwerking met onze klanten, universiteiten en lokale partners.’

sector zorg en welzijn

hij. Hetzelfde geldt voor de indicering van zorg uit de Wmo. Meijs: ‘Dat zou ook een taak kunnen zijn van een marktpartij die zich lokaal goed verbonden weet met huisartsen en wijkverpleegkundigen.’ Behalve met samenwerking in de ‘frontlinie’ valt er volgens Meijs ook een wereld te winnen in het optimaliseren van werkprocessen in de back office. ‘We moeten toe naar één werkproces voor de gemeentelijke instellingen en bijvoorbeeld de zorgkantoren. Er is grote vraag naar adviesbureaus en andere partners die ons kunnen helpen bij het lean maken van processen; er zijn gigantische kostenbesparingen mee te realiseren. Dat moeten dan wel partners zijn die zich verdiepen in de voorkant, die de instellingsbelangen los weten te laten en ketensamenwerking zoeken om tot een gezamenlijk proces te komen.’ De grote zakelijke dienstverleners zouden zich veel meer moeten richten op lean management en de implementatie daarvan. Meijs: ‘Er valt natuurlijk het meest te verdienen met managementadvies en ook bestuurders zijn geneigd eindeloos te blijven praten over de kaders van beleid. Met het efficiënt regelen van de back office win je geen verkiezingen.’ En dat terwijl de overheid daarmee volgens Meijs gemakkelijk 20 tot 30 procent kan besparen. ‘We zouden hier als opdrachtgever veel meer om moeten vragen. De overheid moet leren dat het echte geld gezocht moet

33

Krijg ik naast een scherpe premie ook de beste zorg?

€ 75,* g u ter

Dankzij uw werkgever kunt u profiteren van de GezondSamenPolis van Zilveren Kruis. Dit voordeel geldt voor uw hele gezin. Bovendien krijgt u € 75,- terug* als u per 1 januari

958531-1211

overstapt. Ga voor meer informatie naar www.zk.nl/gezondsamen.

* Zie de actievoorwaarden op www.zk.nl/gezondsamen.

35

Info Support en kenniscentrum RCF ontwikkelden SmartBox tegen fraude

ICT-oplossingen vergroten ‘pakkansbeleving’ Het kenniscentrum handhaving RCF zet zich al geruime tijd in om het Informatiegestuurd Handhaven (IGH) als werkwijze te stimuleren bij gemeenten. Door meerdere bestanden te koppelen is het gerichter zoeken naar uitkeringsfraude en risicogevallen. Een instrument daarvoor bestond nog niet. Dus zocht het RCF de ICT-expertise op van Info Support.

Z

e werken al samen sinds 2008, toen het RCF Haaglanden en Hollands-Midden het Project Herijking opzette. Bij zes gemeenten wilde het kenniscentrum van RCF risicoprofielen ontwikkelen waarmee gemeentelijke sociale diensten beter risicogestuurd konden handhaven. Info Support leverde de ICTkennis. Het verkrijgen van de bestanden bleek geen makkelijke opgave. Na een half jaar was nog maar 60 procent ontvangen. De bedoeling was om de bestanden herhaaldelijk en met de meest actuele inhoud te gebruiken. Met dit tempo was dat onwerkbaar. Adviseur Hans Berkhout van RCF en productmanager Mark Breed van Info Support konden het Informatiegestuurd Handhaven niet loslaten. ‘Daarom staken we de koppen bij elkaar om dit verder uit te ontwikkelen,’ legt Berkhout uit. Het resultaat is een echt IGH-instrument, genaamd SmartBox. ‘Wij leverden daarbij de handhavingsexpertise en Info Support de technische knowhow. Gemeenten kunnen nu met SmartBox, die haar pilotfase bij drie gemeenten net heeft afgerond, aan de slag. SmartBox, dat zonder subsidie tot stand kwam, koppelt een groot aantal databases aan elkaar. Dit betreft een aantal gemeen-

Adviseur Hans Berkhout van RCF en Mark Klabbers, business unit manager overheid van Info Support

telijke en landelijke bronnen. De laatste zijn via de gemeenten afkomstig van het Inlichtingenbureau (IB). De manier waarop de informatie wordt gekregen en verwerkt, is conform de vereisten van de Wet Bescherming Persoonsgegevens opgezet, zodat er geen schending van privacy plaatsvindt. Datakoppelingen

Uit de datakoppelingen ontstaat een duidelijk risicodossier. De informatie in het systeem wordt regelmatig ververst. Met één druk op de knop heb je meteen zicht

‘Je kunt je focussen in je fraudeonderzoek’ op de actuele risico’s in je uitkeringenbestand. Van fraude in inkomen, vermogen en woonvormen, tot mensen die niet meewerken aan hun re-integratie. Breed: ‘Door het slimmer indelen van je bestanden kun je mensen die geen fraude plegen met rust laten en je in je onderzoek meteen focussen op degene die wel overlast veroorzaakt.’ Berkhout noemt als voorbeeld iemand die in de bijstand zit, maar wel OZB blijkt te betalen voor

een bedrijfspand. ‘Dat zijn zaken die niet met elkaar rijmen. Dat wijst dus op een frauderisico in de bijstandsuitkering.’ Het instrument is op maat toepasbaar. ‘Elke gemeente kampt weer met andere soorten problemen,’ zegt Breed. ‘Je hebt een typisch stedelijke problematiek, maar ook risico’s van het landelijk gebied. Wij bieden de handhavingsmedewerker het risicodossier. Op basis van het daaruit zichtbare risicobeeld kan de medewerker gericht onderzoek verrichten. Het is aan de gemeente op welke wijze ze de risico’s onderzoekt. De bedoeling is dat gemeenten de ‘pakkansbeleving’ van personen die fraude plegen, maximaal beïnvloeden.’ Preventief en repressief

Uit de pilots kwam voor het RCF en Info Support een aantal aandachtspunten naar voren. Zo zal de communicatie met mensen in de uitkering over het gebruik van SmartBox meer moeten worden benut, omdat het al moet vanwege de Wet Bescherming Persoonsgegevens, maar ook omdat het bijdraagt aan preventie. Berkhout: ‘Door de communicatie rond het instrument zelf en de resultaten die je ermee boekt, vergroot je ook de pakkansbeleving. Je werkt dus zowel preventief als repressief.’


36

Financiële dienstverleners winnen terrein bij gemeenten

Externen helpen bij bezuinigen Steeds meer gemeenten schakelen een extern accountantsbureau in voor advies op lastige terreinen als het afgewaardeerde grondbezit. Zo nam gemeente Hardinxveld-Giessendam Deloitte in de armen om de bezuinigingsmogelijkheden tegen het licht te houden. ‘Hun analyse was een heel goed middel om het gesprek aan te gaan over de bezuinigingen.’ Tekst Richard Sandee illustratie Cunera Joosten

B

Bij gemeenten hebben accountantsbedrijven een stevigere voet tussen de deur. ‘Bij decentrale overheden wordt de rol van externe accountant vervuld door de kantoren. Behalve in Amsterdam en Den Haag, die hiervoor hun eigen dienst hebben,’ zegt Vos. Deloitte domineert deze markt, gevolgd door Ernst & Young, PwC, KPMG en een aantal kleinere kantoren. ‘Daar zijn natuurlijk wel de nodige kosten mee gemoeid bij gemeenten,’ zegt Vos.

ijna elke organisatie heeft accountants Onder druk nodig, zo ook de overheid. Maakt dat Over kosten gesproken. Respondenten in het PM het Rijk een mooie grote klant voor Select-onderzoek geven aan dat ze het over het algede kantoren? Niet echt. De externe ac- meen behoorlijk tevreden zijn over financiële extercountant van de ministeries is name- nen. Maar ‘tarieven en voorwaarden’ is een van de lijk niet Deloitte, KPMG of een andere private par- onderdelen waarop de score minder lovend uitpakt. tij, maar de Algemene Rekenkamer. ‘Die instantie Bijna de helft beoordeelt dit aspect als ‘redelijk’, bijvoert de externe controle uit van de jaarrekeningen na een vijfde als ‘slecht’. Vos erkent dat er ‘discussies’ van de ministeries,’ zegt Koos Vos, coördinator pu- zijn over de tarieven en zegt dat deze onder druk staan. blieke sector bij de Valt er in deze Nederlandse Be‘Controlewerkzaamheden leveren minder markt nog wel wat roepsorganisatie te verdienen voor van Accountants op, adviesdiensten zitten in de lift’ financiële dienst(NBA). verleners bij de Naast de rekenkamer heeft het Rijk zijn eigen interne overheid? Deloitte meldt in zijn laatste jaarverslag controleurs, de Auditdienst Rijk. ‘Daar werken ook dat de verdiensten in de publieke sector ‘voor het wel externen als er capaciteitsgebrek is, vaak binnen tweede achtereenvolgende jaar significant onder raamcontracten,’ aldus Vos. Over de omvang van druk staan’. In zijn algemeenheid leveren controlede orderportefeuille heeft hij geen idee. Uit de be- werkzaamheden steeds minder op. De adviesdiengroting van Financiën blijkt evenwel dat het depar- sten zitten daarentegen in de lift, ook bij de overheid. Vos beaamt dat er nieuwe ontwikkelingen zijn tement voor ruim 6 miljoen euro extern personeel inhuurt, een bescheiden 5 procent op het totaal van waar accountantskantoren op inspringen. ‘Rond de de personeelskosten bij het kerndepartement. Overi- decentralisatie van taken is het belangrijk dat gegens wordt dit budget de komende jaren gehalveerd. meenten hun zaakjes goed op orde hebben. Bij de

Winnaar Financial Consulting

1

Deloitte

7,3

Running up

BMC*

6,5



Goed geïnformeerd

ChristenUnie-raadslid Cor van Vliet uit dezelfde gemeente is door de bank genomen juist positief over de prestaties van Deloitte. ‘Vooraf werd de discussie nauwelijks op basis van feiten gevoerd. De een riep dat daar wel wat van af kon, de ander vond dat daarop bezuinigd kon worden. Deloitte heeft voor onze gemeente per beleidsterrein geïnventariseerd waaraan we, afgemeten aan landelijke gemiddelden, veel of weinig uitgeven,’ beschrijft hij de werkwijze. Dit stelde de raad in staat om goed geïnformeerd de discussie met het college van Burgemeester en Wethouders aan te gaan. ‘We hadden hierdoor een gelijke basis voor het debat. Hun analyse was dus een heel goed middel om het gesprek aan te gaan over de bezuinigingen,’ zegt Van Vliet. Uiteindelijk werd gekozen voor besparing op de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning door deze hulp opnieuw aan te besteden en ‘de uitwassen eruit te halen’. Bovendien werd een zwembad gesloten. Wat tegenviel, tekent Van Vliet aan, was dat sommige bezuinigingsopties erg lastig realiseerbaar waren. ‘Het meest navrante voorbeeld daarvan is veiligheid, waar een hoop vanaf zou kunnen. Maar als je dan gaat praten met experts blijkt dat er veel goede verklaringen zijn voor de hoge kosten van bijvoorbeeld de brandweer, onder andere door de geografische ligging bij de A15 en de Betuwelijn. In plaats van twee ton zijn we daardoor niet verder gekomen dan een bezuiniging van een kleine vijftigduizend euro op dit gebied.’ AZ- STADION

Ook in Alkmaar, waar adviesbureau BMC een bezuinigingstraject begeleidde, zijn positieve ervaringen opgedaan met de externe adviseurs. ‘De meerwaarde zat erin dat gekozen werd voor een benadering van onderaf en dat betekent een grote groep medewerkers uitnodigen in het AZ-stadion en deze te stimuleren om na te denken over hoe dingen ook anders kunnen,’ schrijft Dick Oostrom, concerncontroller

bij de gemeente, in een e-mail. ‘Dit heeft goed gewerkt en geleid tot invulling van een groot aantal bezuinigingsvoorstellen. Daarna is een hele grote reorganisatie gekomen en zijn de voorstellen daarin meegenomen. Wij waren gewend om veel top-down bezuinigingsvoorstellen te maken en dit leverde nieuw inzicht (en resultaat).’

Inhuur van financiële externen ligt gevoelig, zo blijkt. Vragen over de ervaringen bij gemeenten moeten van tevoren worden ingediend, blijven verdacht lang liggen of worden helemaal niet beantwoord. Als er wél een antwoord volgt, wordt eerst en vooral benadrukt dat ‘er alles aan wordt gedaan’ om de kosten van externe inhuur terug te dringen. De angst om beticht te worden van geldsmijterij is kennelijk groot. De rijksoverheid, waar de Auditdienst Rijk (ADR) een belangrijke inhuurder van financiële professionals is, wenst hierover helemaal geen mededelingen te doen. Wellicht speelt bij deze zwijgzaamheid ook de forse taakstelling voor Financiën een rol – het departement moet de inhuur van externen met de helft terugdringen in 2017, blijkt uit de begroting. Wat de kosten van accountants betreft, is de geheimzinnigheid bij de overheid opmerkelijk. Immers, het bedrijfsleven moet accountantskosten verplicht in de jaarrekening verantwoorden. Deloitte, winnaar met een 7,3, scoort hoog op naamsbekendheid, betrokkenheid en imago, punten waarop BMC in deze categorie minder scoort.

sector Financial Consulting

gemeentelijke grondbedrijven speelt natuurlijk de afwaarderingsproblematiek waar accountantsdiensten ook nuttig kunnen zijn. Ook bij de bezuinigingen die op veel overheden afkomen, kan de accountant behulpzaam zijn.’ De gemeente Hardinxveld-Giessendam schakelde huisaccountant Deloitte in om de bezuinigingsmogelijkheden tegen het licht te houden. SGP-wethouder Boerman wil liever niets kwijt over de ervaringen in dit traject. ‘Die zijn namelijk niet onverdeeld positief en het lijkt me niet aangewezen om dat in de publiciteit te bespreken,’ aldus de bestuurder.

37

Kennis in actie master urban management Nieuw vanaf september 2013: de tweejarige professional master Urban Management. Centraal staat de multidisciplinaire aanpak van grootstedelijke vraagstukken vanuit een sociaal, fysiek, economisch en politiekbestuurlijk perspectief. Met een focus op de metropoolregio Amsterdam. Een innovatieve opleiding voor professionals die op zoek zijn naar nieuwe denken werkwijzen. Meer weten? Kijk op www.hva.nl/mum.

creating tOmOrrOW

Met Aanbestedingskalender.nl voldoet u aan alle wetgeving! Aanbestedingskalender.nl is al jaren de meest complete website voor aanbestedingen. Nu de nieuwe Aanbestedingswet door de Eerste Kamer is aangenomen heeft u misschien vragen over hoe nu om te gaan met Aanbestedingskalender.nl en uw werkproces. Wij informeren u graag. Wat verandert er voor mij als aanbestedende dienst?

Vijf redenen voor gebruik van Aanbestedingskalender.nl

Helemaal niets! Als gebruiker van Aanbestedingskalender.nl blijft u werken zoals u gewend bent. Wij zorgen ervoor dat alle aankondigingen kosteloos worden doorgeplaatst naar TenderNed. Zo voldoet u aan de nieuwe wet en blijft u bereikbaar voor ruim 115.000 ondernemers die dagelijks op de hoogte blijven. Het doorplaatsen gebeurt nu ook met Europese aanbestedingen via het Europese aankondigingenplatform Tenders Electronic Daily (TED).

1.

lancering van het nieuwe aanbesteden

5.

Maar wij staan niet stil: vanaf de lancering van het nieuwe aanbesteden op 15 januari 2013 wordt Aanbestedingskalender.nl nog gebruiksvriendelijker. Aanbestedingskalender.nl zorgt voor: • De beste en meest complete EMVI-module • Eenvoudiger onderhands aanbesteden • Rapportage met analyse per aanbesteding

2. 3. 4.

Opdrachtgevers voldoen automatisch en gegarandeerd aan alle wettelijke verplichtingen! Het werkproces blijft hetzelfde voor alle gebruikers van Aanbestedingskalender.nl en is dus vertrouwd. Blijf op de toekomst voorbereid; dus kom naar onze presentatie Het nieuwe aanbesteden op de InfraTech. Meer marktbereik, want dagelijks ontvangen ruim 115.000 geregistreerde ondernemers onze aankondigingen. Aanbestedingskalender.nl werkt soepel in de praktijk en is snel bij registraties van partijen.

Wilt u meer informatie?

Mail naar [email protected], kijk op www.crow.nl/abk of bel met Remko Hekkers, (0318) 69 98 32. Aanbestedingskalender.nl is een initiatief van stichting CROW.

Het nieuwe aanbesteden

Aanbestedingskalender.nl is het gebruikersvriendelijkste, snelste en meest complete platform voor uw werkproces. Met de ontwikkeling van de nieuwe versie is een nieuwe stap gezet. In onze presentatie Het nieuwe aanbesteden op de beurs InfraTech 2013 (van 15 tot en met 18 januari) in Ahoy Rotterdam informeren wij u over alle relevante actuele en toekomstige ontwikkelingen op aanbestedingsgebied. Inschrijven voor het bijwonen van de presentatie van Aanbestedingskalender.nl kan via www.crow.nl/crowcollege.

aanbestedingskalender.nl dé grootste aanbestedingssite van Nederland


40

Sector Ruimtelijke Ordening en Wonen ziet kansen voor PPS-light

Ingenieursbureau moet aan de voorkant mee gaan denken De overheid besteedt een project aan, de markt schrijft erop in en het project wordt gegund aan de beste partij. Vervolgens worden de cementmolens opgesteld en gaat de winnaar aan de slag. Als het ooit al zo simpel was, dan is dat tegenwoordig zeker niet meer zo. ‘Je kunt niet meer achter een boom staan wachten tot de klant voorbij komt,’ zegt Paul Oortwijn van NLingenieurs. Tekst Maurits van den Toorn illustratie Cunera Joosten

A

l jarenlang heeft de overheid de mond vol van publiek-private samenwerking op het gebied van bouwen en infrastructuur. Het aantal projecten dat op deze manier wordt gerealiseerd is weliswaar nog steeds klein, maar als we het regeerakkoord moeten geloven zal het de komende jaren sterk stijgen. ‘Om de beschikbare middelen optimaal te gebruiken en ondernemerschap en innovatie te bevorderen zetten we in op publiek-private samenwerking bij de aanleg van infrastructuur.’ De bouwsector vindt dat een goede zaak en stelt dat er met PPS voor hetzelfde geld veel meer kan dan bij een traditionele aanpak. ‘Die traditionele aanpak is aan het verdwijnen,’ stelt beleidsmedewerker Richard Mulder van Bouwend Nederland. ‘Het gaat bij PPS vooral om de ‘s’ van samenwerken. We zijn

steeds minder aannemers en steeds meer ondernemers die “aan de voorkant” meedenken met de opdrachtgever over onderwerpen als onderhoud en schoonmaak. De gebruiker van een pand kan zich daardoor met zijn kerntaken bezig kan houden.’ Directeur Paul Oortwijn van NLingenieurs, die ongeveer 140 raadgevende ingenieursbureaus vertegenwoordigt, vindt de invulling van het begrip PPS vaak te beperkt. ‘Het gaat meestal om DBFMO-contracten [design, build, finance, maintain, operate, MvdT] waarbij er één contractpartij is die medefinanciert en het resultaat beschikbaar stelt aan de opdrachtgever. Eigenlijk is het meer een soort leaseconstructie waarbij het meer gaat om de financiering dan om een vorm van samenwerking waarbij partijen samen een businesscase uitvoeren en gelijkwaardig delen in de risico’s en de opbrengsten, een echt publiek-privaat partnership dus. Ik wil daarmee overigens niet zeggen dat DBFMO geen voordelen heeft. Bij traditionele contracten is er sprake van voorbereiding, de ontwerpfase, het bestek, de aanbesteding en de uitvoering. Het zijn allemaal losse stappen met veel verschillende partijen die geen overzicht hebben. Bij een DBFMO-contract heeft de markt zich georganiseerd in een geïntegreerd contract van ontwerp tot uitvoering tot operations.’ Het vergt voor alle partijen een andere manier van werken. Oortwijn: ‘Ingenieursbureaus had-

‘We zijn steeds minder aannemers maar ondernemers’

Winnaar Ruimtelijke ordening en wonen

1

Grontmij

7,4

Running up Oranjewoud

6,9


Vermogenspartij

Zowel Bouwend Nederland als NLingenieurs vinden dat er meer aandacht nodig is voor de financiering van PPS-constructies. Oortwijn: ‘Voor ingenieursbureaus is deelname aan PPS-constructies lastig omdat hun vermogen vooral in de mensen zit, ze hebben dus geen grote vermogens en kunnen vaak maar aan hooguit één project deelnemen. De financieringskosten van PPS-projecten zouden beter gedragen kunnen worden door een aparte vermogenspartij zoals een pensioenfonds.’ Ook Bouwend Nederland ziet graag de betrokkenheid van pensioenfondsen bij PPS groter worden. Mulder: ‘Banken zijn terughoudend geworden, dus andere partners voor de financiering zijn dringend gewenst. Pensioenfondsen beleggen wel in infrastructuur, alleen niet in Nederland maar in Australië en Frankrijk. Bij de aanleg van de N33 is er voor het eerst sprake van voorfinanciering door een pensioenfonds. Dat moet vaker gaan gebeuren.’ Beiden benadrukken dat er behoefte is aan veel grotere dealflow om investeringen in PPS-deskundigheid te rechtvaardigen en een gezond rendement kunnen draaien. Tussen 1999 en 2011 heeft het Rijk zes projecten in PPS-vorm aanbesteed (HSL, A59, N31, A12 UtrechtVeenendaal, 2e Coentunnel en A15 MaasvlakteVaanplein) met een gezamenlijke contractwaarde van ruim 5 miljard euro. De komende jaren staan er PPS-contracten met een totale projectwaarde van circa 18 miljard euro op de rol. De kosten van deelname aan een PPS-project zijn echter ‘gigahoog’, niet alleen door de financiën, maar ook door de juridische kant met rechten en plichten, verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid. Mulder: ‘De voorinvestering is hoog, ook voor de opdrachtgever. Maar hoe vaker je het doet, hoe meer ervaring, hoe meer vertrouwen en zichtbaarder de voordelen die het biedt.’ Voor Oortwijn is dat laatste juist een beetje een probleem: ‘Alleen door

regelmatig aan PPS-constructies mee te doen, bouw je als organisatie routine op en gaan je kosten per keer omlaag. Het probleem is dat er nu zo weinig projecten zijn dat alleen grote bedrijven die al ervaring op dit gebied hebben eraan meedoen. Het is voor anderen lastig om hun voorsprong nog in te halen.’ De oplossing daarvoor is wat Mulder ‘PPS-light’ noemt, kleinere projecten bij met name provincies en gemeenten. De kosten zijn een stuk lager en ook voor kleinere ondernemingen ontstaat zo een interessante markt.

‘De grote bureaus pakken al in de beleidsfase de behoeftes op’

Winnaar in de sector ruimtelijke ordening en wonen met een score van 7,4 is ontwerp-, advies- en managementbureau grontmij, dat actief is in de markten water, energie, infrastructuur en duurzame planning en ontwerp. Het bedrijf heeft bijna 300 kantoren in Noordwest-Europa en 50 elders in de wereld; er werken wereldwijd bijna 10.000 professionals. Kernthema’s in het beleid zijn duurzaamheid, leven in de delta, multimodale mobiliteit en stedelijke revitalisatie. Grontmij rapport de eigen duurzaamheid en MVO-prestaties conform de normen van de Global Reporting Initiative en streeft ernaar om als organisatie vanaf komend jaar CO2-neutraal te zijn.

sector Ruimtelijke Ordening en Wonen

den vroeger een beetje de traditie van wachten op de klant. Je hebt immers de expertise in huis, de opdrachtgever komt wel naar je toe, je kon achter een dikke boom staan wachten tot de klant voorbij kwam. Dat is behoorlijk veranderd – bureaus als Grontmij, Arcadis en Oranjewoud zijn niet voor niets zo groot geworden. Zij zijn al heel lang “huisadviseur” van bijvoorbeeld gemeenten en pakken al in de beleidsfase behoeftes in het publieke domein op.’

41

DEEL DE INSPIRATIE! Presenteer uw Gemeente tijdens PROVADA 2013 op het PROVADA Paviljoen! Op PROVADA 2013 wordt er een PROVADA Paviljoen geïnitieerd. Met dit paviljoen willen wij o.a. Gemeenten en overige overheden de mogelijkheid bieden om op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met de

4 5 6 JUNI AMSTERDAM RAI

www.provada.nl

2013

PROVADA. Daarnaast bieden wij aan de deelnemers ook de mogelijkheid om debatten, gesprekken, workshops, presentaties (van bijvoorbeeld eigen projecten) e.d. te organiseren. Wilt u op deze manier kennis maken met de PROVADA, neem dan contact op met Peter Schreuter, 030 605 1424.

Vind ons op Twitter @PROVADAre

[email protected] +31 (0)30 60 514 24

MAKE IT HAPPEN MAKE IT REAL

43

Fakton onderzoekt waar de ruimte ligt voor sluitende business cases

Kijk eens met de ogen van een belegger Welke projecten doen er écht toe als het gaat om grondontwikkeling of vastgoedbeheer? Wat maakt uw stad aantrekkelijk en onder welke condities zou u zelf als belegger participeren? Durf die vragen maar eens te stellen als gemeente, dan zult u beter in staat zijn te prioriteren. Maar ook ervaren dat marktpartijen vaak tegen dezelfde vragen aanlopen. Middelen zijn immers schaars. Fakton optimaliseert bestaande portefeuilles naar financieel en maatschappelijk rendement met transparante business cases voor publiek én privaat.

I

edere publieke euro moet zo effectief mogelijk ingezet worden, in maatschappelijke en/of in financiële zin. Daar heeft elke gemeente haar eigen ideeën over. Maar wat zijn nou de projecten die beleggers interessant vinden? ‘Die denken niet zozeer in aanbod, maar veel meer in de vraag van potentiële eindgebruikers, de klanten,’ stelt Ariën Versteeg. Onderbouwde keuzes maken

‘We deden voor diverse rekenkamers en raadscommissies onderzoek naar de financiële positie van het gemeentelijk grondbedrijf,’ vertelt Versteeg. In veel gemeenten zie je dat er een vorm van planningsoptimisme is die niet meer strookt met de huidige economische situatie. Door een investeringskaart te maken, dwing je jezelf als gemeente om op portefeuilleniveau prioriteiten aan te brengen en kun je onderbouwde keuzes maken.’ ‘Pas wel op dat je niet alleen vanuit gemeentebelangen redeneert,’ vult Anne van Eldonk aan. ‘Je moet je ook afvragen: zijn dit nu de projecten waar investeerders op in

Ariën Versteeg en Anne van Eldonk van Fakton

willen gaan. Kijk eens met de ogen van een belegger naar je stad.’ Nieuwe geldstromen

Fakton verbreedt de business case van projecten ook naar nieuwe geldstromen. Van focus op de gronduitgifte sec naar de exploitatiefase. Wat is de waarde van huisvesting met een beter kostenplaatje voor de klant? Denk aan energieleveranciers, ICT-bedrijven, afvalverwerkers en parkeerservices, maar zelfs een bedrijf als Ikea lijkt tegenwoordig geïnteresseerd om te participeren in projecten. ‘Er opent zich nog een hele wereld aan private zijde,’ stelt Van Eldonk. ‘Wij gaan graag op zoek naar partners met een langetermijnhorizon die bij kunnen dragen, die mee willen denken over een innovatieve oplossing om projecten betaalbaar te maken.’ Businessmodellen veranderen, zeggen beide consultants. De rol van ontwikkelaars verandert net zo hard als die van gemeenten. Een stuk grond staat tegenwoordig niet meer garant voor een zekere opbrengst. Fakton kent de condities die de markt nodig heeft om tot afspraken te komen. ’Wij wor-

den regelmatig betrokken bij projecten die in een lastige patstelling verkeren,’ geven ze aan. ‘Dan kun je je afvragen of het eisenpakket van gemeenten nog wel past bij de huidige marktsituatie.’ Op basis van een gedegen analyse van realistische geldstromen biedt Fakton een nieuwe basis voor de onderhandelingen. ‘Daarbij geven we ruimte om ieders principes en ambities te formuleren en onderzoeken we waar de ruimte ligt voor een sluitende business case.’ Anne van Eldonk: ‘Als mediator kijken we heel kritisch naar een business case en geven we onze eigen mening, maar ook onze oplossingsmogelijkheden ten aanzien van de financiële haalbaarheid van de plannen. Vervolgens proberen we, met respect voor zowel de gemeente als private partijen, de verschillen te overbruggen.’ Vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem gerust contact op met Anne van Eldonk of Ariën Versteeg van Fakton, (010) 3006000. Of mail naar [email protected] of [email protected].

44


PPS levert betere brandweer op

Eén plus één bleek drie te zijn op Moerdijk

Nog geen twee jaar geleden was het industrieterrein Moerdijk het toneel van een desastreuze brand, die duidelijk maakte hoe groot de risico’s van bedrijvigheid kunnen zijn en hoe ongelooflijk nauw rampenbestrijding luistert. Anno 2012 beleeft Moerdijk een primeur: een publiek-private samenwerking op het vlak van brandbestrijding. Tekst Cyriel van Rossum Foto Arie Kievit/Hollandse Hoogte


‘D

e brand bij Chemie Pack was een ingrijpende gebeurtenis, in alle opzichten.’ Aldus Jac Klijs, burgemeester van de gemeente Moerdijk. Hij trad weliswaar pas een paar maanden na de brand aan, maar maakte de ramp wel van nabij mee als burgemeester van Strijen, aan overkant van het Hollands Diep. Wat industrieterrein Moerdijk bijzonder maakt, is de aanwezigheid van een relatief groot aantal bedrijven die onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (1999) vallen. Het gaat om complexe chemische procesindustrie, raffinaderijen en bedrijven die gevaarlijke stoffen in opslag hebben liggen. Ze zijn gebonden aan uiterst strenge veiligheidseisen, alleen voor kerncentrales zijn de eisen nog strenger. Brabant telt zo’n zestig à zeventig van die ‘BRZObedrijven’, waarvan er maar liefst dertien gevestigd zijn op Moerdijk. Een van de eisen waar ze moeten voldoen is permanente beschikbaarheid van brandweercapaciteit.

Eigen brandweer

Met de handhaving van de naleving maakten de gemeenten (toen nog verantwoordelijk voor het toezicht) niet heel veel haast: pas in 2009 werd een begin gemaakt met het aanschrijven van de BRZObedrijven. Er zelf een eigen bedrijfsbrandweer op nahouden, dat kunnen alleen de grootste jongens. Op Moerdijk is Shell het enige bedrijf dat zich dit kan veroorloven. ‘Met vrijwilligers onder je eigen mensen krijg je dat niet voor elkaar,’ zegt Ferdinand van den Oever, directeur van het Havenschap Moerdijk. ‘Dat is een te grote aanslag op je personeel. Je komt in de knoei met de minimale bezetting van je installaties, wat je veiligheidsniveau juist weer in gevaar brengt.’ Jan Peters, directeur van een middelgrote chemische firma op Moerdijk en voorzitter van bedrijvenvereniging BIM, rekent voor wat de verplichting voor zijn bedrijf zou betekenen: ‘Ik zou continu vijf ervaren mensen op mijn terrein als brandwacht paraat moeten hebben, voor elk van de vijf ploegen waarin we werken. Dus 25 man in totaal. Die moeten dure opleidingen volgen en een dure uitrusting krijgen. Dat is echt niet op te brengen.’

teert sindsdien onder de veiligheidsregio, alleen de kazernes bleven onder de gemeenten vallen. De regionalisering ging bovendien gepaard met een nieuwe spreiding van de capaciteit op basis van de aanrijtijden. De rampzalige brand bij Chemie Pack in januari 2011 leverde het bewijs dat de oude spreiding niet voldeed: de vrijwillige korpsen van de kernen Moerdijk en Klundert konden onmogelijk binnen de voorgeschreven tijd ter plekke zijn. De capaciteit moest dus anders worden verdeeld. Klijs: ‘Voor Moerdijk betekende het dat wij er een kazerne bij moesten zetten, opdat we zouden voldoen aan de eis dat de brandweer binnen zes minuten bij een BZRO-bedrijf moeten kunnen zijn.’ De aanschrijving van de bedrijven in de hoogste gevaarcategorie, het gemeentelijke kazernevraagstuk en de brand hebben bedrijfsleven en overheid in feite nader tot elkaar gebracht. ‘De vraag die voorlag was: wat hebben we extra nodig om de basisbrandweerzorg op het terrein op te vijzelen zodat de BRZO-bedrijven kunnen rekenen op inzet binnen zes minuten, zoals de wet verlangt.’ Er is overigens wel onderzocht of een strikt private samenwerking mogelijk zou zijn door aan te haken bij de professionele bedrijfsbrandweer van Shell. Het bedrijf heeft op Moerdijk een naftakraker staan, een installatie met een uitzonderlijk groot explosiegevaar. Peters: ‘Al gauw bleek de Shell-brandweer te zeer gespecialiseerd in de Shell-situatie. Bovendien kan Shell niet zomaar brandweerlieden en materieel missen voor brandbestrijding elders. Zij moeten 24/7 beschikken over voldoende capaciteit.’

Het korps oefent op de bedrijven zelf

Nieuwe spreiding

Bij de regionalisering van de brandweerzorg in 2010 veranderde er nog wat. Het personeel ressor-

28 manschappen

Er moest dus iets anders worden bedacht. ‘Wat we hebben gedaan is de BRZO-verplichtingen op één hoop leggen en er de publieke brandweertaken bij voegen, ongeacht het feit dat de verantwoordelijkheden op verschillende bordjes liggen,’ vertelt Van den Oever. ‘Wat we kregen: één plus één is drie. Met andere woorden meer dan wanneer de partijen hun eigen zaakjes hadden geregeld.’ Concreter: de publiek-private samenwerking leverde een 24/7 paraat brandweerkorps op, bestaande uit 28 professionele manschappen en uitgerust met extra’s als een schuimblusvoertuig en een hoogwerker. Een zogenaamde fall back in bezetting van de kazerne als het korps uitrukt, wordt direct aangevuld door korpsen van elders in de veiligheidsregio.

45

46


EMERGENCY EXPO2013 1-2-3 OKTOBER

PLATFORM VOOR RAMPENBESTRIJDING EN CRISISBEHEERSING


Het pand dat het super-de-luxe-korps zal betrekken, nu nog een kale loods, ligt op een steenworp van Van den Oevers kantoor. ‘De gemeente betaalt de kazerne en de verbouwing ervan,’ aldus de directeur van het havenschap. ‘Er moeten douches, slaapplaatsen, een kantine en dergelijke in komen. Die klus is medio volgend jaar klaar, maar in januari is de brandweer al operationeel. We moeten het dan even met portacabins doen, en met een gehuurde schuimblusauto.’

grote behoefte aan, want de awareness voor risico´s is veel groter dan voorheen, met name bij niet-chemische bedrijven. Dat komt door die verschrikkelijke brand, waarbij ook twee loodsen van scheepsmotorenfabrikant Wärtsilä in de as werden gelegd.’ Dat is volgens de ondernemer zeker een verklaring voor het feit dat de bedrijven zich hebben gecommitteerd aan publiek-private samenwerking. Meer PPS?

Exploitatiekosten

De exploitatie van de nieuwe brandweer is in handen van de Veiligheidsregio, en de kosten daarvan –op jaarbasis 1,8 miljoen euro – deelt de regio met de bedrijven op Moerdijk. Daarvoor is een ingenieuze verdeelsleutel bedacht. Van den Oever: ‘Er zijn dertien BRZO-bedrijven op Moerdijk. Als die de helft van die exploitatiekosten zouden moeten opbrengen, zouden we op onrealistisch hoge bedragen komen. Nu wil het geval dat er nog een stuk grond vlakbij Shell braak ligt van ongeveer 120 hectare. Dat was strategische grondreserve van Shell. Het havenschap heeft die grond gekocht om uit te geven aan dertien à vijftien nieuwkomers. We beperken de verkoop van de kavels dan wel tot bedrijven van de hoogste gevaarscategorie. Zo zal dus het aantal BRZO-bedrijven op Moerdijk op termijn verdubbelen tot 28. We delen het exploitatiebedrag waarvoor de BRZO-bedrijven op de rol staan nu alvast door dat aantal. En zolang die nieuwkomers er nog niet zijn, vult het havenschap het ontbrekende bedrag aan.’ Ook de bedrijven op Moerdijk die niet zijn aangemerkt als riskant betalen mee aan de brandweer, want, zo is de redenering, ook zij profiteren van de betere brandweervoorzieningen. Het gaat in dat geval om een bijna symbolisch bedrag: 420 bedrijven betalen samen ongeveer 5 procent van de jaarlijkse exploitatiekosten. En zelfs daarin is nog een versleuteling ingebouwd, de hoogte van het bedrag dat een bedrijf moet betalen is afhankelijk van de kans op brand. Een kantoor betaalt bijvoorbeeld minder dan een lasbedrijf. Zekerheid

‘De grote plus van de huidige PPS-constructie is de specialisatiegraad,’ zegt Peters. ‘Niet alleen qua equipment, maar het nieuwe korps zal ons bedrijventerrein ook op zijn duimpje kennen. Het korps oefent op de bedrijven zelf en kan met zijn deskundigheid de bedrijfshulpverleners optimaal instrueren.’ Na de brand bij Chemie Pack klonk er veel kritiek op de rol van vrijwillige brandweerlieden in de bestrijding van zo’n grote chemische brand. ‘De nieuwe deskundigheid geeft zekerheid en vertrouwen. Daar hadden de bedrijven hier op Moerdijk ook

‘De PPS-constructie is niet louter een kwestie van alleen financiële winst,’ benadrukt burgemeester Klijs. ‘Brandweerzorg is bij bedrijven een bijtaak. Uiteraard, zou ik zeggen. Door de PPS-constructie is die bijtaak toch mooi overgedragen aan een professionele brandweer. Het is dus ook een kwaliteitsslag.’ Er is inmiddels belangstelling van andere gemeenten. ‘Bergen op Zoom kijkt hier de kunst af voor samenwerking met het petrochemische bedrijf Sabic,’ vertelt Klijs. ‘En vanmiddag krijg ik een delegatie uit Groningen die er meer van wil weten. Het zou gek zijn als ons voorbeeld geen brede navolging krijgt.’ Misschien blijft het op Moerdijk niet bij een gezamenlijke brandweer. Klijs kan zich goed voorstellen dat de overheid en bedrijven ook op andere vlakken gaan samenwerken. ‘Mogelijk kunnen we de publieke gezondheidszorg en de bedrijfsgezondheidszorg ook zwaluwstaarten.’ Moerdijk kan best een medische post naar analogie van het Rotterdamse Port Health Center gebruiken. Tot op heden zijn huisartsen in Klundert stand by voor acute medische hulp, maar ook op dit vlak zou een full time, gespecialiseerde dienst een grote aanwinst zijn. Ook Van den Oever is enthousiast: ‘Misschien kunnen we in samenwerking met de GGD een eerstelijnsvoorziening op het terrein treffen. Dat zou natuurlijk fantastisch zijn.’

Moerdijk groeit Het aanvankelijk door de oliecrisis mislukte bedrijventerrein Moerdijk is vanaf de jaren negentig enorm gegroeid. Het beslaat vijf kilometer oever langs het Hollands Diep en is inmiddels met een oppervlakte van ruim 2.400 hectare de vierde zeehaven van het land. Er wordt vol ingezet op expansie, binnenkort wordt 100 hectare aan nieuwe kavels uitgegeven, bij het naastgelegen knooppunt Klaverpolder (A17-A16) is een logistiek bedrijventerrein gepland van 190 hectare, en het Havenschap Moerdijk heeft zijn oog laten vallen op de Rode Vaart als optie om de havencapaciteit uit te breiden. Er gaan zelfs stemmen op om het dorpje Moerdijk op te offeren, zoals het Belgische Doel het veld ruimt voor nieuwe havens in Antwerpen. De leefbaarheid in het dorp, ingeklemd tussen snelwegen, water, industrie en de toekomstige logistieke hotspot, zou te zeer onder druk komen te staan. Wat er precies gaat gebeuren, is nog niet zeker. Er is momenteel een havenstrategie tot het jaar 2030 in de maak.

47

ALLES WETEN OVER DE AANBESTEDINGEN EN PRESTATIEINKOOP? Blijf up-to-date met onze trainingen. > Aanbestedingswet, de praktijk > Aanbestedingswet, de organisatie > Aanbesteden - basis > Aanbesteden - vervolg > Masterclass Aanbesteden > Prestatieinkoop - Publiek > Aanbesteden voor niet - inkopers (incompany) Kijk voor actuele data op de website

Opleidingen

Maatwerk

Trainingen

Kijk op de site voor meer informatie of wanneer een opleiding start

Samen met u helpen wij inkoopvraagstukken op te lossen

Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op inkoopgebied

Netwerk

Incompany

Evenementen

Word lid en beschik over een netwerk met meer dan 6.000 inkoopprofessionals

Trainingen en opleidingen op maat in uw eigen organisatie

Kijk voor het gehele aanbod op www.nevi.nl H E T KENNISNETWERK VOOR I N K O O P E N S U P P L Y M A N A G E M E N T


column

Adoptie of uitbesteding?

B

ezuinigen op personeelskosten? VerRegisseur en opwijder de helft van je afvalbakken. drachtgever ben je Dan hoeven ze niet meer te worniet van de ene op den geleegd. Dat scheelt personeel de andere dag. Geen dus geld. Zo redeneerde de gemeenten kunnen meente Arnhem: het zou de stad 460.000 euro schede uitvoering pas len. Deze redenering van de Gelderse stad deed in uitbesteden als ze 2011 nogal wat stof opwaaien. Lokaal en landelijk. daar echt klaar voor De achterliggende gedachte van Arnhem was zonder zijn. Als ze weten meer sympathiek: minder afvalbakken zou burgers hóe ze opdrachtmoeten aanspreken op hun eigen verantwoordelijkgever zijn en regisheid. Het zou ertoe leiden dat zij hun afval mee naar seur. Dat gaat verder huis nemen en het daar weggooien. Daar is natuurlijk dan het ontwikkewat voor te zeggen. Wie bevuilt immers zijn eigen nest? len van een inkoophandboek of het uitschrijven De vraag is echter of het in de praktijk werkt. Als er geen van een aanbestedingsprocedure. Daar weten ze vuilnisbak is, waar laten veel mensen hun afval dan… in Amersfoort, Leiden, Gouda en Berkelland alWaren er ook andere oplossingen geweest? Ik les van. Dus ik zou zeggen: ga daar eens kijdenk het wel. Arnhem had ook kunnen aanklopken. Hoe hebben zij het gedaan en aangepakt? pen bij Amersfoort. Of bij Leiden. Of bij Berkelland. Houd ik hier nu een pleidooi voor de zaligmakenDeze gemeenten profileren zich als regiegemeenten: de markt? Wees gerust. Nee! Want ‘de markt’ is niet zij bezuinigen door taken uit te besteden. Wat aan de enige partij waarmee wordt samengewerkt. Denk de markt overgelaten kan worden, wordt ook aan de ook aan de maatschappelijke organisaties. En vermarkt overgelaten. Sterker nog: de overtuiging is dat geet de allerbelangrijkste partner in dit geheel niet: marktpartijen er veelal beter voor zijn toegerust. Zij de burgers. Degenen van wie de gemeente is. Daar kunnen daarom een hogere kwaliteit leveren dan weet Arnhem alles van. Zij bood haar inwoners een de gemeente zelf. En meestal alternatief voor de verdwijnende nog voor minder geld ook. afvalbak: adopteer er een en leeg Gemeenten hebben een breed hem zelf. Arnhemmers krijgen ‘Gemeenten kunnen takenpakket. De komende jaren daarvoor van de gemeente vuilniet alles zelf doen’ komen daar nog veel meer taken niszakken en mogelijkheden om bij. Dat betekent simpelweg dat deze te legen. Meer inzet van en gemeenten niet meer alles zelf kunnen doen. Zij moesamenwerking met de burgers dus. En het schijnt te ten wel uitbesteden en krijgen daardoor nieuwe rolwerken. Een knap staaltje samenwerking en regie! len, die van opdrachtgever en regisseur. Deze andere Dus wie wil langsgaan bij een van de regisserende manier van werken heeft gevolgen voor de gemeentegemeenten, moet Arnhem zeker niet overslaan. Noch lijke organisatie en voor de mensen die de organisatie Amersfoort, Leiden, Gouda en Berkelland. Een mooi iedere dag weer draaiende houden. De uitvoering van voornemen voor 2013, nietwaar? gemeentelijke taken overlaten aan derden vraagt om andere competenties van de ambtenaren en bestuurders. Het gaat voortaan om het verbinden van de verTof Thissen schillende partijen, het onderhouden van de relaties Directeur van het Kwaliteitsinstituut Nederlandse en het aansturen van externe partijen. Kortom: het Gemeenten en fractievoorzitter van GroenLinks in de gaat om goed opdrachtgeverschap. Eerste Kamer

49


50

Rijksrederij brengt innovatief opdrachtgeverschap in praktijk

Markt betrokken bij vervangingsstrategie vloot De Rijksrederij zocht nadrukkelijk de dialoog met opdrachtgevers en marktpartijen voor de vervangingsstrategie voor bijna de gehele vloot. Dat leverde meer efficiency, duurzaamheid en kostenbesparingen op, aldus programmamanager Bart Querido. Tekst René Zwaap

Een zeewaardig schip kost tientallen miljoenen, die binnen de huidige financiële constellatie niet makkelijk voor handen zijn. ‘We weten ook dat er niet al te lang kan worden gewacht met vervangen, want verouderde schepen veroorzaken vanzelfsprekend hogere onderhoudskosten en er kunnen ook risico’s qua arbo-wetgeving en veiligheid om de hoek koe Rijksrederij, opgericht in 2009, men kijken. Er is dus wel enige tijdsdruk.’ beheert een vloot van zo’n 120 De steekwoorden van de consultatieronde waschepen voor opdrachtgevers als ren ‘efficiency, duurzaamheid en veiligheid’, legt de Kustwacht, de ministeries van Querido uit. ‘De betrokken marktpartijen, zoals Financiën en Economische Zaken scheepswerven en ook kennisinstituten, kregen van (EZ) en Rijkswaterstaat. Met een gemiddelde leef- ons duidelijk te horen dat de gesprekken niet een optijd van 22 jaar is de vloot relatief oud. De Rijksre- stapje naar een aanbestedingsprocedure waren. Het derij ging daarom over tot het vaststellen van een was nadrukkelijk een ronde bedoeld om ideeën op vervangingsstrategie, die in 2025 haar beslag moet te doen teneinde een strategie uit te kunnen zetten. krijgen. Daarvoor belegde de Rijksrederij een con- Toch heeft deze nu al tot concrete resultaten geleid. sultatieronde met de opdrachtgevende ministeries Zo kregen we veel ideeën aangeleverd hoe het enerén marktpartijen, wat nu al een kostenbesparingen gieverbruik van de huidige vloot zuiniger en schooplevert, aldus programmamanager Bart Querido ner kan. Met het programma ‘ Voortvarend Bespaover dit staaltje van innovatief opdrachtgeverschap. ren’, waar we een eenmalige investering plegen voor ‘Via de brancheverenigingen nodigden we het installeren van brandstofmeters en trainingen marktpartijen als collega-rederijen en scheepsbou- aan schippers, bereiken we grote besparingen. Ook wers uit om met ons aan tafel te gaan om te inven- kwamen er duurzame coatings voor de schepen, tariseren waar de kansen liggen,’ aldus Querido. waardoor onze vloot nu voldoet aan de allerhoogste ‘Dat mondde uit in vier sessies waar in totaal tachtig milieueisen. Marktpartijen kwamen ook met zeer mensen aan deelnanuttige suggesties voor men. Onze vraag was nieuwe management‘Efficiency, duurzaamheid en nadrukkelijk om buisystemen voor de scheten de eigen grenzen te pen, hoe taken van diveiligheid zijn steekwoorden’ denken en tot innovaverse schepen samen ties te komen. Tegelijte voegen en met hykertijd voerden we overleg met onze opdrachtgevers, bride toepassingen zoals varen op LPG.’ die als gevolg van de politieke druk op de budgetten De Rijksrederij werd opgericht om de schepen sterk bezig zijn met een heroriëntatie en te kijken van de rijksoverheid efficiënter te beheren. Tot dan welke taken op andere wijze zouden kunnen worden hadden alle betrokken ministeries en overheidsuitgevoerd, welke naar de markt kunnen en welke diensten op eigen houtje hun schepen beheerd. Queecht primair bij de overheid thuis horen. Onzeker- rido: ‘Dat moest efficiënter kunnen en centralisering heden hier maakt dat we de vervangingsstrategie nu was de logische keuze. In 2009 hadden we nog 145 nog niet definitief kunnen vaststellen.’ schepen, dat zijn er nu twintig minder en het eind-

D


Foto: Rijkswaterstaat

51

Een van de schepen van de vloot van de Rijksrederij: de Arca

doel is om op een vloot van 100 of zelfs 80 schepen, uit te komen met multi-inzetbare schepen.’ De taken die de bemanning op de schepen uitvoert, variëren sterk. De schepen voor de Kustwacht houden zich bezig met noodsleephulp, calamiteitenbestrijding, visserij-inspecties en (douane)handhaving op de Noordzee. Die van Rijkswaterstaat zijn gemoeid met inspectie, patrouilleren, verkeersmanagement, onderhoud van boeien en metingen ten behoeve van vaargeulen en waterkwaliteit. Voor het ministerie van EZ zijn er schepen die alle data over de visstand verzamelen, nodig voor het vaststellen van de Brusselse visquota. Het ministerie van Financiën heeft schepen in de vloot voor de douane . Querido: ‘Naast de “zoute” schepen hebben we ook de nodige “zoete” schepen actief in de binnenwateren. Dit alles met 110 man aan nautisch personeel en 30 mensen aan wal. Het aantal werknemers zal in de toekomst kleiner kunnen worden, afhankelijk van de afweging die onze opdrachtgevers maken aangaande de taken die ze zelf willen blijven uitvoeren en welke kunnen worden overgelaten aan de markt. Zo wordt het onderhoud van boeien aan de wal niet meer door Rijkswaterstaat uitgevoerd. Ook kan bijvoorbeeld het meetonderzoek dat Rijkswaterstaat laat uitvoeren aan de markt worden overgelaten.

Kerntaken van het rijk, bijvoorbeeld zaken die raken aan veiligheid, kunnen in eigen beheer worden uitgevoerd, andere taken kunnen naar de markt als dat efficiënter is.’ De grootste winst denkt de Rijksrederij te behalen met ‘multi purpose’-schepen, die meerdere taken kunnen uitvoeren, waarmee de vloot uiteindelijk kleiner wordt. Querido: ‘Daarnaast zouden schepen veel uniformer kunnen, want hoe meer schepen uitwisselbaar zijn met elkaar, hoe minder je er nodig hebt. Al zitten er natuurlijk wel grenzen aan zo’n reductie, zeker voor de binnenwateren, waar toch een behoorlijke regionale spreiding vereist is. Voor echt meer efficiency zal er in feite een geheel nieuw type schip moeten komen, dat in samenspraak met betrokken marktpartijen ontwikkeld moet worden. De bouw van die schepen wordt gegund via de reguliere aanbestedingsprocedures.’ Begin volgend jaar moet er duidelijkheid zijn omtrent de koers van de opdrachtgevers en kan de Rijksrederij zich echt beraden op de toekomstige vloot. Querido: ‘Nieuwe schepen aanschaffen zolang nog niet duidelijk is welke taken die precies moeten uitvoeren is natuurlijk geen goed idee. Daarom hebben we ons tot nu toe beperkt tot het saneren van de huidige vloot. Maar uiteindelijk zal die nieuwe vloot er toch moeten komen. De klok tikt door.’


52

VOOR en DOOR de SECTOR Het A+O fonds Gemeenten is er voor en door de sector. De Sociale Partners bevorderen en ondersteunen vernieuwende activiteiten in de sector op het gebied van arbeidsmarkt en HRM-beleid om zo organisaties en personen in de sector optimaal te laten functioneren.

Het A+O fonds organiseert kosteloos vele TRAININGEN EN LEERNETWERKEN voor iedereen die valt onder de CAO gemeenten. Hierdoor kunt u zich ontwikkelen, bijscholen en nieuwe inzichten opdoen. Met verschillende stimuleringsregelingen ondersteunen wij de sector bij het verbeteren van het personeelsbeleid bij gemeenten. Een voorbeeld is de ‘IMPULSREGELING’; denk hierbij aan: >

Onze producten en diensten

> > >

Het A+O fonds biedt een variëteit aan producten en diensten, wij noemen er enkele: Onze PERSONEELSMONITOR beschrijft de belangrijkste trends en ontwikkelingen op de gemeentelijke arbeidsmarkt en in het gemeentelijke personeelsbeleid. Nooit eerder kwam de personeelsmonitor zo vroeg in het jaar uit als nu, namelijk: tijdens het VNG jaarcongres. Hierdoor kunnen gemeenten het nog beter als beleidsinstrument inzetten. Wij bieden de ONTWIKKELSCAN aan individuele medewerkers om hen te stimuleren en ondersteunen bij de ontwikkeling van hun loopbaan. De scan is een laagdrempelige manier om na te denken over werk en loopbaan.

Loopbaanontwikkeling en mobiliteit; bijv. een week van de mobiliteit of trainingen; Strategische personeelsplanning; bijv. opzetten van strategische personeelsplannen en/of nota’s en trainingen; Medezeggenschap; bijv. trainingen in het kader van gemeentelijke samenwerking; workshops OVC; Het Nieuwe Werken (HNW); bijv. trainingen leiding geven op afstand; basisvaardigheden sociale media; opzetten plannen van HRM aanpak voor HNW.

Het biedt subsidie voor gezamenlijke activiteiten die bijdragen aan de deskundigheidsbevordering en/of het delen van kennis en ervaringen op de bovenstaande terreinen.

L E E S M E E R OV E R H E T A + O FO N D S G E M E EN T E N O P W W W. A E N O . N L O F S CA N D E Q R - C O D E M E T UW SMARTPHONE.

53

Vialis voorspelt flinke besparingen met integrale contracten bij decentrale overheid

‘Een goed bestuurder laat zich rijden’ ‘Het is onvermijdelijk dat overheden en private partijen meer gaan samenwerken,’ menen Philippe Kemps en André Kruithof van Vialis. Gemeenten en provincies zouden zoveel mogelijk met elkaar om tafel moeten gaan. Overheden kunnen de kennis van de markt veel meer benutten bij projecten.

rend file staat. De functionele specificaties zijn dan bijvoorbeeld dat op deze weg een x aantal minuten file toegelaten wordt en dat de CO2-waarde daarbij niet de norm overschrijdt. De marktpartij moet aan die eisen voldoen, maar kan voor de rest zelf invullen hoe het aantal minuten bereikt wordt en welke middelen hij gebruikt.’

T

Functioneel contract

erwijl de rijksoverheid inmiddels haar schroom van zich heeft afgeschud, is een groot aantal lagere overheden nog huiverig om bepaalde projecten of taken te laten uitvoeren door marktpartijen. Het is een kwestie van vertrouwen, stellen Kemps en Kruithof, allebei werkend op het terrein van integraal verkeersmanagement voor Vialis. En daarom willen ze graag in gesprek. ‘Gezamenlijk stemmen we dan af hoe we de komende periode invullen. Daarin spelen minder geld, capaciteit en kennis een rol. We bepalen samen de beste manier en werken aan vertrouwen,’ zegt Kruithof. ‘Het is als een chauffeur die is ingehuurd om een passagier ergens naartoe te brengen,’ legt Kruithof uit. ‘Die passagier gaat ervan uit dat de chauffeur hem volgens de afspraken op het juiste tijdstip op de juiste locatie brengt, en dat ook nog eens comfortabel en veilig doet. Hoe hij het verder doet, met welke auto of via welke route, mag de chauffeur zelf kiezen.’ En zo zouden bestuurders met marktpartijen kunnen samenwerken om bepaalde taken uit te voeren. ‘De oplossing daarvoor is om een integraal contract af te sluiten, waarin je duidelijk functionele specificaties afspreekt,’ legt Kemps uit. Net als de passagier dat vooraf doet met zijn chauffeur. ‘Stel dat op een weg voortdu-

VolkerWessels, waar Vialis onderdeel van is, ging een samenwerking aan met overheden in Duitsland, Canada en Engeland. Vialis deed dat in eigen land al met Rijkswaterstaat. Kemps: ‘Dat hebben we gedaan vanuit de modelovereenkomst DBFM (Design, Build, Finance, Maintain), waarbij we de beste oplossing zochten voor zowel het design als de financiering en het on-

‘We bepalen samen de beste manier van werken’ derhoud. Dit is de ultieme vorm van een functioneel contract. Vialis profiteert van deze opgedane ervaring en zet deze in afgeslankte vorm in voor ‘operationeel verkeersmanagement’, ‘smartparking’, maar ook het cross-mediaal vermarkten van een bestaande verbinding. Gebruikmakend van het netwerk van VolkerWessels hebben we expertise in huis op een breed terrein. Van tunnels, fietspaden, parkeerautomaten tot verkeerssystemen. Die brede kennis kunnen we inzetten voor gemeenten en provincies.’ Publiek private samenwerking leverde Rijkswaterstaat een bezuiniging op van 16 procent, zo blijkt uit ervaringscijfers van Rijkswaterstaat. Niet geheel onbelangrijk in deze tijden van besparen. Tevens staan voor lange duur de kosten exact vast. Dat komt, volgens Kemps, omdat door een integrale

André Kruithof en Philippe Kemps van Vialis

contractvorm een marktpartij bijna noodgedwongen veel innovatiever kijkt naar een project dan een overheid. ‘De drive en noodzaak bij een marktpartij om een project op tijd af te krijgen zijn groter dan als een gemeente het alleen doet. Een marktpartij krijgt pas betaald als hij voldaan heeft aan alle functionele afspraken die zijn gemaakt. Dus zoekt hij naar slimmere oplossingen voor een optimaal resultaat, wat meestal tot besparing leidt.’ Om in de metafoor van Kruithof te blijven: de chauffeur weet een korte, snellere weg om de passagier veilig en ruim op tijd te laten aankomen op zijn bestemming. ‘Wat je nog vaak ziet is dat de gemeente een “bestuurder” is die alles zelf doet. Van het rijden, de navigatie beheren tot keuze van de auto. Een goede bestuurder laat zich rijden en concentreert zich op zijn kerntaak.’

Vialis staat voor nieuwe antwoorden op het gebied van mobiliteit voor vandaag en morgen; op weg, water en spoor. Vialis: mobiliteit van idee tot recycling.


54

column

Andere samenleving vergt andere samenwerking

A

ls gemeentesecretaris werd ik in korte tijd verliefd op Rotterdam. Waarom? Misschien wel omdat ik getroffen ben door de betrokkenheid en trots van inwoners én medewerkers. Een trots die ik in een interne blog ‘robuuste trots’ heb genoemd. Echt Rotterdams. Rotterdams vind ik ook de manier waarop we samenwerken met de markt. De inzet van ‘private partners’ hebben we doelbewust teruggebracht en deze is nu een derde van de externe inhuur van 2010. Hiermee hebben we, gedwongen door de financiële krapte, de inzet van externe bedrijven en bureaus teruggebracht tot wat wij een minimum vinden. Niet helemaal naar nul, omdat we flexibel willen blijven waar dat nodig is. We hebben immers te maken met een veranderende samenleving, en daardoor met een constant wisselende vraag. Externe inhuur is relatief duur. Daarom is het goed dat de overheid zoekt naar andere vormen van publiek-private samenwerking. Het initiatief voor invoering van de ZPP’er – zelfstandige publieke professional – die gedeeltelijk bij de gemeente werkt en daarnaast als ‘publiek ondernemer’ voor andere organisaties aan de slag gaat tegen een ‘publiek tarief ’, scoorde bij een interne poll zo’n 85 procent positieve reacties. Ook andere samenwerkingsverbanden lijken veelbelovend: ambtenaren die parttime buiten de gemeente aan de slag gaan, en tijdelijke uitwisselingsprogramma’s met private partners. Jong R, de vereniging van jonge Rotterdamse ambtenaren, richtte de ‘Ondernemert’ op: ambtenaren kunnen zich opgeven voor losse klussen door de hele organisatie, naast hun reguliere werk. Het zijn voorbeelden van een ‘flexibel inzetbare schil’ van de gemeentelijke organisatie, klaar voor inzet waar dat het hardst nodig is. Extra leuk is dat de Ondernemert inmiddels een prijs in de wacht mocht slepen. Rotterdam zal gebruik blijven maken van externe

inhuur voor specialistische taken. Duidelijke resultaatafspraken horen daarbij. Externen ook risicodrager maken? Het overwegen waard. Maar als het om samenwerking gaat, kijk ik liever in een breder kader dan alleen naar bureaus en bedrijven. Rotterdam is bezig de eigen organisatie drastisch te veranderen, en niet alleen omdat het allemaal goedkoper moet. Onze samenleving verandert, en daar moeten we als overheid op inspelen, dát is de kern. De crisis heeft dit proces urgenter gemaakt. Deze collegeperiode komen 2.450 fte te vervallen. Dat hakt erin. Maar de vraag daarachter blijft hoe we een toekomstbestendige overheid kunnen zijn voor de Rotterdammers. Samenwerking met de Rotterdammers zelf vind ik daarbij van cruciaal belang. Er zit heel veel potentieel in de stad. Natuurlijk bij ondernemers, en bij andere professionals. Maar óók bij burgers die, al dan niet georganiseerd, meedenken met en meedoen in de stad. Dat potentieel van onze inwoners vormt een ware schat. De tijd dat de overheid zelf voor van alles kon zorgen, is voorbij. Dat is te duur geworden en het past niet meer in deze tijd. Als overheid gaan we van een ‘zorgen voor’opvatting naar een ‘zorgen dát’-cultuur. Volgens mij zijn Rotterdammers daarvoor prima samenwerkingspartners: open, kritisch en initiatiefrijk. Een type om verliefd op te worden, als je dat al niet was.

‘Van een ‘zorgen voor’opvatting naar een ‘zorgen dát’-cultuur’

Philippe Raets Gemeentesecretaris van Rotterdam

2GHDDQGH YHUDQGHUDDUV LQGH SXEOLHNHVHFWRU :LMJHORYHQLQHHQSXEOLHNHVHFWRUGLH]LFK]HOIVWHHGVRSQLHXZEOLMIWXLWYLQGHQGH VWDWXVTXRWHUGLVFXVVLHGXUIWWHVWHOOHQHQRQFRQYHQWLRQHOHLGHHsQEHGHQNWRP PDDWVFKDSSHOLMNHRSJDYHQDDQWHSDNNHQ:LMJHORYHQLQHHQYHUERQGHQSXEOLHNH VHFWRUGLHQXHQLQGHWRHNRPVWQRJLQWHQVLHYHUVDPHQZHUNW (FKWHYRRUXLWJDQJNRPW]HOGHQYRRUWXLWV\VWHHPYHUDQGHULQJHQRIVWUXFWXXU RSORVVLQJHQ+HWEHJLQWHQHLQGLJWELMPHQVHQGLH]HOIZHUN]DDP]LMQLQKHW SXEOLHNHGRPHLQHQEHUHLG]LMQKXQQHNXLWWHVWHNHQYRRUGHSXEOLHNH]DDN+HW NHQPHUNYDQGH]HYHUDQGHUDDUVLVGDW]HYDDNDIZLMNHQGGHQNHQHQKDQGHOHQHQ GDWRSHHQGXVGDQLJHPDQLHUGRHQGDWMHQLHWRP]HKHHQNXQW'LWOHIRPWHYHU QLHXZHQLVSUHFLHVZDWRQVDDQVSUHHNWHQPRWLYHHUWRPPHW]HPHHWHGHQNHQ VDPHQRSWHWUHNNHQHQYHUGHUXLWWHGDJHQZDQW]HYHUDQGHUHQGDDGZHUNHOLMNGH SXEOLHNHVHFWRU +LHPVWUD 'H9ULHV6DPHQZHUNHQDDQHHQDQGHUHEHWHUHSXEOLHNHVHFWRU ZZZKLHPVWUDHQGHYULHVQO

CERTIFIED BY THE CRF INSTITUTE

Zorg dichtbij; samen naar beter Verdere decentralisatie van zorgen welzijnstaken naar

zorg, welzijn en het onderwijs. Juist de bundeling van ervaring

gemeenten past bij de versterking van de rol van de gemeente

in die specifieke markten maakt het mogelijk om onder-

als eerste overheid. Uit diverse recente BMC onderzoeken zien

scheidende en creatieve oplossingen te implementeren.

we die opvatting steeds weer bevestigd. En dat gemeenten en

In debatten, workshops, masterclasses en innovatieve

hun maatschappelijke partners zich voorbereiden op de taken

pilotproducties geven wij de opgedane kennis door.

en verantwoordelijkheden zien wij dagelijks terug in onze advies- en uitvoeringspraktijk.

In onze aanpak willen wij ons nadrukkelijk verbinden aan het resultaat door partner te zijn in de succesvolle uitvoering. Wij

Samen met opdrachtgevers ontwikkelen en implementeren onze

kunnen ons geen mooier compliment bedenken dan wanneer

experts lokale en regionale scenario’s voor zorgtoegang, nieuwe

onze opdrachtgevers die inzet en betrokkenheid belonen met

arrangementen en voor het contracteren en verantwoorden.

een eerste plek in het TNS NIPO onderzoek. Vanzelfsprekend

Wij onderzoeken kansrijke samenwerkingsconstructies, organi-

kunt u ook in 2013 rekenen op die winnaarsmentaliteit, inzet en

satievormen en uitvoeringsvarianten en werken mee aan een

betrokkenheid bij de opgaven die er liggen. In het belang van

bijpassende moderne bedrijfsvoering in de markten waarin

de burger, de cliënt en de leerling.

BMC al jaren thuis is: de lokale overheid, woningcorporaties,

Samen naar beter

Publiek en privaat komen samen

Recommend Documents