Protocol beheersen warmtebelasting in de papier- en kartonindustrie

Protocol beheersen warmtebelasting in de papier- en kartonindustrie

Opgesteld door: ArboNed in samenwerking met Verbond P&K en VNP

November 2004

ArboNed IJmond Postbus 10.000 1970 CA IJmuiden T +31 (0) 251 261500 F +31 (0) 251 261550

Protocol beheersen warmtebelasting in de papier- en kartonindustrie, 2004

1

Inhoudsopgave 1.

Inleiding................................................................................................................... 3

2.

Achtergronden ......................................................................................................... 4 2.1 2.2

3.

Oorzaken en effecten heatstress ............................................................................ 4 Wet- en regelgeving klimaat ................................................................................... 5

Protocol ................................................................................................................... 6 3.1 3.2 3.3 3.4 3.4

Inleiding ................................................................................................................... 6 Inventariseren ......................................................................................................... 6 Evalueren ................................................................................................................. 6 Beheersen ................................................................................................................ 9 Borgen ................................................................................................................... 14

Literatuur ..................................................................................................................... 15 Bijlage 1

Humidex ....................................................................................................... 16

Bijlage 2

WBGT-index .................................................................................................. 19

Bijlage 3

Warmtebalansberekening NEN-ISO 7933 ....................................................... 27

Bijlage 4

Persoonlijk monitoren ................................................................................... 28

Bijlage 5

Aandachtspunten opleiding en instructie ....................................................... 31

Bijlage 6

Medische begeleiding .................................................................................... 33

Bijlage 7

Arbothemacahier 1 Werken onder warme omstandigheden .......................... 37


2

1.

Inleiding

Dit protocol voor het beheersen van warmtebelasting in de papier- en kartonindustrie is ontwikkeld in het kader van het arboconvenant ondertekend door de pkgv-industrie. In dit convenant zijn afspraken gemaakt over het terugdringen van de warmtebelasting waaraan medewerkers in deze industrie kunnen worden blootgesteld. Het protocol vormt een praktisch hulpmiddel voor het beoordelen van hittebelastende situaties die zich in de bedrijfstak voordoen en de beheersmaatregelen die het bedrijf kan nemen. De opbouw van het protocol is als volgt: Eerst wordt in hoofdstuk 2 kort uiteengezet welke variabelen een rol spelen bij het beoordelen van hittebelasting en wat hierover in de Nederlandse wet- en regelgeving staat. Daarna volgt in hoofdstuk 3 het protocol. Hierin komen een aantal beoordelingsmethoden en beheersmaatregelen voor hittebelasting aan de orde die in de bijlagen verder worden uitgewerkt.


3

2.

Achtergronden

2.1

Oorzaken en effecten heatstress

De lichaamstemperatuur van het menselijk lichaam dient op ongeveer 37C gehouden te worden. Dit betekent dat de warmteproductie en de warmteafgifte van het lichaam met elkaar in balans moeten zijn, anders treedt opwarming van het lichaam op. De warmteproductie wordt bepaald door de mate waarin men zich inspant. De warmteafgifte wordt voornamelijk bepaald door processen als:  convectie waarbij koelere omgevingslucht opwarmt wanneer de lucht langs de warmere huid stroomt;  straling van een 'gloeiende' huid, die warmte uitstraalt;  verkoelend effect van verdamping van zweet op de huid en/of vocht in de longen. De externe arbeid (mechanische arbeid), geleiding (aanraken van koude voorwerpen). De bijdragen van externe arbeid en geleiding zijn in het algemeen verwaarloosbaar klein. Het klimaat van de omgeving en de kleding spelen een belangrijke rol in bovengenoemde warmteafgifteprocessen. In figuur 2.1 staan de factoren die van invloed zijn op de warmtebalans. Figuur 2.1. Factoren van invloed op de warmtebalans

Bij opwarming reageert het lichaam ondermeer met een verhoging van de huiddoorbloeding om zo de warmte naar het lichaamsoppervlak te transporteren en zo de warmteafgifte naar de omgeving te verhogen. Daarnaast zal de productie van zweet op gang komen. Wanneer het zweet verdampt, ontrekt dit warmte aan het lichaam. Bij het werken in de warmte kunnen warmteziekten ontstaan, zoals een irriterende warmtehuiduitslag, hittekramp, hitte-uitputting en hitteberoerte (zonnesteek). Bij een hitteberoerte is de temperatuurregulatie van het lichaam ontregeld en is de temperatuur van het lichaam levensbedreigend hoog (> 41C). Individuele factoren zoals bijvoorbeeld overgewicht en matige fysieke conditie kunnen de tolerantie voor hittebelasting beïnvloeden en daarmee tot een verhoogd risico op warmteziekte leiden. Voor overige informatie over warmtebelasting wordt hier verwezen naar het Arbothemacahier nummer 1 'Werken onder warme omstandigheden'. Dit cahier is integraal opgenomen als bijlage bij dit protocol.


4

2.2

Wet- en regelgeving klimaat

In artikel 6.1 van het Arbobesluit staat dat het klimaat op de arbeidsplaats geen schade aan de gezondheid van de werknemers mag veroorzaken en daarnaast zo behaaglijk en gelijkmatig als redelijkerwijs mogelijk is, moet zijn. In de arbobeleidsregels worden normen gegeven (NEN ISO 7243 en NEN ISO 7933) waarmee bepaald kan worden of grenswaarden worden overschreden. Wanneer de grenswaarden worden overschreden moet de werkgever passende maatregelen nemen, waaronder bijvoorbeeld het beperken van de duur van de arbeid.


5

3.

Protocol

3.1

Inleiding

Het opstellen van een protocol hittebelasting voor alle papier- en kartonfabrieken is geen eenvoudige zaak. Dit komt door de zeer wisselende waarden van de omgevingsvariabelen temperatuur, straling en luchtvochtigheid in tijd en plaats en de sterk wisselende activiteiten van de werknemers in tijd, plaats en intensiteit (inspanning). Daarnaast kunnen er grote verschillen bestaan tussen fabrieken, zoals bijvoorbeeld het aantal machines (warmtebronnen) in een hal, de leeftijd van de machines, snelheid van afkoelen van machines en de verschillen in hittebelasting tussen zomer en winter door ondermeer verschillen in de gebouwconstructie. Het protocol biedt daarom een leidraad voor de aanpak van de hittebelasting, maar moet door iedere fabriek gericht op de eigen situatie worden uitgewerkt.

3.2

Inventariseren

In de inventarisatiefase verzamelt het bedrijf achtereenvolgens informatie over: 1. 'Hete' locaties waar gewerkt kan worden 2. Activiteiten op deze locaties en of deze activiteiten behoren tot:  normale werkzaamheden;  ongeplande storing;  geplande onderhoudsstop. 3. Tijdsduur van de werkzaamheden 4. Klimaatgegevens voor het bepalen van een WBGT-index (bijlage 2) of eventueel een humidex (bijlage 1). De klimaatgegevens worden in principe verzameld voor de warme perioden van het jaar. Wanneer in het bedrijf grote seizoensverschillen optreden in hittebelasting kunnen meerdere overzichten worden opgesteld, ook voor de winter en voor een hittegolf.

3.3

Evalueren

In de evaluatiefase beoordeelt het bedrijf of de belasting door het klimaat en het activiteitenniveau aanvaardbaar is. Dit is een complexe materie. In dit protocol staat in bijlagen 1 en 2 hoe de gegevens vertaald kunnen worden naar de volgende drie hittebelastingscategorieën: 1.

Categorie Groen:

Er kan sprake zijn van hittebelasting.

2.

Categorie Geel:

Er is sprake van hittebelasting; overschrijding van grenswaarden.

3.

Categorie Rood:

Er is sprake van forse hittebelasting; forse overschrijding van grenswaarden.

In schema 3.1 is een voorbeeldoverzicht van activiteiten opgenomen. Dit kan gebruikt worden als een format om de resultaten van de beoordeling vast te leggen.


6

Voor elke categorie geldt een eigen beheersregime. Deze beheersregimes staan beschreven in paragraaf 3.4. Uitzonderingen voor kortdurende werkzaamheden In de praktijk van de papier- en kartonindustrie is gebleken dat er veel locaties zijn met extreme klimaatomstandigheden, waarbij de eenvoudigere methoden humidex en WBGT-index niet meer zijn toe te passen. De duur van de werkzaamheden is hier echter in vele gevallen zeer beperkt. Het lichaam kan in een dergelijke beperkte tijd onvoldoende opwarmen. Waar de werkzaamheden en omgevingsvariabelen niet variëren kunnen fabrieken een werk-rustschema opnemen in een protocol. Het schema is afhankelijk van de activiteiten en de omgevingsvariabelen. Een voorbeeld is: maximaal zesmaal een periode van 10 minuten blootstelling per werkdag van 8 uur, waarbij zich tussen de periodes minimaal 50 minuten bevindt. In zeer extreme situaties kan de pijngrens voor de lokale huidtemperatuur van circa 45C een rol gaan spelen als beoordelingscriterium. Dit probleem wordt niet in het protocol hittebelasting behandeld.


7

Schema 3.1 Samenvatting inventarisatie en evaluatie hittebelastende situaties in de papier- en kartonindustrie voor gematigde buitentemperaturen: 14-20°C (Bron: Arbocommissie VNP)

Locatie Stofbereiding Afvalsysteem Dunstof Witwatersysteem Reinwatersysteem Stofoploop Zeefpartij

Perspartij

Droogpartij

Activiteit

Normaal werk

Storing

Geplande stop

Controle V-snaren ontstipper Cleaners Reinigen kisten Pomp vervangen Pomp vervangen Borstwals Egoutteur schoonspuiten Egoutteur wisselen Foils stellen / wisselen 2 / 3 pers Controle ronde Viltspanner afstellen Schaafwissel Vilt wissel Buiten droogkap Motor controle AZ Touw vervangen Schaafwissel Papiervrij maken Doorleiden papier Schoonmaken lijmpers Wisselen wals

Lijmpers Kalander Oproller Bobineuses Kranen Op kraanbaan Ketelhuis Kelder Bijzondere werkzaamheden (incidenteel, tijdens productieomstandigheden): In cilinder werken Cilinder slijpen, tijdens productieomstandigheden Schoonmaken, tijdens productieomstandigheden


8

3.4

Beheersen

Wanneer grenswaarden worden overschreden zijn beheersmaatregelen noodzakelijk. De volgende beheersregimes worden onderscheiden:

1.

Categorie Groen  

100% werken toegestaan; basispakket beheersmaatregelen.

Toelichting: Dit betekent dat de bedrijven in de papier- en kartonindustrie in ieder geval een basispakket aan beheersmaatregelen moeten implementeren. In schema 3.2 is daarom een checklist opgenomen waarmee het bedrijf kan controleren of zij deze maatregelen al heeft geïmplementeerd.

2.

Categorie Geel 

aanvullende beheersmaatregelen zijn noodzakelijk.

Toelichting: In schema 2.3.2 staat een opsomming van mogelijke aanvullende beheersmaatregelen. Het is een algemeen geldend principe in het kader van het verbeteren van de arbeidsomstandigheden dat hierbij de arbeidshygiënische strategie wordt gevolgd. Dit betekent dat de hittebelasting allereerst zoveel mogelijk bij de bron moet worden voorkomen. Wanneer dat redelijkerwijs niet haalbaar is, kan een maatregel van een daaropvolgend niveau worden onderzocht. De volgorde in toe te passen strategie is: 1. bronaanpak; 2. maatregelen in de overdrachtsweg (afscherming, koele lucht inblazen); 3. organisatorische maatregelen (taakroulatie, werk-rustschema’s); 4. persoonlijke beschermingsmiddelen. Tot slot geldt, dat in het streven naar een behaaglijk en gelijkmatig klimaat, ook beheersmaatregelen genomen dienen te worden wanneer grenswaarden voor warmtebelasting niet overschreden worden. Dikwijls zal als beheersmaatregel in ieder geval een werk-rustschema worden opgesteld. Daarvoor kan het belangrijk zijn de warmtebelasting nader te analyseren met minder eenvoudige methoden: Warmtebalansberekeningen, zie bijlage 3 (NEN-ISO 7933) en Persoonlijke monitoring, zie bijlage 4 (NEN-EN-ISO 9886).

3.

Categorie Rood  

nadere analyse hittebelasting uitvoeren voorafgaand aan werkzaamheden; specifiek beheersmaatregelenpakket, waaronder bijvoorbeeld voorbereiden uitvoeren persoonlijk monitoren van lichaamstemperatuur en hartslag.

en

Toelichting: Wanneer er bijzondere werkzaamheden of zeer zware werkzaamheden worden uitgevoerd, kan de hittebelasting zeer groot worden. In aanvulling op de beheersmaatregelen zoals genoemd onder categorie geel, wordt aanbevolen om voor dergelijke bijzondere werkzaamheden van te voren een risico-inventarisatie en -evaluatie uit te voeren en specifieke beheersmaatregelen af te spreken. In de hogere hittebelastingscategorieën is het ook belangrijk de gezondheid van de werknemers op individueel niveau te monitoren. Zie hiervoor de informatie in bijlage 4.


9

Schema 3.2. Checklist basispakket beheersmaatregelen

Checklist basispakket beheersmaatregelen hittebelasting Geregeld ?

Beheersen organisatie 1.

Periodiek opleiden en instrueren van leidinggevenden, werknemers en BHV'ers in onder ander het herkennen van verschijnselen van warmteziekten en EHBO

ja 0

nee 0

2.

Medische begeleiding:  werknemers dienen over een goede gezondheid te beschikken: bevorderen fitheid van de werknemers opnemen in arbobeleid;  intredekeuring voor het uitsluiten van risicogroep voorafgaand aan het uitvoeren van hittebelastende werkzaamheden;  periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek voor het bewaken van de gezondheid van de werknemers.

ja 0

nee 0

3.

Noodplan met onder andere taken BHV; EHBO-materialen voor een snelle cool-down en evacuatie; inschakelen medische hulp en transport (inclusief oefenschema)

ja 0

nee 0

4.

Afspraken werkzaamheden derden

ja 0

nee 0

Uitvoeren werkzaamheden 5.

Werknemers altijd de gelegenheid geven zelf het werk te onderbreken, als hij/zij aangeeft aan zijn/haar maximale belasting te zitten

ja 0

nee 0

6.

Koele rust- en pauzeruimte (thermisch neutraal: 23 ± 2oC) beschikbaar hebben

ja 0

nee 0

7.

Voldoende vochtaanvullende dranken beschikbaar hebben

ja 0

nee 0

8.

Technische hulpmiddelen beschikbaar hebben voor het reduceren van hitteen fysieke belasting, zoals bijvoorbeeld ventilator, hoogwerker of afschermingsmaterieel

ja 0

nee 0

9.

Aanbevolen standaardwerkkleding; overall of T-shirt met lange mouwen over blote huid.

ja 0

nee 0


10

Schema 3.3.

Beheersmaatregelen voor werken in warme omstandigheden

Soort maatregel

Voorbeeld algemeen

Voorbeeld of best practice papier- en kartonindustrie

A. Technische maatregelen 1.

2.

Aanpak warmtebron (indien uitvoerbaar)

Verlagen temperatuur warmtebron / proces Gebouwconstructie Warmtebron verwijderen tijdens activiteiten Aanpassingen in luchttemperatuur en luchtsnelheid: koele lucht toevoeren

Maatregelen in de overdrachtsweg

Installatie geforceerd laten afkoelen

Plaatsen mobiele ventilatoren indien toevoerlucht koel en niet vochtig is

Reflecterende afschermingen tussen de stralingsbron en de werknemers plaatsen Tegenhouden van hete luchtstromingen; gebruik deuren en luiken die alleen open kunnen indien toegang noodzakelijk is Verlagen oppervlaktetemperaturen Verlagen luchtvochtigheid; toepassen airconditioning, wegnemen vochtbron, geforceerde ventilatie

B. Organisatorische maatregelen 1.

2.

Verlagen warmteproductie door metabolisme

Blootstellingsduur en -temperatuur beperken

Verlagen fysieke belasting van de taak; ergonomische verbeteringen Opstellen werkinstructies voor het uitvoeren van activiteiten op minst belastende manier Werknemer altijd de gelegenheid geven zelf het werk te onderbreken, als hij/zij aangeeft aan zijn/haar maximale belasting te zitten Werkzaamheden verplaatsen naar koelere tijdstippen; ochtend en winter Vergroten aantal werknemers voor de klus Werk-rustschema’s; meer en langere pauzes

Hoogwerker

Zonodig bepalen met bijlage 2, 3 en 4

Koele rust- en pauzeruimte (thermisch neutraal: 23 ± 2oC) ter beschikking stellen


11

Soort maatregel

3.

Opleiding en instructie

4.

Medische begeleiding

5.

Bewaking individuele werknemer

5.

Hittegolf

Voorbeeld algemeen


Stimuleer vochtopname; voldoende vochtaanvullende dranken beschikbaar hebben Liever GEEN dranken met koolzuur, cafeïne of ‘light’ dranken Onderzoek incidenten waarbij hittebelasting een rol speelt Operationeel leidinggevenden en werknemers opleiden in onder andere het herkennen van verschijnselen van warmteziekten en eerstehulphandelingen Noodplan opstellen en oefenen: - taken BHV; - EHBO materialen voor een snelle cooldown en evacuatie; - inschakelen medische hulp en transport. Alle werkzaamheden: werknemers moeten in een goede gezondheid verkeren Voorafgaand aan de werkzaamheden (voor werknemers boven WBGTZie bijlage 6 referentiewaarden) intrede keuring voor het uitsluiten van risicogroep Periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (voor werknemers boven Zie bijlage 6 WBGT-referentiewaarden) Persoonlijk monitoren Zie bijlage 4 Werken in tweetallen Toezicht houden door aangewezen leidinggevende BHV beschikbaar Aanvullende maatregelen

Protocol beheersen hittebelasting in de papier- en kartonindustrie, 2004

12

Soort maatregel

Voorbeeld algemeen


C. Overig 1.

Persoonlijke beschermingsmiddelen

2.

Bevorderen van de fitheid van de werknemers

3.

Speciale groepen

Aanbevolen standaardwerkkleding: - lichte loszittende 'ademende' zomerkleding; - overall of T-shirt (lange mouwen, lange broek) over blote huid. Dergelijke kleding beschermt tegen verbranding aan hete oppervlakken en isoleert wanneer de omgevingstemperatuur groter is dan 35C. Veiligheidsschoenen Natte kleding Koelvesten met icepacks. Deze geven verkoeling maar verhogen het metabolisme, waardoor de warmteproductie in het lichaam toeneemt. Water- of luchtgekoelde kleding. Deze hebben dikwijls een beperkte bewegingsvrijheid

Inzet in specifieke situaties

Fitnessprogramma aanbieden / ondersteunen Derden: opstellen van een procedure voor afspraken met derden Ouderen: hittebelasting integreren in ouderenbeleid. Bijvoorbeeld: werknemers boven de 55 jaar geen werkzaamheden in de hoogste hittebelastingscategorie (rood) laten verrichten. Werknemers met overgewicht: integreren in het gezondheidsbeleid


13

3.5

Borgen

In deze fase bepaalt het bedrijf wat er vastgelegd moet worden in het managementzorgsysteem. Bijvoorbeeld:  de resultaten van de evaluatiefase;  de resultaten van persoonlijke monitoring;  aanvulling van het noodplan;  de organisatie van de voorlichting en instructie;  de organisatie van de medische begeleiding;  de afspraken met derden (contractors). Daarnaast actualiseert en auditeert het bedrijf periodiek het managementsysteem.


14

Literatuur 1. Cox, C.W.J., Meetmethoden voor het vastleggen van klimaatomstandigheden in bedrijven: toepassing van personal monitoring. Studie S 44-5, Voorburg, DGA, 1990 (meetonderzoek in een Nederlandse papierfabriek). 2. Havenith, G., Arbothemacahier 1 Werken onder warme omstandigheden. Sdu Uitgevers, Den Haag, 1998. 3. ISO 12894 (2001) Ergonomics of the thermal environment – medical supervision of individuals exposed to extreme hot or cold environments. 4. National Institute for Occupational Safety and Health. Criteria for a recommended standard. Occupational exposure to hot environments. Revised criteria 1986. DHHS (NIOSH) Publication No. 86-113. 5. NEN ISO 7243: 1989. Hete omgevingsomstandigheden – Bepaling van de externe warmtebelasting van werkende mensen, gebaseerd op de WBGT-index (wet bulb globe temperature) 6. NEN-ISO 7933: 1990. Hete klimaatomstandigheden – Analytische bepaling en interpretatie van de warmtebelasting met behulp van de vereiste zweetproductie (Op termijn wordt deze norm aangepast. Inmiddels is verschenen: NEN-EN-ISO 7933:2002 Ontw. en Klimaatomstandigheden – Bepaling en beoordeling van de hittebelasting op basis van de voorspelde hittebelastbaarheid) 7. NEN-EN-ISO 9886: 2004. Ergonomics – Evaluation of thermal strain by physiological measurements. 8. Parsons, K.C., Human thermal environments. Taylor and Francis, London, 2003. 9. OSHA Technical Manual Section III: Chapter 4 Heat Stress Occupational Safety & Health Administration U.S. Department of Labor 10. www.pphsa.on.ca Canadese Paper and Pulp Health and Safety Association. 11. http://www.ccohs.ca/oshanswers/phys_agents/humidex.html Canada Centre for Occupational Health and Safety.


15

Bijlage 1

Humidex

De humidex is een index die de gevoelstemperatuur weergeeft voor verschillende combinaties van luchttemperatuur en relatieve vochtigheid. Dit is analoog aan de windchillindex die de gevoelstemperatuur weergeeft voor combinaties van luchttemperatuur en windsnelheid. In figuur b1.1 staat de relatie tussen de luchttemperatuur, de relatieve vochtigheid en de humidex1.

Figuur b1.1 Relatie tussen humidex, luchttemperatuur en relatieve vochtigheid

1

humidex = luchttemperatuur + h h = (0,5555) x (e - 10,0) e = 6,11 exp (5417,7530 x [(1/273.16) - (1/dauwpuntstemperatuur)])


16

De humidex is te beschouwen als een eenvoudiger hulpmiddel voor het beoordelen van de warmtebelasting dan de WBGT. Het is niet te beschouwen als een vervanging voor de WBGT-index. In de humidex wordt namelijk geen rekening gehouden met de luchtsnelheid, stralingsbronnen en het metabolisme van de werknemer. Daarom verdient toepassing van de WBGT de voorkeur boven de humidex. Een bedrijf in de papier- en kartonindustrie heeft echter dikwijls niet direct de beschikking over een WBGT meter, terwijl in deze bedrijfstak wel apparatuur aanwezig is om de luchttemperatuur en de relatieve vochtigheid te meten. Daarnaast kan een meting van luchttemperatuur en relatieve vochtigheid snel worden uitgevoerd. Een directe vergelijking tussen de humidex en de WBGT met een conversietabel of wiskundige formule is niet mogelijk. De Occupational Health Clinics for Ontario Workers (Canada) heeft op basis van een aantal veronderstellingen2 voor de humidex een protocol opgesteld met verschillende maatregelen bij verschillende humidex waarden. Het protocol geldt voor gemiddelde arbeid, lichte zomerwerkkleding en beperkte stralingsbronnen. Een flink aantal hittebelastende situaties in de papier- en kartonindustrie voldoen aan deze voorwaarden. Dit protocol is te vinden op de website van de Canadese paper and pulp health and safety association (www.pphsa.on.ca) en is hieronder in aangepaste vorm opgenomen.

2

Onder speciale omstandigheden: bij weinig luchtbeweging (< 0,5 m/s) en geen stralingsbronnen, is de globetemperatuur gelijk aan de luchttemperatuur en de natuurlijke natte bol temperatuur ca. 1,1C hoger dan de psychrometrische natteboltemperatuur. De psychrometrische natteboltemperatuur kan worden bepaald uit de relatieve vochtigheid en de drogeboltemperatuur.


17

Humidex Protocol Bron: Occupational Health Clinics for Ontario Workers (Canada)

Voorwaarden voor toepassing:  gemiddelde arbeid;  lichte zomerwerkkleding;  nauwelijks stralingsbronnen;  weinig luchtbeweging;  gezonde werknemers;  werknemers getraind in herkennen van verschijnselen bij warmteziekten en EHBO.

Stap 1 Bepaal op de plaatsen die representatief zijn voor waar de werknemers aan het werk zijn de luchttemperatuur, de relatieve vochtigheid en leidt daaruit de humidex af. Stap 2 Pas bijbehorend beheersregime toe:

Categorie Groen Humidex 25-29C



voldoende dranken beschikbaar stellen.

Humidex 30-33C

    

voldoende dranken gemakkelijk toegankelijk beschikbaar stellen; waarschuwen medewerkers voor mogelijke hittebelasting; stimuleren van vochtopname bij werknemers; informatie over verschijnselen bij warmteziekten en EHBO ophangen; ieder uur temperatuur en relatieve vochtigheid meten indien de humidex boven de 30C ligt.

Humidex 34-37C

  

zie hierboven en: instrueren werknemers extra vocht op te nemen; instrueren werknemers die de laatste 3 maanden geen voorlichting over hittebelasting hebben gekregen.

Categorie Oranje Humidex 38-39C

   

zie hierboven en: werk-rustschema: ¾ uur werken, ¼ uur rust; tenminste 1 glas water drinken per 20 minuten; werknemers met symptomen onder medische begeleiding stellen.

Humidex 40-42C

 

zie hierboven en: werk-rustschema: ½ uur werken, ½ uur rust.

Humidex 43-44C

  

zie hierboven en: werk-rustschema: ¼ uur werken, ¾ uur rust; indien ¾ uur rust niet mogelijk is, werk stoppen tot humidex is  42C.

Categorie Rood Humidex  45C



werk stoppen tot humidex is  44C


18

Bijlage 2

WBGT-index

1. Inleiding Deze methode staat genoemd in de beleidsregels van de Arbowet- en regelgeving en staat beschreven in NEN-ISO 7243 Hete omgevingsomstandigheden - Bepaling van de externe warmtebelasting van werkende mensen. De methode is gebaseerd op de internationaal breed geaccepteerde WBGT-index (wet bulb globe temperature) en is te beschouwen als een ruwe indicator waarmee klimaatproblemen worden gesignaleerd. De WBGT-index wordt voor situaties binnen in gebouwen en buiten in de schaduw bepaald door de natuurlijke natteluchttemperatuur (tnw) en de globetemperatuur (tg) te meten en kan vervolgens worden uitgerekend met de formule: WBGT = 0,7 x tnw + 0,3 x tg De vastgestelde WBGT-waarde moet vervolgens worden vergeleken met verschillende grenswaarden. De grenswaarden voor zware arbeid liggen lager dan voor lichte arbeid. Bij overschrijding van de grenswaarden zijn beheersmaatregelen noodzakelijk. Dit kunnen technische en organisatorische maatregelen zijn (zie paragraaf 2.3) of een gedetailleerdere analyse van de warmtebelasting, met methoden die bewerkelijker en complexer zijn: NEN-ISO 7933 (warmtebalansberekeningen, zie bijlage 3) en NEN-EN-ISO 9886 (persoonlijke monitoring, zie bijlage 4). 2. Bepalen WBGT De WBGT-index wordt voor situaties binnen in gebouwen en buiten in de schaduw bepaald door de natuurlijke natteluchttemperatuur (tnw) en de globetemperatuur (tg) te meten met betrouwbare apparatuur die periodiek gekalibreerd wordt. De natuurlijke natteluchttemperatuur (tnw) wordt bepaald met een thermometer met een vochtig katoenen kousje eromheen, die koelt door verdamping onder invloed van luchtbeweging. Deze thermometer bootst als het ware een bezwete huid na. De globetemperatuur (tg) wordt bepaald door een thermometer met een zwarte bol eromheen, die gevoelig is voor straling. Uit beide meetwaarden wordt de WBGT-index bepaald: WBGT = 0,7 x tnw + 0,3 x tg Wanneer er geen constante waarde in de tijd kan worden bepaald, moet een representatief gemiddelde worden bepaald. De tijdsbasis voor de berekening is de periode van werk / rust van 1 uur die het meest representatief is voor de blootstelling aan warmte in de te onderzoeken situatie. Daarnaast is het aan te bevelen de WBGT onder maximale externe warmtebelasting te bepalen, dat wil zeggen in de zomer, midden op de dag en als de warmteproducerende apparatuur in werking is. De metingen worden in een homogene omgeving op buikhoogte verricht. Indien de omgeving niet homogeen is, worden ook metingen verricht op hoofd- en enkelhoogte. Vervolgens wordt het gemiddelde bepaald3. In schema b2.1 is een voorbeeld opgenomen van een registratieformulier voor het meten en beoordelen van de WBGT.

3

(1 x WBGT hoofdhoogte) + (2 x WBGT buikhoogte) + (1 x WBGT enkelhoogte) 4


19

Schema b2.3 Voorbeeld registratieformulier meten en beoordelen WBGT

Registratieformulier meten en beoordelen WBGT

volgnummer:

Naam beoordelaar: Datum:

Externe atmosferische omstandigheden: Bewolkingsgraad: Windrichting:

Temperatuur: Windsnelheid:

Omschrijving locatie activiteiten en werksituatie (schets z.o.z.):

Standaard lichte werkkleding: O ja O nee Resultaten metingen Grootheid zwarte bol temperatuur tg C

Waarden

Meetduur

natuurlijke natteluchttemperatuur tnw C WBGT C Metabolisme W/m

2

Referentiewaarde WBGT C (zie tabel b2.1)

-

Conclusie:

werk / rust 75 / 25 50 / 50

Maatregelen:

25 / 75 anders

Opmerkingen:


20

3. Toetsen WBGT aan referentiewaarden De aldus verkregen WBGT-waarde toetst men aan WBGT-referentieniveaus die genoemd staan in NEN-ISO 7243 en zijn overgenomen in tabel b2.1. Referentiewaarden zijn waarden waaraan men kan worden blootgesteld zonder daarvan schadelijke gevolgen te ondervinden. Wanneer het referentieniveau wordt overschreden zijn beheersmaatregelen of een gedetailleerdere analyse van de warmtebelasting noodzakelijk. Aan het einde van deze bijlage zijn voorbeelden opgenomen voor het opstellen van een werk-rustschema. Uit tabel b2.1 blijkt dat de referentiewaarde verschilt per metabolisme. Het is daarom van belang het metabolisme van de activiteiten vast te stellen. In tabel b2.2 staan voorbeelden van activiteiten met het bijbehorende niveau van metabolisme. In schema b2.3 zijn voorbeelden van hittebelastende activiteiten in de papier- en kartonindustrie opgenomen met WBGT-waarden en bijbehorend metabolisme. In het algemeen zullen de hittebelastende activiteiten in de papier- en kartonindustrie onder de categorie gemiddelde of zware arbeid vallen. Wanneer er sprake is van verschillende metabolismen, dient het gemiddelde bepaald te worden en bij twijfel de zwaarste categorie te worden aangehouden. De referentiewaarde is een empirische index gebaseerd op de volgende voorwaarden:  niet geacclimatiseerde, gezonde, fitte werknemers, die voldoende hebben gedronken en geen medicijnen gebruiken. Werknemers met medicijngebruik, minder fitte werknemers en oudere werknemers verdienen speciale aandacht;  wel luchtbeweging op de werkplek;  werknemers in standaard lichte werkkleding, bij afwijkende kleding moet aanpassing in de referentiewaarden worden gemaakt. Voorbeelden van afwijkende kleding zijn: kleding van materiaal dat geen waterdamp doorlaat, kleding van reflecterend materiaal en koelvesten;  de referentiewaarden gelden voor een vrij lange arbeidsperiode (1 uur). Zij houden geen rekening met pieken ten gevolge van een zeer hete omgeving of intense lichamelijke activiteit. Tabel b2.1 Referentiewaarden voor WBGT-index voor externe warmtebelasting Metabolisme klasse Referentiewaarde WBGT 0 rust 32C 1 lichte arbeid 29C 2 gemiddelde arbeid 26C 3 zware arbeid 23C 4 zeer zware arbeid 20C


21

Tabel b2.2 Indeling van niveaus van metabolisme (Bron: NEN-ISO 7243) klasse Metabolisme (M) Voorbeelden per eenheid huidoppervlak (in W/m2) 0 rust M  65 1 lichte arbeid Gemakkelijk zittend: kantoorarbeid (schrijven, typen), 65 < M  130 (laag werken met licht handgereedschap (monteren, L metabolisme) sorteren), autorijden Staand: boren, frezen, slenteren (snelheid maximaal 3,5 km/uur) 2 gemiddelde of 130 < M  200 Aanhoudend werk met hand en arm: werken met matige arbeid middelzwaar handgereedschap, aanhaken trekkers, M (matig pleisterwerk, rijden met vrachtauto, trekker over metabolisme) ongeplaveid terrein, duwen / trekken lichte karretjes, wandelen met een snelheid van 3,5 - 5,5 km/uur) 3 zware arbeid Intensief werk met arm en romp: zware materialen 200 < M  260 (hoog dragen, scheppen, zagen, beitelen, duwen / trekken Z metabolisme) zwaarbeladen kar, lopen met een snelheid van 5,5 - 7 km/uur) 4 zeer zware M > 260 Zeer intensieve activiteit met hoog tot maximaal arbeid tempo: krachtig scheppen of graven, traplopen, tegen ZZ (zeer hoog een helling oplopen, lopen met een snelheid van meer metabolisme) dan 7 km/uur


22

Tabel b2.3 Voorbeelden WBGT en niveaus van metabolisme van hittebelastende activiteiten in de papier- en kartonindustrie tijdens gematigde buitentemperatuur 14-20°C Locatie Activiteit WBGT Normaal Storing Geplande werk stop Stofbereiding <20 Afvalsysteem Controle V-snaren ontstipper <20 L L L Dunstof Cleaners 28 Reinigen kisten M Z Z Witwatersysteem Pomp vervangen M Z M Reinwatersysteem Pomp vervangen M Z M Stofoploop Zeefpartij Borstwals 24 Egoutteur schoonspuiten 26 M M L Egoutteur wisselen 26 Z M Foils stellen / wisselen M M L Perspartij 2 / 3 pers 25-30 Controle ronde M Viltspanner afstellen Z Z M Schaafwissel M Z M Vilt wissel Z Z Droogpartij Buiten droogkap 25-28 Motor controle AZ M M L Touw vervangen M Z M Schaafwissel M Z M Papiervrij maken Z Z M Lijmpers Schoonmaken lijmpers 26 Z Z Z Kalander Wisselen wals 22 M M M Oproller 23 Bobineuses Kranen Op kraanbaan Z ZZ Z Ketelhuis Bijzondere werkzaamheden (incidenteel, tijdens productieomstandigheden) In cilinder werken > 30 Z Cilinder slijpen, tijdens productieomstandigheden > 30 Z Schoonmaken, tijdens productieomstandigheden > 30 Z


23

Voorbeeld 1

Werk-rustschema ACGIH

De ACGIH (USA) heeft op basis van de WBGT-referentiewaarden zogenaamde treshold limit values (TLV's) opgesteld voor de tijdsduur van de hittebelasting. Deze staan in het figuur hieronder. Net als voor de WBGT-referentiewaarden gelden voorwaarden voor toepassing van de TLV's:  niet geacclimatiseerde, gezonde, fitte werknemers, die voldoende hebben gedronken en geen medicijnen gebruiken;  werknemers in standaard lichte werkkleding;  voor achturige werkdag in een vijfdaagse werkweek; waarbij de rust in een ruimte met dezelfde WBGT-condities plaatsvindt. Omdat soms verwarring bestaat over de interpretatie van de TLV's volgt hier een voorbeeld van de interpretatie van de figuur voor gemiddelde arbeid: WBGT < 25C : 100% werken 25C < WBGT < 26,5C : 75% werken en 25% rust 26,5C < WBGT < 28C : 50% werken en 50% rust 28C < WBGT < 29C : 25% werken en 75% rust

TLV (treshold limit values) voor hittebelasting (ACGIH, 2002) 32

31

30

29

WBGT

28 100 W/m2 (licht) 165 W/m2 (gemiddeld)

27

230 W/m2 (zwaar) 290 W/m2 (zeer zwaar)

26

25

24

23 22 100% werk

75/25

50/50

25/75

werk/rustschema


24

Voorbeeld 2

Werk-rustschema ArboNed; vereenvoudiging voorbeeld ACGIH

Voorwaarden voor toepassing:  



zie voorbeeld ACGIH; er worden slechts twee metabolismecategorieën onderscheiden: gemiddelde en zware arbeid. Het hieronder opgestelde werk-rustschema geldt voor gemiddelde arbeid. Tel bij zware lichamelijke arbeid 1,5C op bij de gemeten WBGT-waarde. Hierdoor kan de hittebelasting in een andere categorie gaan vallen; voor de onderbouwing van de WBGT grenzen in het werk-rustschema zie figuur b2.4 (z.o.z.).

Categorie Groen  

er kan sprake zijn van hittebelasting: de WBGT-index ligt onder de 26.5C; 100% werken toegestaan.

Categorie Geel 1  

er is sprake van hittebelasting: de WBGT-index ligt tussen 26.5 en 28.5oC; werk-rustschema van 50% werk, afgewisseld met 50% rust. Deze verhouding is gebaseerd op één uur. Een werk-rustschema van 50%-50% betekent een half uur werken en een half uur rust.

Categorie Geel 2  

er is sprake van hittebelasting: de WBGT-index ligt tussen 28.5 en 30oC; werk-rustschema van 25% werk, afgewisseld met 75% rust.

Categorie Rood   

er is sprake van forse hittebelasting: de WBGT-index ligt boven 30oC; variabel werk-rustschema; de belasting beoordelen via persoonlijk biologisch monitoren (zie methode 4).


25

Figuur b2.4 Onderbouwing WBGT grenzen voorbeeld ArboNed TLV voor hittebelasting (ACGIH, 2002) onderbouwing grenzen uit voorbeeld 32 31 30 29

25/75

WBGT

28

50/50

165 W/m2 (gemiddeld)

27

230 W/m2 (zwaar)

26

100 25 24 23 22 100% werk

75/25

50/50

25/75

werk/rustschema

Toelichting: In de figuur zijn ACGIH TLV's als uitgangspunt genomen. De categorie lichte werkzaamheden is weggelaten omdat de verwachting is dat werknemers in een hete, oncomfortabele omgeving de werkzaamheden zo snel mogelijk zullen willen uitvoeren. De categorie zeer zware werkzaamheden is weggelaten omdat deze zelden voorkomen in de papier- en kartonindustrie en in voorkomende gevallen sowieso extra aandacht zullen krijgen. In de grafiek is te zien dat het verschil in WBGT-referentiewaarde tussen zware en gemiddelde arbeid in de ondergrens (100% werk) iets meer dan 2°C verschilt en in de bovengrens 1°C. Gemiddeld levert dit een verschil op van circa 1,5°C. Ter vereenvoudiging is er daarom voor gekozen om wanneer er sprake is van zware arbeid, bij de gemeten WBGT waarde 1,5°C op te tellen en slechts 1 set van grenswaarden te hanteren: de TLV's behorend bij gemiddelde arbeid.


26

Bijlage 3

Warmtebalansberekening NEN-ISO 7933

Om de werksituatie verder te onderzoeken wordt in de arbobeleidsregels aanbevolen de NEN-ISO 7933:1990 Hete klimaatomstandigheden - Analytische bepaling en interpretatie van de warmtebelasting met behulp van de vereiste zweetproductie te gebruiken. Deze norm is in feite de berekening van de warmtebalans. Er wordt berekend hoeveel koeling een werknemer nodig heeft om in balans te blijven. Deze koeling wordt vertaald in een hoeveelheid te produceren zweet. Als het niet mogelijk is om deze hoeveelheid zweet te produceren en/of te verdampen, betekent dit dat de lichaamstemperatuur gaat stijgen en dat daarmee de arbeidsduur gelimiteerd is. Door het berekenen van de maximale blootstellingsduur voor combinaties van verschillende perioden met een verschillende warmtebelasting, kan de norm worden gebruikt bij het opstellen van werkrustschema's. De toepassing van de norm vereist de beschikking over een warmtebalansrekenprogramma en een deskundige gebruiker. Over het algemeen zal dit ondersteuning van de arbodienst betekenen.


27

Bijlage 4

Persoonlijk monitoren

De persoonlijke monitoring; het meten van fysiologische reacties van de werknemer tijdens de blootstelling kan gebruikt worden voor: 1. onderzoek of de werkzaamheden in hogere hittebelastingscategorieën, aanleiding geven tot het invoeren van beheersmaatregelen. 2. Bewaking van de fysiologische reacties van de werknemer tijdens extreme klimaatbelastingen. In de hogere hittebelastingcategorieën gaat de individuele belastbaarheid een steeds belangrijkere rol spelen. Het fysisch WBGT-meetinstrument kan een individuele belastbaarheid niet monitoren. Er wordt voorgesteld de blootstelling aan hittebelasting per individuele medewerker te bepalen door gelijktijdig monitoren van de polsslag met een hartslagfrequentiemeter en de temperatuur van het trommelvlies (als maat voor lichaamskerntemperatuur) met een infrarood oorthermometer. In schema b4.1 staat een protocol voor de persoonlijke monitoring. In schema b4.2 staat een registratieformulier waarop de resultaten van de metingen vastgelegd kunnen worden. In de praktijk blijkt dat werknemers het lastig en tijdrovend vinden om tijdens zeer hittebelastende werkzaamheden ook nog bezig te moeten zijn met meetapparatuur voor het bewaken van hun gezondheid. Om hieraan tegemoet te komen kan eventueel slechts één parameter worden gemeten. Er wordt in dat geval de voorkeur gegeven aan het zorgvuldig bepalen van alleen de oortemperatuur, omdat deze in de praktijk het gemakkelijkste is toe te passen en direct te controleren is op afwijkingen.


28

Schema b4.1

Protocol persoonlijke monitoring

Protocol persoonlijke monitoring 1.

Formulier bijzonder werk opstellen. Dit formulier moet garanderen dat alle noodzakelijke voorzieningen zijn getroffen. Daarbij moet ook gedacht worden aan een ongeval waarbij een slachtoffer zo snel mogelijk uit een warme omgeving moet worden weggehaald en voldoende EHBO-middelen snel ter plaatse zijn.

2.

Deskundig toezichthouder aanstellen.

3.

Opgeleide BHV'er paraat.

4.

Werken in tweetallen.

5.

Geen vast werk-rustschema. De maximale blootstellingsduur aan hittebelastende activiteiten wordt per individuele medewerker bepaald door persoonlijke monitoring.

6.

Instructie en voorlichting aan de werknemer over het deskundig uitvoeren van de persoonlijke monitoring en het noteren van de resultaten.

7.

Met intervallen van circa 15 minuten meten van de lichaamskerntemperatuur via de temperatuur van het trommelvlies met een infrarood oorthermometer.  bij de start van de werkzaamheden moet de temperatuur zorgvuldig gemeten worden;  de meting moet in beide oren worden uitgevoerd. Een temperatuurverschil tussen beide oren duidt op een fout in de meting; o  de maximale toegestane kerntemperatuurstijging bedraagt 1 C; o  bij overschrijding rust de werknemer totdat de 1 C temperatuurverhoging weer teniet gedaan is. Een beperking van deze methode is dat de meting met de oorthermometer moet gebeuren afgeschermd o van stralingsbronnen, hoge luchtsnelheden en buiten de hittezone (temperatuur maximaal 35 C). Daarnaast is het moeilijk alleen de temperatuur van het trommelvlies te bepalen en niet die van de 4 oorwand .

8.

Continu meten van de hartslagfrequentie via de polsslag met een hartfrequentiemeter.  breng de opnemers zorgvuldig aan. Hartslagfrequentie opnemers kunnen bij niet geoefende werknemers verschuiven of losraken;  de maximaal toelaatbare hartslagfrequentie is per individu vastgesteld in de medische keuring. Een richtlijn voor een maximale hartslag gedurende een kortdurende blootstelling (< 1 uur) in slagen per minuut is 220 min de leeftijd. Dit komt voor een 55-jarige uit op 165 slagen per minuut;  bij overschrijding rust de werknemer totdat hij gedurende meer dan 20 minuten een hartslag onder 90 slagen per minuut heeft;  omdat de hartslagfrequentie niet alleen door hittebelasting wordt bepaald en de individuele maximale toelaatbare hartslagfrequentie niet altijd is vastgesteld is het belangrijk gelijktijdig ook de lichaamstemperatuur te bepalen.

9.

Schriftelijk vastleggen van de individuele werk-rustschema's per werknemer over de werkperiode waarin meetgegevens door persoonlijk monitoren zijn bepaald.

10. Werknemers die net een warmtebelasting achter de rug hebben, zijn verminderd belastbaar en bereiken bij een hernieuwde inzet sneller hun maximale belastbaarheidniveau. 4

Complicerende factoren hierbij zijn: wijde hoek van de sensor, onvoldoende focus van de sensor, smalle en kronkelige gehoorgang, haar of oorsmeer in de gehoorgang. In de resultaten kunnen daarom gemakkelijk fouten ontstaan. Daarom vindt de meting plaats in twee oren, wordt alleen gewerkt met het temperatuurverschil en vindt daarnaast gelijktijdig hartslagfrequentiemonitoring plaats. Een voordeel van de bepaling is dat het trommelvlies snel reageert op veranderingen en daarmee een goede maat is voor de hersentemperatuur (lichaamskerntemperatuur).


29

Formulier b4.1 Registratieformulier persoonlijke monitoring hartslagfrequentie en oortemperatuur

Registratieformulier persoonlijke monitoring hittebelastende werkzaamheden

volgnummer:

Datum: Omschrijving locatie activiteiten en werksituatie (schets z.o.z.):

Naam uitvoerende

Functie

buddy (maat) toezichthouder BHV'er

Tijdstip

Resultaten metingen Hartslagfrequentie Oortemperatuur (in slagen per minuut) (in C) Links Rechts

Werk of rust

Opmerkingen


30

Bijlage 5

Aandachtspunten opleiding en instructie

Aandachtspunten opleiding en instructie voor werken in warme omstandigheden voor operationeel leidinggevenden, werknemers en BHV'ers: 1. Wat is hittebelasting, warmtebalans, factoren van invloed op de warmtebalans. 2. Waar treedt hittebelasting op in het bedrijf (zie schema 2.1.1). 3.

Wat zijn warmteziekten; kunnen herkennen van verschijnselen van warmteziekten (zie tabel b5.1 op de volgende pagina).

4.

Eerste hulp bij warmteziekten (zie tabel b5.1 op de volgende pagina).

5. Noodplan oefenen. 6. Risicoverhogende factoren voor hittebelasting:  uitdroging en/of zouttekort door verminderde vocht- en voedselopname, overmatig alcoholgebruik, darmproblemen of vochtafdrijvende geneesmiddelen;  eerdere warmteziekte;  matige fysieke conditie;  overgewicht, anorexia;  vermoeidheid, slaaptekort;  hoge bloeddruk;  koorts, recente infecties;  huidverbranding (zonnebrand of anders);  persoonlijke beschermingsmiddelen: adembescherming of beschermende kleding;  leeftijd;  geneesmiddelen, met name die effect hebben op vochtbalans, op perifere bloedvaten of op hartfunctie. 7. Welke beheersmaatregelen heeft het bedrijf genomen (zie schema 2.3.1 en 2.3.2). 8. Benadrukken van belang van voldoende vochtopname:  meer dan om alleen de dorst te lessen;  stimuleer vochtopname, voorafgaand aan het werk 2 glazen, daarna frequent kleine hoeveelheden: een glas per 15-20 minuten (temperatuur 10-15C);  ook: fruit, groente bevat circa 90% vocht;  water is het beste (voor blootstellingtijden < 90 minuten), maar vruchtensappen of sportdrank (zonder cafeïne) kunnen ook;  liever GEEN dranken met koolzuur, cafeïne, ‘light’ dranken of alcohol. 9. Benadrukken van belang dat de individuele werknemer aangeeft wanneer hij/zij aan zijn/haar maximale belasting zit, ook al zijn de normen niet overschreden. Werknemers krijgen altijd de gelegenheid zelf het werk te onderbreken.


31

Tabel b5.1 Oorzaak, symptomen en eerste hulp bij warmteziekten

Warmteziekten 1.

Symptomen

Warmte-uitslag   

goede persoonlijke hygiëne (douchen, schone kleding) droog houden huid bij aanhouden symptomen arts raadplegen

pijnlijke kramp van (on)willekeurige spieren

   

stoppen belastende activiteiten rust in koele omgeving aanvullen vocht en zout: 1 tot 2 glazen licht gezouten water pas opnieuw belasten na volledig herstel (zeker 24 tot 48 uur)

     



verplaats het slachtoffer naar een koele ruimte. Laat het slachtoffer niet alleen. Laat het slachtoffer plat liggen, benen omhoog of zitten met hoofd tussen benen. Indien misselijk, leg slachtoffer op de zij losmaken kleding en overtollige kleding verwijderen geef licht gezouten dranken als slachtoffer bij bewustzijn is en niet te misselijk verlaag de lichaamstemperatuur: nat sproeien, nat laken, icepacks, wind maken, bewaak de lichaamstemperatuur medische hulp inroepen (ambulance) als slachtoffer zich niet beter voelt na enkele minuten pas opnieuw belasten na volledig herstel (dit kan meer dan een week duren)

door langdurig natte huid verstopte branderige jeukende huid met poriën en zweetkanalen blaasjes

2.

Hittekrampen

zoutgebrek in bloed en spierweefsel door zweetverlies

3.

Eerste hulp

Hitte-uitputting

verslechterd functioneren van de bloedcirculatie door dehydratatie waardoor bloedvoorziening van spieren, hersenen en huid (koeling) lastig op peil is te houden. De bloedvaten verwijden zich en de bloeddruk daalt

bleek vochtig gezicht duizeligheid misselijkheid hoofdpijn onstabiele loop

    

4.

Hitteberoerte

Temperatuurregulatie (hypothalamus) faalt en zweten stopt. Kerntemperatuur wordt extreem hoog (> 41C). Het slachtoffer kan zonder hulp van buitenaf het proces niet omkeren. Een hitteberoerte is levensbedreigend!

   

  

eerste tekenen: zie hitteuitputting rillingen hoge lichaamstemperatuur vreemd gedrag: verward, angstig, slecht aanspreekbaar, prikkelbaar, agressief en andere) hete, droge, rode huid krampen, stuipen verlies van bewustzijn

    

Medische hulp inroepen (ambulance) Verplaats het slachtoffer naar een koele ruimte. Laat het slachtoffer niet alleen. Leg slachtoffer op de rug. Indien misselijk, leg het slachtoffer op de zij Losmaken kleding en overtollige kleding verwijderen Geef licht gezouten dranken als slachtoffer bij bewustzijn is en niet misselijk Verlaag zo snel mogelijk de lichaamstemperatuur: koele omgeving, nat sproeien, nat laken, icepacks, wind maken. Stop met snel koelen als de lichaamstemperatuur onder de 39C komt. Blijf de lichaamstemperatuur bewaken


32

Bijlage 6

Medische begeleiding

Intrede keuring a. Vragenlijst Wanneer een werknemer hittebelastende activiteiten gaat verrichten is het belangrijk van te voren vast te stellen of hij/zij geschikt is voor het uitvoeren van deze werkzaamheden. Dit kan worden vastgesteld door het afnemen van een vragenlijst en het bepalen van een aantal lichamelijke parameters. Een voorbeeld van een vragenlijst is opgenomen in schema b6.1. Bij zwangerschap, vraag 10, mag geen hittebelastend werk worden verricht. b. Medisch onderzoek Daarnaast wordt aanbevolen een medisch onderzoek uit te voeren. Dit moet in ieder geval plaatsvinden wanneer er vragen uit de vragenlijst met 'ja' zijn beantwoord. Speciale onderzoeksaandachtsgebieden zijn het hart en de longen. Voorbeelden van medisch onderzoek zijn opgenomen in schema b6.1. Tevens wordt aanbevolen een medisch onderzoek uit te voeren als: - de medewerker ouder is dan 30 jaar; - er zwaar werk moet worden verricht; - er een snelle stijging van lichaamskerntemperatuur kan plaatsvinden (hoge WBGT of humidex); - er beschermende kleding of adembescherming wordt gedragen.

PAGO Er zijn geen specifieke vragen of klinische onderzoeksmethoden voor het bepalen van chronische effecten van hittebelasting. Daarom hoeft men bij het samenstellen van het PAGO geen rekening te houden met deze belastende factor. Wel dient er periodiek gecontroleerd te worden of de medewerker nog steeds geschikt is voor de hittebelastende werkzaamheden. Dit kan worden meegenomen in het PAGO.


33

Schema b6.1 Voorbeeld vragenlijst voor intredekeuring werknemers die worden blootgesteld aan hitte (ontleend aan ISO 12894) Vragenlijst VERTROUWELIJK

Naam: …………………

Datum:………

Leeftijd: …… jaar

Geslacht: Man / Vrouw

Huidige functie: …………… 1. Heeft u wel eens perioden gehad waarin u last had van flauwvallen of verlies van bewustzijn?

ja 0

nee 0

2. Bent u onder behandeling voor diabetes mellitus of een andere aandoening aan darmen of nieren?

ja 0

nee 0

3. Bent u onder behandeling voor een hart- of vaatziekte of hoge bloeddruk?

ja 0

nee 0

4. Bent u onder behandeling voor een luchtwegaandoening zoals bijvoorbeeld astma?

ja 0

nee 0

5. Bent u ooit behandeld voor een ernstige psychische aandoening of heeft u last van angstaanvallen of depressies?

ja 0

nee 0

6. Bent u onder behandeling (geweest) voor een huidaandoening?

ja 0

nee 0

ja 0

nee 0

ja 0

nee 0

Zo ja, welke? …………………………….. 7. Bent u ooit behandeld in verband met overmatig zweten, bijvoorbeeld sympathectomie? Zo ja, welke? …………………………….. 8. Gebruikt u momenteel medicijnen? Zo ja, welke? ……………………………..


34

9. Heeft u ooit last gehad van ziekte als gevolg van de hitte, zoals bijvoorbeeld flauwvallen?

ja 0

nee 0

Bent u hiervoor in het ziekenhuis behandeld?

ja 0

nee 0

Heeft een dergelijke gebeurtenis zich vaker voorgedaan?

ja 0

nee 0

ja 0

nee 0

Zo ja, beschrijf de gebeurtenis en de omstandigheden ………….. …………………………………………………………………………………

10. Indien vrouw, bent u mogelijk zwanger? Indien het antwoord van vraag 2 t/m 10 met ja wordt beantwoord, wordt een medisch onderzoek uitgevoerd. Medicijngebruik kan normale fysiologische reacties op blootstelling aan hitte beïnvloeden. 11. Hoe vaak doet u aan sport? nooit soms regelmatig dagelijks 0000 12. Hoe vaak drinkt u alcohol? nooit soms regelmatig dagelijks 0000 Overige relevante opmerkingen……………………………………………………. ………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………….


35

Onderzoeksgegevens 1. Lengte …………………cm 2. Gewicht……………….. kg 3. Body mass index (gewicht in kg/(lengte)2 in m2 ………………. % boven of onder aanbevolen gewicht voor de lengte ……………….. 4. Hartslagfrequentie in rust ……………slagen per minuut zittend / liggend 5. Bloeddruk in rust………./…… mmHg zittend / liggend

Medisch (nader) onderzoek 1. ECG 2. Longfunctie 3. Huidonderzoek 4. Conditietest


36

Bijlage 7

Arbothemacahier 1 Werken onder warme omstandigheden

In april 2009 vervangen door Arbo Informatieblad 48.


37

Protocol beheersen warmtebelasting in de papier- en kartonindustrie

Recommend Documents