Psychologische zorg op maat van het kind met diabetes, de jongere en zijn gezin

Psychologische zorg op maat van het kind met diabetes, de jongere en zijn gezin. Van kwetsbaarheid naar weerbaarheid Julie De Muynck Psychologe kinderdiabetesteam UZA Jolien Laridaen Psychologe kinderdiabeteam UZ Gent 20 december 2012 © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

1

Rol van de psycholoog binnen het diabetesteam

© 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

2

Doorverwijzing psychologie Omwille van…

motivationele problemen behandeling diabetes ( => vaker op oudere (puber)leeftijd)

angstklachten behandeling diabetes (=> vaker op jongere leeftijd; prikken-spuiten)

pompgesprekken diagnose-intake hereducatie-opname jaarbilan co-consult arts/educator © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

3

Doorverwijzing psychologie Omwille van… psychologische problemen specifiek samengaand met de diabetes (bv. aanvaarding, depressieve klachten…) ‘losstaand’ van de diabetes (bv. sociale problemen, angststoornis, agressief gedrag, misbruik…) ‘middengebied’ (‘wat is de kip en wat is het ei?’) cfr. alle voorgaande problematieken


4

Doorverwijzing psychologie Omwille van… Gezinsproblematieken! eigen aan de diabetesproblematiek (evenwichtsoefening: aanvaarding, onderhandeling praktische regelingen…) opvoedingsvaardigheden ‘losstaand’ van de diabetesproblematiek faseproblematieken (vb. puberteit!)


5

Diabetes: een chronische ziekte Opgroeien onder stresserende omstandigheden Extra belasting op - individueel functioneren - familiaal functioneren

Ouders: Extra taken met betrekking tot behandeling diabetes Hechte, intense relatie met kind met diabetes


6

Diabetes: een chronische ziekte Na diagnose grijpt het gezin niet terug naar het oorspronkelijke evenwicht, maar evolueert naar een nieuw evenwicht in het gezin Diabetes:

nieuwe eisen crisis in het gezin reorganisatie van het familiaal functioneren aanpassing en emotionele verbondenheid


7

Diabetes: een chronische ziekte Diagnose:

catastrofe toekomstplannen

Verwerking: dynamisch en niet rechtlijnig bij elke nieuwe levensfase komen nieuwe inzichten en worden andere aspecten in vraag gesteld Moeilijk te verwerken emoties: woede, schaamte, angst, verdriet…


8

Werkvormen psycholoog Begeleiding Opnames Ziekteproces Follow-up Teamgericht

Therapie Cognitieve gedragstherapie Speltherapie Systeemtherapie Ontwikkelingsgericht! Integratief! © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

9

Begeleiding Geven van psycho-educatie Belangrijke motiverende rol Ventilatie Gevoelenscirkel Psychodrama Diabetesoorlog ‘Als diabetes kon praten…’

Aanvaarding Voor alle gezinsleden


10

Psycho-educatie


11

Gevoelenscirkel Volwassener geworden Bang voor toekomst

Buitenbeentje Verdrietig

Meer aandacht Waarom ik? Meer toegevingen

Dorine

Boos Deel van mezelf

Schaamte Zelfstandiger

Opstandig Zelfmedelijden © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

minderwaardig 12

Aanvaarding = proces Baby’s: weinig besef, wel angstig Nabijheid Peuters/kleuters: frustratie, misvattingen Uitleg geven Probleemgebieden Prikangst, angst voor spuitjes Pre-operationeel denken (verkeerde oorzaak-gevolg relaties, egocentrisme)


13

Aanvaarding = proces Basisschoolleeftijd: begrip ↑, angst ↑ Probleemgebied: angst voor hypo’s, flauwvallen Concreet-operationeel denken (denken over concrete, niet-abstracte problemen)

Pubers: een geval apart


14

Leren omgaan met angst, boosheid… Taal geven aan gevoelens! Diabetesteam (psycholoog, arts, educator, diëtist)

Ruimte geven aan gevoelens!


15

Therapeutische positie Grondhoudingen Onvoorwaardelijke aanvaarding Empathie Echtheid

Vertrouwensfiguur los van het medische (geen ‘witte jas’ – toch deel van het team) Mee ‘de dieperik’ in, en dan toch weer naar omhoog

‘Vuilnisbak’ © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

16

LUISTEREN Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij begint mij adviezen te geven dan doe je niet wat ik je vraag. Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij begint mij te vertellen waarom ik iets niet zo moet voelen als ik het voel, dan neem je mijn gevoelens niet serieus. Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij denkt dat je iets moet doen om mijn problemen op te lossen, dan laat je mij in de steek, hoe vreemd dat ook mag lijken. Dus, alsjeblieft, luister alleen maar naar me en probeer me te begrijpen. En als je wilt praten, wacht dan even en ik beloof je dat ik op mijn beurt naar jou zal luisteren. Leo Buscaglia © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

17

Cognitieve gedragstherapie Bij kinderen die verbaal sterk zijn Bij kinderen met gemiddeld IQ Werken aan concreet probleemgedrag Angsten, driftbuien, neg. cognities, zelfbeeld

Via denk en/of doe opdrachten Tokensysteem (leuke lijst) als motivator


18

GEBEURTENISSEN

G-schema Anders denken, anders voelen, anders doen

GEVOLGEN


19

Thuisopdracht


20

Thuisopdracht


21

Speltherapie Bij onderliggende psychische problematiek Als verbaal werken moeilijk is (leeftijd, karakter,…) Belevingsonderzoek + bespreking Sessies speltherapie Bespreking en/of begeleiding ouders


22

Gezinstherapie Focus op de betekenis van de problematiek binnen het gezin Werken met verschillende systemen

Interacties! Circulaire processen


23

Werken met ouders Aanvaarding Opvoedingsvaardigheden Loslaten van de diabetes Opbouwen Even loslaten…om betere ouder te zijn Verdelen tussen partners

Echtscheidingen © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

24

Werken met pubers Probleemgebieden Wie ben ik? Angst voor de (hun) toekomst Anders zijn ( erbij willen horen) Vermijding – verzet


25

Tienerbrein


26

Lastige puber! Zelfstandig willen zijn Rebellie tegen ouderlijk gezag

Dagstructuur verandert Hier-en-nu


27

Lastige puber! Niet willen praten


28

Lastige puber! Experimenteren - risicovol gedrag (grenzen verkennen) Alcohol Drugs Prikkelbaar, wisselende stemming


29

Adolescentie & diabetes: een extra uitdaging?! Diabetes tijdens adolescentie: Hormonale en lichamelijke veranderingen: ontregeling diabetes Ontregelde glycemie-index

Anders dan de leeftijdgenoten Conflicten met ouders Problemen rond eten en spuiten (hereducatie?)


30

En wat nu? “Ik wil hem wel vertrouwen en me minder bemoeien met zijn diabetes, maar dan moet ik wel zeker weten dat hij ook alles goed doet; hij denkt niet aan de complicaties later, maar leeft nu!” Gevoelens van (over)bezorgdheid, machteloosheid en schuld kunnen zorgen voor een problematische, verwijtende communicatie tussen ouders en adolescent/ jongvolwassene


31

Zoeken naar balans Evenwicht tussen loslaten en toch nog voldoende steun bieden Wie doet wat wanneer? Hoe wordt wat gecommuniceerd? Onderhandelen! (zijn/haar eigen manier van hoe met diabetes om te gaan!) Afhankelijk gedrag van de adolescent/jongere (voordelen)

Blijven praten Niet ‘doodpraten’! Niet zagen In het hier en nu © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

32

Zoeken naar balans Leeftijdsafhankelijke regels en afspraken Consequent handelen Voor-wat-hoort-wat (contractwerking?) Aanmoedigen blijft heel belangrijk! Respect voor privacy

Hamvraag: wat is een ‘goed geregelde diabetes’?


33

Soorten angst bij diabetes Angst bij kinderen Prik- en spuitangst Angst om te sterven Angst om alleen te zijn

Angst bij pubers


34

Spuit- en prikangst Iedere leeftijdscategorie Prevalentie: 1,6% Diabetes: 25%

Link met Depressie Angst voor hypoglycemie Diabetesgerelateerde stress Fobieën


35

Spuit- en prikangst Uitstellen, aarzelen, minder spuiten, spanning…

Vicieuze cirkel

Spanning / te snel injecteren

angst

pijn


36

Spuitangst Controle / inspraak geven kiezen in welke arm geprikt wordt, wie vasthoudt, zelf aftellen… Afhankelijk van wens van het kind


37

Angst bij kinderen Angst om te sterven Normale angst kleuter – begin lagere school Diabetes: versterkend effect Diagnose, opnames

Modeling ouders! Duidelijke boodschappen Evenwicht realiteit - geruststellen

Angst om alleen te zijn Afhankelijkheid Ziektewinst kind Kind ↔ ouder © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

38

Angst bij jongeren Sociaal: (on)afhankelijkheid (over)bescherming door de ouders? meer schoolafwezigheden? zich buitenbeentje voelen?

Lichamelijk/seksueel partner? seksuele activiteiten? (wanneer) zal ik het vertellen?

Professioneel studies? job? verzekeringen? © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

39

Angst bij jongeren Angst voor afwijzing Sociale isolatie

Angst voor verdikken Eetproblemen Eetstoornissen

Angst voor de toekomst Angst voor 'anders-zijn‘ (erbij willen horen)


40

Eetstoornissen Adolescenten met type 1: > 2x zo vaak eetstoornissen Negatief lichaamsbeeld

Sterke focus op eten en voedingsgewoonten


41

Eetstoornissen Boulimia nervosa > binge-eating Insuline omissie als compensatie-strategie Eerste diagnostische signalen: Extreme fluctuaties in de bloedglucosespiegel Herhaaldelijke ernstige ontregeling van de diabetes (ketoacidose/hypoglykemie) Extreem verhoogd HbA1c Frequente eetbuien Angst voor gewichtstoename


42

Alarmsignalen? Opkroppen Moeite met hulp vragen Ontkenning van de problematiek Sociaal isolement Negatief zelfbeeld Psychosomatische klachten Coërcief gedrag Alertheid voor internaliserende en externaliserende problemen (angst, depressie,…) Ouderproblematiek Eetstoornissen © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

43


44

Psychologische zorg op maat van het kind met diabetes, de jongere en zijn gezin

Recommend Documents