Programmaplan
OPENBARE VERSIE In opdracht van Economic Development Board Almere
1
OPENBARE VERSIE
Index 1
Managementsamenvatting
2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Achtergronden van het programma Schaalsprong Almere Almere als DataCapital vestigingsplaats Toename digitale data Behoeften van de zorgsector zorgse Visie op Almere DataCapital
6 6 7 9 10 11
3.1 3.2 3.3 3.4
Doelstellingen programma Primaire doelstellingen Secundaire doelstellingen Nevendoelstellingen Randvoorwaarden
12 12 12 13 14
3.4.1
Bestuurlijke randvoorwaarden
14
3.4.2
Randvoorwaarden gemeente Almere
14
3.4.3
Randvoorwaarden waarden sectoren
14
3.4.4
Technische randvoorwaarden
15
3.4.5
Juridische en beveiligingsvoorwaarden
15
3.4.6
Kennisontwikkeling als randvoorwaarden
15
3
4
3.5
Samenhang menhang met andere programma’s en projecten
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12
Aanpak 18 Een meerjarig regieprogramma 18 Versnelde marktwerking 18 Standaardisatie door propositie 19 Dataopslag in combinatie met het ontwikkelen van een ecosysteem 19 In drie stappen naar Next Generation Datacenter(s) 20 De gemeente is er klaar voor! 20 Start met de zorgsector rgsector (Dutch Health Hub) 21 Uitbouw per sector 22 Samenwerking tussen sector en ICTICT marktpartijen 22 Het uitlokken van investeringen 23 Realisatie structurele tructurele financiering 23 Flankerende activiteiten 24
4
16
4.12.1
Breed commitment en co-financiering co
24
4.12.2
Communicatie & Marketing
24
4.12.3
Opvolging van leads & acquisitie
24
4.12.4
Inhoudelijk leiderschap
24
2
OPENBARE VERSIE
5
Fasering Voorfase: Fase 1: Start Fase 2: Uitbouw Fase 3: Opschalen
25 25 26 26 27
6
Planning
28
7
Programmaorganisatie en sturing Stakeholders Succesfactoren
29 29 30
5.1 5.2 5.3 5.4
7.1 7.2
Copyright © EDBA
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande voorafgaa toestemming en bronvermelding worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door print-outs, print kopieën, pieën, of op welke andere manier dan ook.
3
OPENBARE VERSIE
1
Managementsamenvatting
Almere ere DataCapital is een programma dat primair gericht is op het scheppen van nieuwe banen en nieuwe bedrijvigheid in Almere. Het middel is het opzetten van een duurzaam ecosysteem rondom de opslag, distributie en verwerking van ‘big data’. Er zijn ook secundaire daire doelstellingen als een efficiëntere opslag en betere benutting van grootschalige dataverzamelingen, het ontwikkelen van nieuwe business modellen en datagerelateerde diensten in uiteenlopende sectoren zoals bijvoorbeeld de zorg. De secundaire doelstellingen lingen dragen bij aan het realiseren van de primaire doelstelling (zie hoofdstuk 3). Almere DataCapital is ingebed en afgestemd binnen de Metropoolregio Amsterdam en provincie Flevoland. Het is een van de icoonprojecten op de KennisKennis en Innovatieagenda van n Amsterdam en de relatie met belangrijke andere ander programma’s zoals Open Data, Metrocampus en Amsterdam Smart City is nadrukkelijk gelegd en wordt bewaakt. Almere DataCapital is neergezet als meerjarig regieprogramma wat inhoudt dat de realisatie van de doelstellingen elstellingen niet van de initiatiefnemer EDBA komt maar vooral wordt voortgebracht door de triple helix van ondernemingen, onderwijsonderwijs en onderzoeksinstellingen en overheden. Dit vergt een meerjarige aandacht voor het bijeenbrengen, verbinden, samenwerken, bouwen, overtuigen etc. van allerlei spelers binnen de triple helix. De in dit programmaplan neergezette aanpak loopt via een aantal sporen en flankerende activiteiten waarvan de belangrijkste zijn (hoofdstuk 4): • Het inzetten op versnelde marktwerking doorr het neerzetten van een innovatieve gestandaardiseerde ‘pay per use’ oplossing voor grootschalige dataopslag, verwerking, bewerking en distributie. Dit maakt het voor bedrijven en organisaties uit diverse sectoren makkelijk om snel in te stappen. Het biedt biedt daarnaast de basis voor allerlei nieuwe bedrijvigheid doordat de gestandaardiseerde opslag nieuwe toegevoegde waarde diensten mogelijk maakt. • Een sectorale aanpak waarbij via de Dutch Health Hub wordt gestart met het opzetten van een shared services platform plat voor de zorgsector in 2012 om vervolgens via andere veelbelovende sectoren een verdere uitbouw te realiseren. • Een spoor gericht op het maximaal kunnen faciliteren door de gemeente van bedrijven die data opslaan, opslaan verwerken en/of of toegevoegde waardediensten waardediens willen gaan ontwikkelen en positioneren in Almere. • Een inhoudelijk leiderschap van Almere in de discussie en kennispositionering over big data die ertoe leidt dat wie aan big data denkt dit koppelt aan Almere als ‘big datacapital’. In 2012 zal de focus s liggen op de zorgsector (zie hoofdstuk 5) en willen wij een Dutch Health Hub realiseren: een plaats waar ziekenhuizen en andere zorgaanbieders zowel hun research als klinische data goedkoop, veilig, goed toegankelijk en duurzaam kunnen opslaan. Dit maakt het mogelijk om toepassingen te ontwikkelen en gebruiken op de data die uiteindelijk de werkprocessen en de zorg voor patiënten verder kan verbeteren.
4
OPENBARE VERSIE
Daarnaast worden een aantal veelbelovende vervolgsectoren geïdentificeerd. Eind 2012 wordt op basis van n een formele evaluatie besloten of het programma wordt voortgezet en welke sectoren aan de zorg zullen worden toegevoegd. Als het programma succesvol is kan het een uitstekende bijdrage leveren aan het economisch offensief in Almere: 2.500 2 – 5.000 nieuwe banen, nieuwe bedrijvigheid, nieuwe opleidingen, een completere stad en een versterkte aanhaking aan de omgeving zoals de metropoolregio en provincie. Toch zijn er ook risico’s. ris Veel van de beheersmaatregelen om risico’s te beperken hangen samen met een goede oede communicatie rond het programma en de betrokkenheid en hulp van personen en organisaties die voorbeelden en uithangborden van het programma kunnen zijn.
5
OPENBARE VERSIE
2
Achtergronden van het programma
In dit hoofdstuk wordt ingegaan aan op de achterliggende gedachte bij het opzetten van het programma, waartoe het dient en wat er mee bereikt moet worden.
2.1
Schaalsprong Almere
De Schaalsprong Almere is een omvangrijk programma dat tot doel heeft om Almere in de periode tot 2030 te laten groeien tot een stad met 350.000 inwoners. Dit moet leiden tot een versterking van de internationale concurrentiekracht van de Randstad en moet tevens bijdragen aan de ontwikkeling van Almere tot een complete stad met een eigen identiteit. Anders gesteld moet de schaalsprong ertoe leiden dat Almere in economisch opzicht een integraal onderdeel wordt van de Metropoolregio Amsterdam (MRA), waarin Almere zijn eigen profiel opbouwt en handhaaft. De Economic Development Board Almere (EDBA) stelt investeringsprogramma’s op voor de economische ontwikkeling ontwikkeling van Almere. De EDBA jaagt aan, koppelt mensen en kennis aan elkaar, initieert, wijst de d weg, organiseert, bundelt, cofinanciert, financiert, beoordeelt, makelt en schakelt. Om de gestelde doelen te verwezenlijken heeft Almere zijn oog laten vallen op de combinatie mbinatie van media, gezondheidszorg, duurzaamheid en ICT. In de economische visie Almere 2030 (Almere INC., de economische visie Almere 2030) zijn de doelstellingen nader uitgewerkt. Het cluster ‘ICT en Media’ is daarbij aangewezen als één van de vijf economische omische clusters die moeten uitgroeien tot de aanjagers van de economie van Almere. Innovatie binnen de ICT wordt steeds meer bepalend voor de concurrentiekracht van andere opererende clusters. De ambities van Almere gaan uit naar het internationale ontwikkelingsconcept ikkelingsconcept van ‘Smart City’ of intelligente stad. De ambitie: "Almere de intelligente en verbonden stad" is uitgewerkt in een viertal tal ontwikkelingslijnen: •
Programmalijn 1: Almere Smart Society 2.0
•
Programmalijn 2: Almere DataCapital
•
Programmalijn 3:: Almere Labs
•
Programmalijn 4: Kennisontwikkeling
6
OPENBARE VERSIE
2.2
Almere als DataCapital vestigingsplaats
Almere beschikt over een aantal sterke punten waarmee het in potentie in een goede uitgangspositie verkeert om uit te groeien tot (internationaal) DataCapital. Almere mere beschikt over een duidelijke strategie en wil investeren Almere is een stad die permanent investeert in crosssectorale innovaties met ICT en voorop loopt, leert en ontdekt in de ontwikkeling van digitale diensten. Almere werkt samen met regio en de Rijksoverheid jksoverheid in grootschalige projecten gericht op maatschappelijke innovatie, zorgt voor een aansluiting bij de nationale kenniskennis en onderzoeksprogramma’s en is samenwerkingspartner voor grote ICT-bedrijven ICT bedrijven in Nederland. Almere manifesteert zich hiermee als als hét testbed van Nederland voor diensteninnovatie en ontwikkelt zich daarmee tot een kenniscentrum voor praktijkgerichte diensteninnovatie. Denk aan Green IT, metadatering, workflowtransformatie, etc. Dit is een ‘stepping stone’ voor het exporteren van deze deze expertise naar andere regio’s en landen. Almere is een ‘maakbare stad’ Nergens in Nederland wordt zoveel relatieve groei in banen en nieuwbouw van woningen, faciliteiten, bedrijven en instellingen voorzien als in Almere. Dit betekent dat alle sectoren forse investeringen gaan doen in het opzetten van nieuwe diensten en het inrichten van nieuwe voorzieningen bij instellingen en woningen. Denk aan wijkservicecentra, brede scholen, wijksportcentra, zorgcentra, etc. Door bij al deze investeringen consequent aandacht te besteden aan diensteninnovatie kan de ICT-sector ICT deze nieuwe en nog jonge markt optimaal gaan ontwikkelen. Almere heeft ruimte en maakbare energie In Almere is aan ruimte voorlopig geen gebrek: er is volop ruimte voor bijvoorbeeld datacenters en bedrijfshuisvesting. Omdat de openbare ruimte in Almere beter maakbaar is dan in andere steden in de Metropoolregio Amsterdam, is het goed mogelijk om de capaciteit van energiedistributienetwerken voldoende groot te maken. Ook biedt de maakbare ruimte kansen om decentrale, duurzame energieproductie (zon, wind, vergisting) op nieuwe manieren te koppelen aan verbruikers als datacenters en om het laagcalorische warmteoverschot van datacenters in de bebouwde omgeving te hergebruiken. Een mogelijke implementatie implement is het OZZO-concept concept voor een CO2-neutraal CO2 datacenter.
7
OPENBARE VERSIE
Almere heeft een sterke en groeiende ICT-sector ICT De ICT-sector sector in Almere neemt in de top tien van steden in de Metropoolregio Amsterdam een zesde positie in als het gaat om de omvang van de ICT-sector, ICT gemeten in het aantal banen. Voor Almere is vooral de deelsector diensten van belang. Dit is de kern van de ICT-sector sector van Almere. Circa zestig procent van alle ICT-banen ICT banen bevindt zich in deze deelsector. Qua omvang is Almere nog geen grote speler in de Metropoolregio Amsterdam,, maar de groei in Almere is afgelopen tien jaar zeer hoog geweest. De gemiddelde jaarlijkse groei in de afgelopen tien jaar was maar liefst 11,4% en in de deelsector Diensten 12,7%. Dit zijn indrukwekkende cijfers die ver boven de jaarlijkse groeicijfers liggen van andere ICT-kernen ICT in de Metropoolregio Amsterdam. Opvallend is dat Almere in de Metropoolregio Amsterdam een afwijkend beeld vertoont als het gaat om het aantal banen per vestiging. Almere heeft op Zaanstad na het laagste laa aantal banen per vestiging en een heel hoog aantal vestingen. Er zijn dus veel relatief kleine ICT-bedrijven bedrijven in Almere gevestigd. Dit is een belangrijke constatering, omdat dit veel zegt over de aard van de huidige ICT-bedrijvigheid ICT in Almere. De kleinere ICT-bedrijven bedrijven werken relatief veel onderling samen en zijn vaak actief in netwerkenverbanden. Daarnaast impliceert de aanwezigheid van veel kleine bedrijven ook een relatief groot potentieel aan snelle groeiers. De kweekvijver van Almere is goed gevuld. Almere vormt een geschikte vestigingsplaats voor ICT-bedrijven ICT De ICT-sector sector van Almere wordt komende jaren steeds meer complementair aan de economische activiteiten in de Metropoolregio Amsterdam en draagt daarmee bij aan de concurrentiekracht van de e gehele regio. ICT-bedrijven ICT bedrijven hebben in Almere uitstekende doorgroeimogelijkheden die elders in deze regio niet (meer) bestaan. Het is daarom denkbaar dat bepaalde activiteiten (financieel of creatief) op Schiphol of in de Amsterdamse binnenstad plaatsvinden plaatsvinden en alle andere activiteiten in Almere, waar meer werkruimte en/of specifieke faciliteiten (datacenters, testlabs etc.) beschikbaar gemaakt kunnen worden tegen aantrekkelijke voorwaarden. De ICT-bedrijven bedrijven in Almere kunnen bovendien complementair zijn aan aan sterke economische clusters in de Metropoolregio Amsterdam, Amsterdam, waardoor wederzijds synergie ontstaat. Concreet gaat het hierbij bijvoorbeeld om de zorgsector en de media- en entertainmentindustrie. Almere kan zich sterk ontwikkelen op het leveren van hoogwaardige ICT-faciliteiten faciliteiten en -diensten voor deze twee sectoren. Tot slot vormt Almere ten opzicht van andere plaatsen in Nederland een aantrekkelijke vestigingsplaats voor nieuwe (inter)nationale ICT bedrijven die van belang zijn voor de regio. Almere kan immers profiteren van de internationale uitstraling van de regio Amsterdam en van de nabijheid van Schiphol.
8
OPENBARE VERSIE
Almere beschikt over een uitstekende ICT-infrastructuur Almere beschikt over een uitstekende digitale infrastructuur in de vorm van een glasvezelnetwerk waarop alle huishoudens en bedrijven zijn aangesloten. Via het rekencentrum van SARA in Almere en via het KPN Braincenter is er nabijheid van respectievelijk de internetexchanges AMS-IX (nr 1 in de wereld) en NL-ix (nr 5 in de wereld). Daarnaast beschikt Almere over ‘computing power’ (SARA/Vancis en AlmereGrid ) en zijn er al verschillende datacenters gevestigd in Almere (KPN, MihosNet, SARA, UNET). Almere heeft bovendien een stevige basis met tal van activiteiten die gericht zijn op het ontwikkelen van nieuwe digitale diensten en het opbouwen en delen van kennis en ervaring met diensteninnovatie. Almere is op dit punt één van de meest vooruitstrevende gemeenten van Nederland, die structureel werkt aan diensteninnovatie en heeft een unieke schaal voor experimentele diensten. Almere huisvest een goed georganiseerde en innovatieve zorgsector Almere heeft een goed georganiseerde en innovatieve zorgsector. De Almeerse zorginstellingen zijn in Nederland vooruitstrevend in het gebruik van de mogelijkheden van ICT. Almere kan het verschil maken, door nieuwe technologieën en dienstenconcepten interactief, in de praktijk te ontwikkelen. Almere investeert nu al volop in innovatie in de zorg zoals Immuno Valley, het Turing Instituut, de Zorgboulevard, het Themapark Preventie en het Medical Trade Park.
2.3
Toename digitale data
De verregaande digitalisering van de maatschappij leidt tot een enorme toename van de hoeveelheid digitale data. De grootschalige adoptie van digitale televisie, de snelle opkomst van HDTV, de toenemende consumptie van video op smartphones en tablet Pc’s, de recente ontwikkeling van 3DTV en de populariteit van ‘user generated content’ hebben in de mediasector al geleid tot een geweldige datagroei. Maar ook in andere sectoren zoals in de zorgsector groeit de hoeveelheid data de komende jaren exponentieel. De groei van data is ook een gevolg van de digitalisering van bestaande infrastructuren. Een goed voorbeeld hiervan vormen Smart Grids, waarin het energie/elektriciteitsnetwerk tot in detail met ICT wordt aangestuurd opdat de beschikbare capaciteit optimaal benut kan worden en variabele groene energiebronnen goed kunnen worden gebruikt
Een onderdeel van de groeiende behoefte aan dataopslag is de toename van ‘big data’. Big data is een verzamelterm, term, die staat voor enorme verzamelingen gegevens die niet meer te ontsluiten zijn met traditionele technologie. Dit zijn datasets met een omvang groter dan de capaciteit van conventionele databasetoepassingen. Big data omvat zowel gestructureerde als ongestructureerde estructureerde hoeveelheden data. Voorbeelden van big data zijn te vinden in mediabestanden (beelden en video), medische informatie (waaronder beeldmateriaal en in toenemende mate genetisch materiaal), sociale netwerken en het internet. De grootste toename aan beeldmateriaal vindt op dit moment plaats in de zorg. Uit recent onderzoek van IBM (eind 2011) komt naar voren dat inmiddels 30% van alle wereldwijde opslagcapaciteit aan zorgdata zorg gerelateerd is. In de MRA is daar ook een voorbeeld van te vinden: het door de Amsterdam Economic Board benoemde iconisch project VUmc Imaging Center zal vele petabytes aan big data gaan produceren die ook ergens moeten worden opgeslagen en eenvoudig toegankelijk gemaakt.
2.4
Behoeften van de zorgsector
De zorgsector ziet zich geconfronteerd met een sterk groeiend gebruik van beeldsystemen en digitale of gedigitaliseerde data. data De hoeveelheden die worden geproduceerd vragen een voor de zorgsector onconventionele aanpak om de kosten beheersbaar te houden en de data herbruikbaar te t laten zijn. De zorgsector kan een enorme inhaalslag maken door de werkprocessen die de mediamedia industrie de afgelopen vijftien jaar heeft ontwikkeld voor digitaal (beeld)materiaal over te nemen. Vermoedelijk is de groeisnelheid in de zorgsector nog groter groter dan in de mediasector omdat in de zorgsector de verwerking van (beeld)data data voor researchdoeleinden momenteel erg sterk toeneemt. Ook op het gebied van beeldanalyse worden momenteel grote stappen gezet in de zorgsector. Dit vraagt om de ontwikkeling van hoogwaardige ICT-diensten. diensten. Maar niet alleen in de media-- en zorgsector maar ook in allerlei andere sectoren ontstaat een groeiende behoefte aan hoogwaardige ICT-diensten ICT en -faciliteiten faciliteiten en aan intensieve samenwerking en mogelijk zelfs aan integratie met de d ICT-industrie. industrie. De komende decennia wordt wereldwijd een zeer substantiële groei verwacht in dataverwerking en – opslag. Het is aannemelijk dat de vraag naar distributiedistributie en rekencapaciteit aciteit evenredig zal toenemen. De ICT-bedrijven bedrijven in de Metropoolregio Amsterdam Amst en in het bijzonder Almere kunnen hiervan profiteren. Almere heeft de kans hier komende jaren op in te spelen door een actief beleid te voeren en te investeren in kennisontwikkeling, netwerkvorming, onderwijsprogramma’s, promotie en communicatie. Almere Almere kan zich zo op deze ontwikkelingen voorbereiden en claimen hét ‘schone en duurzame’ digitale industriecentrum te gaan worden voor omgevingen als de Dutch Health Hub.
10
OPENBARE VERSIE
Kortom, met de toename van big data neemt de vraag naar hoogwaardige kennis en diensten ten over het verwerken van grote datasets op een snelle, veilige en kostenefficiënte manier, ook toe. Centralisatie van dataopslag in Almere is een mogelijkheid om deze hoogwaardige kennis rondom het thema ‘big data’ aan Almere te binden.
2.5
Visie op Almere DataCapital
De gewenste schaalsprong en de enorme groei in dataproductie, -gebruik gebruik en -verkeer vormen tezamen het startpunt voor het programma ‘Almere DataCapital’. Almere heeft een heldere doelstelling, ze e moet een forse uitbreiding in inwoneraantal realiseren real om de groei in de Metropoolregio Amsterdam op te vangen. Deze groei kan alleen maar plaatsvinden als de Almeerse lokale economie plaats biedt aan een significant deel van deze uitbreiding. Digitale data ata groeit exponentieel en de huisvesting van traditionele traditionele data centers bij Amsterdam bereikt zijn grenzen. Daarnaast is er in de nabije toekomst een sterke behoefte aan duurzame en zeer energiezuinige ‘groene’ datacenters. Een aantal ontwikkelingen komt hier samen: Big data vraagt om een andere benadering benader dan traditionele data en om een ander soort datacenters: het is veel meer dan alleen opslaan en de zorgsector wordt een grootverbruiker grootverbr in een dergelijk systeem. Almere kan met gericht beleid bedrijvigheid c.q. werkgelegenheid opbouwen en aantrekken rondom ondom een kern van grootschalige en moderne faciliteiten voor dataopslag, -distributie en -verwerking. verwerking. In de visie van Almere leidt het programma Almere DataCapital tot een ecosysteem van mensen, energie, kennis en bedrijvigheid rondom een concentratie van dit nieuwe nieuw soort datacenter,, ook wel ‘Next Generation Datacenter’ D genoemd. Investeringen vanuit de triple helix van v overheid, bedrijfsleven en onderwijs en onderzoeksinstellingen gericht op big data worden gebundeld in dit ecosysteem. Eenmaal opgebouwd levert een dergelijk ecosysteem Almere een duurzame positie op want een dergelijk samenhangend systeem is niet eenvoudig te reproduceren op een andere plaats.
11
OPENBARE VERSIE
3
Doelstellingen programma 3.1
Primaire doelstellingen doelstelling
De belangrijkste doelstelling van Almere DataCapital Capital is om de basis te leggen voor nieuwe datagerelateerde bedrijvigheid in Almere die 2.500 2 – 5.000 000 nieuwe banen oplevert in 2030. De diensten kunnen bestaan uit het opslaan en archiveren van data, maar daarnaast ook uit het verwerken en bewerken van data, alsmede van het uitvoeren van analyses op die data. De diensten die geleverd worden bestaan derhalve uit opslag, ontsluiting, rekenkracht, verbindingen en werkplekken "op de data" om onnodig transport te vermijden en toegangstijden kort te houden. Almere heeft als stad als doelstelling om duurzaam te groeien. In overleg met het GreenGreen IT consortium zal gekomen worden tot een duurzaamheidvereiste dat wordt opgelegd aan de te realiseren uitbreidingen. Het ecosysteem wordt opgebouwd middels een aantrekkelijk kelijk vestigingsklimaat en het uitzicht op de aanwezigheid van voldoende vol aantallen goed gekwalificeerd human capital.
3.2
Secundaire doelstellingen
Om de primaire doelstelling te kunnen realiseren zijn meerdere andere doelstellingen relevant: •
Almere wil een positie hebben als nationale en internationale datahub: de plaats waar men aan denkt als het gaat gaat om grootschalige dataopslag en verwerking van big data.
•
Het programma biedt een basis voor banengroei bij bestaande Almeerse ICTICT bedrijven die toegevoegde waardediensten leveren rondom grootschalige schalige dataopslag. Dit geldt in het bijzonder voor de vele MKB-bedrijven. MKB bedrijven. Daarnaast worden de voorwaarden gecreëerd voor het aantrekken van nieuwe ICT-bedrijven ICT bedrijven die toegevoegde waardediensten leveren. 12
OPENBARE VERSIE
•
Onderzoeksorganisaties wordt een kans geboden den om onderzoek te doen en maatschappelijke en diensteninnovaties diensteninnovaties te realiseren op basis van big data.
•
Researchprogramma’s krijgen de mogelijkheid tegen lagere kosten te werken en datasets te gebruiken die tot op heden niet beschikbaar beschikbaar zijn. Daarbij kan tegen ‘pay per use’ gebruik worden gemaakt van zowel opslag als high performance computing.
•
Onderwijsinstellingen,, zowel nationaal maar ook internationaal wordt de kans geboden (nieuwe) opleidingen in de markt te zetten die voorzien in de toenemende toenem vraag naar specialisten op het terrein van big data1.
•
Via het programma kan een substantiële bijdrage worden geleverd aan het reduceren van de kosten in zorginstellingen en het verbeteren van de kwaliteit van de zorg. Daarmee levert het ook ok een bijdrage aan doelstellingen binnen de gezondheidszorg die op een nationaal niveau liggen.
•
Samen met ICT-bedrijven, bedrijven, onderzoeksonderzoeks en onderwijsinstellingen neemt Almere een centrale en leidende positie in bij het inhoudelijk debat en het denken denke over ontwikkelingen wikkelingen rond big data. d
•
In n samenwerking met diverse overheden wordt ruimte geboden den voor het uittesten en breed uitrollen van maatschappelijke innovaties op basis van big data vanuit Almere. Het testen en uitrollen moet gericht zijn op een nationale en internationale nternationale betekenis.
•
De gemeente Almere moet haar plannen voor oor gebiedsontwikkeling afstemmen op de toekomstige vestiging van moderne moderne en gevarieerde voorzieningen voor dataopslag en databewerking en het beoogde ecosysteem daaromheen.
3.3
1
Nevendoelstell Nevendoelstellingen
McKinsey Global Institute stelt in haar rapport Big Data: the next frontier for innovation, competition and productivity:
dat alleen al in de US 140-190.000 data-analyse analyse-specialisten specialisten nodig zullen zijn en 1,5 miljoen managers en adviseurs opgeleid moeten worden om met Big Data adequaat om te kunnen gaan.
13
OPENBARE VERSIE
De ontwikkeling moet bijdragen aan de beoogde versterking van de internationale concurrentiekracht van de Randstad en tevens bijdragen aan de ontwikkeling van Almere tot complete stad met een binnen de metropoolregio Amsterdam eigen identiteit. Voorr de specifieke concrete resultaten (“deliverables”) van het programma wordt verwezen naar hoofdstuk 6.
3.4
Randvoorwaarden
3.4.1 Bestuurlijke randvoorwaarden De lange adem die dit programma vergt en de wil om dit over een lange termijn te laten ontstaan, wijst erop op dat hier een publieke taak ligt. De oplossing dient duurzaam te zijn in alle opzichten, zoals imago, vestigingsklimaat, vestigingsklimaat, commercieel, juridisch-technisch, juridisch facilitair, etc. Het uitgangspunt is dat Almere DataCapital uiteindelijk een ecosysteem wordt met content hubs voor verschillende sectoren en gericht op de opslag- en uitwisseling van bewerkte of onbewerkte ‘big data’ tussen organisaties. Aan de verschillende vormen van participatie in en met Almere DataCapital zullen eisen gesteld moeten worden, waardoor waard een commerciële en operationele versnelling in de marktwerking kan worden aangebracht. 3.4.2 Randvoorwaarden gemeente Almere De gemeente Almere creëert – binnen haar bestaande beleid – zo gunstig mogelijke financiële- en vestigingsvoorwaarden voor datacenters datacenters en het ecosysteem. Daarbij zet de gemeente op Green IT. De gemeente zet daarbij maximaal in op het door uitgedragen beleid van excellent gastheerschap. 3.4.3 Randvoorwaarden sectoren sector Vanuit de betrokken bedrijfstakken moeten bedrijven en organisaties/instellingen organisaties/instell ook bereid zijn een deel van de noodzakelijke investeringen investeringen voor hun rekening te nemen. Dat kan via directe financiële bijdragen ten behoeve van de ontwikkeling, participatie in projecten als (betalende) klant of ‘in kind’. Binnen de zorgsector moett er de bereidheid zijn een paradigma shift te maken naar het ‘open maken’ van de eigen data en het (willen) delen van data tussen medisch specialisten,, interdisciplinair en werkzaam binnen meerdere instellingen die gezamenlijk als behandelaar van dezelfde patiënt optreden. Ook moet er de bereidheid zijn de data uit de bestaande systemen te halen en deze centraal in een beveiligde omgeving neer te zetten.
14
OPENBARE VERSIE
3.4.4 Technische randvoorwaarden De ICT-infrastructuur infrastructuur van Almere DataCapital moet in staat zijn om een heterogene het multi-vendor vendor omgeving te ondersteunen en moet data en informatie automatisch door de verschillende opslag- en procesomgevingen kunnen laten stromen aan de hand van ‘Information Lifecycle Management (ILM) Policies’. Ook de processen voor archivering en back-up up moeten automatisch kunnen worden uitgevoerd op basis van deze policies – conform de voor de dienstverlening overeen te komen Service Level Agreements. De ICT-infrastructuur infrastructuur moet hierbij de integratie van de bestaande infrastructuur van afnemers dynamisch schaalbaar kunnen ondersteunen. In de praktijk betekent dit dat er verschillende vormen van dataopslag, rekenkracht en netwerkcapaciteit mogelijk moeten zijn waarbij er ook (technisch) hybride vormen ondersteund moeten worden. Door het ondersteunen nen van een heterogene omgeving kan elke leverancier van diensten en/of infrastructuur zich aansluiten op het platform. Daardoor gaan potentiële concurrenten deel uitmaken van de alliantie die Almere DataCapital kenmerkt en wordt het risico van vendor lock-in in verlaagd. De combinatie van kwalitatief hoogwaardige dienstverlening, een vanwege schaalgrootte attractieve prijsstelling en de gekoppelde klantinfrastructuur zorgt op haar beurt wel voor een vergrote client lock-in lock in Almere DataCapital. n beveiligingsvoorwaarden 3.4.5 Juridische en Vanaf het begin wordt uitdrukkelijk aandacht besteed aan de privacyprivacy en beveiligingsaspecten van het programma. De ervaring leert dat andere programma’s die betrekking hebben op het omgaan met (gevoelige) persoonsgegevens, hier last la van hebben gekregen. Het op het programma betrekking hebbende wetwet en regelgevingkader dient in beeld te worden gebracht. Van daaruit dienen de vragen die op privacy en beveiligingsgebied naar voren komen beantwoord te worden. Daar waar spanningsvelden ten opzicht van bestaande wetwet en regelgeving gesignaleerd worden dient het programma zich te buigen over acties om hier mee me om te gaan. Naast de consequente aandacht voor privacyprivacy en beveiliging van de startfase van het programma, dient er ook uitdrukkelijk uitdrukkelijk aandacht gegeven te worden aan andere juridische vraagstukken. Een belangrijk vraagstuk zal zijn of het programma of het consortium op enig moment een vertaling dient te krijgen in een juridische entiteit. Ook vragen rond het eigendom van de gegevens en e de juridische sche consequenties van houderschap en bewerking van gegevens zullen aandacht vergen. 3.4.6 Kennisontwikkeling als randvoorwaarden Een belangrijke succesfactor voor Almere DataCapital is de beschikbaarheid van mensen met de juiste kennis van het zich snel ontwikkelende veld van Big Data. Het is daarom van groot belang aandacht te besteden aan de relatie en de inzet van de in Almere aanwezige HBO-instellingen instellingen (Windesheim en LaSalle) en de relatie met de universitaire instellingen in de Metropoolregio Amsterdam. Am Het aanhaken van de belangrijke spelers op HBO en universitair niveau vormt een randvoorwaarde voor het programma.
15
OPENBARE VERSIE
3.5
Samenhang met andere programma’s en projecten
Almere DataCapital wordt als zelfstandig programma uitgevoerd maar heeft dwarsverbanden en relaties met andere programma’s, projecten, activiteiten en ontwikkelingen. Van belang is dat er een koppeling bestaat met diverse projecten binnen de metropoolregio Amsterdam. Binnen het programmaplan zijn activiteiten voorzien om de koppeling met et deze projecten nadrukkelijk te leggen en te beheren. Het gaat om de volgende relaties: Smart City Almere DataCapital is een voorbeeld van een smart city-toepassing. city toepassing. Het gaat immers om een vernieuwende wijze waarbij slimmer omgegaan omgegaan wordt met bestaande data. Goedkoper en beter zijn kwalificaties die passen bij Almere DataCapital. Daarmee is er een relatie met de binnen de metropoolregio bestaande programma’s Amsterdam Smart City www.amsterdamsmartcity.nl en Almere Smart Society 2.0 (www.smartcity.nl www.smartcity.nl). Open Data Er is een relatie met het Icoonproject “Open Data in een Open Stad”.. De nieuwe wijze van opslag van data binnen Almere DataCapital betekent dat er meer mogelijkheden mogelijkh gaan bestaan om data open te stellen voor gedeeld gebruik. Het hele idee van Almere DataCapital gaat er vanuit dat door data op een nieuwe gestandaardiseerde wijze op te slaan, er vele nieuwe mogelijkheden gaan ontstaan om toegevoegde waardediensten te t ontwikkelen en op basis daarvan te komen tot nieuwe bedrijvigheid. Metrocampus Metrocampus is een initiatief waarbij wordt ingezet op het economisch verzilveren van aanwezige kennis door regiobreed een gevoel van een campus te creëren. creëren Ook Almere DataCapital pital kan uitmonden in het creëren van een campusgevoel of zelfs de fysieke ontwikkeling van een campus. De “campus” van Almere DataCapital zou een onderdeel kunnen vormen van de Metrocampus die in de volgende acht jaren vorm dient te krijgen. VUmc Imaging Center Het VUmc mc Imaging Center moet over enkele jaren leiden tot een geïntegreerde state-ofthe-art imaging faciliteit die breder inzicht moet bieden in alle structuren en functies van het menselijke lichaam. Dit alles met het doel de patiëntenzorg verder te optimaliseren. Hier ligt een nauwe inhoudelijke band met het programma Almere DataCapital. Niet alleen zal er een grote behoefte zijn aan een efficiënte en kwalitatief goede opslag van grote hoeveelheden data die het Imaging Center zal produceren. Er is ook een nauwe verbinding tussen de ambitie om patiëntenzorg op basis van de data te verbeteren en het ecosysteem dat wordt nagestreefd door Almere DataCapital.
16
OPENBARE VERSIE
Kennis- en Innovatieagenda MRA Bovenstaande relaties tussen Almere DataCapital en andere programma’s programma’s en projecten in de Metropoolregio Amsterdam geven aan dat vanuit ADC een bijdrage wordt geleverd aan de Kennis- en Innovatieagenda van deze metropoolregio. De Amsterdam Economic Board oard (AEB) heeft in december 2011 besloten dat Almere DataCapital de status krijgt van icoonproject binnen de metropoolregio. metropoolregio. Almere DataCapital is daarmee opgenomen in de Kennis & Innovatieagenda van de Amsterdam Economic Board, in de uitwerking van de "clusterstrategie "clusterstrategie ICT & eScience". Dutch Health Hub & Dutch ch Media Hub Het verder ontwikkelen en faciliteren van de Dutch Health Hub is een hoofdtaak hoofdtaak binnen het programma. De Dutch Health Hub wordt door Almere DataCapital omarmd en verder ontwikkeld binnen Almere. Daarbij Daarbij zal gebruik worden gemaakt van de lessen die uit de mediasector komen. In dat verband is de Dutch Media Hub ook belangrijk.
17
OPENBARE VERSIE
4
Aanpak
Om de beschreven doelstellingen te realiseren wordt een aanpak gehanteerd die uitgaat van de volgende sporen: 1. Een meerjarig regieprogramma 2. Versnelde marktwerking 3. Standaardisatie op basis van proposities propositie 4. Dataopslag in combinatie met het ontwikkelen van een ecosysteem 5. In drie stappen naar Next Generation Datacenters 6. De gemeente is er klaar voor 7. Start met de zorgsector (Dutch Health Hub) 8. Uitbouw per sector 9. Samenwerking ng tussen sector en ICT-marktpartijen ICT 10. Het uitlokken van investeringen 11. Realisatie structurele financiering Deze aanpak wordt verder versterkt door een aantal flankerende flankerende activiteiten zoals: 12. Realiseren van een breed commitment en co-financiering co 13. Communicatie e & marketing 14. Opvolging van leads & acquisitie 15. Inhoudelijk leiderschap
4.1
Een meerjarig eerjarig regieprogramma
EDBA en iMMovator zijn stichtingen die niet tot doel hebben commerciële activiteiten zelf in de markt te zetten, maar die door regie, advisering en het aanjagen njagen van innovatie ruimte willen geven aan ondernemerschap en het spel van vraag en aanbod om nieuwe bedrijvigheid neer te zetten. Het programma speelt daarom vooral een enthousiasmerende, stimulerende en bijeenbrengende rol. rol. Als spin in het web richt het he programma zich op de triple helix van ondernemingen, overheid en onderzoeksonderzoeks en onderwijsinstellingen. Maar ook op de betreffende sectoren (bijvoorbeeld de zorg) en de overheden (bijvoorbeeld de gemeente Almere). Uiteindelijk dienen de Almeerse samenleving,, provincie Flevoland en de Metropool Regio Amsterdam te profiteren door middel van nieuwe uwe bedrijvigheid en werkgelegenheid.
4.2
Versnelde marktwerking
Versnelde marktwerking vormt het kernbegrip voor Almere DataCapital. Illustratief is de parallel met de Rotterdamse haven, groot geworden door zijn systeem van gestandaardiseerde, snelle en veilige uitwisseling van goederen. Het gaat dus niet om de ‘goederen’ sec, maar veeleer om het verhandelen en distribueren ervan volgens gestandaardiseerde, snelle en veilige veilige processen. Ook voor Almere DataCapital is het realiseren van een dergelijk systeem van ‘versnelde markthandel’ cruciaal. Daarvoor is het neerzetten van standaards essentieel. Dat wat Aalsmeer is voor de uitwisseling van bloemen, SWIFT voor de uitwisseling uitwis van 18
OPENBARE VERSIE
financiële informatie en Rotterdam voor de uitwisseling van goederen, moet Almere de standaard worden voor de uitwisseling van ‘Big Data’. Binnen het programma zal de regie erop gericht zijn om door ondernemingen een systeem voor gestandaardiseerde, gestandaardisee snelle en veilige opslag en gebruik van data gerealiseerd te krijgen.
4.3
Standaardisatie door propositie
Het realiseren van standaarden voor dataopslag binnen uiteenlopende sectoren kan een zeer langdurige aangelegenheid zijn. Er zal uitdrukkelijk gekeken gekeken worden naar wat er binnen sectoren aan ontwikkelingen op dit vlak bestaat, welke bestaande standaarden zijn in te zetten en hoe organisaties die daar mee bezig zijn aangetakt moeten worden. Binnen de zorg zijn dat bijvoorbeeld IHE en Nictiz. Om snel tot tot resultaat te komen zullen de standaarden echter onderdeel uit gaan maken van de propositie die de markt een sector gaat bieden. Door tegen (veel) lagere kosten (veel) meer kwaliteit te gaan bieden en het mogelijk te maken pay per use arrangementen aan te bieden aan sectoren moet een propositie ontstaan die het eenvoudig maakt voor partijen bij de nieuwe standaards aan te sluiten.
4.4
Dataopslag in combinatie met het ontwikkelen van een ecosysteem
De e directe werkgelegenheid die een datacenter oplevert, oplevert is beperkt eperkt en bevindt zich op het vlak van dagelijks beheer, onderhoud en beveiliging. Dit is een typische ypische facilitaire dienstverlening, uitgevoerd door laag of middelbaar geschoolde werknemers. Met andere woorden, met slechts een datacenter zal Almere zijn werkgelegenheidsdoelstelling werkgelegenheidsdoelstelling niet halen. De beoogde werkgelegenheid van 2.500 tot 5.000 banen moet vooral uit het ecosysteem rond de dataopslag komen. Uit de bedrijven die diensten leveren op de opgeslagen data, de partijen die diensten afnemen, de kennisinstellingen kennisinstellingen en scholen die opleidingen verzorgen, de toeleveranciers die bijvoorbeeld advieswerkzaamheden verrichten, enzovoorts. Als het merendeel van de doelstelling wordt gerealiseerd door het ecosysteem rond de opslag van data is de vraag gerechtvaardigd gerechtvaardigd waarom het dan noodzakelijk is de dataopslag in Almere te laten plaatsvinden. Wat Almere DataCapital daarbij in de kaart speelt is dat het vanuit anuit technisch perspectief verstandig is om dataprocessing van grote datasets die in een beperkte hoeveelheid tijd ti verricht moet worden, uit te voeren op de locatie waar deze data zich bevindt. Het is inefficiënt (werkt vertragend, en is duurder en risicovoller) om grote hoeveelheden data te verplaatsen om deze te analyseren of te bewerken.
19
OPENBARE VERSIE
4.5
In drie stappen naar Next N Generation Datacenter(s)
De uitbouw van het huidige aantal datacenters data in combinatie met een uitbreiding naar Next Generation Datacenters zal parallel verlopen aan de opbouw van het ecosysteem van bedrijven,, kennisinstellingen en onderzoeksfaciliteiten. Stap 1 is dat er op zeer korte termijn reeds een propositie komt om data op te slaan in bestaande data centers in Almere. Stap 2 kan pas gezet worden als alle voorbereidingen voor een meer gestandaardiseerde dienstverlening gereed zijn. Dan pas kan het he nieuwe gestandaardiseerde systeem van opslag en gebruik worden gerealiseerd. Deze stap is gepland in de 2e helft van 2012 De realisatie van Next Generation Datacenters zal echter een 3e stap vormen die pas over enkele jaren genomen zal worden. Het denken denken over datacenters krijgt een steeds duurzamer karakter. Partijen die thans nieuwe datacenters realiseren sluiten aan bij moderne, efficiënte en duurzame technieken maar realiseren over het algemeen nog datacentergebouwen op een perceel.
4.6
De gemeente is er e klaar voor!
De gemeente Almere zal haar propositie voor geïnteresseerde partijen (datacenter of ecosysteem), verder moeten aanscherpen. Voor een deel gaat het om aspecten waar de gemeente direct zelf invloed op kan uitoefenen: • De beschikbaarheid van geschikte ges percelen • Een scherpe m2 prijs • Afwezigheid van de noodzaak tot bestemmingsplan aanpassingen Deels gaat het om aspecten waar de gemeente alleen indirect invloed op kan uitoefenen: • Beschikbaarheid van (groene) stroom • Een goede stroomprijs • De mogelijkheid voor duurzaamheidarrangementen • Beschikbaarheid van adequate opleidingen • Beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel • Geschikte datacommunicatiefaciliteiten • Goede bereikbaarheid Daartoe zal met de betrokken onderdelen in de backoffice van de gemeente contact c moeten worden opgenomen en zullen zaken gezamenlijk uitgezocht moeten worden. Almere zal daarbij keuzes moeten maken (bijvoorbeeld: waar wil de gemeente toekomstige datacenters of bedrijven uit het ecosysteem gevestigd willen zien). Indien nodig zal er bestuurlijke dekking voor deze keuzes moeten worden verworven.
20
OPENBARE VERSIE
4.7
Start met de zorgsector (Dutch Health Hub)
Er vindt binnen de zorg thans een data-explosie data explosie plaats. Daarnaast is de zorg de komende jaren een echte groeisector. Goede uitgangspunten waar Almere DataCapital van kan profiteren. Kwaliteitsverbetering binnen “zorg en ICT” zijn feitelijk noodzakelijk. De zorg staat voor de uitdaging meer kwaliteit te leveren voor minder geld. Het project Dutch Health Hub, oorspronkelijk een initiatief van iMMovator iMMovator en zusterorganisatie iZovator, loopt sinds begin 2010 en is gericht op het opzetten van een geavanceerde datahub voor de zorgsector met daaromheen een ring van toegevoegde waardediensten voor de bewerking van alle data, naar analogie van de eerder in de mediasector opgezette Dutch Media Hub. Dit project is ingebracht in het ecosysteem Almere DataCapital en zal daar als platform voor de zorgsector verder worden doorontwikkeld. De business case voor de Dutch Health Hub zal binnen het programma Almere DataCapital taCapital verder ontwikkeld moeten worden om de potentiële voordelen te berekenen. Op vele fronten zijn besparingen te behalen: investeringen, beheerkosten, ontdubbelen van data, fail-over, back-ups, ups, energiekosten, verbeterde informatievoorziening, etc. Eerste rste schattingen geven aan dat een algemeen ziekenhuis tot vijfhonderd duizend euro per jaar kan besparen aan directe en indirecte operationele kosten door data anders op te slaan. Voor een academisch ziekenhuis loopt dat al snel op tot meer dan twee miljoen miljo euro. Gevolg is dat de te behalen voordelen bij een gezamenlijke (en gedeelde) faciliteit aanzienlijk zijn en voor de sector als geheel kunnen oplopen tot tientallen miljoenen euro’s per jaar. De realisatie van Dutch Health Hub verloopt via de volgende stappen: a. Productiedata: Het verplaatsen van opslag van productiedata uit ziekenhuizen naar zo goedkoop mogelijke externe storage waar data onder voorwaarden ook gedeeld kan worden. Gestart wordt met enkele academische en algemene ziekenhuizen en verder landelijk ndelijk uitbreiden met andere ‘first movers’. Het startpunt is archiefdata duurzaam en goedkoop opslaan, toewerken naar (full) back-up back up data en vervolgens fail-over fail data en het delen van (sets van) data tussen samenwerkende medisch specialisten. b. Researchdata: a: Faciliteren researchprojecten en –programma’s programma’s met als doel te komen tot business cases die als show cases breed inzetbaar zijn in de sector. Een onderdeel hiervan is het bieden van een zorgzorg en onderzoeksomgeving in een ‘pay per use’ model, zowel voor storage, torage, data sharingsharing als compute-faciliteiten. c. Het ‘open en uitwisselbaar’ maken van de data. d. Het zekeren van privacy, beveiliging en assurance in het bijeenbrengen van grote datasets en het door de eigenaar van deze sets onder voorwaarden (aan derden) ter beschikking stellen, rekening reken houdend met wet- en regelgeving en specifieke eisen vanuit de zorgsector. e. Het ontwikkelen en toepasbaar maken van bestaande en te ontwikkelen diensten van applicatieleveranciers in een servicemodel. servicemodel f.
Positioneren van de Dutch Health Hub als portaal waarbinnen de services beschikbaar gemaakt worden. 21
OPENBARE VERSIE
De belangrijkste reden om dit als eerste op te pakken is de omvang van de zorgsector, de concrete behoeften die er al liggen en het gegeven dat het nog een greenfield is op het gebied ied van externe dataopslag en bewerking van data. Met de Dutch Health Hub maakt Almere DataCapital gelijk een kickstart.
4.8
Uitbouw per sector
In het programma is gekozen voor een aanpak per sector waarbij een start wordt gemaakt met big data op het et terrein van Zorg & Welzijn via het platform Dutch Health Hub. In 2012 ligt daarom de focus op de zorg. Eind 2012 zal gekozen worden voor het oppakken van een of meerdere aanvullende sectoren. De gedachten gaan vooralsnog uit naar een van de volgende sectoren: sectoren •
Waardecreatie uit personal ersonal data (‘profiling’)
•
Security bij overheden
•
Geo-informatie
•
Sensorinformatie zoals dijkbewaking d
•
Augmented reality
•
Beeldcommunicatie
Het is echter zeer lastig om nu al te voorspellen hoe de ontwikkelingen in het komende jaar zullen verlopen. lopen. Afhankelijk van behoeftes die opkomen in de verschillende sectoren zal hier op ingespeeld moeten kunnen worden en de focus verlegd naar waar er vraag is naar diensten die vanuit Almere DataCapital geleverd kunnen worden.
4.9
Samenwerking tussen sector en e ICT- marktpartijen
Voor zowel de zorgsector als andere sectoren geldt dat het programma via regieregie activiteiten partijen uit een bepaalde specifieke sector en ICT-marktpartijen ICT marktpartijen wil laten samenwerken aan nieuwe vormen van dataopslag en –gebruik. gebruik. Dit gaat via de volgende lijnen: a. Vorming van een consortium van ICT-marktpartijen ICT marktpartijen dat een gestandaardiseerde, groene en efficiënte basisinfrastructuur voor dataopslag en services in Almere gaat realiseren. Onderdelen daarvan zijn ook het opstellen van een business model, het komen tot een generieke en open ICT architectuur inclusief standaards, (laten) bieden van proposities (individueel en/of in combinatie) vanuit de markt, en structurele vormen van financiering. b. Vorming van een groep innovatieve MKB-bedrijven, MKB die e toegevoegde waardediensten gaat ontwikkelen, o.a. op de in Almere opgeslagen data. c. Vorming van een groep innovatieve Almeerse MKB-bedrijven bedrijven die toegevoegde waardediensten gaat leveren, o.a. op de in Almere opgeslagen data. d. Het organiseren van regie vanuit vanuit de betreffende sector (als sector samen, als gebruiker) zodat partijen gaan aansluiten bij de aangeboden basisinfrastructuur, standaarden en financieringsmodellen. e. Het opzetten van een entiteit voor het leveren en afnemen van diensten (federatief, 22
OPENBARE VERSIE
coöperatief, Vof). f.
Deelnemen in en aansluiten bij bi sectorale show-case-projecten.
4.10
Het uitlokken van investeringen
De focus ligt op het uitlokken van investeringen waarbij het de verwachting is dat er in het ecosysteem van diensten een multiplier aanwezig zal zijn. Het programma van Almere DataCapital is gericht op het uitbouwen van dit ecosysteem. Bij de uit te lokken investeringen kan het gaan om: om •
Next Generation Datacenters Datace
•
Computing power in (bestaande) datacenters data
•
Groene ICT
•
Onderwijs nderwijs en kennisontwikkeling kennisontwikkelin
•
Dienstenontwikkeling gerelateerd aan big data, data, data analytics en het ontsluiten en hergebruiken van data
•
Het ecosysteem als geheel
Het is niet uit te sluiten dat het noodzakelijk zal zijn om voor bepaalde investeringen eerst een voorschot op basis van overheidsgarantie te kunnen krijgen (revolving fund).
4.11
Realisatie structurele financiering
Voor elke sector zal de vraag op tafel komen hoe men de gestandaardiseerde dataopslag op een structurele, duurzame wijze gaat financieren. Dit vereist kennis van de incidentele en structurele geldstromen die er nu bestaan binnen een sector. Binnen de zorg zijn er bijvoorbeeld op dit moment structurele vormen voor de financiering van dataopslag, deze lopen enerzijds via leveranciersspecifieke systemen of via eigen opslagsystemen opslagsystemen in ziekenhuizen. Gezien de data-explosie data die plaatsvindt zijn die echter onvoldoende. Bij grote researchprojecten zijn er vaak grote budgetten waaruit ook de dataopslag en rekenkracht kan worden gefinancierd. Deze budgetten zijn echter niet structureel s en research vraagt om veel meer flexibiliteit dus een ‘pay per use’ model is hier zeer kansrijk. Samen met de sector en de ICT-industrie ICT industrie zal er een oplossing moeten komen die in een structurele financiering voorziet. Hierbij zal er ook een sterke sterke verschuiving gaan optreden van CAPEX naar OPEX (bijvoorbeeld van investeringen naar operationele kosten).
23
OPENBARE VERSIE
4.12
Flankerende activiteiten
De flankerende activiteiten zorgen voor versterking van de aanpak binnen het programma en omvatten: 4.12.1 Breed commitment en co-financiering De activiteiten zijn gericht op het breed borgen en positioneren van het programma binnen Almere, Flevoland en de Metropoolregio Amsterdam. Zoals reeds aangegeven is Almere DataCapital eind 2011 opgenomen op de KennisKennis en Innovatieagenda van de Metropoolregio Amsterdam. In 2012 streeft het programma een definitieve coco financiering vanuit de Metropoolregio Amsterdam en de provincie Flevoland. Binnen dit spoor worden activiteiten ontplooid om de koppeling met andere iconische projecten binnen n de Metropool regio (Metrocampus, Open Data, VU Imaging) te leggen en te beheren. 4.12.2 Communicatie & Marketing Via een logo, o, website, nieuwsbrieven, publicaties en sociale media zal continu aandacht zijn voor de communicatie en marketing van het programma. Niet genoeg kan worden benadrukt dat communicatie een zeer belangrijke rol speelt binnen een regieprogramma. 4.12.3 Opvolging van leads & acquisitie Er zullen afspraken en procedures worden ontwikkeld om vragen vanuit alle hoeken tegemoet te treden en adequaat te beantwoorden. Soms zal gericht gesproken worden met partijen die een belangrijke of sleutelrol spelen in een sector, binnen de ICTICT industrie, de overheid, opleidingsopleidings of researchinstellingen. Seminars en conferenties over het thema worden bezocht om de aanwezigheid van Almere DataCapital zichtbaar te maken en daar op de markt te zetten. 4.12.4 Inhoudelijk leiderschap Het inhoudelijk leiderschap heeft tot doel om de naam Almere permanent te verbinden aan Big Data. Hierbij wordt onderstaande aanpak gehanteerd: gehanteerd a. Ontwikkelen van een campus voor kennis rondom big data van kennisinstituten om in te zetten op het vakgebied big data en big data-analytics. analytics. Stimulering van kennisvalorisatie vanuit het wetenschappelijk onderzoek naar het HBO onderwijs en bedrijfsleven. De verbinding eScience en HBO onderwijs maken en het bundelen van academische en HBO kennisinstellingen binnen het werkgebied big data en data analytics. b. Het organiseren van seminars rondom thema big data. Publiceren van papers en uitdragen van kennis. Het opzetten opzetten van een denktank, vormen van partnerships en samenwerkingsverbanden met toonaangevende (markt)partijen. c. Naar alle relevante instanties binnen de (rijks)overheid, marktsectoren en marktpartijen duidelijk maken wat de positie van Almere is ten aanzien aanzie van big data. 24
OPENBARE VERSIE
5
Fasering
Om uit te groeien tot DataCapital is een lange adem en integrale sturing vereist vanuit Almere. Het is niet voldoende om enkele pilots of projecten te doen en om dan maar te hopen dat de markt het oppakt. De verwezenlijking van Almere Almere DataCapital vraagt om een programmaorganisatie en programmaplan met een aanpak, fasering, planning en op te leveren producten (deliverables). Een belangrijk gegeven is dat het programma voor een groot deel een business development traject is waarbij de uitkomsten vooraf niet exact vast staan of zijn vast te stellen. De doelen zijn helder maar het is niet mogelijk, en ook niet gewenst, om de economische ontwikkeling volledig ‘op de tekentafel’ te bepalen. We zetten regie op het spel van vraag en aanbod, d, van sectoren en marktpartijen die gezamenlijk de ontwikkeling moeten vormgeven. In dit programma werkt een groep mensen gedurende meerdere jaren gezamenlijk aan het realiseren van de geschetste ambitie. Hierbij moeten de bestuurlijke, organisatorische, commerciële, juridische, operationele en technische randvoorwaarden ingevuld zijn. Het startpunt voor nadere uitwerking is de roadmap geweest zoals deze is geschetst in het visiedocument “Almere DataCapital – De ontwikkeling van een duurzaam ecosysteem van n kennis en bedrijvigheid rondom de opslag opslag en bewerking van big data”. data (Zie de bijlage voor deze roadmap). De roadmap beslaat de periode 2011-2015 2011 waarbij steeds naar de daadwerkelijke ontwikkeling moet worden gekeken. Waar mogelijk en noodzakelijk moet kunnen nnen worden bijgestuurd om voor Almere een optimaal rendement te behalen. Het programma wordt in fasen uitgevoerd. uitgevoerd. De fasen representeren de planning in jaren. De fasering over de jaren kent de volgende inhoud:
5.1
Voorfase:
Vooronderzoek, marktverkenning, kwartiermaken en lancering (reeds gerealiseerd in de periode 2009 – 2011) Deze reeds afgesloten fase is al begonnen in 2010 en heeft o.a. geleid tot het visiedocument ‘Almere DataCapital – de ontwikkeling van een duurzaam ecosysteem’. Parallel hieraan is door iMMovator en iZovator gewerkt aan het ontwikkelen van het concept van de Dutch Health Hub. Fase 1 is afgesloten met het besluit van de EDBA om het concept van Almere DataCapital als programma verder uit te voeren conform de geschetste visie. Daarna is het programma nader ingevuld en besproken in de Metropoolregio Amsterdam. De regievorming van vraag en aanbod voor de verschillende deelmarkten wordt voortgezet en de regie verschuift in de beeldvorming van iMMovator die de voorfase in opdracht van de EDBA DBA heeft geleid naar Almere DataCapital als zelfstandig programma, gestuurd vanuit de EDBA. De industriepartners worden bijeen gebracht in een consortium waarbij wordt gevraagd om te investeren in de doorontwikkeling van Almere DataCapital.
25
OPENBARE VERSIE
De deliverables bles van de voorfase waren: • Het visiedocument Almere lmere DataCapital • De miniconferentie ‘Big Data in de Zorg’ op 23 november 2011 waarmee Almere DataCapital als programma tevens naar de buitenwereld toe is gelanceerd (“Kick-off”) (“Kick
5.2
Fase 1: Start
Lancering, realiseren liseren van een basisinfrastructuur en Almere DataCapital: Dutch Health Hub (2012) Deze eerste fase loopt van 23 november 2011 tot eind december 2012 en start met het uitwerken van het beoogde business model en het concreet gaan invullen van de ICTICT architectuur ectuur en een aantal business cases voor de diverse oplossingen voor stakeholders. In 2012 worden een aantal deelprojecten binnen de medische sector gestart t.b.v. efficiëntere opslag en het kunnen delen van productiedata van ziekenhuizen en researchprojecten cten en wordt ingezet op opschaling naar meerdere ziekenhuizen. Tevens wordt een lobby opgezet binnen grote programma’s in de zorg die zwaar leunen op dataopslag zoals het op te zetten nationaal onderzoek naar darmkanker. Verder wordt ingezet op het opstarten opstarten van opleidingen gericht op het gebied van big data en data analytics. Onderdeel is het verkennen van de mogelijkheden van een leerstoel ‘big data’. Daarnaast dient er in het verlengde van het opzetten van het consortium met marktpartijen versterking plaats te vinden van de startgroep middels een zware board uit zowel de zorgsector als de industrie, hierbij moet ook het MKB aanhaken.
5.3
Fase 2: Uitbouw
Uitbouwen Dutch Health Hub en verbreding naar andere sectoren (2013) Fase 2 staat gepland voor het jaar jaar 2013, hierin wordt het programma verder uitgebouwd en worden nieuwe nader te bepalen deelprojecten uitgevoerd. In 2012 zal nader bepaald moeten worden in hoeverre er op andere sectoren dan Healthcare wordt ingezet. Binnen de zorg zal verder worden ingezet ingezet op het faciliteren van research en wordt acquisitie verricht om het volume aan ziekenhuizen die deelnemen te vergroten. Daarnaast is de kennisontwikkeling en campusvorming van belang.
26
OPENBARE VERSIE
5.4
Fase 3: Opschalen
Uitbouw sectoren, toevoegen volgende sectoren en internationaliseren (2014 en verder) Fase 3 loopt van 2014 en verder. Bij succes van Almere DataCapital zal verder nationaal worden opgeschaald naar meer sectoren en marktsegmenten. Om verder volumegroei te krijgen zal gewerkt moeten worden aan het verkrijgen v van een internationale positie en moet de overgang worden gemaakt van programmaorganisatie naar een zelfstandige positie van Almere DataCapital. Schematische kan de fasering in jaren als volgt worden weergegeven:
27
OPENBARE VERSIE
6
Planning
Planningsoverzicht waarin per spoor de verwachte deliverables:
28
OPENBARE VERSIE
7
Programmaorganisatie organisatie en sturing 7.1
Stakeholders
edragen door alle stakeholders waarbij er een verdeling valt te Het programma wordt gedragen maken in de vraagkant (primair de zorg, later de overige sectoren), de aanbodkant aanbod (ICTen dienstverlenende bedrijven) en de facilitators facilit ors (Gemeente, Kennisinstellingen, Research). Hiertussen bevindt zich de samenwerking tussen EDBA en iMMovator die gezamenlijk regie voeren, ondersteund door partners op het vlak van innovatiestimulering ring (Syntens), toegepast onderzoek (TNO, Universiteiten), strategie (McKinsey) en bedrijvigheid (KvK). Overige sectoren
Consortium, MKB
Zorg
ICT
Vraag
Aanbod
Regie
Immovator
EDBA
Partners: KvK, McKinsey? Syntens? TNO? Etc.
Facilitators Onderwijs, research
Gemeente Almere De rol- en taakverdeling tussen iMMovator en de EDBA is tweeledig. Enerzijds is de EDBA formeel opdrachtgever naar iMMovator voor de uitvoering van het programma en het voeren van het programmamanagement. Anderzijds is er ook een nauwe samenwerking bij de centrale regierol in het programma. Voor iMMovator ligt het zwaartepunt op het bij elkaar brengen van vraag en aanbod (vraagbundeling en proposities) proposities) en het sturen en bewaken van de voortgang van de verschillende sporen in het programma. Ook het organiseren van ondersteunende activiteiten zoals conferenties rondom het thema big data, het leggen van verbindingen naar het wetenschappelijk onderwijs, cross-overs c overs met de mediasector en communicatie in algemene zin. Bij de EDBA ligt er een verantwoording voor de voortgang, bestedingen en resultaten naar de gemeente waarbij de EDBA tegelijkertijd ook het primaire kanaal (liaison) naar 29
OPENBARE VERSIE
de gemeente is voor de e facilitaire rol die de gemeente moet hebben. Daarbij moet worden gedacht aan een aantrekkelijke grondprijs, beschikbaarheid groene energie, stimuleren opleidingen en een campus rondom big data. Daarnaast is de EDBA primair de partij die de contacten onderhoud rhoud naar het lokale bedrijfsleven en de kennisinstellingen in Almere. Anders gezegd, alles wat in en rondom Almere plaatsvindt loopt in principe via de EDBA. Dat is te eng geformuleerd. Gebruik bestaande kanalen voor deze activiteiten Gebruik daadwerkelijk jk het samenspel van de drie O’s
Kaders, standaards en richtlijnen voor Big Data-opslag
Overige sectoren
Zorg
Juridische entiteit
Vraag
Conferenties Denktank, leerstoel
Pilots
Vraagbundeling?
Regie
Immovator
ICT Aanbod Subsidieaanvraag
Proposities
EDBA
Roadmap Communicatie Programmamgmt
Aantrekkelijke grondprijs
Relevante opleidingen
Goedkope groene stroom
7.2
Onderwijs, research
Gemeente Almere
M2 voor datacenters M2 voor campus Duurzaamheids arrangementen
Succesfactoren
De triple helix van overheden, bedrijven en kennisinstellingen heeft bijgedragen aan deze plannen. De opzet van het programma is zodanig dat het geen ‘maakbaar’ succes heeft, in andere woorden: het resultaat ultaat is niet afdwingbaar. Noch de EDBA als iMMovator als de Gemeente Almere heeft direct invloed op het totale eindresultaat. Het resultaat wordt vooral bepaald door alle betrokken partijen en het succes van de verschillende onderdelen.
30
OPENBARE VERSIE
Van belang is dat at bij het voeren van de regie steeds het gewenste hoofddoel (de economische component van werkgelegenheid) centraal zal blijven staan. Anderzijds zal er vanuit het programma niet continue een sturende rol mogelijk zijn, de marktpartijen zullen uiteindelijk k zelf bepalen welke (value) proposities er komen. Almere DataCapital is een meerjarenprogramma dat in haar succes afhankelijk zal zijn van een aantal factoren zoals: •
In hoeverre zullen overheden in de Metropoolregio Amsterdam dermate duurzame doelstellingen gen opleggen aan data centers opdat zij zich in een greenfield gebied zoals Almere moeten vestigen om die doelstellingen te kunnen halen. halen. Parallel aan een ‘groene verplichting’ hebben veel bedrijven en instellingen ook zelf een groendoelstelling ten aanzien aanzien van de CO2 uitstoot. Door ICT deels ‘groen’ te maken draagt dit bij aan de eigen interne MVO doelstellingen.
•
Is s de Gemeente Almere in staat om haar ruimtelijk beleid zodanig vorm te geven dat data centers al hun ideeën over het duurzaam du exploiteren van een en datacenter data kunnen implementeren
•
Is s de Gemeente Almere in staat de voorzieningen in de stad op een niveau te krijgen dat past bij een dergelijk 'big data' ecosysteem. ecosysteem
•
Is s de industrie in staat gezamenlijk maar wel in volledige concurrentie de Next Generation Datacenters centers neer te zetten die nodig zijn om het ecosysteem verder te ontwikkelen binnen de duurzaamheiddoelstelling.
•
Is s de gezondheidssector, te beginnen met ziekenhuizen die als frontrunner fungeren, fungeren in staat de paradigmaverschuiving te maken en hun gegevens centraal op te slaan, te verwerken en te analyseren en zo hun prille samenwerking samenwerking uit te bouwen tot een datahub hub voor alle onderzoekers en als voorbeeld te fungeren voor andere sectoren. sectoren De achterstand die de zorgsector heeft bij het omgaan met data data en de sterke vendor lock-in in is enerzijds een handicap maar maakt het daarnaast mogelijk gelijk een grote sprong voorwaarts te maken, niet gehinderd door tussenoplossingen.
Het programma Almere DataCapital zet een ‘stip op de horizon’ en vereist dat alle partijen uit de Triple Helix hun bijdrage gaan leveren. Ambitie zonder risico’s bestaat niet, het onderkennen van de risico’s en hierop inspelen is onderdeel van het toekomstig succes. In het programma zijn daarom verschillende go/no-go go/no go momenten ingebouwd opdat het programma kan worden bijgestuurd naar gelang het verloop. Bijsturing van de activiteiten zal altijd noodzakelijk blijken. Het ecosysteem dat wordt opgebouwd is nog niet bestaand en grotendeels nog onbekend. Wat duidelijk is, is dat 'big data' een een grote stempel zal drukken op hoe wij in de toekomst met data omgaan. Big data wordt ook wel de ‘third wave’ of ‘next frontier’ genoemd, na de opkomst van het internet en mobiele communicatie. De impact op langere termijn zal groter zijn dan velen zich nu u nog kunnen voorstellen.
31
OPENBARE VERSIE
