Provincie Overijssel Leren rond leidende principes IJVD Dorien de Wit 10 juli 2014 Pagina 1 van 13

Provincie Overijssel Leren rond leidende principes IJVD Dorien de Wit 10 juli 2014 Pagina 1 van 13

Lerend netwerk rond leidende principes IJssel-Vechtdelta Verkenning en conclusies Inhoud 1. Voorgeschiedenis en verkenning 2. De principes tot nu toe 3. Behoefte aan leren en uitwisselen 4. Netwerken in Overijssel 5. Voorwaarden voor een vitale lerende setting 6. Conclusies Bijlagen:

1. Suggesties voor netwerkbijeenkomsten 2. Idee voor een jaaragenda 3. Voorbeeld labsessie

1. Voorgeschiedenis en verkenning In het cocreatieproces van het Lange Termijn Perspectief IJssel-Vechtdelta zijn acht leidende principes opgesteld (februari 2013). Ze vormen een kader van normen en waarden, dat kernachtig samenvat wat de regio IJssel-Vechtdelta belangrijk vindt. De bedoeling van deze principes is dat zij richting en inspiratie geven aan het handelen in de IJssel-Vechtdelta projecten. In de lente van 2014 is door de provincie initiatief genomen om te verkennen hoe een lerend netwerk rond de principes vorm zou kunnen krijgen. Het leren via een netwerk zal naar verwachting de duurzame ontwikkeling van de IJssel-Vechtdelta versterken. Notitie Karin Komdeur, provincie Overijssel, februari 2014: “Het toepassen van de leidende principes bij de ontwikkelingen in de IJVD geldt voor alle projecten, groot en klein, of ze nu wel of geen deel uitmaken van het programma IJssel-Vechtdelta. Doen en delen zijn hierbij de uitgangspunten om de principes algemeen gedachtegoed te laten worden. Dit zal niet iedereen makkelijk afgaan. Daarnaast is er de zorg of deze leidende principes in de betrokken organisaties voldoende geborgd worden. Daarom wordt voorgesteld een netwerk op te zetten waarin de partners hun ervaringen kunnen delen over toepassing van de leidende principes en de hulp kunnen inroepen van ervaringsdeskundigen en collega’s in het veld. Toegangsbewijs voor het netwerk is een project in de IJssel-Vechtdelta.” De Beuk Organisatieadvies, in de persoon van Dorien de Wit, kreeg de opdracht voor deze verkenning. Zij voerde deze verkenning uit in samenspraak en samenwerking met Karin Komdeur, provincie Overijssel en Christian Voortman, gemeente Zwolle. De verkenning bevatte - een ronde interviews met LTP-betrokkenen van provincie Overijssel, gemeenten Zwolle, Kampen en Zwartewaterland, waterschap Groot Salland en de Proeftuin Water; - een digitale enquête onder een grotere groep betrokkenen van het LTP; - voorbereiding en begeleiding van een labsessie op 18 juni 2014 i.s.m. de Proeftuin Water naar "Waterkerende maatregelen Zuid Oost Zwolle"; - voorbereiding en begeleiding van een netwerkbijeenkomst op 24 juni 2014 waarin het werken met de principes centraal stond en waar ook is besproken welke uitwisseling en andere methoden het leren via de principes kunnen versterken. Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41

www.beuk.nl [email protected]

organisatieadvies


Deze notitie is het resultaat van de verkenning. De inbreng vanuit de interviews, vragenlijst en bijeenkomsten is hierin verwerkt. Citaten uit deze bronnen zijn opgenomen in kaders. Conclusie van de verkenning is dat het nuttig en wenselijk is om een ‘licht’ netwerk te faciliteren met ontmoetingen en digitale uitwisselingen die het werken aan duurzame ontwikkeling in de regio IJssel-Vechtdelta (en mogelijk ook daarbuiten) met behulp van de leidende principes aanmoedigen en bevorderen.

2. De principes tot nu toe “IJssel-Vechtdelta principes: Leidende principes voor een veilige, sociaaleconomisch en ruimtelijk duurzame IJssel-Vechtdelta” Het bestaan van de acht leidende principes voor duurzame ontwikkeling van de IJsselVechtdelta is redelijk bekend. Degenen die bij het cocreatieproces van de Lange Termijn Plan Verkenning waren (afgerond in februari 2013), zijn er uiteraard het beste mee bekend. Anderen hebben erover gehoord of gelezen. Er is na de vaststelling pas in beperkte mate iets mee gebeurd om ze in het gebied tot leven te brengen. In het “Handelingsperspectief, IJsselVechtdelta Deltaproof 2012-2020” worden de principes genoemd, zij het gedeeltelijk met een net iets andere redactie. Er is hiermee dus weliswaar een impliciete uitnodiging aan iedereen die in de IJsselVechtdelta werkt om met de principes te werken, maar geen expliciete sturing of opdracht. Uit de interviews: • “Kerngroepleden van de IJVD weten veel over de principes. Dat geldt niet voor de projectleiders. De principes maken ook geen deel uit van de opdrachtformulering.“ • “Het zit nu nog niet in de eerste ronde projecten van het IJVD-programma. Het zou wel in startnotities van volgende ronde moeten.” • “Projectleiders werken er nog niet mee. Het is nu afhankelijk van personen: hobby en overtuigingskracht.” • “Ze zijn ook niet gedeeld, wel in stuurgroep maar niet in colleges en met ambtelijke opdrachtgevers.” • “Het gaat om de beweging van onbewust bekwaam naar bewust bekwaam. Hoewel, sommigen zijn nog niet bewust onbekwaam.” • “De principes zijn een beetje weggezakt, hoewel ik pleitbezorger ben. Mijn missie is ze te verankeren en als een olievlek te verspreiden. Dat begint met het injecteren op de juiste niveaus in de organisatie. Landschappers in het LTP voelen het aan, anderen nog minder. Het zou een keurmerk kunnen zijn ermee te werken.”

Ondanks het beperkte gebruik van de principes tot nu toe bestaat er nog steeds een positieve connotatie bij de principes. Ook mensen voor wie de principes betrekkelijk nieuw zijn, reageren er positief op. Ze worden herkend als belangrijke handvatten om te werken aan duurzaamheid. Voor sommigen zijn ze herkenbaar en vanzelfsprekend omdat ze al ‘in het DNA’ zitten. De belangrijkste vaststelling is dat er veel vragen zijn hoe ermee te werken. De ideeën daarover lopen uiteen. Enerzijds bestaat de verwachting dat de principes aangescherpt kunnen worden zodat ze makkelijk toegepast kunnen worden in elk project. Anderzijds gaan verwachtingen terug naar de oorsprong van deze principes: het gaat om een andere manier Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


van werken en samenwerken aan duurzaamheid en de principes kunnen helpen om de juiste vragen te stellen en gesprekken te voeren over het bereiken van meer duurzaamheid. Veranderstrategie De principes geven een Theory of change, een veranderstrategie. Ze zijn niet bedoeld en zullen minder goed werken wanneer ze als een scorelijstje worden toegepast. Werken met de principes staat eerder voor ‘Dit vinden we belangrijk, hier werken we aan, zo werken we.’ Zo stond het in de oorspronkelijke tekst: “De principes geven sturing aan keuzes die genomen moeten worden en vormen een blijvend handvat voor de verdere ontwikkeling van de IJssel-Vechtdelta." Uit de interviews: • “Ze dwingen je op gebiedsniveau doelen te formuleren en een proces te ontwerpen om aan die doelen te werken.” • “Elke ingreep zou met de principes in het achterhoofd moeten gebeuren.” • “…zoals in een gemeente bij elk voorstel wordt bedacht hoe het bijdraagt aan de uitvoering van het collegeprogramma.” • “De principes spreken tot de verbeelding en zijn heel goed in het LTP geformuleerd. Ze hoeven niet vertaald en geconcretiseerd, we moeten ermee werken. De kracht is juist om vanuit de abstractie te komen naar de juiste te stellen vragen. Dat is hoe ermee te werken: jezelf bevragen. Zo kom je tot invulling voor jouw project. Gebruik daarbij het spinnenweb, handig. Het gaat niet om vinken of scoren maar om de specifieke invulling, en bewuste keuzes. Er is geen goed of fout. Van belang is te leren ze redelijk bewust te hanteren. Nu gaat het werken ermee vaak al via ‘in de genen’. Er is soms behoefte aan vertaling naar concrete doelen, kwantificeerbare normen, zodat je weet of je het goed doet. Maar het gaat erom dat je zelf een balans zoekt in het spinnenweb.” • “Gaat om meer voorkant-denken, i.p.v. verplicht nummer en ‘TG denken’. Actief houden, octogram benutten, positieve waardering uitspreken.” • “Het gaat niet om shoppen bij de principes, het gaat om het geheel, niet afvinken, maar een verhaal hebben. De principes zijn zowel voor de inhoud als het proces van belang.” • “Stadshaage is een goed voorbeeld. De vraag was, welk watersysteem is het beste. Dat was een concrete vraag en een vrij fundamentele vraag, zonder dat er al allerlei oplossingen waren. De kunst is om met behulp van de principes een pas op de plaats te maken, even uit het gewone denken te halen.” • “Je moet ook de bestuurders meenemen in de uitwerking van de principes. Aangeven dat het voordeel oplevert, minder geld kost. 'Bewezen vertrouwen' als winst van interactief werken is sociaal kapitaal. Je moet de principes niet opleggen maar als inspiratiebron benutten. Het gaat ook om verhalen vertellen. Aansluiten bij de bewegingen die er zijn, niet om verkoop. Het is een verandervisie. De veranderstrategie is verleiden, daar moet je over vertellen. En maak dan een onderscheid. Niet elke projectleider hoeft ermee te werken, maar wel de procesbegeleiders.” • “Belangrijk is dat opdrachtgevers de principes meegeven als proceskader, niet als projectkader met hun gestolde normen.” • “De principes hoeven niet altijd en overal toegepast. Soms moet je gewoon een kleine experimenteerruimte maken en ze daar toepassen. In een klein lab praten met mensen, noodzaak en behoefte bespreken, soms ook met bestuurders.” • “In deze tijd is het de kunst om hogere doelstellingen erin te houden. Colleges willen de economie aanjagen; ruimtelijke kwaliteit verliest dan snel. Toch gaat het niet alleen om geld. Dus kunst is hoe je principes aan praktijk verbindt.” • “Er is in deze tijd weinig ruimte voor verbreding. Wat helpt is herhalen, delen, als ambassadeur optreden. Van irritatie tot partner brengen! Projectleiders die er niks mee hebben erop aanspreken, er een bonus aan koppelen. Men denkt dat Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


het tijd en geld kost, maar dat is onbekendheid met de materie. Het moet politiek bestuurlijk verankerd. (Nieuwe) wethouders gaan er dan op toetsen. Het past in coalitieakkoorden, met instrumentarium erbij. Daar kun je elkaar in het netwerk op aanspreken.”

Samenhang en afzonderlijke principes Het is juist de samenhang van de acht principes die het inzicht kunnen versterken hoe een taai vraagstuk als duurzaamheid kan worden aangepakt. Voor de ene persoon is een bepaald principe al gesneden koek, terwijl datzelfde principe voor een ander een vaag domein kan zijn. Wie vooral aan waterveiligheid werkt, zal zich uitgenodigd voelen juist gesprekken aan te gaan over ruimtegebruik en ruimtelijke kwaliteit. Wie dicht op het bestuur werkt, zal bestuurlijk robuust een logisch principe vinden, waar projectleiders die 100 % van de inhoud zijn, zullen ervaren dat juist de samenwerking met andere partijen extra inzet vergt en merken hoe die betrokkenheid andere resultaten oplevert. Uit de digitale enquête: Als het meest behulpzaam ziet men principe 2, Duurzame ontwikkeling. Op de tweede plaats komt principe 1, Waterveiligheid als basis. Als het interessantste om over door te praten staat ook principe 2 bovenaan, gevolgd door principe 6, Volhoudbaarheid door veerkracht, en principe 4, Waardevolle omgeving.

Een bijzondere waarneming vanuit twee interviews is hoe het werken met principes past in juist dit gebied: “Denken in principes sluit wel goed aan bij de gelovige cultuur, rentmeesterschap; men houdt van dit soort ijkpunten”. “Leidende principes, dat past bij de principiële opstelling van de SGP”. Naast opvattingen over hoe er met de principes gewerkt kan worden, zijn er ook ervaringen met en suggesties over de afzonderlijke principes: - “Met een principe als bestuurlijk robuust zoek je naar een oplossing voor de langere termijn, net als met innovatie. Het gaat erom niet per ze voor de makkelijkste ook lossing te kiezen. Het zit m in de insteek die je kiest en de visie die we hebben. Dat verschilt per project.” - “Als waterschap zetten wij in op een ontwikkeling richting toekomst om steeds interactiever dingen te realiseren. Dat levert spanning met waterveiligheid waar wij verantwoordelijk voor zijn. We zoeken onze weg als waterschap. Als het water over de dijk komt kom je aan de ruimte, de berging, het onderhoud, hoe mensen leven. Dus daar anders mee omgaan is een soort experiment. We doen dit steeds vaker participatief, en het waterschap volgt dat positief. Juist omdat je extern dingen anders doet, moet je intern investeren. Je hebt te maken met een specifieke organisatiecultuur. Je moet je interne netwerk goed op orde hebben. Het is sturen zonder macht.” - “Waterveiligheid; dat wordt vooral als van rijk en waterschap gezien. Eens in de zoveel jaar onder water, het zou wat…” - “Innovatie, dat spreekt aan. Deels is het een toverwoord, dat iedereen gebruikt en dat projectontwikkelaars makkelijk gebruiken, bijv. rond zorgwoningen. Deels is het iets dat altijd verliest van gevestigde belangen. Het spreekt burgers aan, zoals laatst gemerkt bij aparte bijeenkomst voor bewoners over innovatie. Bovendien: er gebeurt al meer dan je denkt. Dus in plaats van op zoek gaan naar nieuwe dingen, kun je ook zoeken en waarderen en zichtbaar maken wat er al allemaal is aan innovatieve initiatieven en praktijken.” Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


-

“Robuust bestuur is belangrijk. Ook om te bespreken hoe je dat dan doet. En hoe je bijvoorbeeld raadsleden meeneemt in het werken met principes.” “Met de omgeving werken doen we zoveel mogelijk, is al veel ervaring mee. Sommige zijn logisch, dat zie je bij sommige projecten achteraf. Bijvoorbeeld als iets bestuurlijke goed gedagen wordt = bestuurlijk robuust. Leefbaar en betrokken, is logisch en makkelijk, idem waterveiligheid. Klimaatbestendig is ingewikkelder. Vasthoudbaarheid wordt nog te weinig naar gekeken. Innovatie voelt als toevoeging; waardevaste omgeving, heel belangrijk, gebiedsontwikkeling als instrument: hoe doen we dat dan?”

De principes beter benutten De tijd is nu rijp om te zorgen voor het beter benutten van de principes. Met name in deze periode van het IJssel-Vechtdelta programma, zoals de programmamanager IJVD stelt: “Het programma verbreedt zich nu van 6 pilots naar een koppeling van de programmering. Er komt een MIRT aan. We moeten zorgen dat de principes overal in het beleid zitten. De leidende principes manifester maken. Bestuurlijk commitment zoeken. Vanuit het opdrachtgeverschap in de opdracht van nieuwe projecten de principes meegeven, als subsidievoorwaarde. Het gaat erom niet alleen het resultaat maar ook het proces zichtbaar te maken. Het is een werkwijze die duurzaamheid concretiseert. In deze periode vallen ook de Deltabeslissingen. Ook dat biedt een aanknopingspunt om expliciet de spanning op te zoeken. Wat is de balans tussen investeringen in ruimte en waterinvesteringen?”

3. Behoefte aan leren en uitwisselen Netwerken bestaan bij de gratie van vrijwilligheid en de juiste balans tussen wat men er brengt en haalt. De deelnemers aan een netwerk hebben verschillende behoeften en belangen; het op gang brengen van dit netwerk vergt het begrijpen van en aansluiten bij de belangen en behoeften van deelnemers. Welke behoeften en vragen zijn er? Uit de digitale enquête: De inhoudelijke wensen ten aanzien van bijeenkomsten betreffen vooral • Kennisuitwisseling: Aanvullende kennis opdoen door ervaringen uit te wisselen. De principes in de praktijk toepassen met voorbeelden en van elkaar leren. Anderen met een frisse blik naar je eigen project laten kijken en zelf meedenken over andermans projecten. • Afstemming: Zoeken naar overeenkomsten. De uitgangspunten afstemmen zodat overal wordt uitgegaan van eenzelfde basis en perspectief.

Uit interviews: • “Casussen inbrengen waarbij meer principes aan de orde zijn, dus complexe casussen zoals een stadsrandvisie.” • “Per principe onderzoeken hoe je daarmee kunt werken, hoe je dat principe kunt concretiseren en specificeren.” • “Bespreken hoe je in je eigen organisatie met de principes kunt omgaan strategisch, in relatie tot kortetermijnbelangen en schaarse middelen.” • “In kleine groepjes zichtbaar maken wat iedereen doet en elkaar inspireren.” • “Starten met koplopers - masterclassachtig.” Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


• • • • • • •

•

“Met intervisie iedereen laten leren, met roulerende inbreng, waarbij niets goed of fout is, dus geen druk op prestatie.” “Het gaat om het operationeel krijgen van de principes, niet om polderen.” “Beginnen per project: hoe kun je ze integreren in je plan van aanpak?” “Zorgen dat ze onderdeel uitmaken van de uitvraag, in de startnotitie.” “Vanuit het programma naar de projecten en acties kijken en daar de principes naast leggen. Breder leren kijken.” “Dilemma’s inbrengen: door projectleiders: ‘het gaat hier goed, maar ik hoop dat het beter kan, ik weet alleen niet hoe’.” “Het van buiten naar binnen brengen. Ook met omgevingsmanagement: niet alleen over risico's maar ook over kansen om iets met anderen tot stand te brengen. En wat is dan ons aanbod/aandeel, wat wil je als organisatie zijn. Het gaat om mensen die iets willen. Dat heeft geleid tot een groter project, met meer doelen, meer mensen en meer geld dat bij elkaar is gelegd.” “De principes gaan niet over geld maar de vraag is wel Wie betaalt? Als ik meer moet doen dan mijn project uitvoeren? Je moet situationeel vertalen wat het financieel betekent. Het hoeft niet duurder, kan soms slimmer. Het gaat soms om potten bij elkaar zetten. Op korte en lange termijn kosten en baten in beeld brengen. Graag agenderen: nieuwe financieringsarrangementen. Een fonds? Daarover een expert uitnodigen.”

Samengevat zijn er behoeften op drie niveaus: - Toepassen: concreet leren toepassen in het eigen project of programma; - Organisatieleren: de principes benutten om als organisatie te leren - om collega’s te betrekken bij duurzaamheidsontwikkeling, het samenspel tussen bestuurders, opdrachtgevers en projectleiders te versterken; - Leren leren: intervisie, reflectie, afstand nemen, juist ook met mensen van andere disciplines en organisaties - waarbij geregeld wordt gerefereerd aan slimmere samenwerking in de netwerksamenleving. Wat betreft ‘toepassen’: zowel vanuit het programma IJssel-Vechtdelta als vanuit de gemeente Zwolle als vanuit het Nationaal Landschap worden moeiteloos projecten genoemd waar de principes in toegepast zouden kunnen worden. Ook is in verschillende interviews gerefereerd aan de wens en noodzaak om als partners in de regio elkaar beter te begrijpen en samen te werken, waarbij het werken met de principes kan helpen. “De provincie formuleert soms hogere doelen, principes, die in de praktijk lastig uitvoerbaar zijn. Interactie tussen provincie en gemeenten helpt dan om elkaar uit te leggen wat je wilt en wat er kan. Het helpt als de provincie meedenkt over hoe de wethouder trots kan zijn en de raad ook.” “Gevoel voor elkaar ontwikkelen, beeldvorming doorbreken, elkaars werelden kennen, daar moet je in investeren.”

4. Netwerken in Overijssel Om het werken met de leidende principes meer in de vingers te krijgen en de ervaringen ermee te benutten voor leren en innoveren ligt het voor de hand de betrokkenen bij elkaar te brengen in een netwerk. Een netwerk, bestaande uit mensen die werken aan projecten in de IJssel Vechtdelta en dat met elkaar de principes toepast rond IJVD-projecten. Bij voorkeur, zo was de gedachte, een zelforganiserend netwerk, met mensen en organisaties die elkaar weten te vinden en al doende leren en ontwikkelen.

Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


Na onze verkenning kan worden geconstateerd dat deze denkwijze bijgesteld moet worden. Ten eerste is er zeker belangstelling om met de principes te werken, maar geen vanzelfsprekende trekkracht. Zelforganisatie zal niet zomaar werken. Ten tweede is de samenstelling van ‘het netwerk dat met de IJVD principes zijn voordeel kan doen’ niet precies af te bakenen. Regelmatig kwam aan de orde dat de principes ook behulpzaam kunnen zijn bij andere initiatieven en projecten gericht op duurzaamheid. Ook buiten de IJssel-Vechtdelta, ook voor andere partijen die niet betrokken waren bij het LTP proces of het IJVD-programma. Ten derde zijn er al allerlei ontmoetingen en bestaande platforms in de provincie Overijssel. Daarom moet goed gekeken worden of het Leren rond de principes aangehaakt kan worden bij andere initiatieven. Juist omdat verschillende organisaties deelnemen in zelfde circuits. Verbanden en netwerken waar inhoudelijk of qua deelname overlap of relatie is (niet uitputtend overzicht) 1. Het programma IJssel-Vechtdelta. Ontmoetingen en investeren in leren in het kader van dit programma sluiten naadloos aan bij het ‘Leren met de principes’ 2. Proeftuin Water, Regio Zwolle, het netwerk voor waterinnovatie in de IJssel Vecht-delta. Deelnemende partijen versterken hun samenwerking, innovatiekracht en waterbewustzijn om tot die oplossingen te komen. Een van de werkvormen van de Proeftuin is de labsessie. 3. Atelier Overijssel, een onafhankelijke werkplaats voor iedereen die wil leren en geadviseerd wil worden over ruimtelijke opgaven. Binnen het Atelier wordt samengewerkt aan actuele cases in Overijssel. Doel is om ruimtelijke kwaliteit een vanzelfsprekend onderdeel van het werken aan ruimtelijke opgaven te laten zijn. 4. Het Netwerk Leren voor Duurzaamheid. Gericht op het geven van een impuls aan duurzaamheidseducatie in de provincie en daarmee ook aan sneller realiseren van duurzaamheidsambities van de aangesloten organisaties. Met 5 thematische deelnetwerken rond de speerpunten a. duurzame energie, b. afval en hernieuwbare grondstoffen, c. natuur, landschap en biodiversiteit; d. schoon en veilig water; e. gezond, veilig en schoon leefmilieu (duurzame ontwikkeling gebieden en wijken). 5. Het Nationaal Landschap IJsseldelta, dat de kernwaarden en kwaliteiten van de IJsseldelta wil beheren en versterken. 6. Kennispoort Zwolle 7. Het Programma Gezond en Veilig leefmilieu. Bovendien hebben sommige organisaties, zoals het waterschap Groot Salland, een eigen ontwikkelen leertraject rond duurzaamheid en cocreatie. Daarnaast wordt deelgenomen aan landelijke activiteiten, o.a. van het ministerie van I&M en van Platform 31. Al deze platforms en netwerken organiseren activiteiten en communiceren via nieuwsbrieven en websites. Inhoud, doelgroep, strategie en bereik verschillen. Onze conclusie kan niet anders zijn dan - dat het zinnig is goed op de hoogte te zijn van activiteiten en communicatiekanalen waar de impuls om met de principes te werken bij kan aanhaken (overlap voorkomen; synergie bewerkstelligen); Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


-

dat de toegevoegde waarde van een extra netwerk in deze drukke regio er nirt zomaar vanzelf is, maar duidelijk gemaakt moet worden, waarbij samenwerking met andere netwerken goed benut kan worden; dat de IJssel-Vechtdelta het onderscheidende kenmerk is waar de netwerkactiviteiten zich op richten, ook al kan er een uitstraling zijn naar andere projecten en gebieden.

Vanuit het programmamanagement van het IJssel Vechtdelta programma is aangeboden het netwerk te adopteren als een faciliterende eenheid bij het programma. Zodoende kan worden geleund op de organisatie van het IJVD programma. Zonder een begrenzing, want vanuit het netwerk kan dan nog steeds ontstaan dat ook andere projecten, zoals van het Nationaal Landschap, met de principes leren en innoveren.

5. Voorwaarden voor een vitale lerende setting In het licht van het bovenstaande zoeken we een goede vorm en methode om het leren en innoveren met behulp van de principes te bevorderen. Daarbij nemen we belangrijke uitgangpunten rond leren in acht. a. Willen: Intrinsieke motivatie is een belangrijke drijfveer: het uit overtuiging met de principes willen werken, omdat dit bijdraagt aan een duurzamer gebied. Dat betekent dat het doel en de ambitie stevig in beeld moeten blijven. ‘Terug naar de bedoeling’ wordt dat ook wel genoemd. b. Kunnen: In staat zijn om met de principes te werken: het moet niet iets vaags zijn, het moet behulpzaam zijn en te vertalen naar de eigen concrete werkpraktijk. Bovendien moet je in staat gesteld worden om met nieuwe instrumenten en competenties te werken. c. Moeten: Vanuit een opdracht werken met bestuurlijke dekking. Het helpt enorm als de principes worden erkend in het opdrachtgeverschap en als het werken met de principes deel uitmaakt van de opdracht. d. Delen: De meeste mensen leren het meest en het liefst aan de hand van eigen vraagstukken, gekoppeld aan de (gestolde) ervaringen van anderen. e. Verbinden: Deel uitmaken van een community die samen leert en innoveert, is aantrekkelijk. Het vergt een investering in elkaar beter leren kennen in een aangename setting. f. Kiezen op energie: Niet iedereen hoeft mee te doen, niet alle projecten hoeven aan de orde te komen. Wie komt, is gemotiveerd en wie wil, brengt een vraag of project in. Starten met ambassadeurs, dan uitbreiden. g. Communiceren en borgen: Het vastleggen en delen van instrumenten, ervaringen en tips zorgt voor gezamenlijke kennis waaruit iedereen kan putten. h. Faciliteren: Een lichte faciliterende en uitnodigende structuur ondersteunt dat het netwerken kan plaatsvinden. De werkwoorden coördineren, organiseren en communiceren horen daarbij. Uit de interviews en de enquête: • “Verschillende invalshoeken helpen om onderling beelden over elkaar te doorbreken aan de hand van cases en principes.” • “Niet een begrensde groep, maar een verzameling waar in verschillende combinaties en samenstellingen met de principes wordt gewerkt.” • “Breder dan de overheid vanwege de veranderende rol van gemeenten: minder ontwikkelen, meer faciliteren.” Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


• •

“Bij voorkeur projectleiders, soms ook bestuurders.”

•

“Je hebt verschillende soorten inhoud en betrokkenen. Ateliers waarin je met de materie stoeit, een soort masterclass. Leuk om een aantal mensen bij elkaar te halen en uit te wisselen. Denk aan 10 of 15 mensen. Men kan projecten in brengen en vragen om meedenkers. Je moet vertrouwen creëren. Alles kan en mag, niets is fout of goed. Intervisie methodiek: iedereen leert, de inbrenger rouleert; geen druk op prestatie.” “Uitkijken met grote bijeenkomsten. Afwisseling van klein (besloten, uitdiepen) en groter (zonder grenzen, delen).”

•

“Omdenkers en dwarsdenkers erin. Voldoende inhoudelijke spreiding in kennis en beslissingsniveaus.”

6. Conclusies a. Belangstelling om met de principes te werken Op basis van de interviews, een digitale enquête en twee bijeenkomsten (een labsessie en een eerste netwerkbijeenkomst) concluderen we dat er voldoende belangstelling bestaat voor activiteiten rond de IJssel-Vechtdelta principes. De principes worden nog steeds gezien als een veelbelovende methode om in de regio aan duurzame gebiedsontwikkeling te werken. b. Netwerk met IJVD-deelnemers Een ‘Netwerk IJssel-Vechtdelta principes’ is een geschikte vorm om kennis en ervaring uit te wisselen en van en met elkaar als partners in het gebied te leren. Deelnemers aan het netwerk zijn professionals: LTP-betrokkenen en degenen die werken aan het IJVD-programma. Deze lijst bestaat vooral uit medewerkers van de drie gemeenten, de provincie en het waterschap. Daarnaast ook mensen en organisaties die betrokken zijn bij verschillende IJVD-projecten: bedrijfsleven (agrarisch en niet-agrarisch), natuur- en milieuorganisaties, partijen die bezig zijn met DorpsOntwikkelingsPlannen, corporaties en ontwikkelaars, wijkmanagers, Nationaal landschap. c. Beoogde resultaten van het netwerk - Men kent de principes en weet hoe ermee te werken. - De principes komen terug in beleid, plannen en opdrachten. - Er ontstaan voorbeelden van projecten waarbij met de principes is gewerkt, waarover informatie in te winnen is bij contactpersonen. - Door de uitwisseling weten de professionals elkaar te vinden en gaan ze gemakkelijker samenwerken. - Er vindt steeds meer een geïntegreerde ontwikkeling van duurzaamheid in het gebied plaats. - Er treedt olievlekwerking op: meer mensen werken aan duurzaamheid. d. Werkwijze: concrete projecten en concrete uitwisseling Er zijn veel ideeën over concrete projecten waar met de principes gewerkt kan worden. Uitgangspunt is dat projectleiders of opdrachtgevers zich kunnen melden om labsessies te organiseren en anderen uit te nodigen om me te denken over hun project of gebied.


T 085 760 21 41


organisatieadvies


e. Aanhaken en samenwerken Het netwerk wordt bij voorkeur aangehaakt aan het IJssel-Vechtdelta programma en de kerngroep van dat programma, zodat er niet een nieuw, losstaand circuit ontstaat. Samenwerking met onder meer de Proeftuin Water en Atelier Overijssel wordt gezien als vanzelfsprekend, waar project, gebied of thema’s elkaar raken. f.

Kerngroep en trekker De gemeenten Zwolle, Kampen en Zwartewaterland, het waterschap Groot Salland en de provincie Overijssel waren, als kernteam van het LTP, de vroedvrouwen van de leidende principes. Het netwerk IJVD-principes heeft een kerngroep van 3 of 4 mensen nodig die bij voorkeur afkomstig zijn uit deze partijen. Aan de kerngroep wordt iemand toegevoegd die in praktische zin zorgt voor de organisatie en coördinatie. Zo’n trekker kan doorpakken en aanspreken. Het eerste jaar zal de provincie Overijssel deze rol vervullen. De kerngroep agendeert het werken met de principes ook aan ambtelijke en bestuurlijke opdrachtgeverskant.

g. Verschillende activiteiten in een jaaragenda Jaarlijks kunnen verschillende activiteiten plaatsvinden rond en vanuit de principes. Zie bijlage 1 voor inhoudelijke suggesties. Leidend bij de keuze voor thema’s of activiteiten is initiatief, energie en belangstelling. De kerngroep nodigt deelnemers uit om met initiatieven en ideeën te komen. De kerngroep kan ook in bescheiden vorm bijdragen aan het faciliteren van activiteiten (denk hierbij aan meedenken over organisatie en programma van labsessies, en mogelijk ook het zoeken van financiële ondersteuning van de activiteiten). Zie bijlage 2 voor ideeën voor de jaaragenda 2014/2015. h. Vindbare informatie Het uitwisselen van ervaringen en vindbaar maken van manieren om met de principes te werken is een belangrijke functie voor het netwerk. Behalve via deelname activiteiten wil men dergelijke informatie kunnen vinden op een simpele en directe manier op momenten dat men daar zelf behoefte aan heeft. Bijvoorbeeld omdat ze aan een project beginnen of in een project even extra expertise zoeken. Via bijvoorbeeld de website van het IJVD-programma wil men graag een overzicht kunnen vinden van voorbeeldprojecten waarin de leidende principes zijn toegepast of waarin dat is geprobeerd. Net zo belangrijk is een overzicht van de deelnemers met een beschrijving van waar ze mee bezig zijn of zijn geweest en hun contactgegevens. Daarmee kan men eenvoudig contact zoeken met een netwerkpartner om samen te onderzoeken wat zou kunnen helpen.


T 085 760 21 41


organisatieadvies


Bijlage 1

Suggesties voor netwerkbijeenkomsten Genoemd in interviews, enquêtes en bijeenkomsten Onderwerpen Een project of gebied centraal: • Zuidkant Zwolle: compartimentering • Hasselt: visie stadsrandzone • Kampereiland: buitenpolders • Kampereiland: laag 2 / zelfredzaamheid • Mastenbroekerpolder: verbinden van diverse projecten • Randzone Koekoek: compartimentering, waterberging, veenverbranding • Een erf: principes toetsen • Geluidswal Stadshagen • Kraanbolwerk • Pannenkoekendijk • Wipstrikpark: door samenwerking groter project met meer doelen, mensen, geld • Westerveldse Aa: stukje-bij-beetjeproces Thema’s: • Regionaal systeem weteringen • Strategie MIRT • Meerlaagse veiligheid • Dijkverbreding en cultuurhistorie • Aansluiting bij Europese kennis en praktijknetwerken (Livinggreen) • Agrarisch natuurbeheer • Hittestresskaarten Experts om uit te nodigen voor een bijeenkomst Bij voorkeur sprekers koppelen aan een thema, of een themamiddag met meer sprekers of koppelen aan een activiteit of excursie • Ferenc van Dam (Overijssel): anders communiceren en groepen bij het proces betrekken • Jan Huygen (boer-filosoof Eemlandhoeve): verbinden • Marga Hoek: duurzaam ondernemen • Geert Teisman: water governance • Daan Rozengaarde: innovatie die nodig is voor een duurzame wereld • Arjan van Timmeren (TU Delft): duurzame gebiedsontwikkeling • Ruut van Paridon: waardevolle omgeving gekoppeld aan innovatie en duurzame gebiedsontwikkeling • Hetty Klavers (dijkgraaf Zuiderzeeland) • Frans van de Ven (Deltares) • Voorzitter/secretaris Drechtsteden: wateropgave Drechtsteden • Iemand uit Rotterdam, Amsterdam (Watergraafsmeer) of Amersfoort • Iemand van een andere delta.


T 085 760 21 41


organisatieadvies


Bijlage 2

Ideeën voor de jaaragenda 2014-2015 • •

•

•

•

•

Gesprek in de kerngroep IJVD-netwerk over de brede wens consequenter met de principes te gaan werken in het IJVD-programma en over hoe een gesprek te entameren met de bestuurders om de bestuurlijke steun te versterken. Minimaal drie labsessies, rond een concreet project of gebied, bijvoorbeeld in september en november 2014 en maart 2015. Concrete mogelijkheden: het project Compartimentering Zuidkant Zwolle en het gebied Mastenbroekerpolder, plus nog een ‘klein’ project zoals een fietspad. Zie bijlage 3 voor een voorbeeld voor de aanpak. Twee ‘brede’ netwerkbijeenkomsten, bijvoorbeeld in januari en in juni 2015. Doel van deze bijeenkomsten is om alle personen en organisaties die met de principes werken, bijeen te hebben en uit te wisselen hoe in de verschillende (IJVD-)projecten met de principes wordt gewerkt. Aan de orde komen ook ‘hoe’vragen: hoe kun je voor elkaar krijgen dat ook je collega’s met de principes gaan werken? Of: hoe werken andere gebieden in Overijssel aan duurzaamheid? Twee IJVD-colleges, bij voorkeur in combinatie met andere bijeenkomsten en samen met andere netwerken als Proeftuin Water en Atelier Overijssel. Hierin presenteren externe experts nieuwe inzichten over cocreatie en gebiedsontwikkeling, waaronder nieuwe financieringsarrangementen. Op verzoek maatwerkbijeenkomsten bij een organisatie. Iemand vertelt aan de hand van een project wat de leidende principes inhouden. Doel is dat ook niet direct betrokkenen besef krijgen van de principes en bedenken hoe die van betekenis kunnen zijn voor hun werk. Actuele digitale informatie met voorbeelden hoe de principes worden toegepast en contactpersonen per project of expertisegebied. Deze informatie moet actueel worden gehouden. De beheerder van deze informatievoorziening en de trekker/contactpersoon van het netwerk vervullen een makelaarsrol voor wie op zoek is naar contactpersonen, specifieke voorbeelden of uitwerkingen.

De bijeenkomsten kunnen groot en klein zijn, de deelnemers kunnen worden aangevuld met extra mensen/organisaties, passend het project of thema. Van elke bijeenkomst wordt op een handzame manier verslag gedaan, zodat ervaringen weer gedeeld kunnen worden via de website. Elke labsessie heeft een ‘eigenaar’ die met het project bezig is; diegene is ook primaire organisator van de sessie. Een labsessie rond een concreet project kan ook meer dan één bijeenkomst omvatten. Bij de labsessies wordt nadrukkelijk gestreefd naar een gemengde samenstelling, qua organisaties, disciplines en professies (van bestuurder tot projectleider). De labsessies zijn interactief en creatief. De bijeenkomst is juni 2015 is ook bedoeld om te evalueren: • Levert het netwerk voor de deelnemers de juiste en voldoende resultaten? Is de bekendheid en werkbaarheid van de principes vergroot? • Lukt het om de principes in plannen, opdrachten en startnotities te verankeren? • Levert het werken met de principes, in het verlengde van de netwerkactiviteiten, een goede bijdrage aan de projecten duurzame ontwikkeling? • Is er voldoende inspiratie en animo/organisatiekracht om het netwerk voort te zetten, al dan niet met wijzigingen? Breed 36 1621 KC Hoorn

T 085 760 21 41


organisatieadvies


Bijlage 3

Voorbeeld labsessie over werken met de IJssel-Vechtdelta principes Op 18 juni 2014 is een labsessie gehouden over Zwolle Zuid. Aanpak 1 De opgave

De projectleider licht toe: omschrijving, kenmerken, tijdlijn, urgentie.

2

Verduidelijking

De deelnemers stellen informatieve vragen om de opgave scherp in beeld te krijgen.

3

Het gebied

De deelnemers bespreken welke andere opgaven en projecten in het gebied actueel zijn. Niet de opgave, maar het gebied staat centraal.

4

Verhalen

De deelnemers vertellen wat zij weten over de geschiedenis van het gebied, wat er in de actualiteit speelt, over de dromen, over het land, het water, de mensen, over wonen, werken en beleven, over de relatie met de omgeving.

5

Principes

De deelnemers bespreken per principe wat de betekenis ervan is voor het gebied en hoe het principe te vertalen is naar doelen voor een duurzame aanpak in het gebied.

Organisatie Belangrijk in de voorbereiding: • Tijdig uitnodigen, met een variatie aan deelnemers/stakeholders • De projectleider briefen • Een gespreksleider aanstellen • Zorgen voor een gedetailleerde kaart van het gebied (met omgeving) Leerpunten en conclusies • De principes verbreden en verrijken de blik op de opgave en op het gebied. • Bespreking met meer disciplines levert bredere informatie en andere doelen. Met een goede diversiteit aan deelnemers kom je het verst, dus niet alleen mensen die werken met blauw of met groen. Door alle relevante stakeholders aan tafel te hebben ontstaat cocreatie van doelen. • Men moet de ruimte voelen om breed te denken. Het resultaat kan input zijn voor scenario’s. Zo kunnen in een latere fase oplossingen in de scenario’s worden besproken. Uitstellen van het direct bedenken van een oplossing helpt om een betere uiteindelijke oplossing te vinden. Er kunnen aspecten ingebracht worden die op het eerste gezicht niet bedacht werden of niet belangrijk leken. • De blik moet gericht zijn op de langere termijn. De bespreking legt een stip op de horizon. Momenteel lijkt iets misschien onmogelijk vanwege huidige functies, maar als er later iets verandert, kunnen mogelijkheden worden benut. • Bij het bespreken van de principes is het goed om onderscheid te maken naar het effect op de inhoud en het effect op de procesaanpak. • De inbrenger van de opgave blijft de probleemhouder. De bespreking is alleen bedoeld om meedenken te faciliteren. • Een labsessie is geen eenvoudige eenmalige oefening. De projectleider kan dezelfde groep (al dan niet met uitbreiding) vragen om een vervolgsessie.


T 085 760 21 41


organisatieadvies

Provincie Overijssel Leren rond leidende principes IJVD Dorien de Wit 10 juli 2014 Pagina 1 van 13

Recommend Documents