// PROJECT NIEUWBOUW
TEKSTPRODUCTIE HENK WIND // FOTOGRAFIE LEVS // TEKENWERK HENK HEUSINKVELD
De Zilverling heeft afgeronde hoeken middels prefab balkons. De gevelbekleding is er in twee horizontale stroken omheen gezet.
58 // BOUWWERELD
Woontoren De Zilverling // Locatie: Dr. H. Colijnstraat, Amsterdam // Opdrachtgever: Far West Rochdale // Bouwperiode: sept. 2009 – dec. 2011
Prefab systeem voor gebogen felsbanen Woontoren De Zilverling heeft een gevelbekleding van Falzinc: aluminium met een toplaag van zink. LEVS architecten en KingFacade staken veel energie in onder meer de engineering van de geprefabriceerde gebogen felsbanen en gekromde waterslagen.
De balustrade van de balkons is doorgezet in een uitgebouwde borstwering.
Voor LEVS Architecten stond van meet af aan vast dat de woontoren aan de Dr. H. Colijnstraat in Amsterdam geen rechttoe rechtaan blok mocht worden. De woontoren staat in een groenzone die een scharnier vormt tussen de wijken Slotermeer en Geuzenveld. Van oudsher staan in deze zone bijzondere, afwijkende gebouwen. Om die reden kreeg de woontoren van 15 verdiepingen een organische vorm met veel rondingen. Toch is het casco heel rationeel, met vier beuken die in principe geschikt waren voor tunnelbouw, al gaf bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen uiteindelijk de voorkeur aan de wanden-breedplaatmethode met prefab eindwanden. In de vier beuken zijn vijf woningen ingedeeld. Deze zijn zo verdeeld dat op elke gebouwhoek een andere woning gesitueerd is. Daardoor konden de balkons op de gebouwhoeken worden aangebracht. Door ook nog eens de lange gevels in plattegrond schuin af te snijden, profiteert elk balkon maximaal van de zon. “Daarmee sluiten we aan bij de kernwaarden licht, lucht en ruimte, waar de tuinsteden destijds op ontworpen zijn”, zegt architecte Marianne Loof. De balkons bestaan uit twee prefab betonplaten, waarmee eenvoudig de ronde vorm van het gebouw te realiseren was. “Het lijkt een wildere vorm dan het in werkelijkheid is.” Die rationalisatie was ook noodzakelijk omdat het gaat om een woontoren met vooral sociale woningbouw.
BOUWWERELD // 59
// PROJECT NIEUWBOUW
Vanwege de gewenste lichtheid en de krommingen in de gevel was metaal het aangewezen materiaal voor de gevel. Gekozen is voor Falzinc: een aluminium baan met een zinken toplaag.
Industrieel metaal Voor de gevelbekleding van woontoren De Zilverling koos LEVS direct al voor metaal, mede vanwege de gewenste lichtheid en de krommingen in de gevel. Koper en zink stuitten echter op bezwaren. Van de gemeente Amsterdam vanwege uitloging van het materiaal, maar ook van de architecten zelf vanwege de bewerkelijke en kostbare ambachtelijke manier van aanbrengen. Voor een woontoren gaven zij de voorkeur aan een eenvoudiger aan te brengen en meer industrieel product, met bij voorkeur ook grotere lengtes. Daarvoor kwam LEVS terecht bij Falzinc: een aluminium baan met een zinken toplaag. “Zink is esthetisch veel fraaier en levendiger dan een grijze kleurcoating. Daarbij gedraagt de toplaag zich ook echt als zink, met zelfs het zelfherstellend vermogen van zink bij beschadigingen.” Ook is gezet Falzinc sterker en bovendien nog lichter dan reguliere zinken bekleding. Dit materiaal heeft grote bekendheid gekregen via Kalzip, dat met name voor daken maar ook wel voor gevels is toegepast. “Maar Kalzip werkt toch met een in het werk aangebrachte fels
en is dus nog steeds redelijk ambachtelijk. Daarbij wilden wij met horizontale banen werken. En dan blijft er op de fels van Kalzip water staan, wat vervuiling veroorzaakt.” De oplossing werd uiteindelijk gevonden bij King-Facade in Maastricht, dat bezig was aan de ontwikkeling van het Inno-felssysteem. Hierbij worden de Falzinc banen fabrieksmatig voorzien van een randaansluiting met het uiterlijk van een fels, terwijl de banen feitelijk als mannetje/vrouwtje in elkaar klikken. Daarbij staat de fels enigszins schuin, zodat die bij horizontale banen goed afwatert. Mockup Vervolgens moest bekeken worden of de gewenste krommingen in horizontale banen en waterslagen en dergelijke in het systeem te realiseren waren. Daarvoor heeft King-Facade een mockup gebouwd met alle verschillende geveldelen. Aan de hand daarvan zijn maakbaarheid en esthetische kwaliteiten op elkaar afgestemd. Ook technische zaken als geluidhinder door regen en waterdichtheid zijn in deze mockup uitgebreid getest. LEVS ontwierp de gevel met twee doorgaande horizontale
“Met zijn ronde vormen lijkt het een wildere vorm dan het in werkelijkheid is” 60 // BOUWWERELD
1
1 // De banen klikken als mannetje/vrouwtje in elkaar, zodat er op de bouwplaats weinig han-
2
3
4
delingen meer nodig zijn. 2 // Voor de balustrades is gekozen voor een constructie met een damwandprofiel als kern. 3 // De beplating van de borstwering is met afstandhouders tegen het hsb-gevelvullende element gemonteerd. 4 // Om alle detailleringen goed te prefabriceren, is vooraf een mockup opgebouwd van een compleet geveldeel. 5 // De roosters voor de ventilatielucht zijn weggewerkt achter de beplating van de borstwering (hier nog in de mockup).
5
BOUWWERELD // 61
// PROJECT NIEUWBOUW
1
2
3
1 // De entrees van parkeergarage en appartementen liggen in het talud en worden gemarkeerd middels een cortenstalen bekleding. 2 // Op een bepaalde afstand is in de trap de tekst te lezen ‘de sleutel ligt onder de deurmat’. 3 // Aan de achterzijde was geen ruimte voor een talud. Hier is een wand van schanskorven gerealiseerd. Deze is zo open uitgevoerd dat de parkeergarage natuurlijk geventileerd wordt.
62 // BOUWWERELD
banden per bouwlaag. Enerzijds is dat een strook met de balustrades van de balkons die in het gevelvlak doorloopt als uitgebouwde borstwering. De horizontale felsbanen zijn daarvoor op afstandhouders tegen de hsb-gevel geplaatst. In deze strook bevinden zich de gebogen delen. Daarboven bevindt zich – terugliggend – een strook met de kozijnen. In deze strook bevinden zich juist de hoeken. Zowel hoeken als rondingen zijn overigens als geprefabriceerde delen aangevoerd. Aansluitingen bevinden zich dus niet op hoeken of in rondingen, maar altijd in het rechte vlak. Dat voorkomt het openstaan van naden. De kozijnen zijn uitgevoerd in kunststof, met de profilering van houten kozijnen. Er is voor kunststof gekozen vanwege het streven naar een onderhoudsarme gevel. Twee maten Vanwege zicht door de ramen is de hoogte van de borstweringsstrook zo beperkt mogelijk gehouden. Deze is uitgezet op de eisen van doorvalveiligheid, waarbij het hoogste deel is uitgevoerd met twee horizontale stangen. De onderzijde van de borstwering zakt tot onder de verdiepingsvloer, waardoor de roosters boven de kozijnen wegvallen achter de felsbeplating. De borstwering is aan de onderzijde afgewerkt met zetwerk, dat deels geperforeerd is. Het geperforeerde deel is verwijderbaar, uit oogpunt van onderhoud. De maten van de felsbanen in de twee horizontale geledingen zijn uiteindelijk uitgezet op het meest gunstige materiaalgebruik. Dat leverde twee verschillende breedtes op. “Esthetisch gezien werkte dat juist versterkend.” Balustrades In de mockup waren de balustrades voor de balkons opgebouwd met schenkels tussen een groot aantal balusters. Omdat hout in deze constructie niet gewenst was, waren de schenkels uitgevoerd in aluminium. Daarmee werd het een bewerkelijke opbouw, waar veel materiaal voor nodig was. King-Facade stelde daarom voor om de constructie op te bouwen met stalen damwandprofiel. Dat volgt gemakkelijk de rondingen van het prefab beton en is dermate sterk dat er minder balusters nodig waren. Het Falzinc aan de buitenzijde kon er rechtstreeks tegen worden bevestigd. De binnenzijde is afgewerkt met Platibond (een dunne aluminium sandwichplaat met een kunststof kern). Parkeergarage Behalve de appartementen moest LEVS ook een groot aantal parkeerplaatsen realiseren bij de Zilverling. Omdat een kelder economisch niet haalbaar was, is de parkeergarage op de begane grond gesitueerd. Tegen de wanden daarvan is een talud gelegd, ingeplant met groen. De ingangen van parkeergarage en woontoren bevinden zich aan de straatzijde in het talud en worden gemarkeerd middels een cortenstalen bekleding. Aan de achterzijde was geen ruimte voor een talud. Hier is een wand van schanskorven gerealiseerd. Deze is zo open uitgevoerd dat de parkeergarage natuurlijk geventileerd wordt. Dit is berekend door korvenbouwer Nautilus en Ingenieursbureau Ebatech. Op het dek van de parkeerlaag is veel groen aangebracht. Een hellingbaan biedt toegang voor fietsers. Op de hoek aan de Colijnstraat is een grote betonnen hoektrap aangebracht. Onder de treden zijn hier nokken aangebracht die werken als pixels. Op een bepaalde afstand is de tekst te lezen ‘de sleutel ligt onder de deurmat’. Dit is aangebracht in het kader van kunstpromotie en is een project van kunstenaar Martijn Sandberg.
Projectgegevens // Locatie: Dr. H. Colijnstraat, Amsterdam // Opdrachtgever: Far West/Rochdale Projectontwikkeling, Amsterdam, rochdaleprojectontwikkeling.nl // Eigenaar: Stadgenoot, Amsterdam, stadgenoot.nl // Ontwerp: LEVS architecten, Amsterdam, levs.nl // Constructieadviseur: Pieters Bouwtechniek Amsterdam, pietersbouwtechniek.nl // Advies bouwfysica en installatie: Ingenieursbureau Ebatech, Amsterdam, ebatech.nl // Advies geluid en akoestiek: Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam, chri.nl // Uitvoering: Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen, Warmenhuizen, mjdenijs.nl // Leverancier hsb-gevelelementen: King-Facade, Maarheeze, kingfacade.com // Gevelbouw: Platinox Special Products BV, Maarheeze, king-facade.com // Trappen, hekken, balusters, cortenstaal: M.C. Kersten, Amsterdam, kerstenconstructie.com // Bouwperiode: september 2009 – december 2011
Fermacell Dampremmende laag Minerale wol 160mm Stijl- en regelwerk Cementgebonden plaat 10mm Dubbele hoeklijn
191
280
Innofels alu zetwerk
DPC-folie rondom kozijn
Kunststof kozijn
700
50
50
217
1:500
22
25
292
292
70
196
DPC-folie Isolatie Dampr. laag
292
292
280
Zelfregulerend ventilatierooster
Geperforeerd alu zetwerk Kunststof kozijn
50
Innofels alu zetwerk Stalen hoeklijn Cementgebonden plaat 10mm Stijl- en regelwerk Minerale wol 160mm Dampremmende laag Fermacell
175
50
273
Stalen hoeklijn
43
23
35
143 1:10
BOUWWERELD // 63
