PROJECTPORTFOLIO AGENTSCHAP ONDERNEMEN NIEUW INDUSTRIEEL BELEID

PROJECTPORTFOLIO

AGENTSCHAP ONDERNEMEN NIEUW INDUSTRIEEL BELEID

Industrie/sector specifiek Bewustmaking

Ervaring

Studie

Bedrijfsbenadering

Vlaggenschepen voor Fabrieken van de toekomst Agoria Vlaanderen Jos Pinte

Snelheid als competitief wapen Agoria Vlaanderen Jos Pinte

Flanders Wiid Farm Offshore Wind Testsite Agoria Vlaanderen Freek Couttenier

Via 7 sleuteltransformaties naar de Generation Composite waardeketens voor de maakindus- Sirris trie van de toekomst Markus Kaufmann Agoria Vlaanderen Jos Pinte

Doorbraken in produc- De FACtory tietechnologie voor Federatie Aluminium Constructeurs een Vlaamse maakin- Etienne Clinquaert dustrie met toekomst Agoria Vlaanderen Jos Pinte Watrasist Federplast.be Geert Scheys

Demo-Disseminatie

Hybride Coatingtechnologie: slimme keuze voor slimme producten Sirris Patrick Cosemans

iMade Plan C Karel Van Acker

Maakindustrie

OMC-OPC Open Manufacturing Campus Bart Wuyts Katalict Agoria Vlaanderen Ingrid Reynaert Netshape van metalen producten als sleuteltechnologie voor massacustomisatie Sirris Benjamin Denayer SuPORT Vito nv Carine Van Hove InnEEPlas Flanders “Plastic Vision Jan Sijnave Change2Micro Flanders “Plastic Vision Jan Sijnave Buildchem Federplast.be Petri Ven

chemie

Bluechem Essenscia Frans Dieryck

Symbiose Essenscia Frans Dieryck

Ontwikkeling Businessplan voor TINAfonds: “Ghent Syngas Cluster & Demonstration Plant” Ghent Bio-Energy Valley Wim Soetaert

Open innovatie cluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie Ghent Bio-Energy Valley Wim Soetaert

CORE BUSINESS to create new value chains of downstream users of thermoplastics FEBEM Werner Annaert BioKatalyse Bio Base Europe Pilot Plant Wim Soetaert

Demoprobio Vito nv Heleen De Wever

Bewustmaking

Ervaring

Studie

Bedrijfsbenadering

Demo-Disseminatie

Buitengevelisolatie met ETICS WTCB Arwen Smits

bouw

Stortklaar beton voor de toekomst WTCB Petra Van Itterbeeck Luchtdicht Bouwen van A tot Z WTCB Filip Dobbels

textiel en hout

Texchem: Duurzame chemie in textiel Fedustria Vlaanderen Bruno Eggermont

Roadmap naar de textiel-, hout- en meubelfabriek van de toekomst Fedustria Vlaanderen Chris De Roock

Netwerk vermarkting van innovatieve producten Fedustria Vlaanderen Katja De Vos

voeding

EFRO Innovatieve hub voor de agrovoedingsindustrie POM - West-Vlaanderen Stefaan Matton

INTERREG Zeetex - Textielproducten voor de zee Centexbel Jan Laperre

SUSTECH: van productietechnologie naar kringlooptechnologie Fedustria Bruno Eggermont Voedselverlies FEVIA Vlaanderen Claire Bosch

Foodinofra FEVIA Vlaanderen Claire Bosch

Food Factory of the Future, transformatie naar de voedingsfabriek van de toekomst Flanders Food Erwin Lamot

Additive Manufacturing: toekomstige sleuteltech voor het opwaarderen van textiel en kunststof Centexbel Karen Deleersnyder

Sectoroverschrijdend Bewustmaking Nieuwe Fabriek van de toekomst VKW Limburg Raf Sluismans Smart Energy Solutions VSGP/Smart Grids Flanders Heidi Lenaerts

Ervaring

Studie

Bedrijfsbenadering

Demo-Disseminatie

Waterstof Waterstofnet Adwin Martens

De KMO 2.0 UNIZO Geert Eggermont

Windkracht 13 Universiteit Gent Lieven Vandevelde

Lead Plant & Lead Companies VOKA Antwerpen-Waasland Erik Van Imschoot Kracht ConnAct Geert Van Hootegem EFRO Interdisciplinaire clusters als opstap naar een kennisgedreven economie POM - West-Vlaanderen Stefaan Matton EFRO FabLabXL: Fabriek van de Toekomst Erasmushogeschool Brussel Luc Van de Velde Elektriciteitscentrale van de Toekomst: vraagsturing bij industriële gebruikers BVBVK Koen Vangoidsenhoven Omni-Mat Clusta vzw Johan Dedeene Virtuele PowerPlant industrieterreinen Lummen Zolder Zuid (VPP LZZ) RKW Holding Ghislain Vanherle Gezonder door Nano Elektronica En Slimme Specialisatie (GENESS) DSP Valley Peter Simkens Bike Valley Race Productions nv - Ridley Bikes Marc Hufkens

Inhoud MAAKINDUSTRIE Vlaggenschepen voor Fabrieken van de Toekomst Snelheid als competitief wapen Flanders Wind Farm - Offshore Wind Testsite Doorbraken in productietechnologie voor een Vlaamse maakindustrie met toekomst WATRASIST Via 7 sleuteltransformaties naar waardeketens voor de maakindustrie van de toekomst De FACtory iMade OMC-OPC (Open Productie Concepten) KATALICT Netshape van metalen producten als sleuteltechnologie voor massacustomisatie i-SuPORT InnEEPlas Change2Micro Generation Composite Hybride Coatingtechnologie: slimme keuze voor slimme producten

7 7 7 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 14 14 15 16

CHEMIE BUILDCHEM BLUECHEM Ghent Syngas Cluster & Demonstration Plant SYMBIOSE Vlaams Verbindingsplatform voor de duurzame valorisatie van hulpbronnen Open innovatie cluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie (BIOCLUSTER) CORE BUSINESS to create new value chains of downstream users of thermoplastics BioKatalyse Demoprobio

17 17 17 17 18 18 19 19 20

BOUW

21 21 22 22

Buitengevelisolatie met ETICS Stortklaar beton voor de toekomst Luchtdicht Bouwen van A tot Z TEXTIEL EN HOUT TEXCHEM Netwerk vermarkting van innovatieve producten Roadmap naar de textiel-, hout- en meubelfabriek van de toekomst ZEETEX: Textielproducten voor de zee SUSTECH: van productietechnologie naar kringlooptechnologie Additive Manufacturing: toekomstige sleuteltechnologie voor het opwaarderen van textiel en kunststof

23 23 23 24 25 26 27

VOEDING VOEDSELVERLIES FOODINOFRA Innovatieve hub voor de agro-voedingsindustrie F3 Food Factory of the Future, transformatie naar de voedingsfabriek van de toekomst

29 29 29 30 31

Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

5

SECTOROVERSCHRIJDEND Nieuwe Fabriek van de Toekomst Smart Energy Solutions Waterstof De KMO 2.0 Lead Plants & Lead Companies KRACHT: Keten Redesign Activeren Cocreëren door Herontwerp van Toeleverketens Interdisciplinaire clusters als opstap naar een kennisgedreven economie FabLabXL: Fabriek van de Toekomst Elektriciteitscentrale van de Toekomst: vraagsturing bij industriële verbruikers Omni-Mat Virtuele PowerPlant Industrieterreinen Lummen Zolder Zuid VPP LZZ Gezonder door Nano Elektronica En Slimme Specialisatie (GENEESS) BIKE VALLEY Windkracht 13


32 32 32 33 34 34 35 35 36 36 37 37 38 39 39

6

MAAKINDUSTRIE Vlaggenschepen voor Fabrieken van de Toekomst Transformatietraject – Bewustmaking - 24 maanden Dit project wil Vlaamse bedrijven uit de maakindustrie met herkenbare voorbeelden aanzetten om zelf concrete stappen te ondernemen om zich te transformeren naar de “Nieuwe Fabriek voor de Toekomst”. Goede voorbeelden van de “ultieme” FvT zijn schaars – maar vele succesvolle bedrijven blinken vandaag al uit in één of meerdere deelfacetten van de FvT. Deze voorlopers zullen als “vlaggenschip” optreden om aan andere Vlaamse bedrijven de weg naar succes voor te tonen. “The future is already here - it’s just not very evenly distributed” (William Gibson) Door al deze individuele best practices samen te leggen zal er een tastbaar en herkenbaar totaalbeeld ontstaan voor de diverse aspecten van de “Nieuwe Fabriek voor de Toekomst”. Het project zal bedrijven stimuleren door hun transformatiedoelen concreet en herkenbaar te maken, door aan te tonen dat dergelijke voorbeelden echt werken en door handvaten aan te reiken om gericht aan de slag te gaan. Op basis van de individuele best practices zal het project de verschillende succes-drivers in kaart brengen en bundelen tot een “framework voor transformatie” dat enerzijds gebaseerd is op real-life praktijkervaringen en anderzijds gekoppeld wordt aan actuele denkkaders rond strategische business-innovatie. Het project wil een 40-tal best practice-bedrijven opsporen, documenteren en in de spotlight zetten. Op basis daarvan wil het vele honderden bedrijven sensibiliseren. Het zal bovendien een 30-tal bedrijven ondersteunen om een eigen concreet transformatietraject op de rails te zetten. Promotor

Agoria Vlaanderen heer Jos Pinte general manager A Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]

Snelheid als competitief wapen Transformatietraject – Ervaringsuitwisseling – 24 maanden Met snelheid kan je in een geglobaliseerde wereld duurzaam de concurrentie verslaan. Dit is de visie achter een tijdgedreven organisatie, waarbij het verkorten van de tijd voor het bedenken, ontwikkelen, produceren en vermarkten van producten de dominante drijfveer voor de ganse organisatie is. Voorlopers bewijzen de kracht van een focus op snelheid om bedrijven écht te transformeren. Vernieuwende methodieken, kennis en ondersteunde technologie zijn beschikbaar, maar zijn in Vlaanderen nog maar bij enkelingen doorgedrongen. Met ervaringsuitwisseling zet dit project Vlaamse bedrijven uit de maakindustrie ertoe aan om hun eerste stappen te zetten en helpt het hen om te transformeren naar “Fabrieken voor de Toekomst” die excelleren qua snelheid en snelheid benutten als competitief wapen. Dit project richt zich op de Vlaamse maakindustrie, een 800-tal productiebedrijven uit de technologische industrie binnen de sectoren “Automobiel”, “Elektrotechniek en ICT”, “Kunststoffen en Composieten”, “Mechatronica”, en “Metalen, Materialen en Metaalproducten”. Deze doelgroep bestaat voor 95% uit kmo’s. Vertrekkende van de opgebouwde ervaring in dit thema bij de twee adviseurs van dit project, realiseert het project een substantiële impact op de toekomst van doelgroepbedrijven door: • 200 industriëlen te sensibiliseren over de kracht van ‘tijdgedreven denken’ als visie. • 100 industriëlen te stimuleren om transformatietrajecten op te zetten door hen ervaringen te laten uitwisselen met voorlopende bedrijven. Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

7

• 25 kruisbestuivingen tussen de bedrijven die starten met transformeren op te zetten en te faciliteren om zo hun transformatie te versnellen. • 20 bedrijven te begeleiden naar derden die bedrijven ondersteunen bij het realiseren van de transformatie, waar nodig met inschakeling van bvb. het TINA-fonds. • 8 tastbare succesverhalen te realiseren binnen het tijdsbestek van dit project van bedrijven die een transformatie doormaken. Promotor


Flanders Wind Farm - Offshore Wind Testsite Transformatietraject - Studie - 12 maanden Offshore windparken zijn de duurzame energiecentrales van de toekomst, met groot potentieel inzake het invullen van de ambitieuze 2020 (en post 2020) energiedoelstellingen, maar vooral ook met groot economisch potentieel voor de Vlaamse industrie. De komende jaren zijn cruciaal voor de doorgroei van offshore windenergie tot een mature en concurrentiële energievorm met grote industriële impact. Vlaanderen beschikt vandaag over een aantal wereldspelers in de waardeketen van de offshore windenergie. Daarnaast is een brede waaier ontstaan van toeleveranciers, van bedrijven die heel specifieke – vaak sterk kennisgedreven - activiteiten hebben ontwikkeld in een bepaalde niche of die de eerste stappen zetten in deze markt. Het gaat hier zowel om bedrijven die actief zijn in de productie en ontwikkeling/bouw van offshore windparken (investeringsfase) alsook om bedrijven die zich richten op de operationele fase (exploitatie en onderhoud). Vandaag wordt de tewerkstelling geschat op 3.175 directe jobs in 2009, met het potentieel om uit te groeien tot een sector van 13.000 jobs in 2020 (bron: Agoria studie 2009). Voorwaarde is dat de Vlaamse bedrijven een significant marktaandeel kunnen behouden en/of verwerven. Testsites in reële omstandigheden (offshore) en op industriële schaal, spelen bij deze doorgroei een centrale rol. De praktijk heeft uitgewezen dat goed uitgeruste experimentele faciliteiten onontbeerlijk zijn voor industriële kennisopbouw en referenties. Dit speelt bij uitstek in de offshore windenergie, waar de noodzaak van innovatie om de totale Cost of Energy heel sterk leeft, maar investeerders in windparken tegelijkertijd de risico’s willen beperken in hun uitbatingsmodel en OEM’s vaak terughoudend zijn ten aanzien van (uitvoerige) testing op (componenten) operationele turbines. Het kunnen testen van Vlaamse innovatieve oplossingen is uitermate belangrijk in die context. Specifiek voor de Vlaamse leveranciers van componenten van offshore windturbines, aanbieders van diensten (O&M), onderzoek en ontwikkeling in Vlaanderen, exploitanten en lokale entrepreneurs, de Vlaamse havens alsook potentiële nieuwe buitenlandse investeerders is de ontwikkeling van een offshore testveld (of testing at site) een heel belangrijke ‘enabler’ om een sterke positie van Vlaanderen in de zich snel ontwikkelende Europese en mondiale offshore windenergiesector te bereiken, te handhaven en te versterken. De grote nood aan testcapaciteit wordt ook internationaal erkend. De studie Flanders Wind Farm – Offshore Test Site (ingediend door Agoria en haar partners Sirris, 3E, Rebel en Stibbe) beoogt concreet de transformatie Vlaamse industrie via het maximaliseren van de industriële return voor Vlaanderen ingevolge de internationale groei van de markt van de offshore windenergie, en dit door middel van het opzetten van een Vlaamse state-of-the-art offshore testsite (kennisverankering en commerciële referenties) met geïntegreerde en gerichte aanpak over de volledige waardeketen. De beoogde testsite kadert in het bredere Flanders Wind Farm project, dat werd ingediend in het kader van de Staten Generaal voor de Industrie door Agoria samen met het innovatieplatform Generaties. Promotor

Agoria heer Freek Couttenier adviseur A Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]


8

Doorbraken in productietechnologie voor een Vlaamse maakindustrie met toekomst Transformatietraject - Studie - 18 maanden Dit studieproject beoogt om voor de Vlaamse maakindustrie meer specifieke visieteksten (als aanvulling op de visietekst “Witboek Nieuw Industrieel Beleid”) op te stellen waarmee Vlaamse bedrijven en gerelateerde organisaties een belangrijke transformatie op het gebied van World Class Productiemiddelen kunnen initiëren. De studie start met het uitklaren van de state-of-the-art en toekomstvisies voor 5 categorieën van productietechnologieën met grote impact op de Vlaamse maakindustrie: afnemende bewerkingen, opbouwende (additieve) productie, omvormende bewerkingen, assemblage en hybride technologieën. Aan de hand van Technology Readiness Levels (TRL) wordt de ontwikkelingsstatus van een technologie beoordeeld. Vanuit het overzicht van productietechnologieën worden verschillende werkgroepen opgestart om samen met doelgroepbedrijven de opportuniteiten binnen de Vlaamse Maakindustrie te detecteren. Binnen de studie wordt het scoringsmechanisme Market Readiness Level (MRL) ontwikkeld waarbij het valorisatiepotentieel voor Vlaanderen van een technologie in kaart gebracht wordt. Het toekennen van TRL en MRL niveaus leidt tot de selectie van een groep technologieën met grootste potentieel voor de Vlaamse maakindustrie. Dit leidt tot één overkoepelend actieplan “World Class Productiemiddelen”. Promotor


WATRASIST Transformatietraject - Studie - 13 maanden Het studie-project/voorstel WATRASIST (WAARDEKETEN-TRANSFORMATIE VIA/ MET KUNSTSTOF/RUBBER/ (K+R) OPLOSSINGEN VOOR ASSISTIEVE TECHNOLOGIE (AT) (EIND)PRODUCTEN ) Het betreft een 15 maand lopend project (studie) , gericht op het detecteren , prioritiseren , detailleren en daadwerkelijk coachen van waardeketen-partnering opportuniteiten ( dit laatste via een 10-tal concrete cases ) tussen de Kunststof-en Rubberverwerkende bedrijven in Vlaanderen en eindmarkten m.b.t. Assistieve Technologie ( accent op fysieke producten ).Tevens worden hieruit bredere “lessons learned” en aanbevelingen gegenereerd voor de betrokken sectoren en voor de beleidsmakers desbetreffend .Het project wordt gezamenlijk aangepakt door federplast.be, Flanders’ PlasticVision en InHam vzw. Promotor

Federplast.be heer Geert Scheys secretaris-generaal A Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]


9

Via 7 sleuteltransformaties naar waardeketens voor de maakindustrie van de toekomst Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 36 maanden Een studie van Agoria identificeerde samen met toonaangevende bedrijven zeven sleuteltransformaties voor de Vlaamse Maakindustrie. Om deze sleuteltransformaties succesvol in praktijk om te zetten, wordt de Maakindustrie geconfronteerd met grote uitdagingen: 1. Niet enkel individuele bedrijven dienen te transformeren maar wel de gehele waardeketen. 2. De ‘abstracte’ transformaties moeten omgezet worden in concrete businessplannen. 3. Transformeren vraagt om een totaalaanpak (technologie, bedrijfsmodel en arbeidsorganisatie) Het project hanteert de aanpak Collectief Transformeren waarbij bedrijven en waardeketens samen een Strategisch TransformatiePlan (STeP) uitbouwen. Via een FvT bedrijfsscan wordt de kloof tussen de huidige situatie en de Fabriek van de Toekomst duidelijk voor zowel individuele bedrijven als waardeketens. De collectieve aanpak via boot camps, een ondernermersclub en interactief ervaringsplatform laat toe dat bedrijven van elkaar leren en elkaar inspireren. Bedrijven zullen zo versneld en succesvol transformeren. Binnen het project werken Sirris, Flanders Synergy en Universiteit Antwerpen samen om via de ‘magische driehoek’ (technologie – bedrijfsorganisatie – arbeidsorganisatie) bedrijven te ondersteunen in een totaalaanpak van de transformatie(s). Het project heeft tot doelstelling 40 bedrijven te voorzien van een STeP waarvan er 20 tijdens of kort na afloop daadwerkelijk transformeren tot topondernemingen of ‘lead plants’ binnen de Maakindustrie. Deze succesverhalen zullen inspirerend werken voor de verder transformatie van de Maakindustrie. Promotor


De FACtory Open productie - Bedrijfsbenadering - 36 maanden De FAC wil met de FACtory de bedrijven actief in de gevelbouw en gevelbekleding een platform aanbieden om open innovatie succesvol te stimuleren en te implementeren. De FACtory zal een kader creëren waar een wisselwerking ontstaat tussen de hoogtechnologische industrie, de verwerkende industrie en de voorschrijvers om pro-actiefvernieuwingen te stimuleren en de sector te wapenen voor de toekomst. Deze oplossingen moeten leiden tot richtlijnen gerespecteerd door de gevelbouwer en van dien aard zijn dat ook voorschrijvers en controleorganismen er naar verwijzen. De FACtory zal een katalysator zijn in het innovatieve ecosysteem en ervoor zorgen dat de ondernemers actief in deze sector de technologische uitdagingen waar ze in de directe toekomst voor staan niet uit de weg gaan en hun bedrijven nog beter wapenen tegen concurrentie uit (niet)- Europese landen en zo hun verankering in Vlaanderen versterken en de tewerkstelling vrijwaren. De Vlaamse constructeur staat momenteel zwak t.o.v. de buitenlandse concurrentie, zeker als op innovatievermogen aankomt. Het is slechts door de handen in elkaar te slaan, de problemen te delen en oplossingen samen te implementeren dat de Vlaamse gevelbouwers inhaalbewegingen kunnen uitvoeren. In een later stadium is het de bedoeling deze richtlijnen ook te laten gebruiken door de brede doelgroep van bouwbedrijven en de verandabouw. Dit wordt belangrijk eens innovaties uit de industriële gevelbouw, geheel of gedeeltelijk overgenomen worden door de particuliere bouw of verandabouwers. Op dat moment zal een disseminatie naar deze doelgroep ook mogelijk zijn. Promotor

Federatie Aluminium Constructeurs (FAC) heer Etienne Clinquart voorzitter Rozenlaan 36 8460 Oudenburg [email protected] Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

10

iMade Open productie – Bedrijfsbenadering – 24 maanden iMade is een project dat als doelstelling heeft het vormen van een regionaal netwerk waarbij cutting edge technologie en gedeelde infrastructuur flexibel worden ingezet om lokale productie-op-maat en snelle, veelvuldige productie van kleine volumes mogelijk te maken. Het geeft aanleiding tot het veel beter inspelen op de reële lokale vraag, met meer oog voor sociaal-maatschappelijk trends. Daarom luidt de centrale probleemstelling van iMade: hoe kan de industriële productie in Vlaanderen lokaal en duurzaam worden ingebed voor een productie-op-maat? Een belangrijk aandeel toekomst van de Vlaamse maakindustrie ligt volgens PLAN C dus in de meervoudige nicheproductie (Long Tail) waarbij snel en flexibel wordt ingespeeld op de lokale vraag. Maar dat moet ook duurzaam kunnen. Van meet af aan zet iMade in op een duurzaam materialengebruik. Het sluiten van de kringlopen is van strategisch belang voor Vlaanderen. Voor iMade start dat proces bij de design van producten die lokaal kunnen worden gemaakt door slimme verbindingen te maken tussen rapid manufacturing en het inzetten van doelgroepmedewerkers. Daarom is iMade een ‘B-2-B-2-C’ project omdat het er op is gericht de slimme en duurzame productie van nicheproducten die inspeelt op de lokale vraag van consumenten (massa customisatie) mogelijk te maken in een regionaal en sociaal verankerd open productiemodel. Zo ontstaat er een nieuwe relatie tussen de klant en het bedrijf. Het open productie model staat ook veel sneller een activiteit in de maakindustrie op te starten en op te schalen. Zo geeft iMade Vlaanderen een geheel nieuw, inclusief en uitdagend perspectief voor de maakindustrie. Promotor

Plan C heer Karel Van Acker voorzitter Stationsstraat 110 2800 Mechelen [email protected]

OMC-OPC (Open Productie Concepten) Open productie – Bedrijfsbenadering – 36 maanden Vzw OMC ambieert een cruciale rol in de transitie van de Vlaamse industriële productie. Hiertoe zullen verschillende invullingen gegeven worden aan het concept van Fabriek van de Toekomst (FvT). Meer specifiek wordt zeer sterk ingezet op de creatie van een dynamiek bij de bedrijven door deze te inspireren, te motiveren én te overhalen om nieuwe productieconcepten te introduceren. Het uittekenen van productieconcepten en deze op een actieve wijze ingang doen vinden bij de bedrijven, daar wenst vzw OMC zich met dit project op toe te leggen. In een eerste fase worden technische evoluties en marktmogelijkheden op nationaal en internationaal vlak in kaart gebracht. Deze combinatie – een zicht op vraag én aanbod – vormt de basis voor de tweede fase in het project. Tijdens deze fase zoekt vzw OMC op systematische wijze naar nieuwe, waar mogelijk crosssectorale, invalshoeken die moeten resulteren in vernieuwende open productieconcepten. We hanteren daarbij 4 verschillende methodieken: • Ontwikkeling van actuele productieconcepten • Ontwikkeling van clusters • Versnellen van industriële productie vanuit onderzoeks/kennisinstellingen (spin offs) • Ontwikkeling van gemeenschappelijke productiesites. Alle productie concepten zullen tegen het licht gehouden worden om na te gaan of ze toets van duurzaamheid doorstaan. Ecodesign vormt een inherent deel van het ontwikkelproces. Meer nog: duurzaamheid zal een driver zijn in het zoeken naar nieuwe productieconcepten.


11

Tot slot wenst vzw OMC uitdrukkelijk een prominente rol te vervullen als showcase waarbij de behaalde resultaten en kennisopbouw verder kunnen benut worden in Vlaanderen. Promotor

SPK heer Bart Wuyts directeur Campus Blairon 714 2300 Turnhout [email protected]

KATALICT Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering – 30 maanden Software en ICT zijn één van de belangrijkste speerpunten voor innovatie in veel industriële sectoren en dienstensectoren. De doelgroep van dit project zijn precies die software intensieve product bouwers in Vlaanderen en bestaat uit meer dan 1.100 Vlaamse bedrijven. Software product bouwers hebben echter een unieke plaats in de maakindustrie. In tegenstelling tot bedrijven die nietsoftware producten bouwen is er veel minder afscheiding tussen het ontwerpproces en het productieproces. De korte procestijd tussen de productie en het ontwerp zorgt ervoor dat de impact van de juiste ontwerpmethodiek en ontwerpmethodologie cruciaal is. Software product bouwers zijn onderhevig aan constante transformaties, die vaak razendsnel moeten worden doorgevoerd omwille van markt en technologie evoluties. Het inzetten van de juiste software product development technologieën ter ondersteuning van die transformaties is dan ook cruciaal om significante vooruitgang te maken zowel wat betreft groei, maturiteit en potentieel van de onderneming. De kunst bestaat er dan ook in om de juiste sleuteltechnologie in te zetten voor de specifieke situatie van de software product bouwer. Dit is voor de bedrijven uit de doelgroep een existentiële uitdaging. Het onderliggend voorstel KATALICT biedt een unieke oplossing gebaseerd op jarenlange ervaring van Agoria en Sirris met deze doelgroep en problematiek. Door gebruik te maken van een bewezen methodologie, gecombineerd met diepgaande kennis van de sleuteltechnologieën en een on-line adviseringsplatform zal 20% van de doelgroep in een periode van 2 jaar getransformeerd worden. KATALICT wil deze significante impact realiseren zonder evenwel het belang van individuele begeleiding te verwaarlozen. Deze opschaling zal worden gerealiseerd door persoonlijke coaching zoveel mogelijk te combineren met de inzet van specifieke sociale media. Promotor:

Agoria mevrouw Ingrid Reynaert August Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]

Netshape van metalen producten als sleuteltechnologie voor massacustomisatie Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering – 36 maanden Massacustomisatie, duurzaam produceren en flexibiliteit zijn belangrijke toekomsttrends voor Europa en de Vlaamse maakindustrie. Hierdoor moeten bedrijven het DNA van hun productieapparaat wijzigen. De integratie van innovatieve netshape processen in het productieapparaat van metaalbewerkers biedt groot potentieel om de benodigde productflexibiliteit economisch en met korte levertermijnen te realiseren. Recente technologische ontwikkelingen van het spuitgieten van metalen onderdelen (MIM) laat nu ook kleine series toe. Het opschalen van Additive Manufacturing (AM) verlegt de grenzen van enkel stuk naar kleine series.


12

De individuele en collectieve bedrijfsbenadering in het project ruimt barrières op voor de integratie van deze netshape technologieën in traditionele productie systemen: het creëert een toekomstvisie, brengt de nodige kennis bij, overwint de risicoaversie en ondersteunt clustervorming. Hiermee initieert het transformatie van de productieapparaten zodat ondernemers beter kunnen inspelen op de trend van massacustomisatie en duurzaam produceren. Het laat hen bijvoorbeeld toe om met een assortiment van gecustomiseerde producten creatief in te spelen op nieuwe markten of om hun waardeketens te herconfigureren. Promotor

Sirris heer Benjamin Denayer Business Development & Innovation Celstijnenlaan 300C 3001 Heverlee [email protected]

i-SuPORT Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering – 36 maanden Binnen i-SuPORT project wordt via een gerichte bedrijfsbenadering, en met de haven- en scheepgebonden industrie als doelgroep, het inzetten van enkele sleuteltechnologieën op gang gebracht. Concreet gaat het over laserherstellassen en laserreinigen, innovatieve maar niettemin beschikbare technologieën die een duurzaam en economisch alternatief bieden voor de huidige herstel- en reinigtechnieken. De toepassing van de technologie wordt gedurende de looptijd van het project effectief toegepast op typische onderdelen uit de doelsector (assen, rotors, swivels, plunjers, draaikegelventielen, veiligheidskleppen, …): elk deelnemend bedrijf zendt een 3-tal stukken in. en volgt de werkzaamheden inline. Economische, ecologische en technologische parameters worden nauwkeurig gelogd, en laten een vergelijk met de klassieke herstel- en reinigingstechnologieën toe en met de nieuwkoop-optie. Bovendien worden door de werkwijze en het samen-volgen ook leermomenten gecreëerd. De inschakeling van de sleuteltechnologie is geen evidente zaak op zich voor elk individueel bedrijf. Een meer collectieve benadering binnen de scheepsherstelsector, waarbij inspanningen gebundeld worden en alle spelers in de keten betrokken worden, dringt zich op. Zo’n samen-aanpak biedt bovendien meer kans op slagen en laat toe om stapsgewijs de transformatie door te voeren. Het project sluit dan ook af met een business case / haalbaarheidsstudie voor een geclusterd concept. Voor wat betreft infrastructuur en werkkrachten. Op die manier biedt het project tevens uitzicht op innovatieve arbeidsorganisatie. Tijdens het project zal ook het potentieel van de beschouwde sleuteltechnologie duidelijk worden: het potentieel reikt tot ver voorbij de sectorgrenzen van de haven- en scheepgebonden doelgroep en geeft uitzicht op vernieuwing in een groot aantal van de industriële productie. De partners zijn: haven- en scheepsgebonden bedrijven, VITO, Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Sirris. Promotor

Vlaamse Instelling voor technologisch Onderzoek mevrouw Carine Van Hove Coördinator kmo-werking Boeretang 200 2400 Mol [email protected]


13

InnEEPlas Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering – 36 maanden Het voorliggend project: InnEEPlas – Innovatieve Speerpunttechnologieën voor Energie-Effectiviteit & Efficiëntie in het kunststofverwerkingsproces, beoogt een aantal speerpunt-technologieën mbt. koeling en restwarmterecuperatie rond het kunststofverwerkingsproces zelf, beter bekend te maken en ingang te doen vinden bij onze Vlaamse kunststofverwerkende sector. De kunststofverwerkende sector is een zeer belangrijke sector voor Vlaanderen (400 à 450 bedrijven, meestal kmo’s) die moeten functioneren in een zeer competitieve internationale omgeving . Het energiedeel van een kunststofproduct bedraagt tussen de 5% en 10% van de totale product kostprijs , een gerichte “impuls”-actie (zoals reeds gebeurd in de ons omringende Europese landen, eg. British Plastics Federation/BPF) kan daarom een sterke productiviteitsimpuls betekenen. Door het kmo-karakter (eerder KO) van de Vlaamse kunststofverwerkende sector zijn de meeste energie-initiatieven tot nu vrij generiek (verwarming, verlichting, …) en laten ze de voornaamste bron van energieverbruik, nl. het kunststofverwerkingsproces zelf , in de meeste gevallen vrij onaangeraakt. Daarenboven heeft België (en dus ook Vlaanderen) zich ingeschreven in de Europese sector-afspraken EUPlasVoltage, welke tegen 2020 belangrijke energiebesparingen verwezenlijkt willen zien. Er zijn echter een set van speerpunttechnologieën en concepten voorhanden welke aan dit laatste kunnen remediëren, ze vereisen echter een goede samenwerking tussen “energie-experten” en “kunststofverwerkings-proces” experten . De focus van deze bestaande (doch voor Vlaanderen relatief nieuwe technologieën) ligt op opwarming/koeling/restwarmterecuperatie. Met dit driejarig project van Bedrijfsgerichte Actie wil Flanders’ PlasticVision en zijn partners (Sirris en federplast.be) een sterke impuls geven naar de sector, er is hiertoe een gebalanceerd projectprogramma uitgewerkt van “brede promotie”, “demonstratoren”, “collectieve ervaringsuitwisseling” en “bedrijfsindividuele begeleiding & coaching”. Promotor

Flanders’PlasticVision heer Jan Sijnave Etienne Sabbelaan 51 8500 Kortrijk [email protected]

Change2Micro Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering – 36 maanden Change2Micro: Microverwerking van kunststoffen Dit projectvoorstel bouwt verder op een Toekomstverkenning geïnitieerd door Flanders’ PlasticVision rond “microverwerking van kunststoffen in Vlaanderen” (voorjaar 2012). In tegenstelling tot vele buitenlandse kunststofverwerkende sectoren heeft de Vlaamse kunststofverwerkende sector in de voorbije 10 jaren niet de “transitie” gemaakt naar microverwerking (micro-manufacturing) leidend naar kleinere en meer nauwkeurige producten met hogere toegevoegde waarde (eindtoepassingen: micro-electronica, biomedische , microfluidics, fotonica , …) In deze Toekomstverkenning werden twee mogelijke knelpunten aangepakt, nl. • Zijn er voldoende interessante markten voor microverwerking van kunststoffen , welke laatste toegankelijk zijn vanuit Vlaanderen? • Zijn deze markten toegankelijk vanuit een kmo/kunststofwereld (mits adequate partnering)? Het positieve antwoord op deze vragen, resulterend uit deze Toekomstverkenning (en hierin omstandig gedocumenteerd) leidt ons nu naar de volgende stap (dit voorliggend projectvoorstel) om via een 10-tal goed gekozen en ondersteunde Vlaamse Business-case de transformatie van de Vlaamse kunststofverwerkende sector, richting microverwerking, concreet handen en voeten te gaan geven, hiervoor liggen de volgende knelpunten op tafel, welke we via een goed ondersteund “Bootcamp-type” project-programma wensen aan te pakken: • Ondernemers (Vlaamse kunststofverwerkers/kmo’s) hebben te weinig toegang tot OEM’s en tot Hogescholen/Universiteiten • OEM’s kennen onvoldoende de competenties, mogelijkheden en ideeën van de Vlaamse kunststofverwerkers en “sourcen” daarom dikwijls nog micro-onderdelen uit kunststof in Azië of Amerika. Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

14

• Onderzoekers (promovendi , Universitaire TTO’s , …) hebben te weinig toegang tot kmo’s, afnemers, • Naast de pure technologie-shift (“Micro”) zal ook een coaching van de betrokken kmo’s dienen te gebeuren naar business-modellen, partnering, nieuwe competentie-opbouw, en dgl. welke met micro-manufacturing verband houden. De detectie, coaching en creatie van een 10-tal Vlaamse Business Cases (en de werving en communicatie hierrond) in dit verband zal op zijn beurt als een “versneller” werken naar andere geïnteresseerde Vlaamse kunststofverwerkende bedrijven, waardoor de “micro-gerelateerde” transitie-agenda in een hogere versnelling kan worden geschakeld. Flanders’ PlasticVision wil dit ambitieuze, doch high-impact, project uitvoeren via een AO-Bedrijfsgerichte benadering, en met Sirris, VUB (B-Phot , FMMC) en UGent (CMST, PBM-Ugent) als uitvoerende partners. Promotor

Flanders’PlasticVision heer Jan Sijnave Etienne Sabbelaan 51 8500 Kortrijk [email protected]

Generation Composite Sleuteltechnologieën – Demo-disseminatie – 24 maanden Generation Composite gaat over de demonstratie van sleuteltechnologieën voor het snel, groen en flexibel verwerken van composietmateriaal. Composietmateriaal maakt het product van de toekomst mogelijk door gebruik van lichter materiaal voor betere energieefficiëntie, betere prestaties, meer vormvrijheid of zelfs een unieke combinatie van eigenschappen. Om het composieten product van de toekomst aan te maken zijn fabrieken van de toekomst nodig. Vlaanderen blijft hier achter. Waar we in Duitsland, Frankrijk, Engeland en Nederland een hoogperformante industrie voor hoogperformante producten zien, is bij veel Belgische bedrijven de drempel van arbeidsintensieve, langzame en vervuilende productieprocessen nog niet overwonnen. Generation Composite selecteert een reeks sleuteltechnologieën in het buitenland en toont ze op basis van een geïntegreerde demonstrator aan de lokale industrie. De sleutelwoorden voor de gekozen doorbraaktechnologieën zijn snellere, groenere en flexibelere productie. We willen technologieën tonen die een snellere productie toelaten dan de klassieke hand layup, technologieën die een groenere, milieuvriendelijke productie toestaan door middel van gesloten maltechnologieën, en technologieën die ruimte maken voor een flexibele productieomgeving dankzij herconfigureerbare mallen en goedkopere prototypes. De demonstrator en de daaraan verbonden workshops zullen niet alleen de verwerkers van composieten ondersteunen. Tijdens de disseminatiefase is ook een roadshow voorzien langs verschillende Vlaamse OEM’s. De roadshow brengt de disseminatie tot in het hart van de doelgroepbedrijven. Daarbij zal de demonstrator de deuren naar nieuwe markten openen. Promotor

Sirris heer Markus Kaufmann Lab manager SLC-Lab A.Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]


15

Hybride Coatingtechnologie: slimme keuze voor slimme producten Sleuteltechnologieën – Demo-disseminatie – 24 maanden Oppervlaktebehandelingen met de hybride coatingtechnologieën bieden het potentieel tot disruptieve productinnovaties. Toch aarzelen onze doelgroepbedrijven om te investeren in of aan de slag te gaan met de nieuwe technologie. Niet enkel de technologische haalbaarheid maar ook factoren zoals proceskennis, valorisatie, wijzigingen in bedrijfscultuur, marktpotentieel en/of veiligheid zijn essentieel om deze valley-of-death te overbruggen. De beoogde sleuteltechnologieën zijn: • Hybride vacuumtechnologie waarbij industrieel al toegepaste coatingtechnieken (vb. PVD arc sputtering, magnetron sputtering, en PECVD) in-situ gecombineerd kunnen worden met elkaar en met de allernieuwste ontwikkelingen in dit domein, zoals oxide-magnetron sputtering en de Hipims-technologie. Met Hipims is het bv. voor de eerste maal mogelijk om PVD coatings aan te brengen op interne productoppervlakken. • Hybride nat-chemische nanotechnologie waarbij de incorporatie van nanodeeltjes en de combinatie van organische en anorganische onderdelen tot innovatieve en gecombineerde oppervlakte-eigenschappen leiden. • De combinatie van bovenstaande technieken. Dit project zet bedrijven aan om via demonstratoren op actuele producten te ervaren hoe de sleuteltechnologieën met nieuwe functionele en smart oppervlaktebehandelingen leiden tot productvernieuwing en differentiatie. Naast het ondersteunen van de bedrijven in de kennisopbouw zijn de sleuteltechnologieën op semi-industriële schaal beschikbaar in het Smart Coating Application Lab en staan deze ter beschikking van de bedrijven met begeleiding van onze experten. Door deze laagdrempelige toegang en ondersteunde hands-on aanpak verwerven de bedrijven technologische en niet-technologische kennis over de impact van een implementatie van de sleuteltechnologie in hun bedrijf. Via ervaringsuitwisseling door en voor de bedrijven worden steeds meer bedrijven aangezet om na te denken welke impact de sleuteltechnologie voor hen kan hebben. De beoogde doelgroep van dit project omvat bedrijven in alle sectoren van de maakindustrie die gebruik maken van metalen, kunststoffen of composietmaterialen als basismateriaal of procesonderdeel. Promotor

Sirris heer Patrick Cosemans Leider projecten A.Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]


16

CHEMIE BUILDCHEM Transformatietraject - Bewustmaking - 24 maanden Het project rond het thema “Kunststoffen en bouwchemicaliën voor duurzamere bouwwerken”, kortweg BUILDCHEM, wil bedrijven, met nadruk op kmo’s, uit de hele waardeketen ‘bouw’ actief en intensief begeleiden om voorbereid te zijn voor de transitie naar een Fabriek van de Toekomst waarin open innovatie en samenwerking doorheen de keten centraal staan. Hierbij wordt door de fabrikanten van kunststof bouwmaterialen (Federplast.be) en bouwchemicaliën (Detic, IVP) samengewerkt met Essenscia en de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB). Hierdoor is de hele waardeketen van producent van grondstoffen tot en met eindgebruiker betrokken. BUILDCHEM wil door intensieve begeleiding van bedrijven het kennisniveau van de bedrijven uit de bouwsector over materiaalkringlopen en duurzame productinnovatie met kunststoffen en bouwchemicaliën op peil brengen en samenwerking tussen producent, leverancier, professionele gebruikers en voorschrijvers stimuleren via Demonstration Labs, proeftuinen en het ontwikkelen van Advanced Market Concepts. Hierdoor wordt een economische verankering van deze belangrijke, maar kwetsbare sector in Vlaanderen verzekerd, die 10% vertegenwoordigt van de omzet van de ‘chemiesector’ (5 miljard euro). Promotor

Federplast.be heer Petri Ven sr advisor bouw en normalisatie Auguste Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]

BLUECHEM Open productie - Studie - 18 maanden De studie BLUECHEM onderzoekt of een groene chemie incubator/accelerator op de Blue Gate Antwerp site (het vroegere Petroleum Zuid) de geschikte locatie is en technisch en economisch haalbaar is. De studie wordt uitgevoerd door Essenscia (de industriefederatie voor chemie, life sciences en kunststoffen) en stad Antwerpen. Er wordt overlegd met alle Vlaamse stakeholders en maximaal internationaal gebenchmarkt. De studie zal na 1,5 jaar een realiseerbaar businessplan met een implementatie actieplan afleveren dat de incubator/accelerator eind 2016 moet realiseren. Promotor

Esscenscia heer Frans Dieryck gedelegeerd bestuurder A Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]

Ghent Syngas Cluster & Demonstration Plant Transformatietraject - Studie - 12 maanden Het doel van het project omvat het ontwikkelen van een businessplan voor het TINA-fonds en het opvolgen van de aanvraag bij PMV. Dit project heeft als doel het ontwikkelen en demonstreren van een nieuwe innovatieve technologie om syngas, een mengsel van koolmonoxide en waterstofgas, om te zetten naar groene chemicaliën, duurzame brandstoffen en groene stroom. Hiertoe zal een demonstration plant worden gebouwd in de Bio Base Europe Pilot Plant te Gent om het proces te optimaliseren, op te schalen en te demonstreren op pilootschaal. Een consortium van verschillende bedrijven zal de nieuwe technologie ontwikkelen en demonstreren Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

17

binnen het “Ghent Syngas Cluster” in de haven van Gent. Het ontwikkelde proces zal de uitstoot van CO2 aanzienlijk reduceren en zo de opwarming van de aarde tegengaan. De technologie kan zeer breed worden toegepast en moet leiden tot commercialiseerbare technologie die wereldwijd kan worden toegepast. Promotor

Ghent Bio-Energy Valley heer Wim Soetaert voorzitter Coupure links 653 9000 Gent [email protected]

SYMBIOSE Vlaams Verbindingsplatform voor de duurzame valorisatie van hulpbronnen Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 24 maanden “SYMBIOSE creëert in Vlaanderen eindelijk een door alle stakeholders gedragen matchmaking service platform voor de valorisatie van, in eerste instantie, industriële afval- en nevenstromen maar in een later stadium alle andere resources (restwarmte, (innovatie) infrastructuur, logistiek, reservematerialen, personeel, …). SYMBIOSE creëert een permanent Vlaams Platform dat maximaal onafhankelijk moet worden van publieke (subsidie)inkomsten. Het zal een grote internationale hefboom creëren naar de EU programma’s en daarbuiten rond resource effectiveness (OESO en EU Horizon 2020 Resource Management projecten). Verschillende EU landen ambiëren bovendien een ‘Industrial Symbiosis’ afdeling (KIC) in het Europees Instituut voor Technologie, waaraan SYMBIOSE zal kunnen participeren.” Promotor

Essenscia heer Frans Dieryck gedelegeerd bestuurder Reyerslaan 80 1030 Brussel [email protected]

Open innovatie cluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie (BIOCLUSTER) Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 36 maanden Het doel van BIOCLUSTER is de transitie van de Vlaamse industrie naar een duurzame, biogebaseerde economie. Het project wordt gedragen door Ghent Bio-Energy Valley, FlandersBio en Essenscia en technologisch ondersteund door de Bio Base Europe Pilot Plant. Dit project richt zich voornamelijk op bedrijven uit de agro-industrie (suikerindustrie, zetmeelindustrie, vetverwerkers, plantaardige olie-industrie), de technologieontwikkelaars (industriële biotechnologie, groene chemie), en de traditionele chemiesector. Centraal in het project staat de ontwikkeling van nieuwe economisch en ecologisch rendabele waardeketens rond productgroepen die een sleutelrol vervullen in de biogebaseerde economie: bioplastics, biodetergenten, biomaterialen, biosolventen en biosmeermiddelen. Hiervoor zal sectoroverschrijdend gewerkt worden in thematische werkgroepen, waarbinnen de bedrijven op zoek gaan naar nieuwe waardeketens die op korte termijn kunnen geïmplementeerd worden en een meerwaarde bieden voor de deelnemende bedrijven. De werkgroepen zullen op technologisch gebied ondersteund worden door een ‘open innovatie campus voor de biogebaseerde economie’, die ook tijdens dit project zal opgericht worden. Voor het uitbouwen van deze campus zullen strategische partnerschappen aangegaan worden met kennisinstellingen en technologieleveranciers, zodat op elk moment snel en gericht oplossingen kunnen aangeboden worden. Deze open innovatie campus zal fungeren als katalysator voor de ontwikkeling van nog meer nieuwe biogebaseerde waardeketens in Vlaanderen en zal tevens zorgen voor de continuïteit van BIOCLUSTER na afloop van het project. Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

18

Het project wordt ondersteund door brede sensibiliseringsacties rond de biogebaseerde economie, en de behaalde resultaten zullen via verschillende communicatiekanalen breed verspreid worden. Het voorstellen van succesverhalen uit het project moet andere bedrijven motiveren om ook de omschakeling naar de biogebaseerde economie te maken. Promotor

Ghent Bio-Energy Valley heer Wim Soetaert dagelijks bestuurder Coupure Links 653 9000 Gent [email protected]

CORE BUSINESS to create new value chains of downstream users of thermoplastics Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 36 maanden Dit bedrijfsgericht benaderingsproject beoogt de transitie binnen de industriële waardeketens die gerecycleerde materialen aanleveren en/of inzetten voor de productie van kunststoffen en/of textielvezels. Kenmerkend voor deze transitie is het integraal beheer en de beheersing van de diverse zorgaspecten (productkwaliteit, productveiligheid en milieu) bij de diverse processen (ophalen, zuiveren, recycleren, produceren, toepassen) en dit niet alleen op individueel bedrijfsniveau maar ook binnen en tussen de toelevering- en waardeketens. Het integraal beheer en beheersen op ketenniveau zijn essentiële elementen binnen het “CORE BUSINESS MODEL”. Dit model steunt op het “COntrolled REecycling”-model binnen de volledige waardeketens. De transparantie en het volledig naspeurbaar maken en van de doorgevoerde producten procescontroles op ketenniveau zijn noodzakelijk voor het waarborgen van de productkwaliteit en voor het reduceren van de milieu-impact van de industriële activiteiten. Het beter en vollediger karakteriseren en exploiteren van de verschillende materiaalstromen zijn daarbij zeer belangrijke parameters. Door het toepassen van het CORE BUSINESS MODEL kan het vertrouwen in polymere producten, waarin gerecycleerde grondstoffen op een gecontroleerde wijze verwerkt zijn, sterk toenemen, kunnen de materiaalketens optimaal gesloten worden en kunnen er ook nieuwe waardeketens ontstaan. Door het implementeren van het CORE BUSINESS MODEL wordt een duurzame vergroening van het productiesysteem mogelijk. Promotor

FEBEM heer Werner Annaert algemeen directeur Esplanade 1-bus 87 1020 Brussel [email protected]

BioKatalyse Sleuteltechnologieën - Bedrijfsbenadering - 24 maanden Dit project heeft tot doel biokatalyse als ‘Key Enabling Technology’ beter bekend te maken en ingang te doen vinden in de traditionele chemische industrie. Biokatalyse is een technologie die gebruik maakt van enzymen om chemische reacties te katalyseren of versnellen. Doelgroep van dit project is hoofdzakelijk de Vlaamse chemische industrie, die tot op heden nog hoofdzakelijk conventionele chemische synthesetechnieken gebruikt. Biokatalyse vormt één van de twee pijlers binnen de industriële Biotechnologie, een sleuteltechnologie voor de omschakeling naar de biogebaseerde economie. Vervanging van traditionele chemische processen door biokatalytische processen leidt typisch tot een Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

19

verminderd energieverbruik, een verhoogd rendement, grotere reactieselectiviteit en zuiverheid van het eindproduct en de productie van beduidend minder afvalstoffen. Bijgevolg kan biokatalyse bijdragen tot de vergroening van de chemische industrie. Het project omvat drie belangrijk luiken: • Het in kaart brengen van de belangrijkste chemische processen binnen de traditionele chemie die in aanmerking kunnen komen voor vervanging door biokatalyse; • Het identificeren en uitwerken van biokatalytische alternatieven voor deze processen; • Het implementeren van de uitgewerkte alternatieven bij individuele bedrijven. Bij de uitvoering van het project zal tevens beroep gedaan worden op erkende experten uit binnen- en buitenland met expertise in het domein van de biokatalyse. Interactie met de doelgroep zal gebeuren op basis van generieke informatiesessies die de mogelijkheden van biokatalyse voor de chemische industrie moeten duidelijk maken, en collectieve informatiesessies, waarin uitgewerkte biokatalytische alternatieven met een beperkte doelgroep zullen besproken worden. De behaalde resultaten zullen via het CINBIOS netwerk verspreid worden. Het voorstellen van succesverhalen uit het project moet andere bedrijven motiveren om ook de omschakeling naar biokatalytische processen te overwegen. Promotor

Bio Base Europe Pilot Plant heer Wim Soetaert Dagelijks bestuurder Rodenhuizekaai 1 9042 Gent [email protected]

Demoprobio Sleuteltechnologieën – Demo-disseminatie - 24 maanden Belangrijke doorbraken in de transitie naar duurzame chemische productie worden niet enkel verwacht van de substitutie van petroleum door hernieuwbare stromen, maar ook van nieuwe procestechnieken, zoals procesintensificatie en de integratie van nieuwe scheidingstechnologieën. De toepassing van in-situ product removal (ISPR) vormt de sleutel tot duurzame en economisch aantrekkelijke grootschalige toepassingen van witte biotechnologie. ISPR behelst de rechtstreekse verwijdering van het product zodra het gevormd wordt, wat kan leiden tot een hogere productiviteit en minder emissies. In dit project wordt de productiviteitsverhoging van bioprocessen via integratie met een membraantechnologie, nl. pervaporatie, bestudeerd. De productie van butanol is een van de oudste industriële biotechnologische processen en wordt gelimiteerd door de hoge kost van substraat en de remmende werking van het product op het proces. Dit is dus een excellente case om de toegevoegde waarde van ISPR aan te tonen. Het geïntegreerde concept van een 2-trapsfermentatie met pervaporatie werd al succesvol getest op laboratoriumschaal en zal in dit project in continue bedrijfsvoering gedemonstreerd worden op pilootschaal. Om het generisch karakter van ISPR via pervaporatie aan te tonen, zullen ook de mogelijke productiviteitswinsten voor 2 andere toepassingen geëvalueerd worden. Waar de biobutanolproductie relevant is voor het marktsegment voor productie van bulkchemicaliën, zullen twee andere fermentatieprocessen geselecteerd worden waarin hoogwaardige producten met een inhibitorisch effect worden geproduceerd. Omdat organofiele pervaporatie vooral geschikt is voor de eliminatie van laagmoleculaire hydrofobe vluchtige componenten, is het voorlopige voorstel de productie van geur- of aromacomponenten. De doelsectoren voor deze activiteit zijn enerzijds de chemie/energiesector en anderzijds de cosmetica- en voedingssector. De betrokken partners zijn VITO, Bio Base Europe Pilot Plant, Ghent Bio-Energy Valley, essenscia en FISCH. Promotor

Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek mevrouw Heleen De Wever Projectverantwoordelijke Boeretang 200 2400 Mol [email protected]


20

BOUW Buitengevelisolatie met ETICS Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 36 maanden De beoogde sleuteltechnologie in dit project is ‘buitengevelisolatie met ETICS’. Bij deze techniek wordt de thermische isolatie bevestigd aan de buitenzijde van de dragende muur en afgewerkt met een bepleistering of harde bekleding (zonder luchtspouw - multilaag systeem). Deze systemen vormen een belangrijk onderdeel van duurzaam en energiezuinig bouwen en verbouwen. De bouwsector is net als andere industriële sectoren volop in transformatie naar een groenere industrie. De overheid stimuleert dit volop. Door gebruik te maken van een buitengevelisolatie met ETICS kan de bouwsector een concrete bijdrage leveren aan het realiseren van de overheidsdoelstellingen om de CO2-uitstoot en het energieverbruik tegen 2020 gemiddeld met 20% te laten dalen ten opzichte van de situatie in 1990. Qua implementatie, daagden in Vlaanderen de eerste realisaties met ETICS op in de jaren ’70. Ze hebben daarna echter geen opmerkelijke groei gekend. In Vlaanderen domineert de traditie van de spouwmuur nog steeds. De nieuwe groei van de isolatietechnieken is in de jaren 2000 in België van start gegaan wegens de verstrenging van de thermische eisen (energieprestatieregelgeving van gebouwen - EPB). Het gevolg is een toenemende toepassing van ETICS in België zowel bij nieuwbouw als bij renovatie. Toch is er een achterstand ten opzichte van de ons omringende landen. De sector in Vlaanderen heeft volgende noden ten gevolge van de vastgestelde lacunes: • • • •

Referentiedocumenten met uitvoeringsrichtlijnen en details voor zowel nieuwbouw als renovatie Infosessies waarop deze documenten worden toegelicht Informatie over en begeleiding bij het implementeren van nieuwe ontwikkelingen Tools die de verschillende stappen van de bouwopdracht vergemakkelijken

Het opzet van dit project is om via een eerste fase van kennisopbouw en een concrete gerichte benadering van een representatieve selectie van bedrijven tot kennisborging en vooral tot kennisverspreiding te komen via infosessies en evenementen waarop de opgestelde publicaties worden toegelicht. De uiteindelijke doelstelling is om bij te dragen tot een groenere economie waarin het woningpark beter geïsoleerd is en het energieverbuik afneemt. Promotor

WTCB mevrouw Arwen Smits Projectleider Lombardstraat 42 1000 Brussel [email protected]


21

Stortklaar beton voor de toekomst Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 36 maanden Binnen het project “Stortklaar Beton voor de Toekomst” worden innovatieve materialen zoals zelfverdichtend beton, vezelversterkt beton en groen beton gepromoot als “sleuteltechnologieën” voor de betonsector. Het gaat telkens over technologieën die onmiddellijk toegepast kunnen worden en die een valabel antwoord bieden op de reële en dagdagelijkse problemen in de beton- en ruwbouwsector: onder meer de vraag naar vergroening van de sector en de nood aan efficiëntere processen die minder belastend zijn voor de werknemers. In het afgelopen decennia werden er in Vlaanderen, België, Europa en de ganse wereld ettelijke wetenschappelijke studies uitgevoerd naar deze sleuteltechnologieën. De kennis ligt voor het grijpen. De voornaamste horde die nog dient overwonnen te worden is de drempelvrees van de bouwsector, een sector die zeer gehecht is aan traditie. De veelvuldige voordelen die deze sleuteltechnologieën te bieden hebben op financieel, economisch, maatschappelijk, sociaal, milieu,… gebied staan volledig buiten kijf en zijn alom bekend. Het ondersteunen van concrete werven, en het uitgebreid documenteren om ermee naar buiten te treden, biedt het meeste potentieel om de toepassing van deze innovatieve betonsoorten ook effectief te stimuleren. Zonder acties om een groot aantal potentiële gebruikers te ondersteunen en te overtuigen, is er echter het risico dat de technologie in het labo blijft. Promotor

WTCB mevrouw Petra Van Itterbeeck Projectleider Lozenberg 7 1932 Sint Stevens-Woluwe [email protected]

Luchtdicht Bouwen van A tot Z Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 36 maanden Op termijn (2020) moeten alle gebouwen in Vlaanderen zeer luchtdicht zijn. Dit is een gigantische uitdaging voor de Vlaamse bouwsector.Dit project tracht de transitie naar de Fabriek van de Toekomst zoals uitgestippeld binnen het Nieuw Industrieel Beleid te ondersteunen door twintig bedrijven gedurende drie jaar grondig te begeleiden bij hun transitietraject naar luchtdichter bouwen, een kernthema binnen het ruimere kader van energiezuinig en duurzaam bouwen. Daarnaast zullen ook alle andere bedrijven beroep kunnen doen op de kennis die binnen het project opgebouwd wordt via punctueel advies. Collectieve resultaten: • Inventarisatie et communicatie over de meest voorkomende problemenen moeilijkheden wat betreft luchtdichtheid in de bouwsector • Uitbreiding van de gegevens beschikbaar over luchtdichtbouwen • Gids voor het invoeren van een kwaliteitsaanpak (wat luchtdichtheid betreft) in bouwbedrijven De focus van dit project ligt op de procesoptimalisatie om luchtdicht te bouwen, in het bijzonder in nieuwbouw. Promotor

WTCB heer Filip Dobbels Projectleider Lombardstraat 42 1000 Brussel [email protected]


22

TEXTIEL EN HOUT TEXCHEM Transformatietraject - Ervaringsuitwisseling – 24 maanden Met het project “TEXCHEM: duurzame chemie in textiel” wil Fedustria, samen met Essenscia Vlaanderen en Centexbel, de versnelde transitie naar een “duurzame” chemie bij de Vlaamse textielproducenten initiëren en ondersteunen met het oog op de productie van duurzame textielproducten. Door de intersectorale aanpak van dit project, via enerzijds de chemiesector en anderzijds de textielsector, kan er gerichter ingespeeld worden op de concrete vergroening van het productengamma binnen textiel, alsook van het textielproductiesysteem. De doelstellingen van TEXCHEM weerspiegelen de drie kerntaken die leiden tot duurzame chemie in textiel, namelijk: duurzame keuze van chemicaliën en textielproductieprocessen, duurzaam omgaan met chemicaliën en de transitie naar een duurzame chemie binnen het textielbedrijf als bedrijfsvoering, bij de afnemers en gebruikers van textielproducten. Het project is een transformatieproject, met als doelstelling duurzame chemie bij textielbedrijven te ondersteunen, te begeleiden en te stimuleren en dit vooral door ervaringsuitwisseling. De voorgestelde activiteiten binnen de drie doelstellingen zullen het ondernemerschap in de textielbedrijven en bij hun chemietoeleveranciers stimuleren en faciliteren. De begeleiding- en bewustmakingsactiviteiten zijn gericht op een breed georiënteerde ervaringsuitwisseling die moet leiden tot transitie naar de textielindustrie van de toekomst. Hoewel het project hoofdzakelijk is gericht op ervaringsuitwisseling, kent het ook beperkt, maar niet te verwaarlozen, een ondersteunende bewustmaking. De transitie speelt in op eco-innovatie en specialisatie, beide zijn duidelijk gelinkt aan facetten binnen de innovatieknooppunten. De vooropgestelde transitie leidt uiteindelijk tot een concurrentievoordeel voor de betrokken chemieen textielbedrijven en naar een duurzame werkgelegenheid naar de toekomst toe. Verder speelt deze transitie in op diverse nieuwe businessmodellen zoals onder andere het toepassen van het principe van kringloopsluiting en duurzame productontwikkeling bij het ontwerp en de realisatie van textielproducten, waarbij de keuze van de duurzame chemicaliën en het gebruik ervan centraal staat. Promotor

Fedustria heer Bruno Eggermont adviseur Montoyerstraat 24 1000 Brussel [email protected]

Netwerk vermarkting van innovatieve producten Transformatietraject - Ervaringsuitwisseling - 36 maanden Ondanks de vele inspanningen inzake innovatie in België, is er nog al te vaak een probleem om innovatieve producten efficiënt en effectief op de markt te brengen. Zo kan men in een recent persartikel met als titel “België net niet bij top innovatie in Europa” uit De Tijd van 8 februari 2012 lezen: “De zwakke punten liggen enerzijds bij de investeringen en anderzijds bij het naar de markt brengen van innovaties. Wat het vermarkten’ van innovatie betreft, scoort België onder het gemiddelde. De verkoop van innovatieve producten of diensten daalt zelfs relatief. Belgen zijn ook geen kampioenen in het zoeken van bescherming voor intellectuele eigendom.” Daarom willen wij onze bedrijven de mogelijkheid bieden om middels een doordachte aanpak en de nodige begeleiding te komen tot een meer efficiënte en meer effectieve vermarkting van hun innovaties. Concreet beoogt dit project de oprichting van een netwerk voor ervaringsuitwisseling met als thema “vermarkting van innovatieve producten”. Dit project zal worden geleid door Fedustria, de aanvrager en coördinator van het project. Fedustria zal hiertoe een projectcoördinator aanstellen (Katja De Vos). Het project zal in onderaanneming worden begeleid door de Vlerick Leuven Gent Management School, die


23

een grote expertise heeft opgebouwd rond dit thema. Binnen de Vlerick Leuven Gent Management School bestaat er een competentiecel “marktstrategie en innovatie”, geleid door Prof. dr. ir. Marion Debruyne. Vanuit deze partnerorganisatie zal een projectmedewerker ter beschikking worden gesteld (Bart Devoldere). Het project zal worden gesuperviseerd door Chris De Roock (directeur economisch departement Fedustria, secretaris-generaal Optimo) en Prof. dr. ir. Marion Debruyne (die binnen de Vlerick Leuven Gent Management School de competentiecel “marktstrategie en innovatie” leidt). Beiden hebben een ruime ervaring met het thema. Het belangrijkste vernieuwende element in dit project is ongetwijfeld de keuze van de thematiek “vermarkting van innovatieve producten”. Uit de jarenlange ervaring van Fedustria en haar innovatiecel Optimo met projecten van innovatiestimulering weten wij dat deze problematiek zeer reëel is. Jammer genoeg zien wij nog al te vaak innovatieprojecten van bedrijven sneuvelen bij de overgang van ontwikkeling naar vermarkting. De additionaliteit van dit project is bijzonder groot. Tot op heden was er binnen het Vlaamse overheidsinstrumentarium weinig ruimte om deze problematiek op een collectieve manier aan te pakken. Met deze projectoproep Nieuwe Fabriek van de Toekomst reikt de Vlaamse overheid voor het eerst een instrument aan waarmee deze problematiek kan worden aangepakt. Dit project kan in geen enkele andere projectoproep van bestaande reguliere steunkanalen worden ingediend. De aanpak is eveneens vernieuwend. De ervaringsuitwisseling zal immers dubbel zijn: • tussen de doelgroepbedrijven onderling; • tussen de doelgroepbedrijven en experts in het thema, o.m. bij Fedustria en de Vlerick Leuven Gent Management School. 30 bedrijven zullen aldus via ervaringsuitwisseling een verhoogde kennis hebben over het vermarkten van innovatieve producten. Op basis van de input verzameld tijdens de operationele fase zal het projectteam overgaan tot de redactie en de opmaak van een praktische handleiding. Dit moet een gebruiksvriendelijke, handige, maar kwaliteitsvolle handleiding worden met daarin o.m. een aantal praktijkcases (op basis van getuigenissen van de deelnemers aan de groepen), naast handige tips, checklists en mogelijke oplossingen voor concrete problemen. Deze handleiding blijft dus ook inzetbaar na afloop van het project. Promotor

Fedustria Vlaanderen mevrouw Katja De Vos communicatieverantwoordelijke Hof-ter-Vleestdreef 5 bus 1 1070 Brussel [email protected]

Roadmap naar de textiel-, hout- en meubelfabriek van de toekomst Transformatietraject - Studie - 18 maanden Met het studieproject “Roadmap voor de textiel-, hout- en meubelfabriek van de toekomst” wil Fedustria komen tot een concreet stappenplan waarmee de (reeds grotendeels uitgewerkte) sectorstrategie kan worden geïmplementeerd, zowel op collectief (sector, deelsectoren) als individueel niveau. De implementatie zelf valt buiten het bestek van dit project. Dit studieproject zal de bestaande strategische oefeningen enkel inventariseren en waar nodig actualiseren naar de context van 2012. Deze studie moet er vooral toe bijdragen dat de strategische doelstellingen worden omgezet naar een concrete oplijsting van eventuele knelpunten, te ondernemen acties en vast te leggen mijlpalen. De resultaten van dit project zullen worden geborgd via volgende leverbaarheden: • de roadmap: een concreet stappenplan (op sectorniveau) dat de strategische doelstellingen omzet naar een concrete oplijsting van eventuele knelpunten, te ondernemen acties en vast te leggen mijlpalen; • een tool, waarmee ieder individueel bedrijf uit de doelgroep de roadmap kan vertalen en verfijnen op bedrijfsniveau. Deze tool moet voor de bedrijven een strategisch kompas vormen, waarmee de meest opportune individuele transformatieprojecten kunnen worden gedetecteerd. • het eindrapport: alle resultaten van het studieproject (projectbeschrijving, desk research, resultaten bevraging bevoorrechte getuigen, enquêteresultaten, in kaart gebrachte waardeketen(s), roadmap, tool,…) zullen worden gebundeld in een eindrapport. Alle geïnteresseerde doelgroepbedrijven hebben recht op een exemplaar van het eindrapport.


24

De kennisborging wordt ook verzekerd door de kennisoverdracht: roadmap en tool zullen door de externe expert worden overgedragen aan Fedustria, dat eigenaar wordt van de resultaten. Binnen Fedustria zullen meerdere adviseurs worden opgeleid die deze tool kunnen (helpen) toepassen in individuele bedrijven. Op deze manier is de kennisborging gegarandeerd en zullen de resultaten ook verder worden gebruikt na de einddatum van het studieproject. Dit project moet een unieke stimulans vormen voor strategisch ondernemerschap in de Vlaamse textiel- hout- en meubelindustrie. Promotor

Fedustria Vlaanderen heer Chris De Roock directeur Economisch Departement Hof-ter-Vleestdreef 5 bus 1 1070 Brussel [email protected]

ZEETEX: Textielproducten voor de zee INTERREG - 24 maanden Vlaanderen en Nord-Pas de Calais en de Somme hebben, mede door hun geografische ligging, een sterk uitgebouwde maritieme industrie met activiteiten over de hele wereld. Boulogne-sur-Mer is de grootste Franse vissershaven en het belangrijkste Europese platform voor de logistiek en de verwerking van zee-en aquacultuurproducten.Nord-Pas de Calais heeft ook een belangrijke havenactiviteit betreffende goederen (Dunkerque) en passagiers (Calais). Om de competitiviteit te verhogen in een steeds meer geglobaliseerde economie, is de maritieme sector, zowel in Frankrijk als in Vlaanderen op zoek naar synergiemogelijkheden met andere sectoren. Hiervoor werd in Vlaanderen Flanders’ Maritime Cluster (FMC) opgericht, en in Frankrijk Aquimer. Zowel in Noord-Frankrijk als in het westen van Vlaanderen/België is er een belangrijke textielsector, die vooral de laatste jaren, een belangrijke omschakeling kent van de productie van kledij-en decoratiestoffen, naar meer technische producten voor toepassing in de bouw, automotive, agro-industrie, geo, indutech, … . Om de ontwikkeling van technische textielproducten verder mogelijk te maken, is het belangrijk voor de textielindustrie om synergieën aan te gaan met andere sectoren. Twee belangrijke actoren die de innovatie in de textielsector propageren en stimuleren zijn Centexbel (Vlaanderen) en Uptex (Frankrijk). Deze twee centra hebben reeds hun krachten gebundeld in twee projecten om de textielbedrijven in hun regio nieuwe mogelijkheden te laten ontdekken voor textieltoepassingen voor duurzame bouwmaterialen (TEX4SCO) en medisch toepassingen (DIMETEX). De recente technologische ontwikkelingen in de textielindustrie, zowel op het gebied van de grondstoffen, additieven, functionaliseringsproducten en processen, vormen een sterke ondersteuning voor de omschakeling van traditionele textielproducten naar technische textielproducten: • door een gerichte selectie van grondstoffen (vezels, garens, …), additieven en de mogelijk te ontwikkelen processen, kunnen heel performante textielproducten ontwikkeld worden die aan strikte technische specificaties beantwoorden; • textielmaterialen zijn sterk, soepel, licht, (ver)vormbaar en zijn veelzijdig te functionaliseren; dit zijn zeer sterke troeven voor technische toepassingen; bovendien is er in beide regio’s een belangrijke textielexpertise aanwezig betreffende de diverse textielfabricagetechnieken (spinnen, extrusie, weven, breien, finishen, …). De maritieme sector is een sector waarmee de textielindustrie momenteel geen structurele contacten onderhoudt. Er zijn slechts sporadische, beperkte contacten, waarbij eerder klassieke textielproducten zoals visnetten, mossel- en meertouwen, beschermkledij voor vissers, zeilen en kabels gegenereerd worden. Om synergiën tussen de maritieme sector en de textielindustrie op korte tot middellange termijn mogelijk te maken, willen FMC, Aquimer, Uptex en Centexbel een consortium vormen om een Interreg project uit te voeren, met de bedoeling beide sectoren samen te brengen om de noden en nieuwe toepassingsmogelijkheden van textielmaterialen voor maritieme toepassingen te exploreren, te identificeren en uit te breiden.


25

Het mariene milieu is een grote consument van technisch textiel (zeilen, touwen, beschermingsmiddelen, composieten, filters om pollutie tegen te gaan, filters van aquacultuur…), gelijkgesteld aan segmenten van toepassingen zoals landbouw, individuele bescherming, geotextiel en industrie. Dat maakt van de maritieme sector in grote lijnen één van de meest dynamische velden van toepassing, met groeicijfers boven het gemiddelde van technisch textiel. Op basis van, zowel in Vlaanderen als in Frankrijk, nog lopende of net afgelopen onderzoeks-projecten, en naar aanleiding van diverse manifestaties (technologiedagen betreffende “textiel voor filtratie” , “persoonlijke beschermingsmiddelen” en “textielcomposieten”, georganiseerd door UP-tex en Clubtex in 2010 en 2011), kan men stellen dat de volgende vier kanalen duidelijke opportuniteiten kunnen bieden voor de bedrijven in beide regio’s: • • • •

veiligheid en bescherming voor de maritieme beroepen (beschermkledij), visserij en aquacultuur (visnetten, kweek van schelpdieren, filtratie, verpakking, …), bescherming en inrichting van de kustzone (kustbescherming, baggerwerken, sanering van bodem en zee, …), zeevaart en scheepsbouw (composieten, zeilen, touwen, windmolens, off-shore, …).

Deze 4 deelgebieden vertegenwoordigen in beide regio’s samen een markt met een groot economisch potentieel. • Nord-Pas de Calais: tweede Franse regio betreffende de handel in visserijproducten (zal in de komende jaren 6% van de internationale handel vertegenwoordigen), de omzet van persoonlijke beschermingsmiddelen neemt jaarlijks met 3% toe en er wordt een groei van 7% verwacht voor de activiteiten betreffende milieubescherming; • Vlaanderen: Zeebrugge is een van de belangrijkste Europese havens voor goederentransport en voor de import van gas; bakermat van enkele wereldspelers in baggerwerken; De complementariteit van de kust ten noorden van Frankrijk/Vlaanderen zal de Europese- en wereldzichtbaarheid verbeteren van de cluster ZEETEX. Het ZEETEX project heeft tot doel de clusters over de grens heen te verenigen en deze 4 deelgebieden met groot economisch potentieel te exploreren en te exploiteren. De primaire doelgroep wordt gevormd door de kmo’s (breiers, wevers, vlechters, veredelaars, ) die zich willen onderscheiden en groeien in de markten van de zee, alsook de kmo’s die reeds actief in deze gebieden en die willen innoveren. In het kader van dit Interreg dossier willen de partners een cluster creëren die uniek is in Europa, gebaseerd op textielontwikkelingen voor maritieme toepassingen. Die cluster zal de noden van de professionelen uit de maritieme sector bepalen en innoverende textieloplossingen ontwikkelen. Promotor

Centexbel heer Jan Laperre directeur-generaal Technologiepark 7 9052 Zwijnaarde [email protected]

SUSTECH: van productietechnologie naar kringlooptechnologie Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 24 maanden De doelstelling van het project “SUSTECH: van productietechnologie naar kringlooptechnologie” bestaat er in de transitie van de textiel-, hout- en meubelindustrie van een lineair productiemodel naar een gesloten kringloopmodel te versnellen en te begeleiden door activiteiten van gerichte bedrijfsbenadering. Hierbij ligt de focus op de twee cruciale fasen in de productlevenscyclus, nl. de ontwikkelingsfase en end-of-life fase. Om deze ambitieuze doelstelling te realiseren wordt geopteerd voor een unieke en originele aanpak. Een groot probleem voor veel bedrijven is dat de omschakeling naar een duurzaam bedrijfsmodel (van lineair naar kringloop) nog vaak onduidelijk in te vullen is. Daarom wordt er binnen SUSTECH gewerkt met 8 concrete bedrijfsuitdagingen en 8 technologiegroepen en een aanpak op 3 niveaus: collectieve bedrijfsbenadering, gerichte collectieve bedrijfsbenadering en gerichte individuele bedrijfsbenadering. Tijdens de collectieve bedrijfsbenadering kiezen de bedrijven voor één of meerdere bedrijfsuitdagingen. Er worden 8 bedrijfsuitdagingen vooropgesteld in de twee focusfases (ontwikkeling en end-of-life). Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

26

ONTWIKKELINGSFASE  Dematerialisatie  Duurzame materiaalselectie  Design for recycling  Re-assemblage  Modulariteit END-OF-LIFE FASE  Hergebruik  Recyclage  Levensduurverlenging Tijdens de gerichte collectieve bedrijfsbenadering kiezen de bedrijven één of meerdere sleuteltechnologieën uit de 8 technologiegroepen, waarmee zij de geselecteerde bedrijfsuitdaging(en) willen aangaan. De 8 technologiegroepen zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

duurzame materiaaltechnologieën duurzame procestechnologieën lichtgewichtmateriaal technologieën recycling / closed loop technologieën duurzame verbindingstechnologieën technologieën voor optimalisatie / minimalisatie van materiaalgebruik technologieën voor tracking en identificatie technologieën voor remanufacturing.

Dit moet vervolgens leiden tot een gerichte individuele bedrijfsaanpak (technologietraject en/of technologiematching). Promotor

Fedustria heer Bruno Eggermont Adviseur Hof-ter-Vleestdreef 5 bus 1 1070 Brussel [email protected]

Additive Manufacturing: toekomstige sleuteltechnologie voor het opwaarderen van textiel en kunststof Sleuteltechnologieën – Demo-disseminatie - 24 maanden Momenteel staat Vlaanderen hoog aangeschreven wat betreft de ontwikkelingen in ‘Additive Manufacturing’ (AM), vaak ook kortweg 3D-printing genoemd. In tegenstelling tot de gangbare productietechnieken wordt met ‘Additive Manufacturing’ een object laag per laag opgebouwd. Met behulp van de verschillende recent ontwikkelde ‘Additive Manufacturing’ technieken kunnen diverse materialen geprint worden gaande van metalen, kunststoffen, keramische materialen tot zelfs beton. De huidige verwezenlijkingen van deze nieuwe sleuteltechnologie blijven momenteel echter beperkt tot objecten op zichzelf en dit vooral voor niche-markten (vb. de medische wereld met op maat geprinte prothesen in titanium). De productie van objecten met de diverse ‘Additive Manufacturing’ technologieën is intussen een snel groeiende sector. Maar anderzijds zijn de actuele state-of-the-art kennis en de mogelijkheden om ‘Additive Manufacturing’ technieken te integreren in bestaande productieprocessen in de meeste bedrijfstakken nog niet gekend. Door het combineren van ‘Additive Manufacturing’ met traditionele productietechnieken zouden heel wat extra mogelijkheden gecreëerd worden. Zo willen we in samenspraak met de bedrijven de mogelijkheden evalueren om via ‘Additive Manufacturing’ technieken op weefsels, breisels, non-wovens, injection molded parts, films, … een extra functionalisatie en individualisatie aan te brengen door er direct op te printen. Bovendien kan met deze sleuteltechnologie de uitwerking mogelijk worden van ideeën die met conventionele productieprocessen niet realiseerbaar zijn. Het is dan ook van belang om deze vernieuwende productiestrategie tijdig in Vlaanderen te implementeren in industrietakken waar dit een duidelijke meerwaarde kan vormen, maar de mogelijkheden tot op heden weinig bekend zijn om een strategisch en onmisbaar productiviteits-en concurrentievoordeel op te leveren.


27

Dit project richt zich enerzijds op de disseminatie van de actuele state-of-the-art kennis van de diverse ‘Additive Manufacturing’ technologieën. Anderzijds is het de bedoeling om met kleinschalige apparatuur (een specifieke 3D-printer) de mogelijkheden te evalueren om deze nieuwe productietechnologie te integreren in bestaande productie van textiel en kunststoffen. Daarbij willen we door middel van demonstratie-initiatieven de bedrijven informeren en activeren om de mogelijkheden nader te onderzoeken. Promotor

Centexbel mevrouw Karen Deleersnyder Research scientist functional thermoplastic textiles Montoyerstraat 24B2 1000 Brussel [email protected]


28

VOEDING VOEDSELVERLIES Transformatietraject - Studie - 18 maanden Voedselverlies is een thema dat steeds meer in de kijker komt en een grote bezorgdheid veroorzaakt. Over voedselverlies doen echter uiteenlopende cijfers de ronde, waarvan verscheidene op beperkte tot zelfs onbetrouwbare gegevens gebaseerd zijn. Met name voor de voedingsindustrie is er een gebrek aan voldoende kennis en cijfermateriaal. Dergelijke kennis is noodzakelijk om zicht te krijgen op de problematiek: om de werkelijke omvang van het probleem te kunnen inschatten en daaruit volgend ook de oorzaken, hotspots en mogelijke maatregelen. FEVIA Vlaanderen heeft zich voor doel gesteld deze kennis op te bouwen voor de Vlaamse voedingsindustrie en dit met hulp van de voedingsindustrie zelf. Het voorgestelde project voor de oproep Fabriek van de Toekomst bestaat er dan ook in om de voedselverliezen bij de Vlaamse voedingsindustrie te inventariseren qua omvang en oorzaken, om de haalbaarheid van maatregelen na te gaan en om de wisselwerking tussen voedingsbedrijven en andere schakels in de voedselketen nader te bekijken in het licht van het thema voedselverlies. Het is hierbij van belang dat een duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen het werkelijke voedselverlies en nevenstromen (deze laatste zijn niet-consumeerbaar voor de mens). FEVIA-Vl zal voor dit opzet worden bijgestaan door een extern adviesbureau. Praktisch gezien zal de inventarisatie van het voedselverlies in eerste instantie gebeuren aan de hand van audits door het adviesbureau bij een selectie van voedingsbedrijven (richtcijfer 30). Dit gebeurt parallel met het rondsturen van een vragenlijst aan alle Vlaamse voedingsbedrijven, waarvan de verwerking door FEVIA-Vl gebeurt (richtcijfer 100). In een volgende fase van het project worden verscheidene workshops georganiseerd (1 inleidende sessie en 5 workshops) voor een 10 à 15 tal Vlaamse voedingsbedrijven (onder begeleiding van het adviesbureau) waarbij de inventarisatie, oorzaken en maatregelen stapsgewijs, praktisch en onderling besproken worden. Finaal worden de resultaten verwerkt in een brochure die verspreid zal worden onder de Vlaamse voedingsbedrijven en stakeholders en worden de resultaten ook voorgesteld tijdens een themadag rond voedselverlies die specifiek voor de voedingsbedrijven zal georganiseerd worden. Uiteindelijk zal dit project de voedingsbedrijven sensibiliseren omtrent de problematiek van voedselverlies, en zal het de noodzakelijke kennis opleveren om hen verder op weg te helpen naar een efficiënter en duurzamer productieproces en management van grondstoffen, waardoor ze verder kunnen evolueren naar Fabrieken van de Toekomst. Promotor

FEVIA Vlaanderen mevrouw Claire Bosch secretaris-generaal Kunstlaan 43 1040 Brussel [email protected]

FOODINOFRA Open productie - Bedrijfsbenadering - 24 maanden Het project wordt aangevraagd door FEVIA Vlaanderen met Flanders’ FOOD (de competentiepool van de Vlaamse voedingsindustrie) als partner met ervaring op het vlak van kennisontwikkeling, kennistransfer en bedrijfsinteractie. Het project wenst via gerichte bedrijfsbenadering met de voedingsindustrie als doelgroep producten proces innovatie in die sector te stimuleren. Hiervoor zullen bedrijfsbezoeken aan de bedrijven met de nadruk op de kmo’s worden gepland. De bedrijven zullen op maat innovatie infrastructuurconcepten worden aangereikt. Daarnaast zal ook bij de bedrijven (zowel productiebedrijven als machinebouwers) gepeild worden naar de mogelijkheid om beschikbare bedrijfsinfrastructuur te delen met andere bedrijven. Ook de pilootapparatuur van de kennisinstellingen wordt hierbij betrokken. Naast de gerichte bedrijfsbezoeken zullen ook demonstraties en workshops worden georganiseerd rond innovatieve (piloot)concepten in de voedingsindustrie. Naast de gerichte bedrijfsbenadering beoogt het project ook de kennisverspreiding via opleidingen te verzorgen, zowel voor het reguliere dagonderwijs als voor herscholing en bijscholing van werknemers. De mogelijkheden van de open innovatie infrastructuur en van de demonstraties, workshops en opleidingen zullen worden verspreid via de deelname aan beurzen, flyers en de website.


29

Het project beoogt om een open innovatie infrastructuur voor de voedingsindustrie op te richten. Deze bestaat uit de mogelijkheden van zowel labo-infrastructuur als de mogelijkheid tot het uitvoeren van testen op piloot en semi-industriële schaal. Hierbij zullen de Food Pilot piloot- en labo infrastructuur en de pilootinfrastructuur van andere kennisinstellingen en de apparatuur beschikbaar in de bedrijven (zowel productiebedrijven als machinebouwers) worden geïntegreerd. De bedoeling is om zo te komen tot het faciliteren van een gemeenschappelijke industriële open innovatie infrastructuur (clustervorming) rond voeding waar ook collectieve innovatieconcepten een plaats kunnen vinden via bestaande financieringskanalen (cfr. IWT). Deze aanpak zal de transitie van de voedingsbedrijven richting 2020 sterk bevorderen. Promotor

Fevia Vlaanderen mevrouw Claire Bosch secretaris-generaal Kunstlaan 43 1040 Brussel [email protected]

Innovatieve hub voor de agro-voedingsindustrie EFRO - 24 maanden Gestoeld op zowel wetenschappelijk onderzoek als op de concrete behoefte vh economisch werkveld, beoogt het project de realisatie van noodzakelijke, flankerende maatregelen t.b.v. een reëel clusterbeleid voor de Vlaamse agro-voedingssector in brede zin, met zwaartepunt in Midden-W-Vl. Het project beoogt concreet de uitbouw van 2 cruciale elementen zonder dewelke een reëel clusterbeleid onmogelijk is, m.n. (1) de uitbouw van een toegepaste, kmo-gerichte kennishub met materiële en immateriële componenten en (2) de bestaffing en uitbouw, complementair met een performante faciliteit via het Vlaams huis vd voeding aldaar gevestigd, van een knooppunt voor de agro-voedingscluster. Het via P460 gerealiseerde doe- en belevingscentrum staat immers reeds borg voor de laagdrempelige ‘branding’ van de sector, onderhavig project focust op de industriële stakeholders van de sector. Het promotorschap vd POM kadert in de stimulerende en federerende rol die de provincie opneemt i.k.v. haar Economisch Impulsplan. Rekening houdend met het belang van het centraal in W-Vl gelegen agrocomplex, zowel op provinciaal, Vlaams als internationaal niveau, kadert dit project volledig in de missie en visie van de ontwikkelingsmaatschappij, met speerpunten als ondernemerschap, internationalisering en kennisgedreven ontwikkeling. De rol vd copromotoren ent zich op de 2 pijlers voormeld, m.n. de kennisontwikkeling en de knooppuntcreatie. Beide copromotoren maken voorts deel uit vh ruime netwerk van partners dat, onder regie vd provincie, gezamenlijk het Impulsplan en haar uitvoering schraagt. Promotor

POM – West-Vlaanderen heer Stefaan Matton directeur Koning Leopold III-laan 66 8200 Brugge [email protected]


30

F3 Food Factory of the Future, transformatie naar de voedingsfabriek van de toekomst Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 24 maanden Dit project concretiseert het onderdeel ‘innovatie via geavanceerde technologieën, machines en processen’ van het Witboek van de voedingsindustrie. De noden en opportuniteiten voor de voedingsindustrie en de machinebouw werden in een voortraject beter in kaart gebracht door Flanders’ FOOD, Agoria en een delegatie van de Vlaamse voedingsindustrie en machinebouw industrie. Het project focust op 3 van de 7 transformaties zoals eerder aangebracht door Agoria in haar Strategisch kader voor de maakindustrie - Fabriek van de Toekomst. Het project beoogt daadwerkelijke adopties van World Class Production Technologies, Smart Production Technologies en Digitalisatie bij voedingsbedrijven. Flanders’ FOOD en Agoria ondersteunen de voedingsindustrie en de technologische industrie tijdens hun technologische transformatie naar de Fabriek voor de Toekomst door: sensibiliseren, sectoroverschrijdende brainstorms, technologiescans, verkennende experimenten, haalbaarheid en financiële analysen, strategische transformatieplannen en partner matchings. Met al deze acties overbruggen dit project de kloof tussen de huidige situatie en de Fabriek van de Toekomst voor zowel individuele bedrijven als waardeketens. Het project zal onder meer in 60 bedrijven technologiescans uitvoeren, voor 50 bedrijven experimenten uitvoeren en technologisch advies verlenen en voor 20 bedrijven transformatieplannen opstellen waarbij het de doelstelling is om 10 bedrijven tijdens of kort na afloop van dit project daadwerkelijk te transformeren tot topondernemingen of ‘lead plants’ binnen de voedingsindustrie. Deze succesverhalen zullen inspirerend werken voor de verdere transformatie van de sector. Promotor:

Flanders’Food heer Erwin Lamot Kunstlaan 43 1040 Brussel [email protected]


31

SECTOROVERSCHRIJDEND Nieuwe Fabriek van de Toekomst Transformatietraject - Bewustmaking - 24 maanden Het algemene doel van de Nieuwe Fabriek van de Toekomst is het inzetten van een productiviteits- en concurrentie-offensief voor Vlaanderen. Het type project waarvoor gekozen is door het consortium VKW Limburg - Brainport Development NV, is een ‘bewustmakingsproject’. Afhankelijk van de markt waarin een bedrijf opereert, de producten of diensten die het verkoopt/verleent en de manier waarop een bedrijf is georganiseerd, zijn er andere principes van toepassing en kan transformatie op andere manieren worden gerealiseerd. Daarom is het project inhoudelijk opgehangen aan drie dimensies: • Open Innovatie: Transitie door R&D samenwerkingsverbanden; • Co-creatie: Transitie door samenwerking met (potentiële) klanten en leveranciers; • Organisatie innovatie: Transitie door samenwerking met het eigen personeel/intrapreneurship; Pijler 1 en 2 gaan over nieuwe samenwerkingsmodellen tussen bedrijven. Pijler 3 gaat over samenwerkingsmodellen binnen een bedrijf zelf. Door middel van de acties die worden ontplooid trachten we bedrijven te informeren over wat transitie is; hen concrete handvaten aan te reiken over de manieren waarop een bedrijf over transitie kan nadenken; en de vertaalslag te maken van deze (nieuwe) bedrijfsprincipes naar wat dit voor individuele bedrijven kan betekenen opdat ze geactiveerd worden om hier wat mee te doen. Dit project sensibiliseert bedrijven voor transformatie, maar hangt dit op aan praktische en laagdrempelige voorbeelden en toepassingen die elders succesvol zijn gebleken. Promotor

VKW Limburg heer Raf Sluismans directeur Cresco Kunstlaan 16 3500 Hasselt [email protected]

Smart Energy Solutions Transformatietraject - Bewustmaking - 24 maanden Smart Energy Solutions wil de Vlaamse industriële ondernemingen aanzetten om een sleutelrol op te nemen in de energiemarkt van de toekomst. De energiekost is één van de belangrijkste kostendrijvers voor industriële ondernemingen. Het optimaliseren van het energiebeheer zal het concurrentievermogen van de Vlaamse industrie verhogen. Smart grids vormen de ideale hefboom om tot een efficiënt energiebeheer te komen. Te veel Vlaamse bedrijven zijn zich nog te weinig bewust van de mogelijkheden die smart grids ook hen kunnen bieden. Iedere onderneming is immers energieconsument, maar velen zijn ondertussen ook producent door de installatie van een lokale (al dan niet hernieuwbare) energieproductie-installatie. Door middel van smart grids wordt het voor elk bedrijf, in het bijzonder voor de zeer energie-intensieve bedrijven, mogelijk om flexibeler in te spelen om de vraag en het aanbod op de energiemarkten. Dergelijke flexibiliteit qua verbruik en productie van (hernieuwbare) energie zal in de toekomst economisch gevaloriseerd worden. Smart grids zullen er wel toe leiden dat iedere betrokkene in de energiemarkt, zowel de energieproducent, als iedere industriële energieverbruiker, groot en klein, een andere rol zal opnemen dan vandaag het geval is. Ook de infrastructuur, de energienetwerken zullen ingrijpend aangepast moeten worden en voorzien moeten worden van nieuwe (ICT-gebaseerde) technologieën. Uiteraard openen smart grids ook enorme kansen op het uitbouwen van nieuwe economische activiteiten. Niet enkel de uitrol van de slimme netten, maar ook de ontwikkeling van nieuwe exporteerbare producten en diensten op dat vlak kunnen een boost geven aan de Vlaamse werkgelegenheid. Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

32

Smart Energy Solutions wil daarop inspelen en wil (industriële) ondernemingen die nog niet vertrouwd zijn met de energienetten van de toekomst wegwijs maken in en voorlichten over de opportuniteiten en concrete kansen die die intelligente energienetten of smart grids ook voor hen kunnen betekenen. Door middel van doorgedreven kennis- en informatieverspreiding, wil Smart Energy Solutions Vlaamse bedrijven aanzetten om een actieve speler te worden op het slimme energienet van de toekomst. Daartoe zal Smart Energy Solutions drie soorten activiteiten aanbieden: 1. Infoverspreiding en netwerken: meerdaagse cursus, studienamiddagen, nieuwsbrieven, website 2. Expertseminaries en partnermatching: seminaries, bedrijfsbezoeken, … 3. 3Strategische en projectondersteuning: individuele gesprekken, workshops, crea-events… Promotor

VSGP/Smart Grids Flanders mevrouw Heidi Lenaerts algemeen directeur Brouwersvliet 5, bus 4 2000 Antwerpen [email protected]

Waterstof Transformatietraject - Studie - 18 maanden Internationaal gezien is er een toenemende aandacht voor het gebruik van duurzame waterstof in early-market toepassingen als openbaar vervoer, logistiek en voor het “balancen” van hernieuwbare elektriciteit. Japan en de Verenigde Staten van Amerika lopen voorop, maar ook Europa zet nogal wat middelen in om deze ontwikkelingen mee te volgen. Op vlak van waterstof heeft Vlaanderen een aantal unieke technologiebedrijven, die goed verdeeld zijn over de waardeketen van de productie van waterstof tot het eindgebruik. Zo zijn recent de grootste brandstofcelplant op restwaterstof ter wereld (1 MW) en een uniek tankstation voor duurzame waterstof in bedrijf genomen, gebruik makend van unieke Vlaamse technologie. Gezien de internationale aandacht voor waterstof en de uitgangspositie in Vlaanderen biedt waterstof een perspectiefrijke positie om hierin leidend te worden in Europa op voorwaarde dat enkele lead-markets rond waterstof zeer gedetailleerd in kaart worden gebracht. In deze studie wordt een roadmapping voor de markten ‘logistiek’, ‘openbaar vervoer’ en ‘balancen van hernieuwbare elektriciteit’ opgesteld voor de periode tot 2020, waaruit het ideale lead-cluster wordt afgeleid, waaruit op hun beurt dan weer Vlaamse leadplants worden gedefinieerd en geactiveerd. De studie naar de uitwerking van de mogelijke verankering van deze technologieontwikkeling in Vlaanderen op basis van een marketpull strategie en de implementatiescenario’s om de thuismarkt rond waterstof uit te rollen vormen de kern van deze studie. De studie moet de reeds nu aanwezige troeven in Vlaanderen rond waterstof verzilveren in een unieke economische activiteit op vlak van duurzame ontwikkeling in Vlaanderen en daarbuiten. Promotor

WaterstofNet heer Adwin Martens directeur Campus Blairon 711 2300 Turnhout [email protected]


33

De KMO 2.0 Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 36 maanden Het doel van het project “de KMO 2.0” is “het ontwikkelen en implementeren van een begeleidingsmethodiek op kmo-maat die de transformatie van low tech bedrijven in Vlaanderen begeleidt.” Op basis van een concrete samenwerking tussen kmo-ondernemers, een aantal kmo beroepsorganisaties, deskundigen en kennisinstellingen, wordt input verzameld vanuit 4 trendgestuurde ervaringswerkgroepen (vergroening van de economie, creativiteit en innovatie, digitalisering, tekort aan personeel) hoe transformatie binnen het ‘fabriek voor de toekomst’ en het ‘open innovatie’ concept voor de low tech bedrijven in Vlaanderen concreet kan gemaakt worden. De informatie wordt geëvalueerd en gevalideerd door het op te richten kmo industrie platform (fase 1 & 2). Met de resultaten vanuit de trendgestuurde groepen en het platform wordt een begeleidingsmethodiek uitgewerkt (fase 3) om de transformatie in de Vlaamse kmo te implementeren. In de afsluitende pilootfase (fase 4) wordt in maximaal 10 bedrijven, onder begeleiding, de methodiek uitgetest en verder verfijnd. Met het eindrapport, het handboek en het slotevent worden de resultaten verder verspreid naar alle betrokkenen. Promotor

UNIZO heer Geert Eggermont coördinator projecten Spastraat 8 1000 Brussel [email protected]

Lead Plants & Lead Companies Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 36 maanden De doelstelling van het project is om potentiële lead plants en potentiële lead companies te begeleiden bij het transformeren naar effectieve lead plants en lead companies. Dit op basis van peer-to-peer workshops gecombineerd met individuele mentoring en begeleiden door ervaringsdeskundigen en andere experten. Op basis van deze methodologie, zal tijdens het eerste deel van het programma de deelnemende bedrijven begeleid worden bij het opstellen van een lead-strategie. Dit is een strategie die hun bedrijf kan volgen om effectief een lead plant te worden. Deze lead strategie is onder andere gebaseerd op de 6 determinanten van lead plants zoals zij zijn geïdentificeerd door professor Ann Vereecke (Vlerick), aangevuld met enkele andere relevante topics. Tijdens het tweede deel van het programma zullen de deelnemers dan gecoached worden bij de eerste stappen van de implementatie van hun lead-strategie. Het huidige projectvoorstel focust voor 100% op zaken (determinanten van lead plants/lead companies), waarover de bedrijven zelf impact hebben. Er wordt geen aandacht besteed aan de omgevingsfactoren of andere knelpunten waarop de individuele bedrijven geen impact hebben en waar enkel een overheidsbeleid een verandering in kan betekenen. Dit omdat er momenteel reeds lead plants zijn in Vlaanderen, wat wil zeggen dat de omgevingsfactoren niet prohibitief zijn. Wij zijn ook overtuigd dat de kracht om lead plant of lead company te worden, bij de bedrijven zelf gezocht moet worden en niet in het algemeen kader. Via dit project willen we die kracht ondersteunen om de transformatie succesvol te doorlopen. Promotor

VOKA Antwerpen-Waasland heer Eric Van Imschoot administratief directeur Markgravestraat 12 2000 Antwerpen [email protected]


34

KRACHT: Keten Redesign Activeren Cocreëren door Herontwerp van Toeleverketens Transformatietraject - Bedrijfsbenadering - 36 maanden Het KRACHT-project verbindt in haar activiteiten twee op het eerste zicht onafhankelijke vaststellingen. Langs de éne kant dreigen demografische en economische ontwikkelingen de komende jaren tot een alsmaar nijpendere personeelsschaarste te leiden in tal van sectoren. Langs de andere kant is het zo dat grote groepen precaire arbeidskrachten moeilijk hun weg vinden naar een duurzame en waardevolle job. Door het arbeidspotentieel dat kansengroepen aanbieden beter te benutten kan aan het probleem van personeelsschaarste in tal van sectoren tegemoet gekomen worden. De sleutel hiertoe ligt op het niveau van ketensamenwerking. Centraal in het KRACHT-project staat de overtuiging dat een intelligente toeleverketen niet enkel steunt op hooggeschoolde werknemers, maar net ook een waardevolle productieve plaats weet te bieden aan kansengroepen. Door ketens te gaan herontwerpen, rekening houdend met de waardevolle bijdrage van organisaties die kansengroepen tewerkstellen, wil het KRACHT-project terzelfdertijd een industriële innovatie-agenda en een agenda van sociale integratie realiseren. Naast het ontwikkelen van een breed toepasbaar instrumentarium voor het herontwerp van ketens, wordt in elke fase van het KRACHT-project een inventaris gemaakt van blokkerende randvoorwaarden op institutioneel vlak, en op vlak van infrastructuur. Promotor

ConnAct heer Geert Van Hootegem hoogleraar Heinsbroek 9 2860 Sint-Katelijne-Waver [email protected]

Interdisciplinaire clusters als opstap naar een kennisgedreven economie EFRO - 24 maanden Inspelend op de opportuniteit van het Nieuw Industrieel Beleid, wil West-Vlaanderen via dit project de noodzakelijke voorbereidende stappen realiseren voor de uitbouw van 2 Fabrieken voor de Toekomst, op het vlak van nieuwe & intelligente materialen & producten/ industrial design en op het vlak van cleantech. Het betreft in concreto de uitbouw van unieke economische samenwerkingsverbanden van complementaire actoren (ondernemingen, overheid, kennis- en innovatieactoren,…), die gestalte geven aan een NIB in een interdisciplinaire context, met een beperkt aantal concrete doelstellingen en prioritaire acties op de domeinen van infrastructuur, branding, dienstverlening & netwerking, onderzoek & innovatie en opleiding, en met bijzondere aandacht voor de aspecten internationalisering, duurzaamheid en innovatie. Om de oprichting van slagkrachtige FvT’s te kunnen realiseren, dient extra te worden ingezet op het versterken van de betrokken kennisinstellingen i.s.m. de kenniscentra op zowel materieel als immaterieel vlak, op de toeleiding van ondernemingen en in het bijzonder van kmo’s naar deze FvT’s en op de uitbouw van sterke samenwerkingsverbanden tussen alle actoren die relevant zijn voor de 2 vooropgestelde clusters. Om deze projectdoelstellingen te realiseren, werd gekozen voor een sterk en gevarieerd partnership bestaande uit de provinciale overheid (vertegenwoordigd via de POM West-Vlaanderen), uit kennisinstellingen met impact op West-Vlaanderen en uit kenniscentra en -faciliteiten die in West-Vlaanderen actief zijn in de 2 vooropgestelde clusters. Promotor

POM – West-Vlaanderen heer Stefaan Matton directeur Koning Leopold III-laan 66 8200 Brugge [email protected]


35

FabLabXL: Fabriek van de Toekomst EFRO - 24 maanden Met het project “FabLabXL: Fabriek van de Toekomst” willen wij – Erasmushogeschool Brussel in samenwerking met VDAB en UNIZO – het ambitieus ondernemerschap bevorderen met het oog op creatie van meerwaarde en gericht op groei in de maak- en creatieve industrie. In het FabLabXL brengen we hoogtechnologische machines, ontwikkeltools en expertise samen tot een innovatieplatform waar kmo’s, micro-ondernemingen en starters beroep kunnen op doen bij het design en prototyping van innovatieve toepassingen (producten/diensten) met een hoge toegevoegde marktwaarde. Met dit platform willen we open innovatie in de praktijk brengen via een netwerk waarin bedrijven, zelfstandigen, onderzoeksgroepen en studenten samenwerken om kennis, technologie en competenties uit te wisselen. Dit initiatief is een antwoord op de vaststelling dat er Vlaanderen slecht scoort op gebied van ambitieus ondernemerschap. Concreet implementeren we in dit project enkele aanbevelingen zoals die in het Nieuw Industrieel Beleid zijn voorgesteld. De activiteiten kunnen verdeeld worden over de volgende projectdoelstellingen: • Rapid Prototyping dienstverlening. • Creatie van multidisciplinaire netwerken om de samenwerking tussen ondernemingen en kenniscentra te bevorderen. • Realiseren van een creatief open innovatiecentrum en het inrichten van een FabLabXL BOOTCAMP voor high-potentials. Promotor

Erasmushogeschool Brussel Vlaamse autonome hogeschool Centrale diensten Dept. industriële wetenschappen en technologie heer Luc Van de Velde algemeen directeur Nijverheidskaai 170 1070 Anderlecht Tel: 02/5233737 [email protected]

Elektriciteitscentrale van de Toekomst: vraagsturing bij industriële verbruikers Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 17 maanden De Transmissie Net Beheerder (ELIA) en energieleveranciers zijn verplicht om elk kwartier (a) de vraag naar elektriciteit in evenwicht te brengen met (b) de productie van elektriciteit. ELIA heeft het mandaat om onbalansen tussen vraag naar elektriciteit en productie van elektriciteit weg te werken. Dit wordt vrijwel uitsluitend gerealiseerd met snel reagerende, gas-gestookte elektriciteitscentrales (“Open Cycle Gas Turbines”), met significante CO2 emissies. Het aantal onbalansen, en de omvang per onbalans, neemt sterk toe in de Belgische energiemarkt. De kans op blackout neemt daardoor sterk toe. Deze toename is vnl. het gevolg van de toenemende penetratie van intermitterende bronnen: zonnepanelen, on-shore en off-shore windmolen parken. Oplossing / Sleuteltechnologie: Industriële verbruikers hebben vaak een intrinsiek flexibel elektriciteitsverbruik: zij kunnen hun verbruik tijdelijk te onderbreken of verplaatsen naar een later ogenblik. Dat wordt gerealiseerd dankzij de sleuteltechnologie “Vraagsturing” (Demand Response). Deze sleuteltechnologie leidt tot: 1. verhoogde energie-efficiëntie bij de industriële energieverbruikers 2. doorbraak in beheer onbalansen door energieleveranciers en de Transmissie Net Beheerders Hoewel voor vele industriële processen de vermogenvraag kort, tijdelijk teruggeschroefd kan worden, is er vaak terughoudendheid bij individuele industriële verbruikers. De betrokken sectorfederaties spelen een cruciale rol om vraagsturing ingang te doen vinden op grote schaal, mn doordat zij op een neutrale wijze flexibele deelprocessen kunnen identificeren en analyseren. Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

36

Promotor:

Beroepsvereniging der Belgische Vries- en Koelnijverheid heer Koenraad Vangoidsenhoven Leest-Dorp 5 2811 Leest [email protected]

Omni-Mat Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 36 maanden De mondiale trend tot het ontwikkelen van nieuwe duurzame materialen en technologieën voor het verwerken ofwel omvormen van dergelijke materialen is onmiskenbaar. Nieuwe duurzame materialen vinden op vandaag echter nog maar in beperkte mate hun weg naar de kleine ondernemer. Eén van de voornaamste oorzaken is het ontbreken van de benodigde kennis rond de mogelijkheden tot het verwerken ofwel omvormen van dergelijke materialen. Het project Omvormen van Nieuwe Materialen (Omni-Mat) beoogt de kleine onderneming bewust te maken van voornoemde mondiale trend, de sleutel technologieën van het omvormen van nieuwe duurzame materialen te introduceren, kenbaar te maken bij en aan te leren aan de kleine ondernemer, en zodoende het verwerken van nieuwe duurzame materialen toegankelijker te maken en de implementatie en integratie van nieuwe duurzame materialen en omvormen in de maatschappij verder te bevorderen via zowel reeds bestaande als nieuw te ontginnen toepassingen. Het opzetten van een werkplatform waarbij een ruime doelgroep met toepassingsdomeinen in een brede variëteit van industriële sectoren wordt samengebracht rond technische thema’s in het kader van het omvormen van nieuwe duurzame materialen, stelt het project Omni-Mat in staat de noodzakelijke schakel voor keteninnovatie te vormen in de integratie van nieuwe duurzame materialen en omvormen. Het streven is voor het uitvoeren van partner cases deze ondernemers te selecteren die kunnen fungeren als leadcompany voor een eerste realisatie van deze technologie gedreven transformatie, potentieel uitmondend in investeringsprojecten (push-pull werking). Deze benadering resulteert in een duurzaam economisch en technologisch leiderschap zodat kleine ondernemingen zich blijvend competitief kunnen opstellen binnen een globaliserende markt. Door kennisverhoging binnen en kennisdeling tussen Vlaamse K(M) O’s te stimuleren wordt een fundament gelegd, waarmee de competenties die noodzakelijk zijn om hoogtechnologische innovaties te doen slagen een blijvende voedingsbodem behouden in eigen land, zonder systematische uitbesteding. Promotor

Clusta vzw heer Johan Dedeene Directeur Technologiepark 935 9052 Zwijnaarde [email protected]

Virtuele PowerPlant Industrieterreinen Lummen Zolder Zuid VPP LZZ Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 24 maanden Het project “VPP industrieterreinen in Lummen en Heusden-Zolder” beoogt de opmaak van een draaiboek voor de realisatie van virtuele power plants op bedrijventerreinen. Op heel wat bedrijventerreinen wordt duurzame energie geproduceerd (windmolens, zonne-energie, warmtekracht koppelingen, ...) en wordt uiteraard ook veel energie verbruikt. In een virtuele power plant wordt de opgewekte energie ook lokaal verbruikt, zodat ook het net minimaal belast wordt. Het gaat dus om een “smart grid” op niveau van een bedrijventerrein.


37

Specifiek voor een bedrijventerrein zijn de grote vermogens, de specifieke gebruiksprofielen maar ook de mogelijkheden van “opslag”. In het project worden de technische, juridische en economische aspecten in kaart gebracht. Daarna wordt voorzien in de realisatie van een piloot op het terrein om de nodige testen op reële schaal uit te voeren en tevens de gedetailleerde gegevens te verzamelen voor een geloofwaardig economisch model. Juridisch worden de krijtlijnen uitgetekend en worden eventueel aanbevelingen geformuleerd naar de overheid. Het geheel zal enerzijds resulteren in een plan voor de uitbreiding van het net op het terrein en in een draaiboek voor realisatie op andere terreinen met zowel een technisch als een administratief luik en uiteraard ook de expertise om andere terreinen te begeleiden. Promotor:

RKW Holding Heer Ghislain Vanherle Droogbroekstraat 44 3730 Hoeselt [email protected]

Gezonder door Nano Elektronica En Slimme Specialisatie (GENEESS) Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 36 maanden Het project “GEzonder door Nano-Elektronica En Slimme Specialisatie” (GENEESS) wil de inzet van nano-elektronica als sleuteltechnologie stimuleren in Vlaanderen, meer bepaald op het domein van de medische technologie “dichtbij” de patiënt. Nano-elektronica betreft geminiaturiseerde hardware- en software-componenten die onmisbaar zijn als basis voor geavanceerde slimme producten en oplossingen. Binnen het GENEESS-project gaat het dan specifiek om implantaten (pacemakers, hoorapparaten, enz.), en gepersonaliseerde meet- en diagnosetoestellen (voor het meten van hartslag, bloeddruk, zuurstofgehalte, of het opsporen van ziektes zoals kanker, enz.). Vlaanderen beschikt over een solide basis van bedrijven en onderzoeksinstellingen die met nano-elektronica als sleuteltechnologie bezig zijn, maar het ontbreekt nog aan toepassingen in domeinen met sterk groeiende behoeftes zoals de gezondheidszorg. Bovendien ervaren de bedrijven zelf een reële nood aan meer samenwerking over de grenzen van hun eigen activiteit heen. Het GENEESSproject zal de spelers in de waardeketen van de medische technologie identificeren, benaderen, en nauwer met elkaar in contact brengen met het oog op de creatie van hoogwaardige producten en oplossingen die de concurrentiekracht van de Vlaamse bedrijven moeten versterken en de technologie-gedreven transformatie van de industrie moeten ondersteunen. GENEESS zal daartoe het bestaande high-tech netwerk van DSP Valley als hefboom en gangmaker gebruiken, en een reeks nieuwe en bestaande instrumenten inzetten om bedrijven individueel en in groep te benaderen met het oog op meer business-samenwerking rond medische technologie. Zo zal de “nano-readiness” van de bedrijven gecheckt worden, zullen business opportunities uitgewerkt en aangereikt worden (wat?), zal een vraag-aanbod-portaal opgezet worden (wie?), en zullen best practices verzameld en verspreid worden (hoe?). Het einddoel is om niet alleen de gebruikers van medische technologie gezonder te maken, maar ook de Vlaamse economie: meer ondernemerschap en concurrentiekracht door slimme specialisatie en open innovatie met nano-elektronica in de gezondheidszorg. Promotor

DSP Valley Heer Peter Simkens Managing Director Gaston Geenslaan 9 3001 Leuven [email protected]


38

BIKE VALLEY Sleuteltechnologieën – Bedrijfsbenadering - 36 maanden Bike Valley is een ad hoc samenwerkingsverband van bedrijven uit de fietssector, zijnde Bio-Racer, Energy Lab, Golazo Sports, Lazersport, Race Productions en Flanders’ Drive als kennisinstelling. Het project heeft als doelstelling het versnellen van R&D voor fietsen en fietstechnologie, en bijgevolg het versnellen van producten diensteninnovatie in deze sector. Binnen het kader van de oproep van fabriek van de toekomst, zal geïnvesteerd worden in de geavanceerde apparatuur van een fietswindtunnel. Hiernaast wordt geïnvesteerd in een projectmanager, enerzijds voor de bouw van deze tunnel maar anderzijds (en vooral) voor het opzetten van bredere innovatietrajecten (en innovatiemanagement) overkoepelend de bedrijven heen. De projectmanager fungeert hierdoor als innovatiemanager voor de betrokken bedrijven en kan -uiteraard in overleg met de bedrijven- gebruik maken van hun expertise en R&D capaciteit. Hierdoor worden “open” innovatie trajecten mogelijk en worden product-, diensten business modelinnovaties mogelijk, die door één enkel bedrijf niet kunnen opgezet worden. Het project heeft enerzijds als doel om minimaal 5 gemeenschappelijke innovatietrajecten op te starten tijdens de projectperiode (al dan niet breder dan de aerodynamica) en anderzijds het introduceren van de windtunnel als sleuteltechnologie tot het meten van micro- en macro aerodynamica, welke kan toegepast worden op bedrijven binnen de fietsindustrie maar anderzijds ook bij bedrijven uit de bredere doelgroep (oa Automotive; producenten opleggers, aanhangwagens,…). Het introduceren van deze sleuteltechnologie en de mogelijkheid tot clusteren van R&D heeft een substantieel effect op één van de belangrijkste delen van de waardeketen, nl. het ontwikkelen en het gezamenlijk business development van nieuwe producten of diensten. Promotor:

Race Productions NV - Ridley Bikes heer Marc Hufkens Beverlosesteenweg 85 3583 Paal – Beringen [email protected]

Windkracht 13 Sleuteltechnologieën – Demo-disseminatie - 24 maanden Dit project is gericht op het openbreken van de markt voor kleine en middelgrote windturbines. Dit wordt gefundeerd door het uitvoeren van een JERTS- ( Juridisch, Economisch, Ruimtelijk, Technisch, Sociaal) studie die de bestaande barrières duidelijk in kaart brengt en aan de hand hiervan ook aanbevelingen doen voor het verlagen van drempels verbonden met deze barrières. Al dusdoende worden nieuwe opportuniteiten geformuleerd en worden ‘best-case’ opportuniteiten in verband met de installatie van kleine en middelgrote windturbines duidelijk in kaart gebracht die leiden tot de installatie van de broodnodige demonstraties. Dit is dan ook het uiteindelijke doel van dit project. Naast het openbreken van bestaande maar beperkte markt is het de bedoeling om uitgaande van realistische en pragmatische criteria nieuwe locaties in kaart te brengen en zodoende de marktintroductie van KMWT’s te versterken. Hierbij wordt speciale aandacht geschonken aan het hergebruik van (bestaande) masten en torens die naast hun traditionele functie ook - eventueel na aanpassing - geschikt zijn voor hernieuwbare energietoepassingen in het algemeen, kleine (en middelgrote) wind turbines in het bijzonder. Bij de uitvoering van deze studie wordt vertrokken van de bestaande regelgeving, ondersteuningsmechanismen en normen, doch is het de bedoeling hier niet op vast te pinnen maar door een specifieke benadering hier van los te koppelen om het mogelijk te maken een nieuwe wind te laten blazen in de Vlaamse en lokale energiebeleid. Promotor

Universiteit Gent Heer Lieven Vandevelde Directeur Power-Link Sint-Pietersnieuwstraat 25 9000 Gent [email protected] Projectportfolio Agentschap Ondernemen - Nieuw Industrieel Beleid

39

Agentschap Ondernemen Koning Albert II-laan 35 bus 12 1030 Brussel T 0800 20 555 [email protected] www.agentschapondernemen.be

PROJECTPORTFOLIO AGENTSCHAP ONDERNEMEN NIEUW INDUSTRIEEL BELEID

Recommend Documents