PROTOCOL LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE. Inleiding

PROTOCOL LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE

Inleiding Als uitgangspunt bij het schrijven van dit document, is gekozen voor het Protocol Leesproblemen en Dyslexie herziende editie 2010 groep 1/2 ,3 t/m 4 groep 5 t/m 8 en het Protocol Leesproblemen en Dyslexie door Expertise Centrum Nederlands. Bij de ontwikkeling van de nieuwe edities is uitgegaan van de meest recente wetenschappelijke inzichten rondom onderzoek naar dyslexie en lees- en spellingproblemen. De protocollen sluiten aan bij de nieuwe landelijk genormeerde toetsen van Cito en de sinds 1 januari 2009 ingevoerde vergoedingsregeling dyslexie. Hieronder leest u de aanpak op onze school.

Inhoudsopgave Inleiding Protocol groep 1 en 2 Protocol groep 3 Protocol groep 4 Protocol groep 5 t/m 8 Leestoetsen Estafette Klankvoeten Compenserende maatregelen ICT hulpmiddelen Dyslexie begeleidingsplan Dyslexie behandeling Vergoedingen Handige websites

Protocol Leesproblemen en Dyslexie Beatrixschool Haarlem

1

Groep 1 en 2: Al in de kleuterperiode kunnen stagnaties in de ontwikkeling van geletterdheid bij kinderen worden opgemerkt. Voor deze kleuters is het belangrijk dat de leerkracht tijdig stappen onderneemt om latere lees- en spellingproblemen tegen te gaan. Het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 1 en 2 is een handreiking voor leerkrachten bij het voorkomen, opsporen en aanpakken van achterstanden in geletterdheid. Voor kleuters met een vergroot risico op dyslexie (door achterblijvende taalontwikkeling en/of dyslexie in de familie) is het goed om eind groep 2 zoveel mogelijk letters te kennen.Als deze kinderen niet uit zichzelf experimenteren met letters, is het volgens het protocol van belang ze daarin te stimuleren. Dit kan via allerlei activiteiten met bijvoorbeeld stempels, magnetische letters of grote drukletters uit tijdschriften. Spelenderwijs Belangrijk is rekening te houden met de interesses van een kind en spelenderwijs te oefenen. Letters moeten altijd aangeleerd worden in de combinatie klank en schriftteken. In combinatie met plaatjes uit bijvoorbeeld A-B-C boekjes lukt dat vaak nog beter. Op dit moment zijn speciale interventieprogramma's voor kleuters nog niet erg overtuigend om dyslexie vroegtijdig aan te pakken. Het is in deze periode vooral een kwestie van veel en op een leuke manier met taal omgaan. Thuis oefenen Ouders kunnen thuis met hun kleuter oefenen met bijvoorbeeld spelletjes, ABC-boekjes en andere speelse activiteiten

Groep

Momenten in de tijd

Start

Eerste schoolweken

Groep 1

Meetmoment 1 november Meetmoment 2 Januari

Wat moet er gebeuren? Hoe pakken we het aan? Ouderformulier invullen. (Komt er dyslexie voor in de familie?) Na de eerste 6 weken volgt er een gesprek met de ouders en de leerkracht. Pravoo-lijst Observatielijst onderdeel: Taal Signaleringslijst Dyslexie protocol voor uitvallers

Januari

Groepsplan taal feb-juni

Interventieperiode 1

Januari-Juni Extra taaloefeningen op gebied van rijmen,synthese, analyse


2

Tussenmeetmoment: Maart Meetmoment 3: Juni Groep 2


Meetmoment 1 november

Pravoo-lijst onderdeel: Taal Signaleringslijst Dyslexie protocol voor uitvallers CITO Taal voor Kleuters E 1 Pravoo-lijst onderdeel: Taal oktober-januari groepsplan sept-januari Extra taaloefeningen op gebied van rijmen,synthese, analyse Pravoo-lijst Observatielijst onderdeel: Taal Screenningsinstrument Beginnende geletterdheid voor uitvallers indien nadere analyse gewenst.

Meetmoment 2 Januari

Signaleringslijst Dyslexie protocol voor uitvallers

Januari

CITO Taal Voor Kleuters M2

Januari

Kleutertaken gr 2 afname


Januari-juni groepsplan feb-juni Extra taaloefeningen op gebied van rijmen,synthese, analyse

Meetmoment 3: April

Juni

Screenningsinstrument Beginnende geletterdheid voor uitvallers indien nadere analyse gewenst. Signaleringslijst Dyslexie protocol voor uitvallers CITO Taal E2 voor Kleuters Pravoo-lijst onderdeel: Taal Kleutertaken uitvallers.


3

Groep 3: De eerste fase van begeleiding in groep 3 bestaat uit: het opbouwen van letterkennis, het omzetten van woorden in zuivere klankcodes (kat opsplitsen in k-a-t) en het ontwikkelen van het fonemisch bewustzijn (het bewustzijn dat gesproken woorden uit verschillende klanken bestaan). De tweede fase van begeleiding is gericht op de volledigheid van letterkennis en de decodeersnelheid (snelheid waarmee schriftletters in klanken worden omgezet). De derde fase van begeleiding heeft als doel dit proces te automatiseren en te 'verankeren' in de hersenen. Soort begeleiding Voor zwakke lezers is het uiterst belangrijk om zoveel mogelijk te lezen. De strategieën die leerlingen met leesproblemen en mogelijke dyslexie gebruiken, zijn globaal te verdelen in te lang blijven spellen (spellende lezers) en te snel raden wat er staat (radende lezers). Ook worden beide strategieën door elkaar gebruikt. De leerkracht moet hier bij de aanpak rekening mee houden Afhankelijk van de resultaten bij de meetmomenten in groep 3 maakt de leerkracht een keuze uit het type interventie.

Groep

Momenten in de tijd

Groep 3

Meetmoment 0 2e schoolweek Interventieperiode start september - oktober Meetmoment 1 Herfstsignalering (Na Kern 3) Interventieperiode 1 oktober t/m januari Meetmoment 2 Wintersignalering (Na Kern 6)

Wat moet er gebeuren? Hoe pakken we het aan? In kaart brengen van de beginsituatie d.m.v. scoringslijsten CITO letterkennis, analyse, synthese. In de klas wordt met de uitvallers extra geoefend. De herfstsignalering heeft de volgende onderdelen: letterkennis, synthesewoorden lezen, wisselwoorden lezen, zinnen lezen en letterdictee. Elementaire leeshandeling. Taalleesspelletjes CITO DMT 1 &2 Cito spelling M3 Uitvallers DMT: /Grafementoets/Toets Auditieve Synthese/AVI De Wintersignalering: wintersignalering bestaat uit de volgende onderdelen: lettertoets, fonemendictee, en de Leestekst ‘Een kus op een been’.

Interventieperiode 2A

Indelen Leesduo’s -> start duo lezen


4

februari Tussenmeeting Lentesignalering (Na Kern 8) voor uitvallers.

Interventieperiode 2B maart Meetmoment 3 Juni

De lentesignalering heeft plaats na kern 8 en bestaat uit de volgende onderdelen: DMT leeskaarten 1A en 2A en een spellingtoets. AVItoetskaarten M3

Extra leesbladen Eindsignalering: DMT E3 (1B, 2B, 3B) Uitvallers DMT E3: /Grafementoets/Toets Auditieve Synthese/AVI Spelling E3 (Start + Vervolg 1 of 2) Begrijpend lezen E3 (Start + Vervolg 1 of 2)


5

Groep 4:

De leesinterventies zijn in groep 4 niet meer in duidelijke stappen in te delen zoals in groep 3. In feite zijn de interventies in groep 4 een verdieping en verbreding van de interventie in groep 3. Leesmotivatie is een belangrijk doel in groep 4. Dit is namelijk het moment waarop leerlingen met hardnekkige leesproblemen het beginnen op te geven en dan steeds verder dreigen achter te gaan lopen. Aandachtspunten Het protocol geeft de volgende aandachtpunten voor interventie:     

directe instructie op het gebied van woordenschatuitbreiding expliciete lees instructie leesmateriaal zoveel mogelijk laten aansluiten bij de belevingswereld van het kind onderscheid maken tussen leesfouten en uitspraakfouten zorgen dat de leerling regelmatig samen leest met een goede lezer, zodat hij goede voorbeelden hoort

Heeft de extra hulp op school aan het eind van groep 4 nog weinig tot geen resultaat gehad, dan kan er sprake zijn van dyslexie. Het kan dan zijn dat uw kind in aanmerking komt voor een onderzoek. Groep

Momenten in de tijd

Groep 4

Meetmoment 0: 2e schoolweek Interventieperiode 1A september - nov

Wat moet er gebeuren? Hoe pakken we het aan? AVI afnemen bij alle leerlingen Aanpak 1 van Estafette Extra hulp van onderwijsassistente Inzet Klankvoeten

Tussenmeting 1: Oktober t/m november

Bij uitvallers: / PI/AVI

Meetmoment 2 maart

CITO DMT (technisch lezen) Kaart 1, 2 en 3 AVI afnemen bij uitvallers DMT Spelling M4 Aanpak 1 van Estafette Extra hulp van onderwijsassistente Inzet Klankvoeten

Interventieperiode 2 maart - mei


6

Meetmoment 3 mei

Interventieperiode 3 mei - juli Evaluatie

CITO DMT (technisch lezen) Kaart 1, 2 en 3 AVI afnemen bij uitvallers DMT Spelling E4 Aanpak 1 van Estafette Extra hulp van onderwijsassistente Inzet Klankvoeten Afronding


7

Groep 5 t/m 8: Niet alle kinderen met dyslexie worden in de onderbouw al opgespoord. Kinderen kunnen hun leesproblemen jarenlang verbergen. Opsporing en behandeling van ernstige leesproblemen en dyslexie blijft dus ook in de bovenbouw hard nodig. Om deze reden is ook voor de bovenbouw een protocol leesproblemen en dyslexie opgesteld.

Groep

Momenten in de tijd

Groep 5 t/m 8

Meetmoment 1 Eerste schoolweken Interventieperiode 1 september – feb

Meetmoment 2 Eind januari/begin februari


Meetmoment 3 Eind mei/ begin juni


Wat moet er gebeuren? Hoe pakken we het aan? Beginsituatie uitvallers technisch lezen vastleggen d.m.v. AVI leestoets Individuele leesmapjes samenstellen Leesduo’s vormen Extra spelling klankvoeten bij onderwijsassistent Extra leesbegeleiding bij onderwijsassistent (dyslecten) CITO DMT (technisch lezen) Groep 5 t/m 7: Kaart 3 (en uitvallers ook kaart 1 en 2) + AVI afnemen bij uitvallers DMT Groep 8: uitvallers AVI (meetmoment 1), nu AVI afnemen Voortzetten van individuele leesoefeningen Extra spelling klankvoeten bij onderwijsassistent Extra leesbegeleiding bij onderwijsassistent (dyslecten) CITO DMT (technisch lezen) Groep 5 t/m 7: Kaart 3 (en uitvallers ook kaart 1 en 2) + AVI afnemen bij uitvallers DMT Groep 8: uitvallers AVI (meetmoment 1), nu AVI afnemen Voortzetten van individuele leesoefeningen Extra spelling klankvoeten bij onderwijsassistent Extra leesbegeleiding bij onderwijsassistent (dyslecten)


8

Leestoetsen Vanaf groep 3 werken wij met de CITO toetsen voor technisch lezen van het leerlingvolgsysteem (DMT= Drie Minuten Toets). De DMT is een woordleestoets waarbij tijd een belangrijke rol speelt. De kinderen moeten in 1 minuut tijd, per kaart, zoveel mogelijk woorden correct lezen. In groep 3 en 4 worden er 3 kaarten afgenomen.(januari groep 3 , 2 kaarten) Vanaf groep 5 is dit 1 kaart. En bij uitvallers alle drie de kaarten.Er vinden 2 meetmomenten plaats. In januari en in mei/juni. Bij leerlingen met een IV- of een V-score wordt de AVI leestoets afgenomen. Dit is in tegenstelling tot de DMT een tekstleestoets. Afhankelijk van de uitslag van de AVI toets, komt een kind in aanmerking voor extra leesbegeleiding. Estafette: Wij gebruiken in groep 4 de methode estafette. Deze methode sluit naadloos aan op Veilig Leren Lezen en is volledig AVI-proef. Hij is dus afgestemd op de vernieuwde AVI-niveaus. Wij gebruiken ook in groep 4 een leesmethode omdat: • Een goede technische leesvaardigheid is veel belangrijker voor de taalontwikkeling dan lang werd gedacht. • Een grote groep leerlingen heeft niet genoeg aan 'leeskilometers' maken, maar heeft ook gerichte instructie nodig. • Met instructie is daar vooral voor zwakkere lezers veel leerwinst te behalen. Klankvoeten: Een psycho-linguistische benadering. Wat is er nu zo bijzonder aan deze aanpak? Vanaf midden groep 3 sluiten we de klankzuivere periode af. In de klankzuivere periode hadden we eigenlijk maar één type woorden: de klankzuivere woorden. Binnen de groep van de niet-klankzuivere woorden zijn meer categorieën te onderscheiden. Binnen deze groep horen woorden bij elkaar op overeenkomstige lees-schrijfwijze. Dat noemen we een categorie. Het is nu de bedoeling om in de instructieles deze ordening aan de kinderen te leren. Als de kinderen met deze ordening bekend zijn, kunnen ze veel beter beredeneren waarom een woord zo gelezen of geschreven moet worden. Het is dus het aanreiken van een denkkader. We leren de kinderen denken om zo zelfhun werk te kunnen controleren. Het is niet goed of fout omdat de juf of de meester het zegt, maar omdat er een reden voor is. Wanneer de kinderen een helder kader aangereikt krijgen, kunnen ze ook de informatie gerichter opslaan, met als gevolg dat ze die informatie ook weer sneller kunnen terugvinden. Deze methode komt overeen met de “taal in blokjes” (klank en kleur methode) die veel dyslexiebehandelaars gebruiken. Wij gebruiken de klankvoetenmethode bij kinderen die moeilijkheden hebben met spelling.


9

Compenserende maatregelen Nadat een dyslexieonderzoek heeft uitgewezen dat een kind dyslectisch is, worden over het algemeen de onderstaande adviezen gegeven. Welke maatregelen toegepast worden, kan per kind verschillen, omdat niet alle kinderen op dezelfde manier hinder ondervinden van hun dyslexie. Onderstaande maatregelen kunnen ook ingezet worden bij een kind dat (nog) niet dyslectisch is, maar waarbij sprake is van een taal/leesprobleem. Accepteren Accepteren dat het kind dyslectisch is door het kind zelf, de ouder(s), de leerkracht en de omgeving (oma, buren) omdat er door dyslexie rapportwaarderingen kunnen ontstaan die niet zo goed zijn. Compenseren Aanpassingen die de gevolgen van lees- en spellingsproblemen bij het lezen en schrijven verminderen:  Het voorbereiden van leesbeurten,  tekstverwerker met spellingscontrole laten gebruiken,  gebruik van een spellingshulpkaart,  gebruik van een woordenboek  teksten van de zaakvakken van te voren mee naar huis geven zodat deze voorbereid kunnen worden.  Meer tijd geven voor opdrachten  Vragen voor proefwerk niet dicteren of op het bord zetten, maar op apart stencil. Dispenseren Ontheffing van bepaalde opdrachten ,taken.  Spellingsfouten niet meerekenen bij andere vakken,  mondeling overhoren i.p.v. schriftelijk bij topografie.  extra tijd bij schriftelijk werk, eventueel aangepaste hoeveelheden.  Een gedifferentieerde beoordeling van dictees. ( dictee in 2-voud, voor en na spellingscheck, cijfer is het gemiddelde)  Alleen woorddictee  Zaakvaktoetsen worden voorgelezen door leerkracht/ onderwijsassistent  Gebruik maken van geheugenblaadje om tussenantwoorden/ instructieaanwijzingen te noteren.  Hoofdrekenen kan visueel gegeven worden  Copy zaakvakboeken kan mee naar huis gegeven worden Activiteiten/aanpassingen qua CITO toetsen: Algemeen:  Voor alle toetsen-met uitzondering van de DMT/AVI- zijn de volgende aanpassingen mogelijk: -Extra afname tijd, -Toets in meerdere gedeeltes (bv in 4x) -Vergroten van A4 naar A3 Spelling: Protocol Leesproblemen en Dyslexie Beatrixschool Haarlem

10

 Bij de toetsen spelling is daarnaast nog de volgende aanpassing mogelijk:  Groep 4 en groep5 standaard-ongeacht de score op de startmodule- vervolg 1 (dictee ipv meerkeuze) af te nemen Rekenen-wiskunde:  Ook in hoge groepen kunnen de teksten worden voorgelezen (zoals standaard in groep 3 en 4) Entreetoets:  Gesproken versie  Vergrote versie  Extra tijd  Gebruik markeerstift

ICT-hulpmiddelen:  Kinderen met een dyslexieverklaring mogen gebruik maken van een daisyspeler in de klas. (daisyspeler wordt niet door school verstrekt)  Voor kinderen met een dyslexieverklaring en die beschikken over een daisyspeler stelt de school indien mogelijk gesproken schoolboeken beschikbaar. Gesproken schoolboeken worden geproduceerd als Daisy cd-rom en zijn af te spelen met een Daisyspeler of met speciale software op de pc. Informatie over het downloaden van gratis (Engelstalige) Daisy-software vindt u op educatief.dedicon.nl. Informatie over het downloaden van gratis Nederlandstalige Daisy-software (AMIS) voor op de pc of de laptop vindt u ook op deze website.  Kinderen met een dyslexieverklaring mogen gebruik maken van een readingpen in de klas. (readingpen wordt niet door school verstrekt) Dyslexie begeleidingsplan: Een leerling met dyslexie krijgt een dyslexie begeleidingsplan. Hierin staan alle aanpassingen beschreven. Dit plan wordt 2 x per jaar geëvalueerd. Dyslexiebehandeling: Kinderen met een dyslexieverklaring mogen een erkende dyslexiebehandeling vergoed door de verzekeraar eventueel onder schooltijd ondergaan. Wij gaan er wel vanuit dat ouders proberen de behandeling zoveel mogelijk buiten schooltijd te laten plaats vinden.


11

Vergoedingen: Wij zijn niet verantwoordelijk voor onderstaande informatie. Er kunnen tussentijdse wijzigingen zijn aangebracht in de regelgeving. Wij verwijzen uw graag naar de website www.steunpuntdyslexie.nl voor de meest actuele informatie. Wij hebben deze website als bron gebruikt voor onderstaand stuk. Vergoeding diagnose en behandeling van dyslexie Er zijn vijf mogelijkheden voor vergoeding van dyslexiezorg 1. via de zorgverzekering, mits er sprake is van ernstige, enkelvoudige dyslexie Als uw kind niet voldoet aan de hierboven genoemde criteria is vergoeding ook mogelijk: 2. via de GGZ 3. via een aanvullende verzekering voor psychologische hulp 4. via belastingaftrek 5. via de gemeente Wij beschrijven hieronder alleen de eerste mogelijkheid. 1. Vergoeding via de zorgverzekering Sinds 1 januari 2009 is de vergoeding van diagnostiek en behandeling van ernstige, enkelvoudige dyslexie in het basispakket van de zorgverzekering opgenomen. Het woord 'enkelvoudig' wil zeggen dat er géén sprake mag zijn van bijkomende stoornissen zoals bijvoorbeeld AD(H)D. In 2012 kunnen ouders aanspraak maken op de vergoeding: o als de dyslexiezorg vóór de 12e verjaardag van hun kind aanvangt. Elk kalenderjaar wordt de leeftijdsgrens met een jaar opgetrokken tot in 2013 alle kinderen in het primair onderwijs van 7 jaar en ouder in aanmerking komen voor vergoeding van dyslexiezorg (zie Stapsgewijze uitbreiding vergoedingsregeling dyslexie) o als er een leerlingdossier is opgebouwd waaruit blijkt dat er in het onderwijs een traject is geweest van extra hulp bij het leren lezen en spellen o als de school vermoedt dat er sprake is van ernstige, enkelvoudige dyslexie omdat het kind geringe vooruitgang vertoont Om te voorkomen dat alle kinderen met leesproblemen worden aangemeld voor een dyslexie-onderzoek heeft de school de functie van poortwachter. De basisschool stelt een leerlingdossier samen om het vermoeden van ernstige dyslexie bij een leerling te onderbouwen. Dit dossier bevat een overzicht van E-scores/V-scores op lees- en spellingtoetsen en een beschrijving van de geboden hulp op school. Kinderen bij wie intensieve begeleiding op school onvoldoende helpt, hebben een


12

verwijzing naar de zorg nodig. Als ouder meldt u uw kind aan bij een dyslexiebehandelaar die beoordeelt of in het leerlingdossier het vermoeden van ernstige dyslexie door de school voldoende is onderbouwd om tot onderzoek over te gaan. Toont het diagnostisch onderzoek aan dat er bij nader inzien geen sprake is van ernstige dyslexie, dan worden de kosten van het onderzoek niettemin vergoed door uw verzekering. Afhankelijk van het soort polis kunt u zelf een zorgverlener kiezen, of u moet gebruik maken van een zorgverlener met wie uw verzekeraar een contract heeft afgesloten. Raadpleeg van tevoren uw zorgverzekeraar.

Aftrek van dyslexiehulpmiddelen Sinds 2009 geldt de zorgkosten regeling aftrek van specifieke zorgkosten waarbij de kosten van dyslexiehulpmiddelen afgetrokken kunnen worden van de belasting. Het gaat hierbij om hulpmiddelen die speciaal voor mensen met deze functiebeperking zijn ontwikkeld, zoals de Daisyspeler en de Readingpen. De noodzaak van het hulpmiddel moet wel worden aangetoond en opgenomen zijn in de dyslexieverklaring. Een laptop kan niet als dyslexiehulpmiddel worden afgetrokken, omdat deze ook door mensen zonder functiebeperking wordt gebruikt. Het besluit dat is genomen door de staatssecretaris van Financiën over de aftrek van dyslexiehulpmiddelen kunt u nalezen in Staatscourant nr. 40 (Besluit van 14 februari 2008, nr. CPP2007/3175M). Aftrek van kosten voor onderzoek en behandeling Het Steunpunt Dyslexie ontving op 10 november 2009 een brief van de Belastingdienst waarin staat dat ook de kosten van onderzoek en behandeling aftrekbaar zijn van de belasting. Aangezien dyslexie in het algemeen aangemerkt wordt als ziekte/invaliditeit. Bij een ziekte mogen kosten voor onderzoek of behandeling worden afgetrokken als er sprake is van medische behandeling, uitgevoerd door een arts. Hoewel er géén sprake is van een medische behandeling bij dyslexie, gaat de Belastingdienst toch akkoord met de aftrek van de kosten, mits een (huis)arts het onderzoek en de behandeling van dyslexie adviseert of begeleidt. Als voorbeeld wordt een orthopedagogisch-orthodidactisch onderzoek en een behandeling door een remedial teacher genoemd. Beide zijn dus aftrekbaar van de belasting. Aanvraag daisyspeler Onder bepaalde voorwaarden kan de daisyspeler worden vergoed vanuit de basisverzekering. Zorgverzekeraars stellen verschillende voorwaarden aan vergoeding. Ze zijn niet tot vergoeding verplicht, ook al adviseert een deskundige dit hulpmiddel te


13

gebruiken. Balans adviseert ouders om altijd een aanvraag in te dienen, omdat er soms toch tot vergoeding wordt overgegaan. Tips en aandachtspunten voor de aanvraag:  

 

Neem contact op met uw zorgverzekeraar voor de vergoedingsvoorwaarden. Vermeld in de aanvraagbrief altijd waarom uw kind de daisyspeler thuis nodig heeft. Hulpmiddelen voor gebruik op school vallen namelijk niet onder zorg, maar onder onderwijs en worden daarom niet door zorgverzekeraars vergoed. Stuur de dyslexieverklaring en/of verklaring van de behandelend arts mee. Zorg dat het type daisyspeler aansluit bij de behoeften en de mogelijkheden van uw kind. Neem voor informatie hierover contact op met Dedicon.

Handige websites: www.steunpuntdyslexie.nl www.makkelijklezenplein.nl www.dedicon.nl www.lexima.nl


14

PROTOCOL LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE. Inleiding

Recommend Documents