PROVINCIALS STATEN VANOVERSJSSEL Reg.nr.
Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88
Dat. ontv.:
18M 2011
Routing Provinciale Staten van Overij selsel
overijssel.nl
[email protected]
RABOZwolle 39 73 4 1 121 Iniichtingen bij Dhr. H.P. Benschop telefoon 038 499 94 94
[email protected]
Ontwikkelingen dementie in Overijssel
Datum 12.01.2011 iienmerk
2010/0213033
Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie [ 1anders, en wel:
Pagina
1
Bijlagen I.
(Ontwikkelingen rond dementie te raadplegen via www.overiissel.nl/sis en ligt ter inzage bij de receptie van het Provinciehuis) •i
Achtergrond Tijdens de Statenvergadering van 3 november is de motie Gamri ingediend, waarin gevraagd werd naar de ontwikkeling van het aantal mensen met dementie in Overijssel. Deze motie is ingetrokken na een toezegging van het college om over dit onderwerp navraag te doen bij het Trendbureau Overijssel. Het college heeft bij het Trendbureau geTnformeerd naar de aanwezige gegevens. Op 27 januari zal het Trendbureau tijdens het tweede jaarcongres de Toekomstverkenning 'De Grijze Samenleving' naar buiten brengen. Daarin wordt onder andere ingegaan op het thema dementie. In de bijlage treft u de concept-resultaten aan van het Trendbureau over deze materie. Concept-resultaten Trendbureau Het bureau komt tot de conclusie dat het aantal dementerenden in Overijssel fors stijgt. Op dit ogenblik lijkt er een evenwicht tussen vraag en aanbod te zijn in de zorg. De verwachting is dat de vraag naar, en eisen aan, de zorg voor dementerenden groter zullen worden. Dit betekent onder andere een forse opgave voor het (kleinschalig) wonen. Deze opgave kan verminderd worden - en er kunnen grote financiele opgaven verminderd worden - door een betere opvang van dementerenden en hun begeleiders in een vroeg stadium van de ontwikkeling van de ziekte. Mantelzorg is daarbij van zeer groot belang, alsook de ondersteuning van mantelzorgers. Het is moeilijk die te reallseren, omdat de huidige geldstromen rond de AWBZ en de WMO dergelijke initiatieven niet makkelijk maken. Rol provincie DeOmgevingsvisie benadrukt het belang van voldoende en goede huisvesting voor bijzondere doelgroepen,zoalsdementerenden. De provincie speelt een rol als het om nieuwe huisvesting van deze bijzondere doelgroep gaat. Deze nieuwe huisvesting/intramurale opvang wordt door de provincie gezien als extra toevoeging bovenop de met de gemeenten afgesproken woningbouwaantallen.
Datum verzending
3.JAN 2011
Dementerenden in Overijssel
In dePrestatieafspraken Wonendiewij met gemeenten gemaakt hebben,isopgenomen dat gemeentener naar streven dat op 1januari 2015 ten minste 50%van dehuishoudens ineen woonservicegebiedwoont. Hiervoor makendegemeenten voor 1-4-2011woon-zorg visies.Uit dezevisies moeten blijken watdegemeenten doen omde 50%doelstelling te halen.De provincie wil daarmee bereiken datzoveel mogelijk mensenzo langmogelijkzelfstandig kunnen blijvenwonen.Gemeenten bepalen wat zij onder eenwoonservicegebied verstaanen welkevormenvan zorg door aangeboden worden.In onzegesprekken met gemeenten hebben besteden weook aandacht aandebehoefte aanwoningen voor dementerenden. Gemeenten zijn erzelfverantwoordelijk voor dat dementerenden zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen endat alseendementerende naar een intramurale opvang moetdeze opvang voldoende engoed isen isafgestemd opdewoonbehoefte van die dementerende. Hiervoor is uiteraard overleg ensamenwerking met entussen aanbiedersvan dediverse vormen van zorg envan huisvesting noodzakelijk. Diverse gemeenten zijn reeds bezigdeze samenwerking te organiseren. Wij hopen uhiermee uw vraag naarvoldoening beantwoord te hebben.Opbasisvande presentatie door hetTrendbureau op 27januari 2011endeToekomstverkenning"De grijze samenleving"kan worden aangegeven door uw Staten ofenzoja welke aanvullende onderzoeksvragen nog leven. Datum
12.01.2011 Kenmerk
2010/0213033 Pagina
2
Gareputeerde SteitenvanOverijssel,
ONTVWKKEUNGENRONDDEMENTIE
Inleld'mg Hoezalhet aantaldementerenden inOverijssel zichontwikkelen,en mogenwe ervan uitgaan dat het aanbodaanzorg,wonen,endagopvangvoor dezegroepen zichadequaatzullen ontwikkelen? Nederland vergrijst,enOverijssel ook. Dit betekent onder andere dat hetaantal dementerenden toeneemt.Vanallemensentussen de65en69jaar lijdt naar schattingruim 1%aandementie.Van de mensen bovende80jaar heeft meer dan20%dementie envande mensenouder dan90zelfs meerdan40%.Dementie isvoornamelijk eenouderdomskwaal. Daaromzaldoordat Nederlanders steedsouder worden,het aantal dementerenden ookgaanstijgen.Maar naastde ongeveer 110.000 mensen in Nederland bijwie dediagnosevandementie isgesteld,en 120.000 mensen bijwie de ziekte nogniet officieel isvastgesteld zijnerookongeveer 12.000 dementerenden jonger dan65jaar (Bron:Alzheimer Nederlandl). Het aantal mensen met dementie stijgt naar ruim een half miljoen in 2050. Vraag Alzheimer Nederland (insamenwerkingmetTNOZorg) publiceert iederjaar eentabel2 met het aantal dementerenden in Nederlandse gemeenten.Onderstaande tabel isafkomstiguit die publicatie engeeft het aantal dementerenden weer per Overijsselse gemeente: nu,in2020en in 2030. Dezeschattingen zijngebaseerdop deveranderingen indesamenstellingvande bevolking.De nauwkeurigheid kanenigszinsgerelativeerd te worden. Bevolkingsprognoses over langere termijn (waar dezecijfersopgebaseerd zijn) kennen immers margesvanonzekerheid.Daarnaast zijner onzekerheden dieverbonden zijnaan hetverschijnsel dementie. Erzijn bevolkingsgroepen, bijvoorbeeld allochtonen,waarvan hetvermoeden bestaat dat zij relatiefveel met dementie te maken hebben.Zijhebben een hoger risicoop het krijgenvandementie omdat zijzwaarder werk hebbengedaan en metveel psychische problemen kampen. Dergelijke effecten zijn nogniet inde prognosemodellenopgenomen. Enook mogelijke medischeontwikkelingenzijn niet inde prognose meegenomen. Tochisdetrend duidelijk: allegemeenten inOverijssel krijgente maken met meer dementerenden. InOverijssel stijgt het aantal dementerenden dekomende20jaar met gemiddeld60%.Grosso modo krijgen landelijke gemeenten,dievaak 'grijzer' zijndansteden,te maken met relatief veel mensen met dementie.Zostijgt het aantal dementerenden inZwolle de komendejaren met gemiddeld 50%, maar in Losser met 107%.Overigens isdeverwachting dat devergrijzingooktussen 2030en 2040 doorzet.
1
http://www.alzheimer-nederland.nl/content.ispPobjectich450(bezocht27november2010) http://www.alzheimer-nederland.nl/content.isp?obiectid=8813(bezocht27november2010)
2
Stijging 2030 Prognose bevolkingtotaal t.o.v. 2010 2020 2030 % 2010 55% 1.647 72.820 75.620
Aantal dementerenden totaal (Alzheimerstichting) 2010
2020
1.061
1.330
Borne
267
370
510
DaIfsen
338
472
677
1.437
1.620
2.122
411
546
699
2.138
2.489
3.001
Haaksbergen
337
443
571
Hardenberg
735
954
1.281
Hellendoom
503
632
841
1.228
1.434
1.710
HofvanTwente
649
863
1.122
Kampen
660
803
1.075
Losser
348
510
722
Oldenzaal
471
625
799
Olst-Wijhe
281
374
523
Ommen
285
334
460
Raalte
563
763
1.039
Rijssen-Holten
527
642
802
Staphorst
155
175
258
Steenwijkerland
726
945
1.227
Tubbergen
246
293
389
Twenterand
413
513
676
Wierden
276
351
466
Zwartewaterland
237
327
476
Zwolle
1.554
1.787
2.330
Totaal
15.846
19.595
25.423
Almelo
Deventer Dinkelland Enschede
Hengelo
Bron:Alzheimer
91% 100% 48% 70% 40% 69% 74% 67% 39% 73% 63% 107% 70% 86% 61% 85% 52% 66% 69% 58% 64% 69% 101% 50% 60%
Dementieals percentagevan de bevolking 2030
2010
2020
2030
76.510
1,46%
1,76%
2,15%
21.247
21.693
22.407
1,26%
1,71%
2,28%
26.803
27.389
28.410
1,26%
1,72%
2,38%
98.471
102.186
103.986
1,46%
1,59%
2,04%
25.617
24.380
23.384
1,60%
2,24%
2,99%
157.265
159.122
159.108
1,36%
1,56%
1,89%
24.084
24.380
24.792
1,40%
1,82%
2,30%
58.882
59.460
59.969
1,25%
1,60%
2,14%
35.682
35.385
35.455
1,41%
1,79%
2,37%
82.439
86.448
88.405
1,49%
1,66%
1,93%
35.177
34.247
33.309
1,84%
2,52%
3,37%
49.827
52.210
54.058
1,32%
1,54%
1,99%
22.360
22.126
22.419
1,56%
2,30%
3,22%
31.764
32.621
33.439
1,48%
1,92%
2,39%
17.459
16.860
16.777
1,61%
2,22%
3,12%
17.390
17.321
17.740
1,64%
1,93%
2,59%
36.597
36.210
36.361
1,54%
2,11%
2,86%
36.281
35.756
35.206
1,45%
1,80%
2,28%
16.017
16.600
17.192
0,97%
1,05%
1,50%
42.940
43.650
43.756
1,69%
2,16%
2,80%
20.575
20.415
20.837
1,20%
1,44%
1,87%
32.815
31.952
31.319
1,26%
1,61%
2,16%
23.124
23.365
24.227
1,19%
1,50%
1,92%
21.787
20.739
20.046
1,09%
1,58%
2,37%
118.591
131.566
138.359
1,31%
1,36%
1,68%
1.126.014 1.151.701
1.167.471
1,41%
1,70%
2,18%
Aanbod Enkelenoties vooraf IsOverijssel ingesteldop deopgave die dementie onsindetoekomst gaat stellen? De beantwoording vandezevraagisgeenrechttoe,rechtaanverhaal.Erzijnonzekerheden. Misschien dat er inde toekomst medisch/technische mogelijkheden zijndiewij nu nogniet onderkennen. Het isook onzeker wat onzewaardering isvandewijzevanzorgverlening.Het isbijvoorbeeld goed denkbaar dat de komende generaties ouderen meer kwaliteit eisenvandeverzorgingdande huidige. Enten slotte ishet niet zeker inwelke mate detoenemendezorgvraagdoor demaatschappijopgelost kan worden. Inhoeverre zullen mensenanderenwillen helpen met het levenvanalledag? Watzal professioneel opgelost moetenworden,wat niet?3 Bijde beantwoordinggaanwij uit vandriefasesinhet procesvandementie. Indeeerstefase woont dedementerendevaak nogthuis. Erissprakevan beginnende symptomendie langzaamaanerger worden,waardoor er langzaamaanmeer begeleiding nodigisin het dagelijks leven.Indezefase wordt dezorgvaakverleend door mantelzorgers. Ongeveer 70%vande dementen woont op dit ogenblikthuis; daarvan is50%alleenstaand (BronAlzheimer Nederland). Naastelke dementerende staangemiddeld 3mantelzorgers. Mantelzorgers vandementerendenzijnvanbeginafaanzwaar belastenvaakzwaarder danandereverlenersvan informelezorg. Indetweedefasewoont dedementerende nogsteedsvaakthuis maar heeft dan meer hulpnodig. Zijzijn niet meergoedgeorienteerd in plaats,tijd en persoon.Zehebben structuur nodig.Die wordt naastdeondersteuningvande mantelzorgers vaakgeleverd door dagopvang.Ookde mantelzorgers krijgen het indezefasezwaarder metverhoogd risicoopoverbelasting. Indederde fase isdedementerende in principevolledigafhankelijk vanzorg.Dezorgvraagiszo groot dat hijop dit moment vaakalleen kanworden geleverd door opnameineenverpleeghuis.Om een beeldte geven:gemiddeld lijden patienten ca.7 jaar aandementie,engemiddeld 2jaar daarvan zijnzijaangewezen op zorgineenverpleeghuis. Hieronder gaanwe inop de mogelijkheiddezetijd te bekorten. VraagenAanbod in deDerdeFase Alswe nudewoonzorgvraag afpellen enstarten met dederde fase,danzal bijongewijzigd beleid ruwweg2/7 evan het huidige aantalvan 15.846dementerenden zorgineenverpleeghuis nodig hebben. Wat betreft hetaantal bedden zijnalleengegevensvanTwente beschikbaar. Hetblijkt dat bij een Twentse zorgvraagvan2450 psychogeriatrische patienten met een indicatievoor verblijf er 2539 bedden beschikbaar zijnvoor zoweldeze patienten alsvoor een beperkte reservecapaciteit. Met anderewoorden,aanbod envraagsluiten goedopelkaar aan.Alswe naar detoekomst kijken,en 3
Dittype onzekerheid beschrijvenwe indescenario'svandezetoekomstverkenning.
uitgaanvan60%meerdementerenden,dan ishet duidelijk dat er indeloop derjaren een grotere vraagnaar beddenzal komen. Daarbij dient te worden opgemerkt dat4/5 evande huidigeTwentse dementerenden inverpleeghuizen ingrote zorginstellingen verblijven onder omstandigheden waarvan het devraagisof de komendegeneraties zenogalsbevredigend zullenervaren.InTwente (enOverijssel in het algemeen) zijn,invergelijken met andere provincies,weinig kleinschalige woonvormenvoor dementerenden. Hier ligt danookeenextra opgave. Inopdracht vande Provincie Overijssel isvraagenaanbodvan kleinschaligwonen voor dementerenden inTwente bestudeerd. Hierbij isaardenomvangvan het aanbodaan bedden in verpleeg-enverzorgingshuizen wel inTwente bestudeerd,maar niet inanderedelenvanOverijssel. Het isdenkbaar dat desituatie inandere delenvanOverijsselanders ligt, bijvoorbeeld door andere sociaal-religieuze,historische of cultured bepaaldefactoren. Be'fnvloeding vandevraag infase 3 Erzijn mogelijkhedenom devraagnaaropvanginverpleeghuizen teverminderen door dementerenden langer zelfstandingte latenwonen. Inconcreto komt het erop neer dat mensenin fasen 1en2 beter begeleidworden. Daardoor kunnenzij later verpleeghuiszorg nodighebben. Maatschappelijk bezien isdefinanciele winst hierbij aanzienlijk. Elkemaandopname ineen verpleeghuis kost 5700 Euro (Bron:Menzis).Vande3,1miljardAWBZmiddelendie landelijk naar de zorgvoor dementiegaat, komt 93%terecht bijdeverpleeghuizen enverzorgingshuizen die de ouderen inde laatstefase begeleiden (Bron:mondelinge mededelingAlzheimer Nederland). Eenbetere opvanginfase 1zou bijvoorbeeld bestaan inzorgbegeleiders,die dedementerende ende mantelzorghelpen met hetomgaanmet desituatie enhendewegwijst door hetwoudvan instellingen die hulp kunnen bieden.Alzheimer Nederland geeft aandat met inzetvandecasemanager 1maand perjaar per dementerende gewonnen kanworden. Eenandere optie isom naastfase 1,ookfase2opte rekken.Dat kan,insommigegevallen (maar niet gemiddeld!)weltot anderhalfjaar. Inconcreto betekent dit bijvoorbeeld naastde inzetvan een casemanager,het inschakelen vantechnische voorzieningen (domotica) eneenpassendaanbodvan stimulerende sociaal-culturele activiteiten. Hiervoor ishet belangrijk dat patienten inde buurt van zorg-enwelzijnsvoorzieningen wonen,of in ieder geval binnen eenwoonzorgzone, zodat noodzakelijk ondersteuningefficient ensnelaanwezig kan zijn. Initiatieven op hetgebiedvan 1en2vereisen samenwerkingtussenwelzijns-enzorginstellingen,de gemeente,envaakookwoningbouwcorporaties. Enhoewel dezeactiviteiten eenforsevermindering vandeAWBZ-kosten met zich meebrengen,kunnen zijgrotere kostenvoor gemeentenof andere actoren betekenen. Het isduidelijk dat hier nogknelpunten zijn, met nameomdat besparingen op hetAWBZ-budget niet (gedeeltelijk) doorgegeven kunnenworden aan hetWMO-budget van gemeenten. Desalnietteminzijner interessante initiatieven op meerdere plekken inOverijssel.Om een beeldtegeven schetsenwe eeninitiatiefvoorstel in Deventer. Daarwil mende ondersteuning in deeerste entweede faseopwijkniveau vormgeven. Erwordt gekozenvoor eenwijkwaar veel ouderen zelfstandigwonen.Daarbijworden devolgende partijen betrokken:wijk en buurtwerk, welzijnswerk (ouderenwerk),wijkwerk vandethuiszorgende huisartsenondersteuners. Datzijnde partijen die de buurt kennenendemensendie erwonen,vooral de mensen die niet snel ondersteuning zoeken ineenvroegstadium.Zijkrijgenaliendetaakvroegsignalering, ondersteuning 4
enafstemmingvormte geven. Doelisineenvroegstadium (ookvoor dediagnose) contact te zoeken eneenvaste persoonaante wijzenvoor alservragenzijn,ondersteuninggewenst isetc. Deervaring leert dat alser eenvangnet is,dat dit zoveel rust kangeven,vooral ook bijde mantelzorger,dat de persoon met dementie ende mantelzorger langer instaat zijnzelfstandigte blijvenwonen. Hoewelde hiervoor genoemde maatregeleneendempendewerking kunnen hebbenopde stijging van het aantal dementerenden ineenverpleegtehuis,zalvroegof laatook devraag naar intramurale plekken inhetverpleegtehuis forsgaantoenemen.Daarbij isook eenanderetrend zichtbaar, namelijk het scheidenvanwonen enzorg.Dit betekent dat dewoonlasten zullen stijgen,ende huidige intramurale eigen bijdrage wordt verlaagd.Dit kan kansen biedenaanandere partijen opde markt,zoalswoningcorporaties envastgoedontwikkelaars, omwooneenheden voor dementerenden aante bieden. Condusie Het aantal dementerenden inOverijssel stijgtfors.Opdit ogenblik iser inTwente evenwicht tussen vraagenaanbod indezorg.Deverwachting isdat devraagnaar,eneisen aan dementerenden-zorg groter zullenworden.Dit betekent eenforseopgavevoor het kleinschaligwonen. Dezeopgave kan verminderdworden- ener kunnengrote financiele opgavenverminderdworden -door een betere opvangvandementerenden en hun begeleiders infase 1enfase 2.Het ismoeilijk diete realiseren, omdat de huidigegeldstromendergelijke initiatieven niet makkelijk maken.
