1
Katern
project oost-europa In verband met het project dat wij in het kader van het jaarthema ‘Uw Koninkrijk kome’ voeren voor Oost-Europa reiken wij in dit katern artikelen met de volgende inhoud aan: - een stukje geschiedenis van de betrokkenheid van onze kerk bij de kerk in Oost-Europa - informatie over de kerk in West-Oekraïne, de regio waar wij enkele projectdoelen gekozen hebben - een ervaringsverhaal van een jongere over werkvakanties in Oost-Europa - een beschrijving van de gekozen doelen Aan de eerste drie artikelen zijn gespreks- en verwerkingsmogelijkheden toegevoegd. Aan de hand hiervan kan persoonlijke en gezamenlijke bezinning plaatsvinden. Onze betrokkenheid bij de kerk en de nood in OostEuropa zal erdoor worden versterkt. Het kan niet anders dan dat degenen voor wie wij ons inzetten dit op een zegenrijke wijze zullen merken. C.G. Geluk
Project Oost-Europa
2
stichting hulp oost-europa
in hongarije is het begonnen Sinds de Reformatie in de 16e eeuw bestaat er een nauwe verbinding tussen Nederland en Hongarije. Beide landen werden sterk door Luther en Calvijn beïnvloed. De gereformeerde kerken die in beide landen ontstonden vertoonden sterke parallellen. We zingen de psalmen op dezelfde melodieën, hebben de Heidelbergse Catechismus en de Nederlandse Geloofsbelijdenis gemeenschappelijk. De kerken kregen grosso modo ook eenzelfde, gereformeerde kerkstructuur, zij het dat in een later stadium de Hongaarse Hervormde Kerk bisschoppen heeft gekregen. En de structuur van de kerk werd juist door machtsconcentratie in de communistische tijd ernstig aangetast. Verder hebben de Hongaren hun strijd moeten voeren tegen de rooms-katholieke Habsburgers, terwijl Nederland tachtig jaar strijd voerde tegen het roomse Spanje. Onuitwisbaar staat in het Hongaarse geheugen gegrift de bevrijding door Michiel de Ruyter in 1676 van 26 predikanten, die door de Habsburgers tijdens de Contra Reformatie waren verbannen naar de galeien bij Napels, omdat ze het protestantse geloof niet wilden afzweren. Voor hem is een gedenkteken opgericht bij de kerk in Debrecen. Enkele jaren geleden, bij de 400e geboortedag van De Ruyter, bezocht een hoge Hongaarse delegatie, onder leiding van de eerste minister Victor Orban, het graf van De Ruyter in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De Ruyter is in Hongarije in hoge ere.
uitwisseling
De nauwe relatie van beide landen kwam ook tot uitdrukking in de uitwisseling van studenten in de theologie. Gedurende de tijd dat in Franeker een universiteit bestond (1585-1811), waaraan vermaarde Nederlandse theologen waren verbonden, hebben ongeveer 1600 Hongaarse theologanten daar gestudeerd. Omdat ze hun reis te voet moesten aflegden was hun aanduiding Ungarus Peregrinus, de wandelende Hongaar. Elk van hen was verplicht minstens tien theologische boeken mee terug te brengen. Vandaar dat men in de Hongaarse (universiteits)bibliotheken respectabele aantallen boeken van bekende Nederlandse theologen (‘oudvaders’) aantreft, in perkamenten band, zoals in die tijd de gebruikelijke uitvoering was.
Michiel de Ruyter.
3
In Hongarije is het begonnen
Voor de tweede wereldoorlog hebben ook nog heel wat studenten uit Hongarije in Nederland gestudeerd, voornamelijk in Utrecht. Vandaar dat lange tijd een oudere generatie predikanten redelijk Nederlands kon spreken. Nu wordt onze taal er voor de nieuwe generatie levend gehouden door een faculteit Nederlands aan de Karoly Gaspar Universiteit in Boedapest.
Noden
In tijd van nood leer je je vrienden kennen. Dat is ook gebleken als Hongarije moeilijke tijden doormaakte. Direct na de tweede wereldoorlog kwamen kinderen naar Nederland om aan te sterken. In 1956, toen de Russen de Hongaarse opstand met geweld neersloegen, vonden veel Hongaren hun toevlucht in Nederland. Hier ligt ook de achtergrond van de StichGedenkteken voor Michiel de Ruyter ting Hulp Oost-Europa (HOE). De eigenlijke in Debrecen, Hongarije. oprichter is ds. J. van Rootselaar die in de jaren zeventig van de vorige eeuw reizen maakte naar Hongarije en de nood aldaar op zijn hart gebonden kreeg. In 1974 bezocht hij, samen met de heren A. L. de Boo (Delft) en L. Koppert (Baarn), de gemeente Tázlár, waar ds. Harkai Ferenc predikant was. Toen ds. Van Rootselaar met een hartinfarct in het ziekenhuis in Baja belandde, heeft ds. Harkai hem bezocht. Zo werd hij een van de eerste contactpersonen voor de toen nog informele groep hulpverleners (een comité) rondom ds. Van Rootselaar.
hoe
In 1976 werd de informele groep omgezet in een landelijke hervormd-gereformeerde stichting. Schrijver dezes werd als voorzitter aangetrokken. Ook dr. C. Gooijer, J. Joosse en H. van der Hulst (overleden in 2006) uit Huizen raakten bij het werk betrokken. De hulpverlening die door HOE op gang werd gebracht, was gericht op de meest elementaire behoeften. Materiële ondersteuning werd gegeven in pastorieën; kerken en pastorieën kregen een opknapbeurt door vrijwilligers; predikanten kregen soms een vervoermiddel om hun diasporagemeente te kunnen bearbeiden. Hier ging het om diaconale steun, waarvan het uitgangspunt is: samen delen wat we van onze goede God hebben ontvangen. Maar de hulp ging verder dan het materiële. Er werden in het Hongaars vertaalde bijbels, kinderbijbels, geestelijke lectuur, zondagsschoolmateriaal en materiaal voor catechese getransporteerd. Die transporten moesten in het diepste geheim plaats vinden. Daartoe waren auto’s ontworpen met verborgen laadruimten, geconstrueerd op een plaats die maar bij enkelen bekend was. De transporten waren niet zonder risico. Maar gelukkig is er nooit sprake geweest van onherroepelijke gebeurtenissen. Alle vrijwilligers bleven gespaard.
ontmoetingen
Uiterst belangrijk waren de ontmoetingen. Die hebben wederkerig hun vruchten afgeworpen. De Hongaren wisten zich geestelijk gesteund in hun moeilijke situatie en de hulpverleners konden leren wat het betekende christen te zijn in een situatie van armoede en onderdrukking. Ze leerden ook hoe mensen aldaar van hun armoede nog wisten te delen met anderen.
Project Oost-Europa
4
De hulpverlening geschiedde buiten de kerkelijke kaders om, omdat de kerkleiding (de bisschoppen) vaak samenwerkten met de communistische overheid. Na de Wende, in het begin van de jaren negentig, is juist ook door de nieuwe kerkleiding onderstreept, van hoe grote betekenis de hulpverlening is geweest door organisaties als HOE. Waar in gemeenten de zaak van de kerk zo ongeveer op instorten stond, mocht, hoewel bescheiden, ondersteuning worden geboden om het kerkelijke leven voortgang te doen vinden.
wending
De wending eind jaren tachtig/begin jaren negentig is ingrijpend geweest. Het volk raakte vrij van het communisme. De wederopbouw werd ter hand genomen, ook kerkelijk. Daardoor veranderde noodzakelijkerwijs ook het werk van HOE. De kerkelijke scholen (1200 in totaal) waren in de communistische tijd door de staat aan zich getrokken. Een deel ervan is na de Wende aan de kerk teruggegeven maar de gebouwen moesten weer in goede staat worden gebracht en het onderwijs moest weer helemaal nieuw worden ingericht. Het werkgebied van HOE is ook uitgebreid. Vandaag wordt gearbeid in Hongarije, Roemenië, Tsjechië, Slowakije, Oekraïne en Polen. Een belangrijk deel van het werk bestaat er nu in te bevorderen dat de kerken en de scholen op eigen benen kunnen staan. Ooit brachten Urkers visgerei naar Ethiopië om de bevolking te leren vissen. Dat was vruchtbaarder dan er vis heen te brengen. Het werk van HOE is nu voor een belangrijk deel ondersteunend, ook in theologisch opzicht. Wie vandaag een Hongaarse boekwinkel bezoekt, kan zich niet meer indenken dat het in de communistische tijd voor de kerk slechts geoorloofd was om één boek per jaar uit te geven. Vandaag is men zelf uiterst productief.
koninkrijk
De werkwijze van HOE is veranderd, het werkgebied is uitgebreid, maar het doel is ongewijzigd. HOE verricht zijn werk in het volle besef dat het gaat om arbeid in Gods Koninkrijk. In dat Rijk is slechts één de Koning. In Nederland en Hongarije zijn we gelijkelijk van die Koning onderdanen, geroepen tot rentmeesterschap, in onderling dienstbetoon. Hijzelf onderhoudt Zijn kerk maar doet dat ook middellijk. De generatie waarmee het allemaal beginnen is – hier en daar – is gedeeltelijk weggevallen. En nieuwe generatie treedt aan – daar en hier – met hetzelfde gevoel van verbondenheid en verantwoordelijkheid. Een lange traditie wordt voortgezet. J. van der Graaf
5
In Hongarije is het begonnen
Om over na te denken/ met elkaar over door te praten
1. Bekijk de website www.hulpoosteuropa.nl. Hoe kunnen wij het werk van deze stichting persoonlijk steunen? 2. Kunnen we ons er iets bij voorstellen om christen te zijn in een situatie van armoede en onderdrukking? Wat zou er voor ons anders zijn als wij in zo’n situatie zouden leven? 3. ‘Hijzelf (de Koning) onderhoudt Zijn kerk maar doet dat ook middellijk.’ Wat is ‘middellijk’? Waar moeten we hierbij aan denken? 4. Kunnen we ons indenken dat wij hulp en ondersteuning van christenen uit andere landen nodig hebben? Waar zou het dan concreet om gaan? 5. Wat is nu precies onze verbondenheid met de kerk in Oost-Europa? En met de kerk in de wereld? En wat voor verantwoordelijkheid hebben wij hierin?
www
. hu l
p oos
teuro
pa.nl
Project Oost-Europa
6
de kerk in west-oekraïne (unterkarpaten)
Oekraïne, letterlijk grensland (Oekraïens Україна) is een land in Oost-Europa dat in het zuiden grenst aan de Zwarte Zee, in het oosten aan Rusland, in het noorden aan Wit-Rusland (Belarus) en in het westen aan Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Moldavië. Op 24 augustus 1991 werd het een zelfstandig land. De hoofdstad is Kiev. Ten noorden van Kiev ligt Tsjernobyl waar zich in 1986 een nucleaire ramp voltrok. Grote rivieren doorkruisen het land, de Dnjepr, de Dnjester, de Donau en de Donets. Het land is 18 keer zo groot als Nederland, heeft een landklimaat. De levensverwachting van de ca. 52 miljoen inwoners is niet hoog: vrouwen worden gemiddeld ca. 72 jaar, mannen ca. 61 jaar. Vroeger was het land de graanschuur van Europa. Het is, onder invloed van het vroegere communisme, een zeer bureaucratisch land.
godsdienst
Voor de tweede wereldoorlog was ruim 90% van de West-Oekraïners katholiek. Van de Oost-Oekraïners was ruim 90% orthodox. Tegenwoordig zijn er nog twee officiële katholieke kerken, de Byzantijnse en de Latijnse. Daarnaast zijn er ook nog drie orthodoxe kerken en meer dan 70 andere geloofsgenootschappen in Oekraïne. Hoewel na de eerste wereldoorlog de evangelische kerken leegstroomden is de opbloei nu toch weer op gang gekomen. Alleen in West-Oekraïne waren er nog gereformeerde kerken, verwant aan Hongarije, de Hongaars Hervormde Kerk.
dominee horkay laszló, voormalig bisschop en pionier
Iemand die de kerkelijke ontwikkelingen in de Unterkarpaten vanaf de tweede oorlog tot vandaag min of meer ‘aan den lijve’ heeft ervaren en ons daarover betrouwbaar kan informeren is dominee en voormalig bisschop Horkay László. Hij woont in Nagydobrony en werkt al jarenlang in West-Oekraïne, waar het communisme zich tot de Wende veel hardvochtiger en ongenaakbaarder manifesteerde dan in andere landen in Oost-Europa. Oekraïne, een land dat na de ineenstorting van het ‘rode
7
de kerk in west oekraïne
paradijs’ achterbleef zonder maatschappelijke ideologie, met een economie die tot op de dag van vandaag met ‘zeer slecht’ zwak omschreven is en met een hoge werkeloosheid. De Unterkarpaten in Oekraïne zijn, naar menselijke maatstaf, een economisch rampgebied, zonder enig perspectief. Dat is het al jaren. Hij heeft vanuit zijn leidinggevende functie in de kerk in die periode veel buitenlandse reizen gemaakt. Deze dominee kent de maatschappelijke ontreddering beter dan wie ook. Het brengt hem niet tot vertwijfeling of in conflict met zijn geloof in de goedheid van God. Integendeel. ‘Wij leven in een door God Dominee Horkay Laszló gezegende tijd’, zegt hij.
concentratiekampen
Hij werd geboren in 1945, in een zeer moeilijke periode. Alle kerkelijke bezittingen, landerijen, pastorieën, kerken werden door de staat in beslag genomen. Alle predikanten moesten weg. Met de komst van de Russen verdwenen 35.000 hervormde mannen voor jaren in Siberische concentratiekampen. ‘Mijn generatie telt weinig kinderen’, constateert hij.
geloofscrisis
‘Vooral domineeskinderen hadden het destijds moeilijk’, vertelt hij. ‘We mochten alleen naar de basisschool. Middelbare school en universiteit waren voor ons verboden. Op school leerde ik: God, dat is een sprookje, die bestaat niet. Maar mijn vader vergaderde in het geheim met familie en buren, gaf bijbeluitleg, bad en we zongen. Mijn generatie heeft een grote geloofscrisis gekend. Het communisme groeide sterk, de techniek veroverde de wereld en mensen geloofden: dat is vooruitgang, dat heeft de toekomst. Mijn vader preekte eens voor twee oude vrouwen en voor mij: ‘Dit vooruitgangsgeloof is alleen maar de mode’, zei hij, ‘maar God zorgt voor de wereld.’ Het was een schizofrene situatie. Mijn vader was oud. Moest ik in zijn woorden geloven of in de techniek, in de vooruitgang? Toen ging ik in de Bijbel lezen en kreeg duidelijkheid. Als je twijfelt, lees dan in de Bijbel!’
emmaüsgangers
‘Mijn geloof heb ik niet van mijn vader gekregen maar van God. Uit genade. Als puber was ik een goed religieus mens; ik was als een van de Emmaüsgangers, ik wandelde met Jezus maar herkende Hem niet. Zo komen er ook vandaag inde Unterkarpaten veel mensen in de kerk, zoekende mensen. Ze zijn eigenlijk net als Thomas: ze willen wel geloven maar kunnen het nog niet.’
GENADE: NIET GOEDKOOP MAAR WEL GRATIS
genade
‘Voor 1945 waren er in de Unterkarpaten 105 hervormde predikanten. Bij de dood van Stalin (1953) waren er nog 20! Tot 1979 was het onmogelijk om een predikantenopleiding te volgen.’ Hij stalt de zegeningen die hij als herder ervaart ruim uit en zegt: ‘De jeugd vraagt naar God. In onze gemeenten hebben alle jongeren catechese, ook op de scholen. Er zijn christelijke scholen voor voortgezet onderwijs. In de zomer hebben we veel jeugdkampen waaraan veel jongeren deelnemen en van wie er velen tot geloof komen. De kerk in Unterkarpaten is niet groot, 130.000 leden. We
Project Oost-Europa
8
hebben nu ruim 100 Hongaarssprekende gemeenten, 4 Oekraïense gemeenten en een aantal zigeunergemeenten. Hoe zou ik kunnen twijfelen aan de goedheid van God, als ik zoveel ontwikkelingen zie? Dat is genade van God.’
missie onder roma (zigeuners)
Een bijzonder aspect van het werk van ds. Horkay was zijn missie onder de Roma in de Unterkarpaten. ‘Aanvankelijk dacht ik: de kerk is open. Als we de Roma uitnodigen, dan zullen ze komen en geloven. Maar het probleem was dat de Hongaren hen niet wilden accepteren, niet samen met hen aan het Avondmaal wilden. We kwamen niet verder. Mijn ogen gingen open toen iemand eens tegen me zei: “God róépt niet alleen mensen, Hij gaat ook naar ze toe.” Ik moest dus naar de Roma toe. Dat was voor mij net zo moeilijk als voor Petrus om naar Cornelius te gaan. Niemand wil naar deze mensen toe, niemand. Zelfs de politie wil dat niet. De eerste keer dat ik bij hen preekte was ik bang dat ze een mes in mijn rug zouden steken. Dat gebeurde niet, maar ze bedreigden me wel. Ik ging steeds terug, maandenlang, maar het ging niet goed. Ze bedreigden me steeds opnieuw. Toen dacht ik: misschien kan ik wat via de kinderen doen. Want kinderen vormen “de schat” van Roma. Met een gitaar en met wat kinderliedjes heb ik de kinderen voor me weten te winnen. Toen de ouders zagen dat ik goed was voor hun kinderen, lieten ze ook de oudere kinderen komen. Zo is de eerste belijdenisgroep van Roma ontstaan.’
speerpunt hoe
De Roma leven letterlijk en figuurlijk aan de rand van de samenleving, in de modder. De Romakinderen worden in het reguliere onderwijs gediscrimineerd. ‘Het begin van het werk onder hen was klein, een soort kleuterschool alleen voor Romakinderen. Twee jaar later realiseerden we de eerste basisschool. Binnen het geheel van het HOE-werk in Oost-Europa is het werk onder de Roma een speerpunt. Anno 2012 zijn er in de Roma-kampen als brugfunctie negen “voorschoolse” Romaschooltjes met een bereik van 300 leerlingen. Er wordt onderwijs gegeven, ze krijgen een warme maaltijd, de boodschap van het Evangelie wordt verteld, ze leren hygiëne en socialisatie. Zo kunnen de Romakinderen doorstromen naar de staatsschool. In
Mensen delen liever hun armoede dan hun rijkdom
9
de kerk in west oekraïne
Werk onder Roma-kinderen. 2011 zijn er 56 leerlingen doorgestroomd naar het reguliere onderwijs. Ze hebben ook eigen kerkjes in de kampen, waar wordt gepreekt door een aantal Roma-evangelisten en daartoe aangewezen predikanten van de Hongaars Hervormde Kerk. Het geloof kregen ze van God, een stukje cultuur van ons. Hun perspectief is vergroot.’
roma missioncentre (rmcc) in csonkapapi
Veel aspecten van dit werk worden al jaren gecoördineerd en ondersteund vanuit het RMCC in Csonkapapi door het echtpaar Attila en Livia Tomes. Er worden leerkrachten geworven onder de Roma-bevolking. Deze leerkrachten worden opgeleid via cursussen op het RMCC, er worden conferenties belegd over het Roma-werk en er worden contacten gelegd met het reguliere onderwijs.
contacten met nederland: ‘we delen geloof’
Wat betekenen voor ds. Horkay de jarenlange contacten met Nederland bij het werk van de kerk in Oekraïne? Daar is hij heel duidelijk over: ‘Als iemand honger heeft, moet hij eten krijgen. Als iemand naakt is, moet hij kleding hebben. Als iemand ziek is, heeft hij medicijnen nodig. Het is voor ons belangrijk dat wij worden geholpen, want zelf kunnen wij daar niet allemaal in voorzien. Het belangrijkste dat we delen is het geloof. De échte verandering bij de zigeuners is niet het resultaat van onze zorg, maar het werk van Christus. Ze waren ziek, vies, zonder doel in hun leven. Ze leefden bij de dag. Ze zijn nu niet alleen ‘van buiten’ veranderd, maar ook van binnen. ‘Ons doel is veranderd’, zei een oude zigeuner tegen me. Ze dachten dat het leven bij de dood eindigde, net als bij de dieren. Nu geloven ze dat het niet zo is. Ze weten dat ze waardevol zijn voor God, net als wij.’
wederkerigheid
‘Wij houden van het Nederlandse volk’, zegt de Oekraïense predikant. ‘Ik wil graag tot jullie zeggen: God heeft jullie een kroon gegeven. Houdt wat u hebt, opdat niemand uw kroon neme. Wij hebben een grote liefde tot het Nederlandse volk, maar wij hebben ook zorgen om ontwikkelingen bij jullie.’
samen voor god
‘De menselijke contacten ervaren we als het belangrijkste en waardevolste van de hulp die we krijgen. Jullie kennen ons leven en onze problemen. Samen staan we met ons leven voor God. Ik ben dankbaar voor de hulp die we van jullie ontvangen. Zonder die hulp zouden we niet zijn waar we zijn.’ Gert Molenaar
Project Oost-Europa
10
Om over na te denken/ met elkaar over door te praten
1. Het verschil in levensverwachting ten opzichte van onze Nederlandse situatie is opmerkelijk. Hoe kijken wij daar tegenaan en wat zegt het ons over onze eigen situatie? 2. De Hervormde Kerk in Unterkarpaten is na de tweede wereldoorlog in stand gebleven ondanks zeer moeilijke omstandigheden. Heeft dat ons in deze tijd nog iets te zeggen en kunnen wij daarvan wat leren voor de positie van de kerk in ons dorp en in ons land nu en in de toekomst? 3. Delen wij de bezorgdheid van ds. Horkay ten aanzien van de ontwikkelingen in Nederland? Is dat door ons meer specifiek te benoemen? Waar denken wij dan aan en waarom? 4. De Roma leven in kampen aan de randen van dorpen en steden en worden door veel Oekraïner waaronder gelovigen, vriendelijk uitgedrukt, gezien als ‘tweederangs’ en ‘minderwaardig’. Wat is onze opvatting daarover als deze mensen deel uit zouden maken van ons dorp? Bewogen zijn over hun ontbrekende toekomstperspectief? Helpen? Het Evangelie doorgeven?
11
voor jongeren
op werkvakantie in oost-europa Heb je weleens fruitsoep op? Of gefrituurde eieren? En heb je weleens ’s ochtends een varken geslacht zien worden dat ’s middags en ’s avonds op je bord lag? Heb je überhaupt weleens twee warme maaltijden op een dag gegeten? Misschien omdat je ’s middags ergens anders at dan ’s avonds, maar ook weleens twee weken lang elke dag? Het kan je allemaal zomaar overkomen als je je opgeeft voor een werkvakantie naar Oost-Europa!
handen uit de mouwen
Ik ben tot nu toe twee keer op werkvakantie geweest en de derde keer is in aantocht. Ik doe dit samen met vrienden, met wie ik in de JOC zit: de Jongeren Oost-Europa Commissie. Twee jaar geleden en vorig jaar zijn we naar een tehuis voor gehandicapte vrouwen in Hongarije geweest. We knapten daar onder andere een slaap- en woonkamer van acht bewoonsters van top tot teen op. Dat was al heel lang niet gebeurd en nu kan deze kamer er weer minstens vijftien jaar tegenaan! Verder hebben we een nieuwe stoep aangelegd waar rolstoelen overheen passen, dakpannen gelegd, tuinen opgeknapt, dakgoten leeggehaald... De bewoonsters en het personeel waren zo dankbaar! Waar de bewoonsters vooral naar snakten was aandacht: er is te weinig geld voor genoeg personeel, waardoor persoonlijke aandacht er snel bij inschiet. Ze stonden ons dus met open armen op te wachten. En bij het weggaan wachtte ons een geweldig afscheid: er werd speciaal voor ons muziek gemaakt, gezongen, gedanst en we kregen zelfgemaakte cadeautjes. Het geeft een kick om na twee weken te zien wat je hebt kunnen bereiken hoe blij de mensen zijn.
Project Oost-Europa
12
Vorig jaar hebben we ook in een kindertehuis in Roemenië de handen uit de mouwen gestoken. Er hoorde een boerderij bij en we hebben meegeholpen om daar een grote voorraadschuur neer te zetten. Daarnaast hebben we de muren van het tehuis knalroze geschilderd. Dit jaar gaan we naar een ander kindertehuis in Roemenië, waar we het speelplein zullen gaan opknappen. Ik ben benieuwd of het dit jaar net zo leuk zal zijn als de vorige keren, want op werkvakantie gaan is een geweldige ervaring!
waarom
Waarom ik ben meegegaan is echt niet alleen vanuit een liefdadigheidsgedachte of vanuit mijn geloof: ik had vooral veel zin in een vakantie met goede vrienden, en het voelde daarbij wel goed om iets nuttigs te gaan doen. Mijn verwachtingen kwamen beide meer dan uit. We hebben samen ontzettend veel lol gehad en we zijn nog betere vrienden geworden. Omdat we ons niet hoefden te vervelen, bleef het gezellig en werden we niet al te gek van elkaar. En vooral in Hongarije hadden we ook echt het idee dat we iets nuttigs deden!
armoede dicht bij huis
En dan de vraag hoe nodig dit vrijwilligerswerk nou eigenlijk is. We kennen de beelden van armoede uit Afrika en Azië, maar lang niet iedereen weet dat er ook zo dicht bij huis zoveel armoede heerst. Het EK voetbal in Oekraïne en Polen liet Oost-Europa afgelopen zomer van zijn mooiste kant zien (alleen jammer dat Nederland het er zo beroerd van afbracht), maar lang niet iedereen heeft door wat er zich in deze schijnbaar mooie wereld afspeelt. De mensen in Oost-Europa zijn arm. Wij spraken iemand in Hongarije die een maandsalaris van € 600,- heeft voor een fulltime baan, terwijl het leven even duur en soms zelfs duurder is dan in Nederland. Mensen werken hard en zitten in grote schulden. Voor eten, kleding en laat staan school is lang niet altijd geld.
13
op werkvakantie in oost-europa
Dat geldt al helemaal voor Roemenië, waar het bepaald niet Westers is: mensen rijden met paard en wagen en wonen in vervallen huizen. Vanwege de armoede is ooit het kindertehuis uit de grond gestampt. De kinderen gaan daar doordeweeks heen voor gratis onderwijs en goede verzorging, omdat hun ouders hun dit niet kunnen bieden. Het gehandicaptentehuis in Hongarije stond in een villawijk van een grote stad, dus daar hebben we minder van de armoede gezien. Maar als je je iets meer verdiept in de financiële situatie van de OostEuropeanen, komt als een paal boven water te staan dat het leven bepaald geen vetpot is.
Stapje in de goede richting
Zoals je misschien begrijpt, kan men daar best wat hulp gebruiken. Nu moet je niet denken dat ze zelf niets doen om hun project te onderhouden. In Roemenië hebben we op de boerderij gewerkt die hoorde Op werkvakantie in Oost-Europa. bij het kindertehuis, waardoor ze zichzelf voor een groot deel kunnen onderhouden. Met de schuur waaraan we hebben meegewerkt gaat dit weer een stapje in de goede richting.
veranderd
Wat deze werkvakanties mij hebben opgeleverd, is dat ik meer denk aan mensen die het niet zo goed hebben als wij. Armoede en onrecht houden me meer bezig: waarom hebben wij het hier zo goed, terwijl andere mensen nog niet eens eten hebben? Ik ben wat dat betreft wel iets veranderd. Eerst zag ik het wel zitten om een mooie carrière te gaan maken, maar ik denk dat ik daar nu geen voldoening meer uit zou kunnen halen. Ik wil niet alleen voor mezelf of voor onze Westerse welvaart leven, maar ook voor anderen. Dit betekent niet meteen dat ik ontwikkelingswerker of zendeling of wat dan ook ga worden. Maar ik wil er wel aandacht aan blijven schenken.
iets voor jou?
In onze gemeente wordt volgend jaar, van 27 april tot en met 4 mei, ook een werkvakantie naar Oost-Europa georganiseerd, naar Oekraïne om precies te zijn. In het kader van het jaarthema ‘Uw Koninkrijk kome’ is er een project waarvoor wij ons in gaan zetten. In dit magazine kun je lezen om welke doelen het gaat. We zijn op zoek naar jongeren die mee willen om hun handen uit de mouwen te steken voor een ander. Iets voor jou?
tot slot
Aan de werkvakanties in Oost-Europa heb ik naast een heleboel goede herinneringen nog meer overgehouden: ik ben iets handiger geworden met hamers, boren, waterpassen, elektrische zagen, schroevendraaiers, scheppen en vooral verfrollers en dat komt natuurlijk altijd nog een keer van pas! En dat ik al die gekke dingen gegeten heb, blijkt ook niet voor niets te zijn, want ik lust nu veel meer. Dat komt nu goed van pas als mijn zelf in-elkaar-geflanste studentenmaaltijd weer eens mislukt is! Geke Boomsma
Project Oost-Europa
14
Om over na te denken/ met elkaar over door te praten 1. Als je leest van de andere leefsituatie in Oost-Europa, wat denk je dan? 2. Houd jij je wel eens met armoede en onrecht bezig? 3. Als jij nu plotseling arm zou worden, wat zou je dan het meest missen? En wat vind je het belangrijkst om over te houden? 4. ‘Eerst zag ik het wel zitten om een mooie carrière te gaan maken, maar ik denk dat ik daar nu geen voldoening meer uit zou kunnen halen.’ Hoe kijk jij hier tegenaan? Hoe is dit bij jou? 5. Er wordt wel eens gedacht dat je een betere christen bent als je voor de zending of voor ontwikkelingswerk de wereld ingaat, of als je voor de kerk werkt. Is dat zo? 6. Op werkvakantie meegaan naar Oost-Europa, iets voor jou? 7. Wat kunnen anderen eraan hebben als je meegaat? En wat zou het voor jezelf kunnen betekenen? Jij mee o p werkv akantie ? In onze g em
je , of zou k in n a a e j r l t verhaa vrijwilligerswe genkomt i d t k e e r e P.S. Sp llen weten over an als je me t m). a o i meer w a? Spreek me m a@hotm ail.c rop ms Oost-Eu il me (gekeboo prikbord t of m a e h p o achterin werkvakantie! n ij z k r e eentk laatste In de M te zien van de ’s ook foto
eente wo april tot e rdt volgen n met 4 m d jaar, va n 27 ei, ook ee naar Oos n werkva t-Europa kantie georganis kraïne om eerd, naa precies te r Oehet jaarth zijn. In h ema ‘Uw et kader K van o project w aarvoor w ninkrijk kome’ is e r een ij ons in g katern ku aan zette n je lezen n. In dit om welke Tijdens de doelen he werkvaka t gaat. ntie zullen ken in en we vooral rond een wercentrum d de Roma-b at zich ric evolking. h t op Er moet h opgeknap et één en t worden a n (d der schilderen enk onde r andere ) en we a z an ullen waa activiteite ng rsc Wellicht b aan doen met (Ro hijnlijk ook ma ren andere pro gen we ook een b -)kinderen. ezoek aa jecten wa nd arvoor wij actie voere e n. We zijn o p zoek n a a die mee r jongere willen. W n en oud e denken eren van onge aan een veer 25 m groep ensen, w jongeren. aarvan zo Heb jij z ’n 15 in om je mouwen handen u te steken it de voor een leuke/gez ander en ellige/goe de tijd me e ben? Stu t elkaar te en ur dan vo hebor 21 okto naar geke ber een m boomsma ailtje @hotmail nog nerge .com. Je ns aan va zit dan st en je ku sluiten toc nt altijd no h niet me gb e te gaan len waars . De kosten echijnlijk lig gen rond zulzien uit n de € 250 aar je rea ,-. We ctie!
15
beschrijving project west-oekraïne
‘zij zijn maar een hartslag bij ons vandaan’ A) Financiële en praktische ondersteuning van de renovatie van de oude pastorie voor gebruik voor het jeugd- en jongerenwerk in de kerkelijke gemeente Kisdobrony B) Praktische onderhoudswerkzaamheden met bekostiging van de materialen en evangelisatieactiviteiten in het Roma Mission Centre in Csonkapapi C) Praktische hulp bij nieuwbouwactiviteiten voor huisvesting van de oudere meisjes (18+) op het terrein van het kindertehuis De Barmhartige Samaritaan te Nagydobrony
A) renovatie oude pastorie voor het jeugd- en jongerenwerk in kisdobrony Het dorp heeft 1800 inwoners. De meeste mensen hebben als belangrijkste inkomstenbron hun eigen tuin. Vroeger, dat wil zeggen in de communistische tijd, werkte bijna iedereen op een kolchoz (staatsboerderij). Er zijn in de leeftijdsgroep van 6 tot 15 jaar ongeveer 160 kerkelijk betrokken kinderen en jongeren.
geschiedenis
Tot in de jaren 70 was er vanuit de overheid groot verzet tegen de kerk. Kerkgang was niet toegestaan. In 1968 werden de ouders van de jongeren die belijdenis aflegden in de kerk dezelfde week allen ontslagen bij de kolchoz. Daarna kwamen er bijna geen kinderen en jongeren meer in de kerk. In 1991 is het kinderwerk en jeugdwerk werk opnieuw geactiveerd door ds. Kiss Ernö. Hij moest vanaf de basis alles weer opbouwen. Er werd weer belijdenis afgelegd door jongeren, leeftijdgenoten van de huidige predikant. In 1995 zijn de pastorie met de daar achter gelegen gebouwen, die eerder door de staat ingevorderd waren, terug ontvangen. De gebouwen waren oud, slecht onderhouden en onbruikbaar. Ze zijn deels vernieuwd en nu in gebruik als gemeentezaal en pastorie (2002 tot 2010). Het oudste gebouw, de voormalige pastorie, is in een vervallen staat en is nu in gebruik voor jeugdwerk en zondagsschool. Vanaf 2000 is er een opleving in de gemeente ontstaan waarna meer ouderen en jongeren meelevende leden werden.
ds. Bernat Tamas
Project Oost-Europa
16
kerkelijke hervormde gemeente kisdobrony
Aantal leden 1350. Leeftijdopbouw: 0 tot 5 jaar 70, 6 tot 15 jaar 160, 16 tot 70 jaar 970, ouder dan 70 jaar 150. Het is een in aantal groeiende gemeente, er zijn nu meer gezinnen met drie kinderen. Er is geen sprake van vermindering als gevolg van secularisatie, hoewel het zgn. afhaken ook hier plaatsvindt na de belijdenis.
predikant
Bernat Tamas is een jonge (in Kisdobrony) geboren predikant. Hij is voorganger in twee gemeenten Kisdobrony (en het naastgelegen Telek). Hij werkt er, op verzoek van de gemeente Kisdobrony, sinds 2005. In 2011 is hij bevestigd tot predikant nadat zijn voorganger met pensioen ging. Hij is een open en prettig communicatieve persoonlijkheid. Hij is actief in het jeugd- en jongerenwerk en staat open voor een eventuele uitwisseling van jongeren en predikant met onze gemeente.
doelstelling van de predikant
Een belangrijke doelstelling van de predikant is uitbreiding van het jeugd- en jongerenwerk om de jongeren te winnen voor het geloof en te binden aan de kerk.
Kerkelijke jeugd- en jongerenactiviteiten
een impressie van kerkelijke jeugd- en jongerenactiviteiten
• Kindernevendienst 3 tot 9 jarigen; • Zondagsschool, Bijbelse verhalen voor 9-13 jarigen, ’s middags; • Catechisatie, 13 tot 15 jarigen, donderdag in de kerk; confirmatievoorbereiding (belijdenis) gebeurt afzonderlijk; • Jeugdvereniging, 14 tot 18 jarigen, ontspanning; • Bijbelles op staatsschool (Kindergarten = jonge kinderen) iedere woensdag middag, wordt door twee vrouwelijke gemeenteleden verzorgd. Het resultaat hiervan is dat kinderen thuis zingen en bidden voor het eten; • Laatste zaterdag van augustus afsluitende zomerjongerendag; • Kinderbijbelweek, tot 13 jaar, 80 tot 90 kinderen. In de zomer, programma van KOEN; • Een door de eigen gemeente, in Rát, georganiseerd zomerkamp (leeftijd 13 – 15 jaar 20 à 25 deelnemers, 16+ 10 à 15 deelnemers); • Zomerweek voor 10 tot 13 jarigen, georganiseerd door een regionale christelijke jeugdorganisatie; • 10 tot 15 kinderen; • Jeugdkamp, 16 tot 30 jarigen in de zomer, Bijbelstudie en ontspanning, ca. 10 deelnemers; • Voetbalcompetitie onder catechisatiegroepen van verschillende gemeenten, 1 dag.
17 ‘zij zijn maar een hartslag bij ons vandaan’
wens van gemeente en predikant: het renoveren van de oude pastorie voor gebruik ten behoeve van het jeugdwerk.
De oude pastorie ligt tegenover de kerk en wordt als jeugdhuis gebruikt voor zondagsschool (de voorkamer) en het overige jeugd werk (vnl. de grotere achterkamer). Er is al een plan en een begroting (ca. € 17.500 à € 18.000, prijspeil 2011) gemaakt en ze steken ook zelf de handen uit de mouwen. Er is een begin gemaakt door de raamkozijnen aan de straatzijde te vervangen. Ook zijn er al wat nieuwe deuren in voorraad. Er is nu een lokaal bouwteam actief met spoedeisende vervanging van het dak van de kerk. Door deze tegenvaller is het gereserveerde geld voor de renovatie van de pastorie op. Mede met behulp van dit deskundige team is het mogelijk deze omvangrijke ‘klus’ te klaren. Een aantal gemeenteleden werkt mee als vrijwilliger of tegen betaling voor een laag loon. Een mogelijkheid tot inzet van jongeren en/of vakmensen uit Nederland is aanwezig, maar is in dit stadium nog niet concreet te bepalen. Te verrichten werkzaamheden ondermeer gedeeltelijke sloop, vervanging dak (asbest!), vernieuwing goten, vernieuwing vloeren, vernieuwing keuken, vernieuwing elektrische leidingen, realiseren van een terras, bruikbaar maken van de kelder, stucwerk buitenkant, etc. Een groot deel van het werk zal door vakmensen moeten worden verricht, maar in een bepaalde fase (wellicht late voorjaar of zomer 2013) is hulp van ouderen en jongeren uit onze gemeente zeker mogelijk.
beoogd resultaat
Een financiële ondersteuning ter grootte van € 12.000 en daadwerkelijke hulp door een groep vakmensen en een groep jongeren.
Project Oost-Europa
18
Roma Mission Centre Csonkapapi
B) roma mission centre csonkapapi (rmcc) In dit centrum werkt het evangelistenechtpaar, Attila en Livia Tomes. Zij organiseren, toerusting en trainingen voor alle Roma-werkers en de coördinatie en begeleiding van Roma-schoolbouwactiviteiten. In de zomermaanden juli en augustus worden hier de Roma-zomerkampweken gehouden. Een vorm van VakantieBijbelWeken, waarin groepen Roma-kinderen uit verschillende dorpen goede maaltijden krijgen, geestelijk worden toegerust en zich kunnen ontspannen.
werkweek in west-oekraïne in meivakantie 2013
Mogelijkheden voor jongeren uit Huizen: a) met Hongaarse kinderen die uitgenodigd worden in de ochtend een programma begeleiden (de scholen zijn daar dan al vrij); b) ’s middags Roma-kamp(en) bezoeken en daar met kinderen Bijbelactiviteiten en spelactiviteiten doen; c) Eventueel in de zomer: ondersteuning van een Roma-vakantiebijbelweek in Csonkapapi.
verder – klusactiviteiten
a) de muren van het RMCC-gebouw voorzien van een nieuwe stuc laag (Eerst een lijmlaag aanbrengen. Dit is werk voor 4 à 5 vakmensen gedurende een week. Deze klus is weersafhankelijk); b) raamkozijnen van het gebouw schilderen; c) daarna het RMCC-gebouw aan de buitenzijde schilderen; ook dit kan, onder begeleiding, door jongeren worden uitgevoerd.
beoogd resultaat
Een financiële ondersteuning ter grootte van € 4.000 voor materiaalkosten en daadwerkelijke hulp door een groep vakmensen en een groep jongeren, en KinderBijbelWeek-activiteiten door een groep jongeren van onze gemeente.
19 ‘zij zijn maar een hartslag bij ons vandaan’
C) irgalmas samaritánus református gyermekotthon
[het kindertehuis (kth) de barmhartige samaritaan te nagydobrony] Sinds 1996 is dit een weeshuis annex woon/zorgcentrum voor ruim 70 meisjes, deels met lichamelijke en/of verstandelijke beperking. Dit christelijk tehuis wordt ondermeer financieel gesteund door adoptiefouders, maar kan zich exploitatietechnisch nog niet zelfstandig handhaven. De hoofdoorzaak hiervan is dat de regering van Oekraïne alleen staatshuizen financiert en de bijdrage van de kerk in West-Oekraïne te beperkt is. Hier kunnen vakmensen in een in aanbouw zijnde huisvesting voor de oudere meisjes (18+) op het terrein van het KTH, allerlei activiteiten uitvoeren, zoals het aanleggen van elektra, installatie van sanitair en schilderwerk, etc.
beoogd resultaat
Een financiële ondersteuning ter grootte van € 2.000 voor materiaalkosten en daadwerkelijk hulp door een groep vakmensen vanuit onze gemeente.
risico’s en beheersmaatregelen
De projecten kunnen vanuit Huizen worden gevolgd en ter plaatse worden gecontroleerd door Jacob Westland en vrijwilligers van de Stichting Hulp Oost-Europa (HOE), die in combinatie vijf à zes keer per jaar naar Oekraïne reizen voor projectbezoek van HOE-projecten. Het is mogelijk dat van tijd tot tijd betrokken gemeenteleden meereizen om de ontwikkeling van de projecten te volgen. De ontvangende partners zijn zeer betrouwbaar. Met het RMCC en het Kindertehuis bestaan al jarenlang goede contacten. De financiën kunnen in termijnen beschikbaar worden gesteld in samenhang met de tijdstippen van aanschaf van de benodigde materialen en betaling van (eventuele) loonkosten per realisatiefase of per tijdvak.
Project Oost-Europa
20
samenvatting
Het beoogde financieel resultaat voor het project gemeentecontact West-Oekraïne is € 18.000. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: • ondersteuning van de renovatie van de oude pastorie voor gebruik voor het jeugd- en jongerenwerk € 12.000; • onderhoudswerkzaamheden met bekostiging van de materialen voor het Roma Mission Centre in Csonkapapi € 4.000; • hulp bij nieuwbouwactiviteiten voor huisvesting van de oudere meisjes (18+) op het terrein van het kindertehuis te Nagydobrony € 2.000. Gert Molenaar
