PROFESSIONEEL BEGELEIDEN VISIEBLAD VOOR. Dag van de Coach Thema: Identiteit # DVDC15

TvC

Tijdschrift voor Coaching

VISIEBLAD VOOR

PROFESSIONEEL BEGELEIDEN

oach C e d n a v g a D eit it t n e d I : a m e h T # DVDC15

www.dagvandecoach.nl

Zo werken rollenspellen echt!

Picture this!

time to aCt!

Espérance Blaauw

Gijs Jansen, Tim Batink

Spelen met talenten

Feedbackkaarten

Axelle de Roy, Madeleine Lomans

Axelle de Roy

Waarom iedereen luistert als je over seks praat

Karin de Galan

Kiki Verbeek

Kijk voor het complete aanbod trainer- en coachproducten op thema.nl

INHOUD

#DVDC15

PROGRAMMA

3

PLATTEGRONDEN

4

INFORMATIEMARKT

5

DAGVOORZITTER

7

PLENAIRE SPREKERS

9-17

SESSIES

19-35

ARTIKELEN

37-87

KALENDER

88

AGENDA

89-104

NOTITIES

105-108

DAG VAN DE COACH

1

Onafhankelijk bewijs van kwaliteit

www.stir.nu

MA M A R G O PR

ONTVANGST

08.30 - 09.30

Mozartfoyer

OPENING

09.30 - 09.40

Schouwburg

09.40 - 11.20

Schouwburg

PAUZE + informatiemarkt

11.20 - 11.50

Mozartfoyer

SESSIERONDE I

11.50 - 13.05

8 zalen

LUNCH + informatiemarkt

13.05 - 14.15

Mozartfoyer

SESSIERONDE II

14.15 - 15.30

8 zalen

PLENAIR

15.30 - 16.30

Schouwburg

16.30 - 18.00

Mozartfoyer

Frank van der Mijn

PLENAIR Manu Keirse Frans Meijers Danielle Braun Herman Pleij

Paul Smit

INFORMATIEMARKT & BORREL

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

3

ZALEN ZALEN ALEN

Zalen

Schouwburg

Studio 2

Schouwburg Erica

Schouwburg Villa 4 Studio 2

1ste VERDIEPING

Calluna

Villa 3

Studio 2

Villa 4

1ste VERDIEPING Calluna

Erica

Villa 3

Villa 4 Calluna

Erica

1ste VERDIEPING

Villa 3 Bach 4

Ginkel

Rie tka mp

Valentino

Ginkel

Mozartfoyer

Rie tka mp

Claire’s Wijnbar

Brasserie1 2

Hal

4 Kernhem 3 Kernhem Receptie 2Claire’s Kernhem Wijnbar 1

Roekel

4 Hal 5 6 3

Bach 4 Villa 2 3 Valentino Bach 3 Beethoven- Mozart- Villa 1 2 foyer Bach foyer 1

4 3

5 6

Villa 1

Beethovenfoyer

Receptie

4

BEGANE GROND 5 6

3

Vivaldizalen Studio Wintertuin 3

Nieuwe Lounge

De CoaCh DAGDag VANvan DE COACH

SOUTERRAIN

Mozartfoyer

VerdiWintertuinfoyerStudio 3

Lounge

Lounge

Studio 1

Villa 1

BEGANE GROND

Nieuwe Lounge

Mozartfoyer

Bach 1

VillaHal 2 BEGANE GROND

2 Studio 1

Bach 2

Villa 2 Roekel

Beethovenfoyer

Mozartfoyer

Bach 3

Bach 1

1

Vivaldizalen

4

1

Receptie

Lounge

2

3

Kernhem 4 Kernhem 3 Kernhem 2 Kernhem 1

Brasserie

Vivaldizalen

1

Bach 4

Bach 1

Passage

Brasserie

GinkelKernhem Roekel

Passage

Ho eke lum

Ho eke lum

Strauss

Claire’s BEGANE Wijnbar GROND

1

Bach 2

Strauss

Mozartfoyer

Rie tka mp

3 Bach 3 1ste VERDIEPING

Strauss

Valentino

Passage

Ho eke lum

Kernhem 4 Kernhem 3 Kernhem 2 Kernhem 1

Studio 1

Wintertuin

Studio 3

SOUTERRAIN Nieuwe Lounge

Verdifoyer #DvDC2012

SOUTERRAIN

Verdifoyer Villa 1

#DVDC15

SOUTERRAIN

INFORM AT MARTKTIEMozartfoyer

11

10

9

8

12

7

13 14

6

15

5

SPONSOREN:

4 16

3

17 18

19

2 20

#DVDC15

1

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

OPP Nederland MY-organization NOBCO Alba-academie Coachlink Uitgeverij Thema Schouten & Nelissen AMETHIST Developing People Hogeschool Rotterdam Transfergroep Level Five Quaning Trainers Academie Blankestijn & Partners NOLOC St!R De Haagse Hogeschool Coachboulevard ICF Nederland Annet Brinkhuis Opleidingen SchoolvoorCoaching YINC

DAG VAN DE COACH

5

“Met Noloc voel ik me nog sterker in mijn vak” Joyce Blok, Joy! Loopbaancoaching

Noloc erkend Loopbaanprofessional

• Up-to-date kennis via dé beroepsvereniging • Groeikansen via o.a. vakbijeenkomsten • Opstap naar Register Loopbaanprofessional • Voorsprong bij veel opdrachtgevers • Vakgenoten als sparringpartners

Loopbaanadvies | Outplacement | Beroepskeuzeadvies | Re-integratie | Carrièrecoaching

www.noloc.nl 6

Een streepje vóór dankzij Noloc erkenning. DAG VAN DE COACH

#DVDC15

DAGTTER VOORZI

Frank van der Mijn Frank van der Mijn (1959) is sinds het begin van deze eeuw actief in de professionalisering van (loopbaan)coaching. Hij was betrokken bij de oprichting van diverse vakbladen en vier jaar lang hoofdredacteur van LoopbaanVisie. Andere rollen zijn: programmacoördinator en docent aan de Master Loopbaanmanagement van de Open Universiteit en Noloc, supervisor bij het Europees Instituut en toetsend mentor bij het CMI. Er verschenen reeds tientallen artikelen van zijn hand. Als managing partner van Van der Mijn & Van Dorp coördineert Frank vele programma’s voor executive coaching, loopbaanadvies en outplacement. Hij ondersteunt mens en organisatie graag bij de ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid van inspiratie en talent, en hij hecht aan een open dialoog daarover. www.frankvandermijn.nl, www.vmvd.nl

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

7

      ICF Global

International  Coach  Federation  ICF    Global  &  Nederland      

De International Coach Federation (ICF Global) is wereldwijd de grootste vakvereniging van coaches. Opgericht in 1995 en sindsdien actief om het coach vak te promoten en verder te professionaliseren. Het verzorgt naast alle accreditaties van opleidingen en het certificeren van coaches ook voor de contacten met overheid, bedrijfsleven, andere vakorganisaties en borgt daarmee kwaliteit en continuïteit. ICF Nederland Over de hele wereld zijn lokale ‘chapters’ actief om het vakmanschap en vooral de ethiek waar ICF voor staat, uit te dragen. ICF Nederland biedt haar leden praktische ondersteuning en een platform voor samenwerking en ontwikkeling in een steeds internationaler wordende Nederlandse markt. Wordt ACC, PCC, MCC! ICF is wereldwijd hét keurmerk voor top coaching. Haar accreditaties Associate Certified Coach (ACC) Professional Certified Coach (PCC) en Master Certified Coach (MCC) zijn een begrip bij de meeste internationaal opererende organisaties en worden steeds vaker vereist. Wil je meer weten? Ook op de ‘Dag van de Coach’ staan meerdere ICF coaches en ICF coach opleiders je graag te woord voor tekst en uitleg. Na de beurs zijn we bereikbaar op onderstaand adres. Lid worden van ICF? Iedere coach met tenminste 60 uur ICF geaccrediteerde coach opleiding verwelkomen we graag als lid.

Een  identiteit  die  reikt  tot  ver  voorbij  onze  dijken!       ICF Nederland | Leidseplein 5, Amsterdam | Tel: 020 6239744 | Email: [email protected] www.coachfederation.nl

RE PLENAI S R SPREKE

Manu Keirse Manu Keirse is klinisch psycholoog (KU Leuven) en doctor in de geneeskunde (RU Leiden). Hij is emeritus hoogleraar aan de Faculteit geneeskunde van de KU Leuven en aan de Benelux-universiteit te Eindhoven. Hij was jarenlang directeur van de Dienst Patiëntenbegeleiding in de Universitaire Ziekenhuizen KU Leuven. Hij was kabinetschef van de Minister van Volksgezondheid en in deze functie verantwoordelijk voor het uitwerken van de wetten over patiëntenrechten, palliatieve zorg en euthanasie. Hij is voorzitter van de Federale Evaluatiecel palliatieve zorg, van diverse voorzieningen in de gezondheidszorg en Gezinspolitiek-secretaris van de Gezinsbond. Zijn specialisaties zijn kwaliteit van zorg en communicatie, palliatieve zorg en verliesverwerking. Hij publiceerde daarover verschillende boeken die op meer dan 260.000 exemplaren zijn verkocht. De voornaamste titels: ‘Helpen bij verlies en verdriet’, ‘Kinderen helpen bij verdriet’, ‘Vingerafdruk van verdriet’, ‘Later begint vandaag. Over palliatieve zorg, euthanasie en de laatste levensfase’, ‘Zie de mens’, ‘Als ik er niet meer ben.

De mens is een verhaal in de tijd Pleidooi om anders naar elkaar te kijken Het is niet omdat je kijkt dat je ook ziet. In deze bijdrage wordt gepleit voor een radicaal nieuwe manier van kijken, een manier die waarde en waardigheid van mensen centraal stelt. Want pas als we dat doen, kunnen we waarachtig met elkaar omgaan. En dat is misschien wel de echte uitdaging als je zorg wilt dragen voor anderen, in je gezin en je familie, in de opvoeding en in het onderwijs, in de gezondheidszorg en in de zorgverlening, of als leidinggevende in een organisatie. Om echt te zien moeten we leren kijken in drie dimensies: de horizontale dimensie, de verticale dimensie en van de buitenkant naar de binnenkant. Kijken in deze drie dimensies rendeert. Zien levert je winst op. En echt zien leidt tot bewogenheid. En bewogenheid kan maken dat je in beweging komt. Het zou wel eens kunnen dat hierdoor de verandering wordt die je in de wereld wilt zien. Dan wordt zien echt tot een nieuwe wijze van zijn. Goed omgaan met de laatste fase van het leven’, ‘Afscheid van moeder’,’Stil verdriet’, ‘Helpen bij ziekte en pijn’, ‘Van het leven geleerd. Levenslessen over verlies en verdriet’.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

9

iFlower Hoe laat jij anderen tot bloei komen?

i, Flow and we, dat is de kern van de

coachopleidingen van SchoolvoorCoaching. De spiegeling van onze talenten in organisaties, teams en relaties brengt ons tot bloei.

Kies voor vakmanschap en persoonlijke groei. SCHOOLVOORCOACHING.NL

030 - 3035 271

SchoolvoorCoaching is een zusterbedrijf van VistaNova School voor loopbaan & leiderschap

Frans Meijers Frans Meijers is vrijgevestigd onderzoeker, adviseur en trainer en lector ‘Pedagogiek van de beroepsvorming’ aan de Haagse Hogeschool. Hij is gespecialiseerd in de begeleiding van studie- en beroepskeuzes en meer bijzonder in het voeren van reflectieve loopbaangesprekken. Hij publiceert vooral over de vorming van een loopbaanidentiteit in zowel wetenschappelijke als vaktijdschriften in binnen- en buitenland.

Van verliefdheid naar liefde: kiezen is moeilijk! Voor de meeste mensen is het vanzelfsprekend dat een goede studie- en/of beroepskeuze vooral een geinformeerde keuze moet zijn. Informatie (en zeker ‘objectieve informatie’) speelt echter nauwelijks een rol bij het maken van keuzes. Ervaringen zijn vele malen belangrijker, zeker wanneer iemand de gelegenheid krijgt om in een dialoog gaandeweg duidelijk te krijgen waarom bepaalde ervaringen voor haar/hem van betekenis zijn. In het onderwijs en daarbuiten ontbreekt de dialoog echter bijna helemaal. Het gevolg is dat studenten er nauwelijks in slagen van verliefdheid echte liefde te maken. En dat is op de arbeidsmarkt en in het leven zelf anno 2015 een probleem. Hoe weer ruimte te maken voor de dialoog?

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

11

Bij - en nascholing Coach met Diepgang Coach op Zijnsniveau

Intuïtief, Methodisch en Diepgaand coachen 18 PE punten

Communicatie en Sociale Gedragsstijlen 7 PE punten

Onzekerheid en Zelfvertrouwen 6 PE punten Voor meer info ga naar

www.amethist.nl

Danielle Braun Danielle Braun is cultureel antropoloog en expert op het gebied van organisatiecultuur en leiderschap. Ze promoveerde op een onderzoek naar organisatiecultuur en sturing binnen de politie. Werkte als consultant bij een groot adviesbureau, als directeur van een asielzoekerscentrum en op strategisch niveau binnen de asielopvang. Is docent aan de Vrije Universiteit, de opleiding voor rechters en de Politieacademie. Samen met Jitske Kramer richtte ze de Academie voor Organisatiecultuur op. Ze begeleidt organisaties en executives bij complexe verandering.

De Corporate Tribe Organisatie identiteit door het oog van de antropoloog Danielle Braun is Corporate Antropoloog. Ze neemt je mee op een boeiende reis naar het wezen van de organisatie. Reist via verre vreemde volkeren naar organisaties om de hoek. Leren van wat we al weten. Danielle laat je de grammatica van organisatiecultuur begrijpen. Helpt te zien wat er werkelijk speelt in de dynamiek van de organisatie. In de ranking, gedragspatronen, rituelen, onderlinge relaties en verhalen. Exotisch, doch gelardeerd met praktijkvoorbeelden en praktische tips voor de eigen organisatie en de veranderkunde. State of the Art van de Corporate Antropologie. En de down to earth ervaring van iemand die 25 jaar zelf met haar voeten in de corporate klei staat. “Braun is exotisch als het over cultuur gaat, uitdagend als het om gedrag gaat, keihard als het over organiseren gaat, wetenschappelijk onderbouwd als het moet, vol humor als het kan. Je loopt de zaal anders uit dan je er in kwam. Je wordt een beetje antropoloog en kijkt nooit meer hetzelfde naar organisaties”.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

13

(Lean)Teamcoaching: het versterken van teamidentiteit Identiteit: geheel van karaktereigenschappen, overtuigingen, gaven, eigenaardigheden en gedrag, dat we laten zien in interactie met onszelf en anderen. Identiteit ligt niet vast voor het leven maar verschuift in de tijd. Leer dus het team te handelen vanuit haar toegevoegde waarde en het team gaat swingen! Coachen is onze passie, en we houden van ons vak! Bij Coachboulevard leer je systeemgericht kijken naar coachvraagstukken, om daar vervolgens contextgericht mee aan de slag te gaan. Het leerconcept is uniek: elke leergang bestaat uit thematische bouwstenen, die samen een inspirerend geheel vormen. Voorbeelden zijn: Functionele Teamanalyse, Teaminterventies, Conflictcoaching, Intervisiecoaching, Coachen van Regressieve & Stagnerende Teams, Teamcoach als Organisatiecoach en Kritieke Momenten Teamcoach. Je leert teams coachen, professioneel en op de manier die bij jóu past.

PHBO- en St!R erkende Leergang Teamcoach

PHBO-erkende Leergang LeanTeamcoach

In deze leergang ligt de focus steeds op het leervermogen: van individu, team én organisatie. Kenmerkend voor de Coachboulevardaanpak is het accent op ieders eigenaarschap en mogelijkheden, geplaatst in de hier-en-nu situatie. We willen leren begrijpen wat we hier en nu doen met elkaar, om vanuit dít inzicht te komen tot nieuw handelen.

Lean is een managementfilosofie die erop is gericht kwaliteit van zinvol werken te bevorderen door effectief te werken. De processen worden afgestemd om maximale klantwaarde te behalen. Een gevolg daarvan is dat je verspillingen – zaken die geen toegevoegde waarde leveren – kunt elimineren uit processen. De Leergang LeanTeamcoach combineert het Lean gedachtengoed en bijbehorende vaardigheden met het systeemgericht werken als teamcoach met als doel een cultuur waarin structureel verbeteren en ontwikkelen vanzelfsprekend is: lean & meaningful.

Maak kennis met Coachboulevard: gratis proefworkshop systeemgericht coachen! Meer informatie op: www.coachboulevard.nl Of kom nu bij ons langs (stand 16) en ontvang gratis het Coach Kwartetspel. Je inspireert elkaar op Coachboulevard! Kijk voor reacties en ervaringen op www.springest.nl

Herman Pleij Herman Pleij is hoogleraar middeleeuwse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van vele werken. Als weinig anderen weet hij een breed publiek enthousiast te maken voor cultuurhistorische onderwerpen en inzicht te geven in de historische achtergrond van de huidige maatschappij, en van wat wij als ‘typisch Nederlands’ beschouwen. Hij doet dat door zijn publicaties, door lezingen, door optredens op tv (o.a. De Wereld Draait Door) en radio en door middel van eigen televisieprogramma’s. Pleij wordt beschouwd als een van de beste sprekers van Nederland. In oktober 2014 verscheen het boek ‘Moet kunnen. Op zoek naar een Nederlandse identiteit’. In het boek worden de cultuurhistorische achtergronden van Nederland verkend die voor meer inzicht kunnen zorgen. Pleij probeert te verklaren waarom we in Nederland bepaalde beslissingen nemen en waarom we ons op ‘n bepaalde manier gedragen: een land dat bedreven is in compromissen en draagvlakken. Ook eigenschappen als lompheid en directheid worden vaak aan Nederlanders toegeschreven. In dit boek gaat hij op zoek naar een identiteit van Nederland.

Leve het poldermodel? Over identiteit als smeermiddel Een volkskarakter bestaat niet. Maar er worden wel favoriete zelfbeelden en nationaal gekleurde eigenaardigheden onderhouden en gecreëerd. Die komen in lange tradities te staan en oefenen grote invloed uit op actuele gedragsvormen. De sterk verstedelijkte samenleving in een gebied dat slechts kon bestaan bij de gratie van internationale handel, heeft mentale uitrustingen in de hand gewerkt die daarbij het best van pas kwamen: zelfredzaamheid, sterk gevoel voor pragmatiek, tolerantie, ondernemingszin en een diepe afkeer van autoritaire praalzucht, heldenverering, verbeelding, aanstellerij en opzichtigheid in het algemeen. Veel daarvan is nog goed zichtbaar in de Nederlandse samenleving van nu. Maar zijn we nog steeds kooplieden, voor alles gedreven door schipperen en marchanderen? Passen poldermodel, overlegcultuur, populisme en gedoogklimaat daar ook nog bij? Zijn we echt wel zo tolerant en nuchter? En vergaderen we ons niet de vergetelheid in met die alom gehuldigde afkeer van geprononceerd leiderschap?

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

15

JEZELF VERSTERKEN ALS ERKENDE COACH Met Schouten & Nelissen University kom je verder! Schouten & Nelissen University biedt je verschillende geaccrediteerde opleidingen op het gebied van coaching.

Bezoek ons op stand 7. of kijk op sn.nl/university

Tot zo!

UNIVERSITY

Paul Smit Paul Smit is Filosoof, cabaretier en een van de meest gevraagde sprekers voor het bedrijfsleven. Hij studeerde af op de ‘evolutie van het menselijk bewustzijn’ en schreef onder anderen de boeken ‘Praten over bewustzijn’, ‘Nondualiteit voor managers’, ‘Verlichting voor luie mensen’, ‘Verlichting in de liefde’ en maakte de film ‘Alles over niets’.

Verlichting voor luie mensen Paul Smit laat je lachen, zet je aan het denken en confronteert je met ideeën die je wereld op z’n kop kunnen zetten. Hij verspreidt met veel enthousiasme de leer van non-dualiteit, ook wel advaita genoemd, een eeuwenoude Indiase stroming die beroemde aanhangers kent als Albert Einstein en Eckhart Tolle. Nondualiteit draait om één inzicht: het leven bestuurt jou in plaats van andersom - zoals we geneigd zijn te denken. Paul Smit: ‘Als je dat inziet, ervaar je het leven als veel lichter’. In zijn luchtige en humoristische presentatie laat Paul zien hoe we als mens flexibel en ontspannen in het leven kunnen staan en kunnen kijken naar mogelijkheden in plaats van moeilijkheden.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

17

voor AB ten v n u

IP, NMi,

N

oor nd d e k r E KBO

A OO

CR

CO, Noloc, OB

N C,

PEp

IES

S ESS

Aty Boers & Tibor van Bekkum Organisatie identiteit als bron van dynamiek

Erica

Ernst Bohlmeijer Coaching op basis van ACT

Studio 2

Annet Brinkhuis Wat wil je later worden?

Bach 1

Mischa Coster De psychologie achter online en offline personal branding

Bach 4

Paula Kolthoff Embodied Learning - Integrale ervaring van identiteit

Kernhem 1, 2, 3

Loek Oudeman Het ontvouwen van je Zelf

Bach 3

Frances Peters & Arjan van Dijk Identiteit en dwingende groepsculturen

Bach 2

Jolet Plomp | Persoonlijkheid Je eigenschappen kennen en toepassen

Calluna

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

19

RINO De RINO onderscheidt zich van andere aanbieders van cursussen en opleidingen op het gebied van coaching door haar oriëntatie op de psychologie en psychotherapeutische referentiekaders. Sinds de erkenning door de ICF (International Coach Federation) van het opleidingstraject RINO Senior Certified Coach kunnen we met recht zeggen dat de RINO professionele coaches opleidt.

HET RINO SENIOR CERTIFIED COACH TRAJECT Opleiding tot professioneel coach Voorlichtingsavond Coachen als professie

www.rino.nl/315

Coachen als professie

www.rino.nl/302

Oplossingsgericht coachen: verdieping

www.rino.nl/868

Positieve psychologie

www.rino.nl/326

Mentor coaching

www.rino.nl/347 U kunt de onderdelen uit het traject ook los volgen.

(BETER) LEREN COACHEN

Psychopathologie voor coaches en organisatieadviseurs www.rino.nl/333 start 1 september 2015 Oplossingsgericht coachen: basis www.rino.nl/855 6 oktober 2015 De bestuurder als professionele coach www.rino.nl/339 start 8 oktober 2015 Creatieve en actieve werkvormen voor coaches www.rino.nl/883 14 oktober en 4 november 2015 Werkstress, burnout en overspanning: oplossingsgericht coachen www.rino.nl/055 start 5 november 2015 Teamcoachen www.rino.nl/310 6 en 27 november 2015 Presence www.rino.nl/968 11 november 2015 Systeemtherapeutische principes in organisaties www.rino.nl/303 6 en 7 april 2016

www.rino.nl/coach

Leidseplein 5 - 1017 PR Amsterdam - (020) 625 08 03 - [email protected]

: Zaal a Er i c

Aty Boers & Tibor van Bekkum Aty Boers is partner bij adviesbureau Valuebridge en heeft 20 jaar ervaring als manager, business consultant, organisatieadviseur en trainer. Zij is gespecialiseerd in het procesgericht organiseren en verbeteren van organisaties tegen de achtergrond van identiteitsvraagstukken. Ontwerpen en ontwikkelen gaan daarbij hand in hand. Sinds 2003 werkt zij daarnaast samen met Marijke Lingsma op het gebied van coaching en publiceert samen met haar al tien jaar lang de succesvolle Coachingskalender. Daarnaast is zij mede auteur van de ‘HelpBibliotheek’ en van diverse boeken en artikelen op het gebied van proces- en verandermanagement. Tibor van Bekkum is partner bij adviesbureau Valuebridge. Hij adviseert organisaties over positioneringstrategie, identiteitsvraagstukken en organisatieverandering. Zijn boek ‘Bouwen aan Organisatie Identiteit’ werd uitgeroepen tot Communicatieboek van het jaar 2014. Ook is hij initiatiefnemer van Het Identiteitscongres, een jaarlijks terugkerend evenement waar de laatste inzichten en inspirerende cases op het gebied van organisatie identiteit centraal staan.

Organisatie identiteit als bron van dynamiek Begrijpen en beïnvloeden van gedrag in- en van organisaties “We zien dingen niet zoals ze zijn, maar zoals wij zijn” (Anaïs Nin). Ons beeld van de wereld en onze verhouding tot die wereld is geworteld in onze definitie van onszelf. Identiteit is de basis voor betekenisgeving en geeft ons een handelingsperspectief. Dat geldt voor individuen. En dat geldt voor organisatie. Organisatie identiteit heeft sterke invloed op de strategische en operationele keuzes die organisaties maken en het gedrag dat individuen binnen die organisaties. Het is daarmee een bepalende factor voor de repeterende patronen in denken en doen van organisaties op alle niveaus. In deze sessie verkennen we gezamenlijk hoe je (meetbaar) inzicht kan krijgen in organisatie identiteit en invloed kan uitoefenen op de dynamiek die dat veroorzaakt.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

21

Elke dag een Dag van de Coach? Kies voor een opleiding bij Trainers Academie

Voor coaches die zich -verder- willen professionaliseren in human resources development, is Trainers Academie het aangewezen adres. Trainers Academie is al decennialang dé specialist in HRD, met deeltijd post-HBO-opleidingen tot coach, trainer, trainer-coach en HRD adviseur. Voor beginnende en ervaren professionals.

maakt er je vak van! WWW.TRAINERSACADEMIE.COM

|

TEL 088-0082288

|

E-MAIL: [email protected]

Zaal: Stu d io 2

Ernst Bohlmeijer Ernst Bohlmeijer is hoogleraar Mental Health Promotion aan de Universiteit Twente. Zijn onderzoek richt zich primair op het onderbouwen, ontwerpen en evalueren van door technologie ondersteunde interventies die bijdragen aan positieve geestelijke gezondheid en een persoonsgerichte benadering in de zorg. Daarvoor doet hij o.a. onderzoek naar positieve en narratieve psychologie, mindfulness, acceptance and commitment therapy en autobiografische reflectie. Hij ontwikkelde ook diverse bewezen effectieve trainingen zoals Voluit Leven, Dit is jouw leven en Op verhaal komen. Recent schreef hij samen met Gerben Westerhof het boek Psychologie van de levenskunst. In 2012 hield hij zijn oratie met als titel: Eudaimonia, voer voor psychologen; pleidooi voor een heroriëntatie van de geestelijke gezondheidszorg.

Coaching op basis van ACT Acceptance and commitment therapy (ACT) is ontwikkeld als therapie voor mensen met psychische klachten. ACT is echter ook goed toepasbaar binnen de context van coaching, bijvoorbeeld in het omgaan met stress of in het bevorderen van persoonlijke groei. Centraal staan de identiteitsvragen: Wat voor mens wil ik zijn? Wat zijn mijn drijfveren? De cliënt leert keuzes te maken om het eigen leven in de gewenste richting te sturen en barrières op te heffen die dit in de weg staan. In deze sessie een eerste kennismaking en verkenning van toepassingsmogelijkheden.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

23

SUCCES GEGARANDEERD Coachen met resultaatgarantie!

Volg de OPLEIDING tot Quaner Inclusief nascholing en intervisie Kom naar stand 10

www.levelfivequaning.com

: Zaal 1 Bach

Annet Brinkhuis Annet Brinkhuis (1958) is een ondernemende CMI Register Loopbaanprofessional met een schat aan ervaring als trainer en opleider op het gebied van loopbaan- en persoonlijke ontwikkeling. Als directeur en opleider van de post hbo Register Opleiding Loopbaancoaching en Persoonlijke ontwikkeling in Bussum, is zij sterk betrokken bij innovatie en trends binnen het vakgebied van loopbaancoaching. Annet is opgeleid tot systeemtherapeut, supervisor, loopbaan- en mobiliteitsadviseur en studeerde Jungiaanse Psychologie en groepsdynamiek. Zij sprak honderden mensen over hun talenten en passies en ging met hen op zoek naar de reden waarom zij vastliepen in hun werk. Zij is de auteur van het boek “De eekhoorn die in de boom klimt, over roeping en blokkerende emoties bij loopbaankeuzes.”

Wat wil je later worden? Als kind heb je een onbevangen houding in het kiezen van de toekomst, nog niet beïnvloed door culturele en sociale normen en waarden die later van invloed zullen zijn op beroepskeuzes. Op de vraag wat je later wilt worden antwoord je als kind vanuit je oorspronkelijkheid, je eigenheid en je verbeelding. Deze beelden van wie je kunt zijn in de wereld zou je kunnen zien als een blauwdruk die je kan ondersteunen bij het kiezen van een (werk)richting. Invloeden van buitenaf en aangeleerde overtuigingen beïnvloeden je identiteit en de vorming van talenten. Annet Brinkhuis vertelt hoe talenten en drijfveren worden gevormd en vervormd gedurende je vroege leven. En waarom een crisis een interessante gebeurtenis is voor het vormen van je identiteit. De lezing zal zijn gelardeerd met praktijkvoorbeelden en zij zal afsluiten met een demonstratie van twee gespreksoefeningen die direct als een concreet handvat gebruikt kunnen worden in de coachpraktijk.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

25

26

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

: Zaal 4 Bach

Mischa Coster Mischa Coster MA MSc is consultant, onderzoeker en public speaker op het gebied van mediapsychologie en gedragsbeïnvloeding. “I change how people see things” is zijn lijfspreuk. Hij doet dit door evidence-based en theory-inspired psychologische strategieën in te zetten. Mischa wordt aanbevolen door dr. Robert Cialdini, dé internationale topexpert en wetenschapper op het gebied van gedragsbeïnvloeding. Mischa is mediapsycholoog: hij houdt zich bezig met hoe ‘de mens’ media consumeert en hoe media door organisaties effectief ingezet kunnen worden op basis van ‘evidence-based’ psychologische inzichten. Al ruim 15 jaar werkt hij samen met klanten en relaties aan vraagstukken op het raakvlak van online media, psychologie en techniek. Mischa is mede-oprichter van en Director of Consulting bij Grey Matters, een onderzoeks- en adviesbureau dat zich volledig heeft gespecialiseerd in de praktische toepassing van inzichten uit de sociale- en mediapsychologie. Daarnaast is hij mede-oprichter en bestuurslid van de Social Media Club Utrecht en co-founder van TEDxHogeschoolUtrecht en TEDxUtrecht.

De psychologie achter online en offline personal branding “Ik ben mediapsycholoog. U kunt bij mij terecht om uw marketing(campagnes) effectiever te maken door slimmer de inzichten uit de gedragswetenschappen in de praktijk in te zetten.” Is dit nu personal branding? Wat maakt dat zo’n tekst wel of juist niet blijft ‘plakken’ in het brein van de ander? In een wereld waarin het vechten is om een plekje in de aandacht van de ander te veroveren is personal branding een handige insteek om zichtbaar(der) te worden. Maar waar moet je nu op letten? Wat is de psychologie achter online branding, netwerken, wederkerigheid en andere thema’s? Hoe maak je een goede bio? Hoe beïnvloed je je gesprekspartner? Mediapsycholoog Mischa Coster neemt je mee in de wereld van marketing, identiteit, social media en natuurlijk psychologie.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

27

Congresaanbieding

Word na dit congres LVSC lid en betaal voor de 2e helft van 2015 slechts €53,25 ipv €106,50. Géén aanmeldkosten (€15). Meld aan via de website met de code: dvdc2015 (bij ‘opmerkingen’).

• Netwerk van

2300 professionals

• Kennisbank en

Tijdschrift voor Begeleidingskunde www.tsvb.nl

• Beroepsregistratie

voor coaches en supervisoren

28

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

: Zaal , 2, 3 1 hem n r e K

Paula Kolthoff Sinds ruim 25 jaar is Paula Kolthoff werkzaam als trainer, (team-) coach en organisatieadviseur. De laatste jaren heeft ze zich gespecialiseerd in Embodied Learning. Binnen organisaties begeleidt ze transformatieve workshops over leiderschap, groepsdynamiek en creativiteit. Voor trainers, coaches en leidinggevenden heeft Paula de leergang Embodied Learning ontwikkeld, over de relatie tussen lichaamsbewustzijn en leiderschap. Het lichaam is namelijk een helder kompas bij de (bege-) leiding van groepen en individuen. Paula werkt onder meer met werkvormen van choreograaf Arawana Hayashi, die samen met Otto Scharmer vorm geeft aan TheoryU. Haar werk is in Nederland nog relatief nieuw en Paula is één van de eerste Nederlanders die is opgeleid om haar oefeningen in te zetten.

Embodied Learning Integrale ervaring van identiteit Voor een duurzaam resultaat is het nodig om je als coach voortdurend bewust te zijn van de ruimte waarin je werkt. Die ruimte wordt toegankelijk door het bewustzijn van je eigen lichaam, dat van de coachee(s), de onderlinge relaties, en de context waarin je werkt. Op die manier schep je een omgeving waarin mensen tot zichzelf kunnen komen en kunnen leren. De sessie onderzoekt identiteit op drie niveaus: de individuele ervaring, de relationele ervaring en de ervaring van het geheel van de groep. Door middel van eenvoudige bewegingsoefeningen (zitten, lopen en staan), worden deze drie niveaus via je lichaam direct ervaarbaar. Deze sessie levert inzichten op die direct toepasbaar zijn in je werk.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

29

Levenslange persoonlijke groei ®

Als je investeert in een ontwikkelinstrument, is het goed om te weten dat het zich terugbetaalt. Jaar na jaar, coachee na coachee, vraagstuk na vraagstuk.

www.opp.com/nl 020-5863300 30 DAG VAN DE COACH [email protected]

#DVDC15

: Zaal 3 Bach

Loek Oudeman Loek Oudeman (1954) werkt als coach sinds het begin van de 90-er jaren in de vorige eeuw. In 1998 - zo’n 16 jaar geleden - richtte hij zijn eigen opleidingsinstituut voor professionele coaches op. Sindsdien combineert hij een eigen praktijk in het coachen van individuen, teams en organisaties met het professioneel scholen van zijn toekomstige collega’s. In 2013 rondde hij zijn eigen opleiding tot Jungiaans Analytische therapeut af. Hij hecht zeer aan een helder en verantwoord onderscheid tussen coaching en therapie. De benadering van zijn Coaching Academy International onderscheidt zich door de ervaringsgerichte benadering, de focus op ontwikkeling (in tegenstelling tot de veel voorkomende focus op olossingen in het coachen) en de verantwoorde toepassing van Jungiaans en filosofisch gedachtegoed binnen het ambacht.

Het ontvouwen van je Zelf Volgens de lijn van het Jungiaanse denken bestaat er in het leven geen hogere opdracht dan “te worden wie je in aanleg zou kunnen zijn”. Jung noemt dat het individuatieproces. Een meer populaire formulering hiervan klinkt als “het ontwikkelen van je volledige potentieel”, van datgene wat in aanleg en potentie aanwezig is en dat erom vraagt om tot bloei te komen. Dit ontplooien - uit de vouw komen - van het Zelf veronderstelt echter dat we dat Zelf kennen. En meestal is dat niet het geval. Dat geldt zowel voor de client als voor de beginnende coach. Wat wij over onszelf denken te weten is veel meer wat we onszelf in de wereld zien doen. Wat wij kennen is het geheel van onze reacties - zowel innerlijk als uiterlijk - en we zijn geneigd dit te verwarren met wie we werkelijk - of wie we eigenlijk - zijn. Loek Oudeman verkent met de deelnemers de begrippen ego, Zelf, identiteit en de betekenis van het “ontvouwen van je Zelf” in het coachen.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

31

: Zaal 2 Bach

Frances Peters & Arjan van Dijk Frances Peters is coach/counsellor, met als specialisatie Identiteit en Dwingende Groepsculturen. Ze is opgegroeid als Jehovah’s Getuige, waar ze de effecten van sektarisch gedrag in de groep persoonlijk heeft ervaren. De weg vinden van groepsidentiteit naar eigen identiteit was haar grootste uitdaging. Een intensief onderzoek naar het effect van sektarisch gedrag op de identiteitsontwikkeling, de steun en info van de International Cultic Studies Association (ICSA) en haar opleiding aan de Academie van Coaching en Counselling (ACC) speelden daarbij een belangrijke rol. Sinds 2010 heeft ze, onder de naam FreeChoice haar eigen coaching/counselling praktijk. Arjan van Dijk werkt vanuit zijn bureau Dynamiek als coach, trainer en kwartiermaker voor onderwijs, zorg en overheid. Zijn specialisme is religie en identiteit. Arjan is opgegroeid in een gereformeerd gezin en later theologie gaan studeren waarvoor hij vier jaar in een klooster zat. Pas daarna kwam hij er achter hoeveel van zichzelf hij had opgegeven voor de groep en het ‘goede’ doel. Door deze ervaring is hij gaan onderzoeken hoe mensen in een dwingende groep geraken en wat er voor nodig is er uit te stappen en te herstellen. Sindsdien helpt hij ook anderen om de weg terug naar zichzelf te vinden. Arjan studeerde theologie, pedagogiek, haptonomie en conservatorium. Arjan van Dijk en Frances Peters werken aan diverse projecten, zoals het Kennisplatform Ontmasker Manipulatie, het OwnFreeChoice Praatcafé, Educatieprogramma Defend Your Freedom, die als doel hebben voorlichting te geven over de werkwijze van sektarische groepen en bij te dragen aan preventie en opvang. Ook zijn zij beiden lid van ICSA en partner van Sektesignaal, het Meldpunt voor Sekteslachtoffers opgezet in 2012 door het Ministerie van Veiligheid en Jusititie.

32

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

Help, mijn cliënt is een groep! Identiteit en dwingende groepsculturen

Mensen zitten in groepen, maar groepen zitten ook in mensen. De ideëen, normen en waarden van groepen waar we deel van uitmaken, dragen we met ons mee. Dat kan richting en houvast bieden in ons leven, maar het kan ook beperken. De groepscultuur bepaalt dan de grenzen van onze eigen ontwikkeling. Zeker in dwingende groepen en relaties, zoals o.a. sektes, ontstaat een ijzeren greep waar iemand niet zomaar aan ontsnappen kan. Zelfs niet als de groep of relatie al lang is verlaten. Langzaam komt er weer zicht op de eigen identiteit en autonomie. Frances Peters en Arjan van Dijk , beiden ex-sektelid en werkzaam als coach, deden onderzoek naar dit fenomeen vanuit literatuur, hun eigen ervaringen en die van cliënten. Dat leverde een scherp beeld op van de lotgevallen van dwingende groepen en relaties: hoe het werkt, hoe je erin verzeild raakt, hoe je eruit komt en hoe je weer zelfstandig en vrij kunt leren denken en leven. Hun verhalen laten je niet koud, hun oplossingen zijn hartverwarmend.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

33

Leergang voor ervaren leiders, consultants, trainers en coaches

Corporate antropologie. Met organisatiecultuur aan de slag

exotisch én wetenschappelijk bijzonder én down to earth

Corporate antropologie is dé discipline die complexe organisatiedilemma’s tot in het DNA analyseert. Thema’s: spelregels, ranking, macht, rituelen, verwantschap, symbolen en verhalen. Interventies om onderliggende patronen en gedrag duurzaam te veranderen. Jitske Kramer en Danielle Braun hebben de academie uit passie voor het vak opgericht. Zij zijn veelgevraagd spreker, trainer, executive coach, consultant. Beiden passen de antropologie al jaren toe in het (internationale) bedrijfsleven. Samen met gastsprekers verzorgen zij de leergang.

academie voor

rganisatie cu tuur

34

DAG VAN DE COACH

www.academievoororganisatiecultuur.nl

#DVDC15

Zaal: Calluna

Jolet Plomp Jolet Plomp (1948) werkte ruim dertig jaar als arbeidspsycholoog. In haar boeken maakt ze psychologische kennis praktisch toepasbaar – ze gaan over stress en moeheid, loslaten, beslissen en werken. Tegenwoordig geeft ze online advies via www.joletplomp.nl. Voor Psychologie Magazine verzorgt ze de vragenrubriek en werkte ze mee aan online trainingen over beslissen en energie. De basis voor de workshop Persoonlijkheid is haar boek ‘Een kwestie van persoonlijkheid, over verschillen tussen mensen’.

Persoonlijkheid Je eigenschappen kennen en toepassen Sommige eigenschappen kun je veranderen, andere niet – die vormen je unieke persoonlijkheid. Het is handig om je eigen ‘gebruiksaanwijzing’ te kennen en rekening te houden met je onveranderlijke eigenschappen. Daarvoor zijn zelfkennis en zelfacceptatie essentieel. Wie eigenschappen heeft die buiten het gemiddelde vallen, leert als kind vaak om zich in te houden en aan te passen. Maar dat vermindert je zelfvertrouwen en het kost veel energie. Je komt verder en leeft makkelijker als je die specifieke eigenschappen erkent en leert inzetten. We beginnen met een uitleg: wat is persoonlijkheid precies en wat weten we erover. Extra aandacht gaat naar introversie/extraversie, een persoonlijkheidskenmerk dat uitgebreid is onderzocht maar waarover nog veel misverstanden bestaan. Vervolgens gaan we aan het werk met verschillende manieren om zelfkennis op te doen. En we bespreken hoe zelfkennis is om te zetten in een ‘gebruiksaanwijzing’ – leefregels die helpen om persoonlijke eigenschappen goed tot hun recht te laten komen en valkuilen te vermijden.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

35

Post HBO Register opleiding tot loopbaancoach Geregistreerd bij de Stichting Post Hoger Beroeps Onderwijs Nederland Individueel coachingstraject bij de start van de opleiding Maximaal acht deelnemers per lichting garandeert ruime persoonlijke aandacht

Ons aanbod voor loopbaanprofessionals Masterclass loopbaancoaching met interessante topics en ontwikkelingen Cursus Studiekeuzecoach Opleiding tot licentietrainer van de workshop Verken je Talent® College Ronde 2015

Telefoon 035 69 22 881, ook bent u van harte welkom op onze nieuwe website: www.annetbrinkhuis.nl

ARTIKE

LEN



Corporate Tribe Dr. Danielle Braun. Drs. Jitske Kramer

38



Vanaf maandag vertrouwen we elkaar! Paul Smit

43



Gezocht: nieuwe identiteit Hoe haal je de sekte uit het voormalige sektelid?

44

Palliatieve zorg Prof. Manu Keirse

52

Ik werk dus ik besta Femke Lakerveld

61



Geen authenticiteit Hanneke Elich

69



De 5 H’s van Frans Meijers

74



Identiteit als maatschappelijk verschijnsel Sytze de Roos

77



Van ontslag naar talenten en drijfveren Annet Brinkhuis

83





#DVDC15

DAG VAN DE COACH

37

De Corporate Tribe lachen met je schoonmoeder

Reis met ons mee. We reizen naar Arabisch Afrikaanse landen; Mali bijvoorbeeld. Een prachtig lang met schitterende gebouwen van zand. Mensen in felgekleurde kleiding. Maar ook een land van honger en verdriet. Waar de Nomadische leefstijl en de Islam in de loop van de geschiedenis verweven zijn geraakt. Een spannend land, met een lange geschiedenis van conflicten en oorlogen. Op een felgekleurde doek op de stoffige zandgrond staan potten en schalen opgesteld met rijst, gierst en sauzen van vis en groenten. De saus is de trots van de vrouwen; wie een goeie saus maakt heeft aanzien. Wil een vrouw haar man laten weten dat ze niet tevreden met hem is, dan maakt ze de saus flauw of juist te zout. De grote familie zit gehurkt op de grond of op kleine houten krukjes rondom de lekkernijen. Op het platteland eten de mannen en vrouwen soms pas na elkaar. Voor een bezoeker valt het niet mee om er achter te komen wie bij wie hoort en hoe de verwantschapslijnen lopen. Maar de familieleden zelf

38

DAG VAN DE COACH

weten het precies. Als wij in het westen een stamboom tekenen, komen we vaak niet veel verder dan twee á drie generaties. In Mali gaat de kennis van wie tot je tribe behoort verder dan de vijfde of zesde lijn. Overledenen horen net zo goed tot de familie als broers en zussen. Er zijn veel meer termen voor neven en nichten van aangetrouwde familieleden, halfzussen- en broers en voorouders. Mali kent polygame huwelijken. Een man kan met vier vrouwen trouwen. Dat maakt familierelaties helemaal complex. Een Malineese stamboom teken je niet in een uurtje! Wie langer in het gezelschap verblijft zal opvallen dat er veel grapjes gemaakt worden. En wie nog observeert zal merken dat de grappen speciaal tussen bepaalde personen gemaakt worden. Favoriet zijn de grappen tussen een man en zijn schoonmoeder. Het was de antropoloog RadcliffeBrown die uitgebreid onderzoek deed naar afstamming en verwantschap in West Afrika en die de vinger legde op wat hij “joking relationships” noemde. Met een joking relationship bedoelen

#DVDC15

we een geïnstitutionaliseerde manier om met bepaalde mensen in je relatienetwerk grappen te maken. Je maakt de grap niet met een bepaalde persoon omdat jij (of hij of zij) zo grappig of aardig is, maar omdat jullie een bepaalde relatie hebben met elkaar. Een joking relationship kan symmetrisch zijn; beiden maken grappen over en met elkaar, of assymetrisch; de grappen gaan slechts één kant op. Waarom doen ze dat in Mali? Als we er vanuit gaan dat cultuur altijd functioneel is, is het zaak op zoek te gaan naar de functionaliteit van een dergelijke joking relationship. En die is er. Joking realtionships komen daar voor, waar er eens sterke, onverbrekelijke band is tussen mensen, maar waar ook spanning aanwezig is omdat de band makkelijk té intens kan worden. In Mali zijn vrouwen dikwijls jonger dan hun echtgenoot (dat geldt zeker voor derde en vierde vrouwen in een huwelijk). Dat heeft tot gevolg dat een man dikwijls even oud is als zijn schoonmoeder. Verliefdheid en seksuele aantrekkingskracht liggen op de loer, irritatie en concurrentie ook. Dat moet ten alle tijden vermeden worden, omdat dat een veel te ingewikkelde bedreiging van twee huwelijken zou zijn en de hele familie in crises gebracht zou worden. Sommige culturen lossen dat probleem op door middel van “avoidance”:

een man mag gewoon helemaal niet praten met zijn schoonmoeder. In andere culturen wordt het opgelost door de relatie sterk te ritualiseren: er worden continue grappen gemaakt als ontlading voor eventuele aantrekkingskracht of irritatie. In West Afrika worden grappen ook gebruikt om aan te geven wie tot je vrienden horen. Het begrip “Sanankuya” verwijst naar joking relaties, waarbij je grappen maakt met leden van een andere clan en daarmee aangeeft dat ze voor jou als familie zijn. Zo zijn er clans die elkaar grappend beschuldigen dat ze alle bonen in het gebied voor elkaars neus weg eten. Met wie je grappen maakt, vecht je niet. Handig om te weten in een conflictueus gebied met voedselschaarste als Mali…

“Nou, ook in organisaties komen joking relationships en avoiding relationships veelvuldig voor”

#DVDC15

Wat hebben we aan deze kennis uit Mali en de begrippen van Radcliffe Brown in onze westerse organisaties? Nou, ook in organisaties komen joking relationships en avoiding relationships veelvuldig voor. En als je weet dat joking en avoidance bijna altijd hand in hand gaan… levert een grap je een schat aan informatie op. We kennen enkele beroepsgroepen waar de grappen harder zijn dan bij andere. Psychiatrisch verpleegkundigen, brandweer, politie om er maar een paar te noemen. Collega’s nemen

DAG VAN DE COACH

39

elkaar in de maling en maken harde grappen over ingrijpende voorvallen. De regels voor in- en uitsluiting zijn nauwgezet; stel je je als nieuwe collega niet netjes voor op een eerste werkdag, dan zal het lang duren voor je maatjes hebt. Voor niet-blauwpersoneel bij de politie (staf- en administratief personeel zonder politieopleiding) is het moeilijk om mee te doen aan de grappen. Het lukt slechts enkelen om onderdeel te worden van de joking relationships. De grappen zijn een manier om de spanning en gevaarzetting die bij het werk hoort te ontladen. Maar scheppen ook verplichting. Net als in Mali wordt een hele sterke, bijna familiale, band gesmeed. “Wij die grappen met elkaar maken, dekken elkaar in het heetst van de strijd en verlinken elkaar nooit tegen de baas”, is de norm zo ongeveer. Met het grappen maken wordt een verbond gesmeed. Bij grappen hoort altijd avoidance. Wat wordt er vermeden? Met name het leveren van kritiek op elkaars werk- en werkwijze. Over elkaar praten tegen je leidinggevende. Elkaar openlijk afvallen waar een patiënt of burger op straat bij is. Dat doe je gewoon niet met de mensen met wie je een verbond hebt gesmeed. En dat is heel functioneel. Net als in mali is er sprake van een relatie onder druk. Er is een grote intensiteit door het emotioneel en soms fysiek in- en aangrijpende werk. Dat geeft verbondenheid. En collega’s zien veel van elkaar; angst, falen, regels overtreden, succes, vakmanschap. Dat maakt ook kwetsbaar. Om de relatie

40

DAG VAN DE COACH

gezond te houden is deze door middel van grappen geïnstitutionaliseerd en geritualiseerd. Het is niet verwonderlijk dat leiders van organisaties waarin veel grappen worden gemaakt soms pogingen doen om te interveniëren. De politie kent een lange geschiedenis van meerdere leiders, instituten en bewindslieden die een einde wilden maken aan de “macho-cultuur” waarbij ook vaak gerefereerd wordt aan de vele grappen ten koste van collega’s (vooral als die vrouw, allochtoon of homo zijn). En er zijn al veel trainingen gewijd aan pogingen om het geven van feedback op elkaars werk (afspreken en aanspreken) normaal te laten worden. Die hebben wel effect, maar de norm van de hechte familiale band die wordt bezegeld door grappen, blijft de boventoon voeren. Ook in andere organisaties kan je veel baat hebben bij een goede analyse van de verhoudingen als je de stroom van grappen analyseert. Met welke concurrenten hebben wij een “Sanankuya” relatie en bevechten we dus niet op de markt? Is de grappenstroom tussen twee directieleden of afdelingen symmetrisch of assymetrisch? Maakt de marketing afdeling alleen grappen over de slechte levering van de afdeling produktie, of is het andersom ook het geval? Als je dat weet kan je als leider, coach of consultant het goede gesprek gaan voeren over machtsverhoudingen en aanspreekgedrag. Nemen de grappen tussen twee personen, in een team of tussen afdelingen plotseling toe? Duik onder de waterlinie. Want waar een toename van grappen is, wordt iets vermeden…

#DVDC15

Mensen zijn wie ze zijn bij gratie van relaties met elkaar. Er zijn culturen die meer individualistische zijn en culturen die meer collectivistisch zijn. Sommige relaties zijn geïnstitutionaliseerd. Een goed voorbeeld zijn “joking relationships”. Daarbij worden bepaalde relaties tussen mensen gekenmerkt door het maken van grappen. Dat kan één kant opgaan; asymmetrisch, of wederkerig zijn; symmetrisch. Joking relationships gaan dikwijls gepaard met een vorm van vermijding. De grappen zijn een manier om een relatie die intens en spannend tegelijk is, gezond te houden. Grappen kunnen voor een leider, coach of consultant een goede wegwijzer zijn om op zoek te gaan naar datgene wat vermeden wordt en onder de waterlinie zit.

#DVDC15

Danielle Braun en Jitske Kramer, zijn corporate antropoloog. We hebben de Academie voor Organisatiecultuur opgericht uit passie voor hun vak. Met lezingen, leergangen, blogs en een boek over de Corporate Tribe delen wij ons gedachtengoed, waarbij we kennis van volkeren over samenleven en organiseren overal ter wereld aanwenden om het beste te halen uit organisaties. Leiders, consultants, coaches en trainers krijgen hiermee handvatten om beter te organiseren en veranderen. De Corporate Antropologie biedt methoden om culturen te ontdekken en duiden, blikrichtingen om culturen te doorgronden en interventies om gewenste veranderingen werkelijkheid te maken. Corporate Antropologie – leren van wat we al weten. Om werken in, met en voor de Corporate Tribe nog effectiever en plezieriger te maken.

DAG VAN DE COACH

41

ERkENdE oplEidiNg (ST!R - NVAo - lVSC)

Schrijf je nu in voor de

Master Begeleidingskunde inclusief leergang Supervisie & Coaching start september 2015 (Rotterdam en Nijmegen) vraag een vrijblijvend adviesgesprek aan (010 - 794 68 21) bezoek de informatieavond op 23 juni (Beurs-WTC-Rotterdam)

42

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

Paul Smit Vanaf maandag vertrouwen we elkaar! In iedere organisatie waar ik kom vallen regelmatig de termen ‘verbinding’ en ‘ vertrouwen’. Iedereen is het er wel over eens dat samenwerken vanuit verbinding en vertrouwen het meest aangenaam is en de meeste synergie oplevert. Toch krijgen we het vaak niet voor elkaar en zijn we doorgaans bezig met schuld afschuiven, dingen over de schutting gooien en zetten we ons eigenbelang voorop ten koste van anderen. Daar waar organisaties veelal gefocust zijn op de structuur, valt er aan de cultuur de meeste winst te behalen. Alleen is cultuur veel moeilijker te beïnvloeden dan structuur. Je kunt in Excel wel een begroting maken, maar berekenen hoeveel verbinding er is, wordt wat lastig. Ook in het beleidsplan zetten, dat we elkaar vanaf maandag gaan vertrouwen, zal weinig resultaat opleveren. Om het gedrag van mensen te veranderen is het van belang het onbewuste brein op een positieve wijze te beïnvloeden. Hier zijn zo’n twaalf beïnvloedingsstrategieën voor en ik zal er hier eentje behandelen. Een tip om de verbinding en vertrouwen intern maar ook met externe partijen te vergroten, is om elkaar op te zoeken. Wanneer we elkaar fysiek treffen en in gesprek

#DVDC15

zijn, maakt het brein oxytocine aan. Dat is het stofje waardoor vertrouwen ontstaat. Tevens maken we als we met elkaar communiceren serotonine aan, de neurotransmitter waardoor optimisme, zelfvertrouwen en ontspanning ontstaat. Wanneer we plezier hebben en lachen, komt er het gelukshormoon endorfine vrij. In het huidige digitale tijdperk zitten we massaal achter een beeldscherm onze email weg te werken, waardoor de neurotransmitters en hormonen die belangrijk zijn voor vertrouwen en verbinding niet worden aangemaakt. Daarom blijven bijeenkomsten waar mensen elkaar ontmoeten ook zo belangrijk, want het een op een contact, de fysieke ontmoeting, zal altijd het verschil blijven maken. Filosoof, auteur, trainer & cabaretier Paul Smit is een veelgevraagd spreker in Nederland en ver daarbuiten. Hij combineert humor en inhoud, speelt in op de processen binnen een organisatie en haakt in op thema’s als samenwerking, cultuur, dialoog, verbinding & verandering. Daarbij laat hij zien hoe ons onbewuste brein bepalend is in ons gedrag.

DAG VAN DE COACH

43

Gezocht: nieuwe identiteit Hoe haal je de sekte uit het voormalige sektelid? Allemaal hebben we er behoefte aan ergens bij te horen. Veel groepen zijn ontstaan vanuit de behoefte een gemeenschappelijke interesse of visie met elkaar te kunnen delen en een veilige ‘plek’ te bieden waar we elkaar kunnen ontmoeten en kennis en ervaringen kunnen uitwisselen. Al die sociale netwerken en ontmoetingsmogelijkheden geven onze samenleving structuur en onderlinge verbinding. Maar wat als een groep psychisch schadelijk blijkt te zijn voor individuen? Wat als zo’n groep, in plaats van verbinding afzondering en vervreemding van de samenleving in de hand werkt? Sekten De International Cultic Studies Association (ICSA) definieert een sekte als een groep of beweging, die grote of extreme toewijding tentoonspreidt aan een persoon, idee of ding en daarbij gebruikmaakt van onethische manipulatie of overtuigingskracht en controle uitoefent door middel van dwingende technieken, ontworpen om de doelstellingen van de groeps-

44

DAG VAN DE COACH

leiders te bevorderen, eventueel tot nadeel van de leden, hun gezinnen, of de gemeenschap (Lalich & Tobias, 2006). Het psychisch, emotioneel en soms ook seksueel misbruik in sekten, heeft verwoestende effecten op de sekteleden. Er is sprake van veel verborgen gehouden angsten, schuldgevoelens en buitenproportionele plichtsgevoelens, die de leden zichzelf verwijten. De charmante, lieve en zorgende kant van de groepsleiders maakt het moeilijk om de manipulatie en het machtsmisbruik te doorzien. Als een groepslid voor de eerste keer de donkere kant van de groepsleider(s) ziet en benoemt, wordt hij gemanipuleerd te denken dat hij zelf verantwoordelijk is voor het emotionele, psychische en geestelijke misbruik dat volgt. “Als jij je had onderworpen aan onze (goddelijke) regels, dan hadden wij niet zo hoeven te reageren.” Als iemand niet (meer) gevoelig is voor het uitoefenen van emotionele druk, verandert de houding van de groepsleiders. De

#DVDC15

groepsleiding meent nu in zijn recht te staan eigen strafmaatregelen te nemen om het groepslid weer op ‘het rechte pad’ te brengen. Er zijn veel groepsvormen waaruit een sekte kan ontstaan. Lalich en Tobias (2006) onderscheiden onder andere religieuze sekten, politieke, raciale, of terroristische sekten, psychotherapeutische sekten, commerciële sekten, een-op-eensekten, familiesekten en persoonlijkheidsekten.

schrijven geestelijk misbruik als het misbruiken van iemand die behoefte heeft aan hulp, ondersteuning of meer spirituele kracht, met als resultaat het verzwakken, ondermijnen of verminderen van de spirituele kracht van die persoon. De religieuze leider misbruikt zijn positie om de ander te controleren, domineren en aan zijn spirituele norm te laten voldoen. De gevoelens of meningen van die ander doen er weinig of niet toe.

Een-op-een sekten en familiesekten worden zelden ‘sekten’ genoemd. Fysiek of emotioneel misbruik door een dominant familielid wordt vaak onder de noemer van ‘huiselijk geweld’ geschaard. Toch gaat het in feite om een hele kleine sekte. Sekten zijn in hun opbouw en hiërarchie te vergelijken met een grote ‘familie’, bestaande uit vader- en moederfiguren (de leiders) en ‘broeders’ en ‘zusters’.

Jehovah’s Getuigen zien de religieuze leiders als het communicatiekanaal van God. Simpel gezegd zien ze de organisatie als ‘de Moeder’, de Verzorgster die geestelijk voedsel uitdeelt, en God als de Vader. De gemeenteleden zijn de ‘kinderen’ en worden onderwezen en behandeld als kinderen die voor hun eigen bestwil zich moeten onderwerpen aan hen, vanwege hun ‘uitverkoren positie’ als Gods woordvoerders op aarde. De gedachte ‘Gehoorzaam ons, dan gehoorzaam je God’, is één van de pijlers van de geloofsovertuigingen van Jehovah’s Getuigen, die buitenstaanders niet te horen krijgen. ‘Luister naar ons en het zal goed met je gaan. Dan zul je Gods dag van wraak overleven en in een paradijs mogen leven.’

Ofschoon de extremiteiten van onder andere People’s Temple (Jonestown, Guyana) media-aandacht trekken en vaak beeldvormend zijn, bestaan er ook sekten die midden in een vrije samenleving in het verborgene opereren. De meeste leden van die subculturen zijn gepassioneerd overtuigd van de zuiverheid van hun (goddelijke) doelstellingen en idealen en voelen zich oprecht beledigd als iemand hun groep een sekte noemt. Jehovah’s Getuigen Bij religieuze sekten komt, behalve het gevaar voor andere vormen van misbruik, vaak ook geestelijk misbruik voor. Johnson en VanVonderen (1991) om-

#DVDC15

De tweede generatie Als een sekte langer bestaat zijn de kinderen van de sekteleden die binnen zo’n groep opgroeien, van meet af aan overgeleverd aan de schadelijke manipulatie van de groepsleiders met hun sektarische ideeën. Zij werden niet misleid of erin gelokt zoals hun ouder(s). De groepsleiders hebben hun ouders er al van overtuigd dat de

DAG VAN DE COACH

45

sekte De Waarheid is en de interpretaties van de groepsleiders beïnvloeden de opvoeding van de kinderen tot in de kleinste details. De raadgevingen of dringende verzoeken van de leiders van de Jehovah’s Getuigen om hun interpretaties van de Bijbel en levensvragen op te volgen, blijken vaak niets anders dan verpakte eisen te zijn. Het in de wind slaan van deze ‘raadgevingen’ wordt vaak opgevat als blijk van arrogantie of zelfs opstand, en heeft consequenties voor de manier waarop je wordt beoordeeld door de groep. Eigen ervaring Mijn man en ik zijn opgegroeid in de organisatie van Jehovah’s Getuigen en waren heel actieve en toegewijde leden. We besloten uit de sekte te stappen toen we beiden 45 jaar waren. Onze kinderen waren respectievelijk veertien en elf. Sinds mijn vertrek uit de sekte heb ik voor grote uitdagingen gestaan. Zolang ik handelde en dacht als vereist binnen de groepsidentiteit, voelde ik me sterk en wist ik precies wat mijn plek was binnen de groep. Pas toen ik mij bewust werd van allerlei onderdrukte emoties en gevoelens en die enorme drang naar innerlijk groei en ontwikkeling voelde, kwam ik in een identiteitscrisis terecht. Ik moest afscheid nemen van zoveel mensen, overtuigingen en vertrouwde routines, dat ik het overzicht regelmatig verloor. Het voelde als een rouwproces waar geen einde aan kwam. Ik nam contact

46

DAG VAN DE COACH

op met iemand die ik kende en vertrouwde. Zij liet me praten en accepteerde mij zoals ik was, zonder veroordeling. Zij zag die sterke kant van mezelf nog voordat ik die zelf zag. Dat betekende veel voor mijn herstel. Om mijn gebrek aan sociale vaardigheden aan te pakken solliciteerde ik naar de functie van verkoopmedewerkster bij de Hema, op de afdeling horeca. Waar kon ik beter en sneller mijn angsten overwinnen dan daar? Het was voor mij heel confronterend, maar dat was juist de bedoeling. Ik voelde me aanvankelijk als een puber die zich geen houding wist te geven en niet kon omgaan met mijn fouten. Mijn bedrijfsleidster en collega’s gaven me de tijd en ruimte om emotioneel sterker te worden. Ik heb daar bijna twee en een half jaar met plezier gewerkt en ontzettend veel geleerd op het gebied van sociale vaardigheden, maar ik wilde verder… Na genoeg geld gespaard te hebben schreef ik me in 2009 in voor de opleiding Counsellor en Coach bij de Academie voor Counselling en Coaching. Nu zit ik in mijn tweede jaar van de ACC om coach/counsellor te worden, met als specialisatie Identiteitscoach en ik hoop de komende jaren voldoende ervaring op te kunnen doen om mij verder te ontwikkelen. De in de sekte opgegroeide volwassenen worden Tweede Generatie Volwassenen genoemd. Als een

#DVDC15

tweede generatie volwassene de sekte verlaat, blijkt uit onderzoek dat hun sociaal-emotionele ontwikkeling is beschadigd. Het ontbreekt ze vaak aan belangrijke sociale vaardigheden, die juist cruciaal zijn om een nieuw leven op te bouwen buiten de sekte. Ze waren gewend deel uit te maken van een groepsidentiteit. Zonder die groepsidentiteit, zijn ze aangewezen op hun eigen identiteit, die nog onderontwikkeld is en waar tweede generatie volwassenen zélf zich vaak niet bewust van zijn. Een heuse identiteitscrisis is het gevolg: Wie ben ik? Wat wil, denk, voel ik vanuit mijzelf? Wat zijn mijn grenzen, waarden en normen? Daarbij komt nog dat alles wat hen tot dan toe vertrouwd was, is weggevallen. De overtuigingen, idealen, wereld- en toekomstvisies wankelen op hun grondvesten. Wie kunnen ze nog vertrouwen? Iedereen die ze vertrouwden bleken liefde en zorg voorwaardelijk te willen geven. In de ogen van hun vroegere vrienden zijn ze afvalligen en verraders. De sekte heeft ze ervan overtuigd dat er straf voor hun deloyale gedrag uit liefde moet worden gegeven. Ze voelen zich vaak schuldig over het verdriet en de pijn die de achterblijvers in de sekte ervaren door hun vertrek. Ze zijn fysiek wel uit de sekte, maar de effecten van de jarenlange gekoesterde sektarische overtuigingen en denkbeelden zijn nog steeds verankerd in hun gedragingen, denken en emoties. In tegenstelling tot de personen die gelokt of overgehaald werden om tot een sekte te gaan behoren, hebben herstellende tweede generatie volwassenen geen ‘pre-sekte persoonlijkheid’ om op

#DVDC15

terug te vallen. Zij hebben op overleving gebaseerde persoonlijkheidsprofielen ontwikkeld, die vaak gepaard gaan met het moeilijk om kunnen gaan met de echte wereld, inclusief extreme reacties op autoriteit, enorme manco’s bij het functioneren op sociaal, educatief of praktisch niveau, en symptomen gerelateerd aan gebrekkig zelfvertrouwen, verstoorde intermenselijke relaties, en andere, posttraumatische gevolgen van het onvrijwillig ondergedompeld worden in het sekteleven (Martella & Martella, 1997-2001). Rolverwarring Furnari (1997-2001) zet de ontwikkelingen van kinderen onder invloed van sektarische denkbeelden af tegen het model van Erik Erikson (1993) bestaande uit acht ontwikkelingsfasen: • Vertrouwen tegenover fundamenteel wantrouwen; • Zelfstandigheid tegenover schaamte en twijfel; • Initiatief tegenover schuldgevoel; • Vlijt tegenover minderwaardigheid; • Identiteit tegenover rolverwarring; • Intimiteit tegenover isolement; • Openstaan voor verandering tegenover stagnatie; • Ego-integriteit tegenover wanhoop. Elke fase wordt gekarakteriseerd door een conflict met twee mogelijke uitkomsten. Wanneer aan de emotionele en psychische behoeften van een kind tegemoet wordt gekomen, dan lost het het conflict op een positieve wijze op en gaat door naar de volgende ontwikkelingsfase. In het ongunstige geval stagneert de persoonlijkheidsontwikkeling,

DAG VAN DE COACH

47

waarbij het kind in de fase blijft steken; het conflict wordt niet uitgewerkt (Tartuffel, 2009). De sektarische denkbeelden en overtuigingen van de ouder(s) hebben een diepgaande invloed op de ontwikkeling van hun kind(eren). Bij een tiener in de ontwikkelingsfase ‘Identiteit versus rolverwarring’ beginnen de problemen zichtbaar te worden. In deze fase verlaat ruim 80% van de jongeren de Jehova’s Getuigen (LisaBobeesa, 2001). Door onder andere contacten op school beginnen ze in te zien dat de wereld niet zo slecht is als in de sekte wordt beweerd. In de sekte wordt als gevolg van de opgelegde groepsidentiteit niet voldaan aan de ontwikkelingsbehoeften van adolescenten. Zij hebben juist behoefte aan het uitproberen van identiteiten en binding te voelen met een grote gevarieerde groep leeftijdsgenoten. Ze willen hun overtuigingen in twijfel trekken en zoeken naar redenen om tegemoet te komen aan deze ontwikkelingsbehoeften (Erikson, 1968). Voortijdig afgesloten identiteiten De jongeren die in de sekte blijven staan hun ouders en de groepsleiding toe om hun identiteit voor hen te kiezen. Deze kinderen ontwikkelen, om wat voor reden dan ook, geen eigen identiteit en ervaren vaak problemen met relaties en intimiteit. Zij worden voortijdig afgesloten identiteiten, genoemd. Marcia (1991) omschrijft vier verschillende statussen van identiteit, waarvan de voortijdig afgesloten identiteit er één is: de status waarin

48

DAG VAN DE COACH

de adolescent zich gewillig lijkt toe te vertrouwen aan relevante rollen, waarden of doelen voor de toekomst. Adolescenten in deze fase hebben geen identiteitscrisis ervaren. Zij zijn geneigd zich te conformeren aan de verwachtingen van anderen betreffende hun toekomst en hebben de verschillende opties niet onderzocht. In onze Westerse samenleving ligt de nadruk veelal op het individu en het dragen van je eigen verantwoordelijkheid. In een groepscultuur als van een sekte ligt de nadruk juist op het groepsbelang en ieders verantwoordelijkheid voor de eenheid en rust binnen die groep. Vandaar dat veel sekteleden zich na het verlaten van hun sekte voelen als een vreemdeling in eigen land en een cultuurshock ervaren. Nieuwe toekomst Cliënten die uit een sekte zijn gestapt geven aan behoefte te hebben aan een begeleider die bekend is met de ideologieën en manipulatieve communicatietechnieken binnen een sekte. De ervaring leert dat veel ‘uittreders’ moeite hebben met het vinden van praktische informatie en professionele zorgverleners die op de hoogte zijn van sekten en postsektetrauma’s. Na het verlaten van de sekte staat de ‘uittreder’ voor het creëren van een nieuwe toekomst, een nieuwe identiteit. Volgens ervaren hulpverleners (Lalich & Tobias, 2006; Langone, 1995) werkt het beter eerst aandacht te schenken aan het traumatische verleden en aan de invloed hiervan op iemands huidige denken en doen,

#DVDC15

alvorens te bouwen aan een nieuwe toekomst. De uittreder ondergaat eerst een periode van rouw over zijn ‘oude ik’ en de relaties die hij in de steek heeft gelaten. De oude overtuigingen, die betekenis gaven aan het leven, moeten bijgesteld en omgebogen worden naar een nieuwe realiteit (Herman, 1994). Wanneer de uittreder zich niet meer gevangen voelt door het traumatisch verleden, kan zijn ‘nieuwe ik’ de regie over de toekomst in handen nemen, gebruik makend van die eigenschappen van zichzelf die hij het meest waardeert. Deze eigenschappen zijn gevormd tijdens het verblijf in de sekte, de rouw- en herstelperiode en in geval van toetreding, in de periode voor het verblijf in de sekte (Herman, 1994). De ‘herschepping’ van de ideale identiteit vraagt verbeelding en fantasie; capaciteiten die in de nieuwe toekomst vrij gebruikt mogen worden. In het sektarische verleden werd de fantasie gedomineerd door herhalingen van het trauma en beperkt door gevoelens van hulpeloosheid en zinloosheid. Nu bestaat de mogelijkheid om (oude) hoop en dromen (nieuw) leven in te blazen. Hiertegen kan een zekere weerstand bestaan, uit angst voor een nieuwe teleurstelling. Het vergt moed van de uittreder om uit de slachtofferrol te treden en nieuwe kansen te creëren. Het is van groot belang de cliënt te begeleiden in het overwinnen van de angsten en het durven definiëren van nieuwe wensen (Herman, 1994).

#DVDC15

Vanuit haar achtergrond - geboren en getogen Jehovah’s Getuige - is Frances Peters in staat lotgenoten te helpen. Om haar ervaringsdeskundigheid een professionele dimensie te geven volgt zij de opleiding ‘Counselling en Coaching’ aan de Academie voor Counselling en Coaching in Utrecht. www.free-choice.nl Naschrift Het doel van dit artikel is niet sekten of hun leden te demoniseren. Het gaat om de dwingende en schadelijke emotionele manipulatie- en chantagetechnieken, die in elke sekte worden gebruikt, bespreekbaar en herkenbaar te maken. Dit onderwerp openlijk blijven bespreken helpt om bewust te blijven wat de effecten op korte en lange termijn zijn op zowel de volwassenen als de kinderen die in sekten geboren worden. Meer informatie: www.icsahome.com Literatuur • Erikson, E. (1993 (reissued)). Childhood and Society: The landmark work on the social significance of childhood. New York/London: W. W. Norton & Company . • Erikson, E. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York/London: W. W. Norton & Company. • Furnari, L. (1997-2001). After the Cult: Who Am I? Opgeroepen op 26 juli 2011, van ICSA: http://icsahome.com/infoserv_respond/ by_author.asp? Subject=After+th e+Cult%3A+Who+am+I%3F • Johnson, D., & VanVonderen, J. (1991). The Subtle Power of

DAG VAN DE COACH

49

•

•

•

50

Spiritual Abuse: Recognizing and Escaping Spiritual Manipulation and False Spiritual Authority Within the Church. Bloomington, Minnesota: Bethany House Publishers. Lalich, J., & Tobias, M. (2006). Take back your life: Recovering from cults and abusive relationships. Berkeley, CA: Bay Tree Publishing. Langone, M. (1995, new edition). Recovery from Cults: Help for Victims of Psychological and Spiritual Abuse. New York/London: W. W. Norton & Company. LisaBobeesa. (2001, augustus 22). Raising kids to be cultmembers! Opgeroepen op 26 juli 2011, van Jehovah’s Witnesses: http://www.jehovahs-witness. net/jw/friends/10438/1/Raising-

DAG VAN DE COACH

•

•

•

Kids-to-be-Cult-Members Marcia, J. (1991). Identity and Self-Development. In R. Lerner, A. Peterson, & J. Brooks-Gunn (eds.), Encyclopedia of Adolescence (Vol. 1). New York: Garland. Martella, M., & Martella, J. (1997-2001). SGA Breakout. Opgeroepen op 26 juli 2011, van ICSA: http://icsahome.com/ infoserv_respond/by_author. asp?Subject=SGA+Breakout Tartuffel. (2009, maart 29). Acht levensfasen/ontwikkelingsfasen van de mens: Erikson. Opgeroepen op 26 juli 2011, van Mens en samenleving: http:// mens-en-samenleving.infonu.nl/ psychologie/34088-acht-levensfasen-ontwikkelingsfasen-vande-mens-erikson.html

#DVDC15

Palliatieve zorg Vroegtijdige zorgplanning bij personen met dementie Hoe kun je een persoon met dementie benaderen zoals hij dat zelf zou hebben gewild? Hoe en wanneer begin je het gesprek over de medische interventies die iemand in een later stadium wel en niet meer zou willen? Kan je vermijden dat vroegtijdig praten over de zorg in de laatste periode van het leven iemand angstig maakt? Onderdeel van goede zorg Vroegtijdige planning van de zorg (advance care planning) biedt de patiënt de mogelijkheid om in een open dialoog met zijn familie en arts de keuzes in verband met de zorg in de laatste periode van zijn leven te bespreken. Bij personen met beginnende dementie is de kans zeer reëel dat er een moment zal komen dat men niet meer in staat is zijn wil te vormen of te uiten. Het is dan ook belangrijk om tijdig wensen en verwachtingen op elkaar af te stemmen. De laatste periode van het leven is zowel voor artsen als voor patiënten geen gemakkelijk onderwerp. Als patiënten daar nooit

52

DAG VAN DE COACH

over hebben nagedacht, over hebben gesproken met hun naasten, en hun wil en verwachtingen niet hebben opgeschreven, hoe kunnen anderen dan in hun naam de juiste beslissingen nemen? Anderen zullen dit van hen moeten overnemen op het moment dat ze het meest kwetsbaar zijn. Als hier nooit over werd gesproken, blijken familieleden en artsen niet in staat de voorkeuren van de patiënt te verwoorden als hij dit zelf niet meer kan (Seckler, 1991; Suhl, 1994). Het risico is groot dat verkeerde veronderstellingen gemaakt worden op basis van eigen interpretaties over wat voor de patiënt kwaliteit van leven betekent (Schneiderman, 1993). Als counsellor kun je het welbevinden van mensen verbeteren door hen uit te nodigen tijdig na te denken over de zorg die ze wel en niet meer zouden willen in de laatste periode van het leven. Je kunt helpen om hun vragen, hun angsten en hun waarden op te helderen. Je kunt ook wachten tot de patiënt zelf het onderwerp introdu-

#DVDC15

ceert. Studies (Johnston, 1995; Smucker, 1993; Emanuel, 1991) hebben echter aangetoond dat de meeste patiënten verwachten dat artsen dat proces initiëren. De doorsnee patiënt heeft immers minder ervaring met het mogelijke verloop van de ziekte dan de gemiddelde zorgverstrekker. Het is voor hen vaak moeilijk om het verloop van een ziekte in te schatten en een moment te bepalen waarop het belangrijk kan zijn opties vast te leggen voor als het geval zich voordoet dat ze hun wil niet meer kunnen vormen of uitdrukken. Daarom is het belangrijk dat je als counsellor de patiënt en zijn naasten uitnodigt om met elkaar en met de arts hun waarden, hun zorgen en hun keuzes in verband met zorg aan het einde van het leven te verhelderen en eventueel op schrift te stellen.

te maken met je huidige gezondheidstoestand in het bijzonder. Het is aan te bevelen dat wij allemaal nadenken over het niveau, de aard van de zorg en de medische behandelingen die we zouden wensen in de toekomst. De wetgeving in verband met de rechten van de patiënt kent je het recht toe zelf te beslissen welk soort medische behandelingen je wel en niet meer wenst. Er kunnen momenten zijn waarop ingrijpende beslissingen moeten worden genomen en waarop je zelf niet in staat bent om mee te beslissen. Het is belangrijk te beseffen dat een arts, behalve in spoedeisende situaties, steeds je toestemming nodig heeft voor elke medische interventie. Als je zelf niet in staat bent je toestemming te geven, moet hij deze vragen aan je vertegenwoordiger die in jouw naam toestemming geeft of weigert. Het is dus belangrijk dat wij vooraf weten wat je dan zou willen. Daarom is het belangrijk deze kwesties vroegtijdig te bespreken. Heb je daar al ooit over nagedacht of met iemand over gesproken?”

“Door zelf het initiatief te nemen laat je zien dat je respect en je betrokkenheid voor de patiënt verdergaat dan zijn onmiddellijke vragen.”

Hoe het gesprek beginnen? De taal die je gebruikt om de problematiek van de vroegtijdige zorgplanning te introduceren kan de weerstand om dit onderwerp ter sprake te brengen reduceren. Je kunt bijvoorbeeld het thema als volgt introduceren: “Nu we er rustig tijd voor kunnen maken, zou ik even met je willen praten over hoe we je de beste zorg kunnen geven in de komende periode. Ik voer een dergelijk gesprek met al mijn patiënten. Het heeft niet direct

#DVDC15

Door een dergelijke benadering kleed je een moeilijk onderwerp in op een gevoelige manier. Je laat de patiënt toe aan te geven in welke mate hij het onderwerp begrijpt en hoe comfortabel hij zich voelt om dat te bespreken.

DAG VAN DE COACH

53

Door zelf het initiatief te nemen laat je zien dat je respect en je betrokkenheid voor de patiënt verdergaat dan zijn onmiddellijke vragen. Je communiceert aan de patiënt dat je hem in moeilijke tijden niet in de steek zult laten. Je kunt hem voorstellen dat ook een naaste of zijn vertegenwoordiger bij het gesprek aanwezig is. Na een korte introductie, waarin je verkent of de patiënt bereid is tot een gesprek, bevraag je zijn wensen en verwachtingen. De vraag of hij bang is voor iets of bepaalde situaties speciaal vreest, kan het gesprek op gang brengen. Je introduceert het onderwerp als heel gewoon informeren hoe hij naar de toekomst kijkt, wat hij op het gebied van verzorging wel en niet zou willen. Vermijd te praten over het levenseinde, over de laatste periode van het leven en over de wijze van sterven, tenzij de patiënt zelf die onderwerpen aanbrengt. Relevante vragen kunnen zijn: Als je de keuze hebt tussen zo lang mogelijk leven ongeacht de kwaliteit of zo kwaliteitsvol mogelijk leven, wat zou je dan willen? Als je ouder wordt is de kans op het ontwikkelen van medische problemen groter. Heb je ooit met iemand die je dierbaar is besproken welke medische behandelingen je wel en niet meer zou wensen?

dig nadenken en samen bespreken met als doel dat de tevredenheid over de zorg bij het einde van het leven toeneemt. Een overzichtelijk formulier kan echter wel een referentiekader bieden om de bespreking te vergemakkelijken. Ook al heb je een duidelijk plan voor ogen, luisteren is de interventie. Je moet ervan uitgaan dat je heel wat te leren hebt over hoe de patiënt hiertegen aankijkt vooraleer je zelf allerlei aanbrengt. Dat is geen tijdverlies; door te luisteren verneem je wat voor de patiënt het belangrijkste is en waarover hij wenst te spreken. Hiertoe bestaan verschillende technieken: ingaan op wat de betrokkene zegt, parafraseren van wat wordt gezegd, spiegelen, waardoor je de patiënt het gevoel geeft dat je echt meer wil vernemen. De patiënt bepaalt de agenda. Het is echter niet gemakkelijk in een materie die vaak ook heel wat emoties oproept bij de

Luisteren belangrijker dan document Vroegtijdige zorgplanning is meer dan het invullen van een document in verband met een wilsverklaring. Het invullen van een document hoeft niet het eindpunt te zijn; het gesprek is belangrijker dan het document. De nadruk moet liggen op het vroegtij-

54

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

zorgverstrekker om het spoor van de patiënt te volgen in plaats van eigen opvattingen op te dringen. Openingszinnen om het gesprek te faciliteren kunnen zijn: Vertel eens hoe je zelf je ziekte beleeft? Deze ziekte geeft je heel wat te verwerken. Hoe ga je daarmee om? Als je denkt aan je ziekte, wat is het beste en het slechtste dat je kan overkomen? Wat hoop je, vrees je, verwacht je voor de toekomst? Wat maakt praten over deze zaken moeilijk voor jou? Wat wil je dat je familie, je kinderen en kleinkinderen herinneren van jou? Gezien de ernst van je ziekte, wat is het belangrijkste voor jou om te bereiken? Wat zou voor jou een goed evenwicht zijn tussen de kwaliteit van je leven en de lengte van je leven? Hoe reageert je familie op je ziekte? Kan je iets vertellen over je leven dat mij kan helpen om je beter te kunnen begeleiden? Wat zou maken dat je het leven niet meer levenswaardig vindt? Wie zou best in jou naam kunnen spreken als je dit door ziekte zelf niet meer zou kunnen? Niet elke patiënt wenst keuzes voor de zorg in de toekomst in een wilsverklaring vast te leggen. Ouderen vertrouwen soms meer hun naasten dan dat ze een document invullen. Sommigen voelen zich te onzeker over hoe ze hun wil moeten uitdrukken. Sommigen verkiezen het gesprek in plaats van het invullen van documenten. Weer anderen zijn bang voor het onomkeerbare van een wilsbeschikking en beseffen niet voldoende dat ze, zolang ze in staat te zijn hun wil te vormen en uit te drukken, ook hun wilsbeschikking kunnen veranderen.

#DVDC15

Als de patiënt zijn wil niet meer kan vormen De wettelijke regeling van de patiëntenrechten voorziet dat als de patiënt niet meer in staat is zijn wil te uiten, en dus toestemming te geven voor medische interventies, een vertegenwoordiger in zijn naam optreedt. Als de patiënt vooraf zijn wil heeft bepaald, en deze uitvoerig heeft besproken met zijn vertegenwoordiger en deze eventueel in een schriftelijke wilsverklaring heeft vastgelegd, heeft de vertegenwoordiger richtlijnen waaraan hij zich moet houden. De vertegenwoordiger moet echter nog steeds evalueren of de omstandigheden zijn vervuld die de patiënt in zijn wilsverklaring heeft bedoeld. Dit is geen gemakkelijke opdracht, ook al zijn er duidelijke instructies. Als zorgverstrekker wordt je frequent geconfronteerd met het sterven van patiënten; voor een familielid is dat misschien de eerste keer. Hij kan tijd nodig hebben om na te denken en zich zeker te voelen dat hij de beste keuzes maakt. Het is voor hem niet zomaar een objectief afwegen van criteria en omstandigheden, maar vaak het emotionele afscheid van een dierbaar iemand. Beslissen in naam van de patiënt is voor naasten een complex emotioneel gebeuren. Waarschijnlijk is er nergens anders in de geneeskunde zo’n grote nood om op een sensitieve manier om te gaan met gevoelens en emoties. Mensen uiten hun emoties niet steeds spontaan, zeker als ze niet voldoende vertrouwd zijn met de arts of de zorgverstrekker. Je moet ervan uitgaan dat er

DAG VAN DE COACH

55

intense emoties aanwezig zijn en vragen of ze bereid zijn daarover iets te zeggen. Daarmee geef je aan dat emoties belangrijk, adequaat en verwacht zijn. De betekenis van emotioneel geladen uitspraken wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd. Als een naaste zegt dat hij helemaal overhoop ligt, en je reageert met: “Ik begrijp dat”, kan het dat je hiermee de deur sluit voor de reële bezorgdheden die achter de emoties zijn verborgen. Het is beter als volgt te reageren: “Ik vind het heel normaal dat dit je in de war brengt. Vertel eens waarmee je het meest moeite hebt.” Als je samen tot beslissingen wil komen, moet je eerst zorgen dat alle betrokkenen een zelfde kijk hebben op de conditie en de prognose van de patiënt. Het is belangrijk je eerst te vergewissen van de kijk van de familie op de situatie en de prognose van de patiënt en van hun graad van acceptatie. Het is nuttig hen te laten beschrijven wat zij als evolutie verwachten. Je mag niet alleen klaarstaan met rationele uitleg op het moment dat de familie voor het eerst wordt geconfronteerd met hun

56

DAG VAN DE COACH

besef dat het einde nakend is, maar vooral emotionele steun bieden is hier aangewezen (Lang, 2004). Als je inschatting van de klinische situatie sterk verschilt van deze van de naaste is het niet mogelijk samen een zorgplan af te spreken. Je moet eerst de kloof dichten, zodat je een brug hebt om over te gaan. Dat doe je niet alleen met rationele elementen zoals accurate informatie, maar ook met achterhalen van onderliggende angsten en emotionele ondersteuning. Bij meningsverschillen zoek je best naar de punten waarover overeenstemming bestaat en de zaken waarover de mening verschilt. Het is onwaarschijnlijk dat je overeenstemming zal vinden over de concrete behandelingsvormen als er een meningsverschil is over de aard van het probleem, de prognose en de doelen van de behandeling. Ontleden van het probleem in zijn componenten en elk aspect afzonderlijk bekijken leidt vaak tot beter begrip en biedt meer kansen om te komen tot een creatieve oplossing van het probleem. In tabel 1 wordt een aantal aanbevelingen voor het gesprek met de vertegenwoordiger en de naasten weergegeven.

#DVDC15

1.

Bepaal de context voor het gesprek • Zoek een rustige plek waar iedereen kan plaatsnemen. • Ga zitten en leg contact met elke aanwezige: Wat is ieders relatie met de patiënt? Hoe beleeft elk de huidige situatie van de patiënt? • Ga na of de strategische figuren aanwezig zijn. Probeer degenen die de wensen van de patiënt het best kennen centraal te stellen.

2.

Ga na of er instructies zijn van de patiënt • Als een vertegenwoordiger is aangeduid of een wilsbeschikking beschikbaar is, dienen deze als leidraad voor wat volgt. • Zijn deze er niet, bepaal dan wie volgens de wet als vertegenwoordiger kan optreden.

3.

Zoek overeenstemming over de conditie van de patiënt en zijn prognose • Ga na of de visie op de prognose van de naasten dezelfde is als de uwe. Werk eraan om op een lijn te komen in geval dit niet zo is.

4.

Bespreek ‘hoe te beslissen’ vooraleer ‘wat te beslissen’ • Probeer overeen te komen te zoeken naar de beslissing die de patiënt zou nemen als hij daartoe nog in staat zou zijn.

5.

Maak duidelijk dat ‘willen overleven’ en ‘een comfortabel levenseinde’ gelijkwaardige waarden zijn • Aan het levenseinde mag deze fundamentele keuze de zorg bepalen.

6.

Bespreek alle mogelijke keuzes, en niet enkel richtlijnen voor al dan niet reanimeren • Bespreek de positieve en negatieve aspecten van hospitalisatie, medische behandeling, toedienen van voedsel en vocht.

7.

Zoek naar de waarden van de patiënt, zowel in woorden als in gedrag • Participeer actief. Geef uw mening over de woorden en gedragingen van de patiënt. • Deel uw professionele observatie mee zodat de familie daarop verder kan bouwen. • Als uw evaluatie verschilt van deze van de naasten, laat hen dat weten, en probeer een verheldering te vinden van de verschillen. • Zorg ervoor dat je geïsoleerde uitspraken in hun context bekijkt.

8.

Formuleer aanbevelingen • Formuleer na bepaling van de waarden van de patiënt aanbevelingen die uitdrukkelijk vertrekken vanuit de waarden en de voorkeuren van de patiënt. • Gebruik uitdrukkingen en aanbevelingen waarmee je de indrukken van de naasten ondersteunt.

9.

Beschrijf wat zal worden gedaan • Zorg dat dit gebaseerd is op het oordeel van de vertegenwoordiger in naam van de patiënt. • Verzeker dat alles wat mogelijk is, zal worden gedaan om comfort te verzekeren. • Zoek een verbale bevestiging van het feit dat ze alles hebben begrepen en van hun akkoord.

10. Verken de gevoelens van de naasten • Ga op diverse momenten tijdens het gesprek in op gevoelens en emoties van de naasten en biedt ondersteuning. • Alle naasten zijn geëmotioneerd, maar elk omtrent unieke aspecten.

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

Tabel 1. Stappenplan om levenseindebeslissingen met de naasten in kaart te brengen (Lang, 2004; Quill, 2000)

Aanbevelingen voor gesprekken over levenseindebeslissingen met de naasten

57

Een goede herinnering nalaten Het gesprek over vroegtijdige zorgplanning is niet alleen belangrijk om de juiste medische beslissingen te kunnen nemen in de laatste periode van het leven en bij het levenseinde. Het is niet alleen bedoeld om de autonomie van de patiënt en zijn controle op de situatie te versterken, maar ook om de belasting voor anderen te verlichten. Hoe willen ze, samen met allen die hen dierbaar zijn, de laatste periode van hun leven zo zinvol mogelijk leven. Vroegtijdige zorgplanning is vooral gericht op kwaliteit van leven in die laatste periode; zowel voor de patiënt en zijn naasten. De nadruk ligt dus niet op geschreven wilsverklaringen - dat is slechts een middel - maar op de zinvolle communicatie met de dierbaren. Door hen te stimuleren samen na te denken en te spreken over de zorg die ze wel of niet meer willen, kunnen spanningen rondom het ziekbed worden vermeden. Je kunt mensen ook helpen een goede herinnering na te laten, wat de rouwverwerking nadien kan bevorderen. De verbondenheid die je tot stand kunt brengen tussen mensen door hen te helpen hun bekommernissen met elkaar te delen is misschien wel de ultieme waarde die de kwaliteit van die laatste periode van het leven kan bepalen, maar ook de kwaliteit van de herinneringen waarmee de naasten verder zullen leven. Een model ‘Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en mijn levenseinde’, geformuleerd in correcte juridische bewoordingen, tref je in het boek ‘Later begint vandaag’ (Keirse, 2013) en is ook te downloaden op www.delaatstereis.be

58

DAG VAN DE COACH

Referenties • Emanuel, L.L., Barry, M.J., Stoeckle, J.D., Ettelson, L.M., & Emanuel, E.J. (1991). Advance directives for medical care: A case for greater use. New England Journal of Medicine, 324, 889895. • Johnston, S.C., Pfeifer, M.P., & McNutt, R. (1995). The discussion about advance directives: Patient and physician opinions regarding when and how it should be conducted. End of Life Study Group. Archives of Internal Medicine, 155, 1025-1030. • Keirse, M. (2013). Later begint vandaag: Antwoorden over de laatste levensfase, palliatieve zorg en euthanasie (5de dr.). Tielt: Lannoo. • Lang, F., & Quill, T. (2004). Making decisions with families at the end of life. American Family Physician, 70, 719-723. • Quill, T.E. (2000). Initiating end-oflife discussions with seriously ill patients. Journal of the American Medical Association, 284, 25022507. • Schneiderman, L.J., Kaplan, R.M., & Pearlman, R.A. (1993). Do physicians own preferences for life-sustaining treatment influence their perceptions of patients’ preferences? Journal of Clinical Ethics, 4, 28-33. • Seckler, A.B., Meier, D.E., Mulvihill, M., & Paris, B.E. (1991). Substituted judgment: how accurate are proxy predictions? Annals of Internal Medicine, 115, 92-98. • Smucker, W.D., Ditto, P.H., Moore, K.A., Druley, J.A., Danks, J.H.,

#DVDC15

Prof. Manu Keirse is emeritus hoogleraar aan de faculteit geneeskunde van de KU Leuven en deeltijds verbonden aan de Benelux-universiteit te Eindhoven. Door zijn doctoraat-studie werd hij expert in patiëntenbegeleiding, rouwverwerking en palliatieve zorg. Hij heeft diverse bestsellers op zijn naam staan en vorig jaar verscheen ‘Over kwaliteit van zorg en communicatie’, dat hij schreef met Jan De Lepeleire.

•

& Townsend, A. (1993). Elderly outpatients respond favourably to a physician-initiated advance directive discussion. Journal of the American Board of Family Practice, 6, 473-482. Suhl, J., Simons, P., Reedy, T., & Garrick, T. (1994). Myth of substitute judgment: surrogate decision making regarding life support is unreliable. Archives of Internal Medicine, 154, 90-96.

Bent u op zoek naar relevante inhoud:

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

59

LEERGANG, POST-HBOOPLEIDING OF MASTER OP HET GEBIED VAN COACHING VOLGEN? KOM DAN NAAR DE HAAGSE HOGESCHOOL.

Meer info? 070 - 445 79 97

dehaagsehogeschool.nl/professional-courses/ Interessegebieden/organisatie-en-coaching

Ik werk dus ik besta De beroepsidentiteit van kunstenaars in coaching In de kunst speelt uniciteit altijd een rol. Zo kan de interesse voor een kunstwerk afhangen van de mate waarin het zich onderscheidt van reeds bestaand werk en is een unicum meestal meer waard dan een duplicaat. Maar is de beroepsuitoefening van de kunstenaar daarmee ook uniek? Verkeert de acteur, de musicus of de beeldend kunstenaar in een exceptionele arbeidsdynamiek of worstelt hij met dezelfde thema’s als bijvoorbeeld een bakker of een bloemist? Kunstenaars&CO ziet de kunstenaar als een ‘gewone’ ondernemer, maar wel een met een aantal bijzondere kenmerken. Een uitdaging voor de coach die ermee te maken krijgt. ‘En toen was ik mijn tekst kwijt en zei de regisseur: “Stop maar, ik heb genoeg gezien.” Eenmaal buiten liepen de tranen over mijn wangen. Wat een waardeloze auditie.’ Ik luister naar een acteur die door mij gecoacht wordt. Hij probeert zich staande te houden in een wereld waar producenten, omroepen en castingdirectors het voor het zeggen hebben. Een wereld

#DVDC15

waarin ‘niet-creatieven’ bepalen welke creatief de moeite waard is. Of erger: welke niet. Maar ben je als kunstenaar wel zo afhankelijk van wat mensen van je vinden? Kunnen kunstenaars hun lot in eigen hand nemen en hun onafhankelijkheid zelf scheppen? Komt een afwijzing harder aan als je je ziel in je werk legt? Kortom: zijn de professionele dilemma’s die je als kunstenaar tegenkomt anders dan die van andere professionals? Als loopbaancoach bij Kunstenaars&CO kom ik de verwevenheid van een persoonlijke identiteit met de beroepsidentiteit regelmatig tegen. Oppervlakkig beschouwd staan kunstenaars niet anders in hun werk dan andere professionals. Het beroep dat je uitoefent is voor de meeste mensen een vanzelfsprekendheid, en dat geldt ook voor de kunstenaar. Naast coach ben ik ook actrice; zodoende ervaar ik van dichtbij dat het toekennen van enige uniciteit aan het kunstenaarschap niet bepaald deel uitmaakt van de dagelijkse praktijk. Ook leidt een dergelijk zienswijze

DAG VAN DE COACH

61

niet tot meer erkenning, meer inkomsten, een interessante artistiekinhoudelijke ontwikkeling of gewoon ‘lekker in je vak zitten’. Tegelijkertijd merk ik dat ik met een vak waarin ik ‘ben wat ik doe’ regelmatig voor buitengewone situaties of emoties sta. Mijn ervaringen als actrice, plus die als coach van kunstenaars, leren me dat de persoonlijke beroepsopvatting van kunstenaars toch extra aandacht en oriëntatie nodig heeft. Werk als levenskunst Het kunstenaarschap heeft niet alleen de functie om te voorzien in levensonderhoud, maar wordt in sterke mate bepaald door een drang naar zelfverwezenlijking. Het beroep is meer dan

arbeid alleen en staat als het ware voor een levensvorm waarin zelfexpressie en creativiteit voorop staan. Het creëren in dienst van individuele expressie wordt niet alleen als bevredigend aspect van het kunstenaarschap ervaren; kenmerkend is het belang ervan voor de gehele persoonlijke ontwikkeling. Zo kan het zijn dat de zwakke inkomenspositie van de meeste kunstenaars en de belemmeringen die dit oplevert, het wezenlijke levensgeluk toch niet aantasten. Binnen de wens ‘kunst te scheppen’ worden de financiële problemen en/of de vele afwijzingen op de koop toe genomen. Immers: kunstenaar ‘ben’ je en met het weglopen voor moeilijkheden - bijvoorbeeld door een ander vak te kiezen omdat erkenning uitblijft - doe je in feite afstand van een belangrijk deel van de eigen identiteit. Dit betekent overigens ook dat emotionele of inkomensproblemen hoog kunnen oplopen zonder dat dit bij kunstenaars op expliciet verzet stuit. Ook de sociale context speelt een rol van betekenis in de beroepsopvatting en -identiteit van kunstenaars. De omgeving legt doorgaans een verband tussen een zwakke inkomenspositie en de status van de kunstenaar. Het komt - nog steeds - regelmatig voor dat kunstenaars voor de uitoefening van hun beroep geen enkele ondersteuning ervaren, vaak te beginnen bij de ouders. Tegelijkertijd worden zij door hun omgeving inhoudelijk gerespecteerd of zelfs gemystificeerd. Kunstenaars zijn zich zeer bewust van deze dubbele positie en het maakt dat hun relatie met ‘niet-kunstenaars’ - bijvoorbeeld gevat in de thematiek van (het gebrek aan) maatschappelijk of economisch

62

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

succes - in coaching een terugkerend onderwerp is. Andere terugkerende thema’s zijn die rondom solisme, loyaliteit en integriteit. Veel kunstenaars werken zelfstandig als freelancer of zelfstandige zonder personeel. Kunstenaars laten zich dan ook niet gemakkelijk verenigen. Vooral in de beeldende disciplines is samenwerking met anderen niet vanzelfsprekend. De schilder in zijn eentje op zijn atelier appelleert weliswaar aan een clichébeeld, maar komt in de praktijk toch regelmatig voor. In andere disciplines, zoals die van de musicus en de filmer, is samenwerking juist onontbeerlijk. Die samenwerking is vaak intensief, persoonlijk en kan kenmerken van vriendschap vertonen (denk aan theatergezelschappen of aan de fotograaf met zijn vaste assistent). Dit kan tot verregaande loyaliteitsconflicten leiden.

legt. Zeggingskracht, authenticiteit en eigenheid zijn hoge waarden. Maar die verhouden zich niet altijd prettig tot professionaliteit, continuïteit, ondernemerschap en maatschappelijke manifestatie. Bij het coachen van kunstenaars gaat het vaak over het vinden van een balans hiertussen. (H)erkenning als fundament Bij effectief coachen is het vinden van aansluiting met de cliënt een vanzelfsprekend onderdeel. Maar bij een (beroeps)groep met een beroepsopvatting zoals ik hierboven schets, wordt het helemaal belangrijk dat de coach vanaf het begin laat merken dat hij ‘weet waar hij het over heeft’. Het werken met competentieprofielen van de kunstenaar kan hierbij een goed hulpmiddel zijn. Bij werknemers in een bedrijf is het competentie- en/of het functieprofiel de meetlat waar een coachingstraject op ijkt. Resultaatgericht coachen kan niet zonder een dergelijke meetlat. Kunstenaars&CO heeft na uitvoerige studie daarom een competentieprofiel opgesteld dat specifiek is voor kunstenaars. Binnen de organisatie wordt gewerkt met coaches die kennis hebben van dit competentieprofiel en zelf ervaring hebben met het kunstenveld.

“Kwesties rondom integriteit spelen een rol als het streven naar artistieke kwaliteit voorop komt te staan.”

Kwesties rondom integriteit spelen een rol als het streven naar artistieke kwaliteit voorop komt te staan. Dat kan resulteren in het niet (durven) vragen van een goede prijs voor gemaakt werk, of het ingaan op elke expositiemogelijkheid. Soms zelfs vanuit de overtuiging dat het maken van kunst en het genereren van een goed inkomen niet samengaan. ‘Als ik zelf maar weet dat ik goed bezig ben’, is een veelgehoorde opmerking (of uitleg van een probleem). Dit geeft aan hoe subjectief en persoonlijk de meetlat is waar de kunstenaar zichzelf langs

#DVDC15

Een cliënt kan, afhankelijk van de coachvraag, worden geplaatst in trajecten waarbij de artistieke ontwikkeling geheel buiten beschouwing wordt

DAG VAN DE COACH

63

gelaten. Maar het kan ook wenselijk zijn om de artistieke kant een sleutelrol te laten spelen. Een voorbeeld van het eerste is de fotograaf die zich lange tijd heeft laten leiden door de vraag vanuit de markt en daarmee voorbij is gegaan aan zijn innerlijke noodzaak om vrij werk te maken. Hij heeft er niet zo veel aan als zijn coach hem alleen aanspreekt op zijn commerciële fotografie. Juist het buiten beschouwing laten van het werkresultaat en het verleggen van de focus naar zijn persoonlijke drijfveren binnen zijn kunstenaarschap, verbeterden voor hem uiteindelijk ook het beoogde eindresultaat. Anderzijds bood de artistiekinhoudelijke ontwikkeling bij een andere kunstenaar juist een goed uitgangspunt om persoonlijke of zakelijke thema’s te bespreken: een saxofonist kreeg van een collega te horen dat haar spel zo gecontroleerd klonk. Het bleek een prachtige metafoor voor haar opvatting dat ze te allen tijde zelf haar zakelijke gesprekken moet voeren om zo haar reputatie onder controle te houden. Kunstenaars&CO biedt individuele trajecten met de focus op persoonlijke vraagstukken (individuele coaching),

vraagstukken op het gebied van cultureel ondernemerschap (adviestrajecten) en vraagstukken over de artistiekinhoudelijke ontwikkeling (mentoring) om zo goed mogelijk op de coachvraag en de vakspecifieke kenmerken van kunstenaars in te spelen. Voor veel kunstenaars (vooral voor de solisten) is het prikkelend om een vraag aan te pakken in interactie met andere kunstenaars. Groepscoaching en intervisie zijn uitermate geschikt gebleken om professionele en persoonlijke dilemma’s te lijf te gaan. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt aan effectief communiceren of er worden ervaringen uitgewisseld met het genereren van opdrachten of het benaderen van galeries. Het werken in groepen kan bovendien voor de deelnemers een waardevolle benchmark zijn (‘ik doe het eigenlijk zo slecht nog niet’) en kan soms leiden tot (interdisciplinaire) samenwerking. Coaching on the job, tot slot, is een mooi middel om bijvoorbeeld samen met de kunstenaar te onderzoeken hoe de balans tussen artistiekinhoudelijke doelen en de wensen van de opdrachtgever het beste wordt gewaarborgd. Coachingstechnieken die ik en mijn collega’s toepassen bij individuele en groepstrajecten zijn niet speciaal ontwikkeld voor kunstenaars. Wij maken ondermeer gebruik van RET, NLP-technieken, Functionele Analyse, Kernkwadranten, Caleidscopia (een diversiteitsspel) en Systemisch Werk bij het inzichtelijk maken van bepaalde vraagstukken en het begeleiden naar verandering. De benaderingen die binnen deze technieken of methoden centraal staan, volstaan in de meeste

64

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

gevallen prima. Maar ook hiervoor geldt dat kennis van het kunstenaarschap en sensitiviteit voor de specifieke dilemma’s de effectiviteit van een aanpak flink kunnen verhogen. Veel kunstenaars zijn bijvoorbeeld helemaal niet ‘talig’ ingesteld, maar zijn wél meesters in de verbeelding. Het werken met symbolen of met tekeningen kan bijvoorbeeld een goede insteek zijn bij de visueel ingestelde schilder of beeldhouwer. Fysieke technieken, rollenspelen of het werken in een ruimtelijke opstelling kunnen kunstenaars met een doementaliteit activeren. Wat je als coach daarmee in feite doet, is aansluiten bij de taal van de cliënt. Bergen beklimmen Iedere professional kan op een bepaald moment behoefte hebben aan coaching of begeleiding, ook een kunstenaar. Coachen op professioneel ondernemerschap of persoonlijke veranderingsprocessen kan een bijdrage leveren aan de (artistieke) ontwikkeling als kunstenaar. Vooral bij een (beroeps)groep met een individuele en persoonlijke beroepsopvatting is het van belang dat de coach in een vroeg stadium kennis toont van de specifieke problematiek. Het maakt interventies acceptabel en geloofwaardig, met als gevolg dat de cliënt gemakkelijker in beweging komt. Dat je vanuit dit fundament vervolgens op heel ander terrein verzeild kan raken, is mooi meegenomen en niet helemaal toevallig. De persoonlijke beleving binnen de beroepsopvatting van kunstenaars laat zich eenvoudig vertalen naar universeel, menselijke ervaringen. Zo werd ik kort geleden verrast door een theatermaker die zocht naar een manier om in haar werk en op het podium haar energie

#DVDC15

te doseren. Wanneer moest ze pieken? En hoe moest ze omgaan met dalen? Uitgerekend een bergbeklimmer kon haar van het beste advies voorzien! Vervolgens gingen we samen aan de slag om hieruit op de persoon en op de professie toegesneden acties te formuleren. (H)erkenning komt soms uit onverwachte hoek. Ook voor de coach. Literatuur • K. de Meester, C. Sluysmans – Kunstenaars&Coach, coaching als onderdeel van modern cultureel ondernemerschap bij kunstenaars. • F. Lakerveld – Kunstenaars tussen overheid en vrije markt, een onderzoek naar de beroepsopvatting van beeldende kunstenaars. • W. Jenje-Heijdel, D. ter Haar / Centraal Bureau voor de Statistiek – Kunstenaars in Nederland. Femke Lakerveld is actrice en coach/adviseur bij Kunstenaars&CO. Ze studeerde af aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht, in de richting ‘Communicatie, cultuur en identiteit’. Nadien volgde ze ondermeer de leergang ‘Coaching voor professionals’ aan de School voor Coaching. Als actrice speelde ze in diverse televisieseries, theaterproducties en in ten minste twaalf speelfilms waaronder Vox Populi en Simon van Eddy Terstall, en 06/05 van Theo van Gogh. www.kunstenaarsenco.nl, www.femkelakerveld.nl

DAG VAN DE COACH

65

Competentieprofiel van kunstenaars • Een eigen gezicht hebben Een eigen koers varen en werk maken of initiatieven nemen waarvan anderen nog overtuigd moeten worden. Juist door uniciteit kunt u iets bijdragen. Weten wat het onderscheidend vermogen is en wat de waarde is van het eigen talent. Succes voelen en uitstralen. • Kunnen reflecteren Kunnen reflecteren op het eigen werk en het eigen handelen. Kijken met een helikopterview naar datgene wat er gedaan werd en wordt. Kritisch ten opzichte van zichzelf zijn. Sterke punten kennen en benutten, maar ook weten op welke punten acties ondernomen moeten worden om ontwikkeling mogelijk te maken. • Blijven ontwikkelen Beschikken over een breed scala aan vaktechnische kennis en vaardigheden. Op artistiekinhoudelijk gebied voortdurend blijven verscherpen. Ontwikkelingen volgen op het eigen vakgebied en deze gebruiken voor de ontwikkeling van het eigen kunstenaarschap. • Doorzettingsvermogen Het vermogen om zichzelf aan het werk te zetten en aan het werk te blijven, doelen kunnen formuleren, vastberaden zijn, doorzetten en niet opgeven na tegenslagen. • Kunnen verwoorden De essentie van het werk aan anderen duidelijk maken en anderen nieuwsgierig en enthousiast maken voor het werk. • Vermogen tot samenwerken Samen met anderen een actieve bijdrage leveren aan een gezamenlijk project of product. Openstaan voor de ideeën en inbreng van anderen, en hiervan profiteren in het eigen werk. Anderen ook van de ideeën laten profiteren, zodat door de samenwerking een gemeenschappelijk belang ontstaat. • Klantgericht handelen Zich inleven in de behoefte van de opdrachtgevers en/of doelgroep. Dit vereist een zekere mate van flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Niet krampachtig vasthouden aan de eigen creatieve ideeën, maar ook meebewegen met de andere partij. • Kunnen plannen en organiseren In staat zijn om het werk te organiseren en te plannen. Kennis hebben van de zakelijke aspecten. Randvoorwaarden creëren die noodzakelijk zijn om als kunstenaar scheppend en/of uitvoerend bezig te zijn. • De markt kunnen benaderen De markt actief benaderen en zelf initiatief nemen om nieuwe opdrachten te verwerven en een (betalend) publiek en markt te vinden. Een netwerk creëren van mensen die belangrijk zijn voor het werk en die verder kunnen helpen.

66

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

•

Zich een beeld kunnen vormen van de markt en het aanbod hierop afstemmen. In de maatschappij staan Verder kijken dan alleen de kunstwereld. De maatschappij in het werk kunnen betrekken. Van uit een breed blikveld nagaan hoe talent, vaardigheden en werk ingezet kunnen worden, ook buiten de traditionele werkvelden.

Congres Positieve Psychologie 15 oktober

‘Op eigen KRACHT’ Spant!, Bussum

www.tijdschriftpositievepsychologie.nl

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

67

nice to meet! U heeft behoefte aan een sfeervolle ruimte, een compleet product met diverse faciliteiten en een helder prijsbeleid. U wilt dan zeker zijn dat die ruimte voldoet aan uw wensen en dat deze ook binnen uw budget past. Liever nog: een accommodatie die u verrast. Woudschoten Hotel & Conferentiecentrum in Zeist is centraal gelegen op een bosrijk eigen landgoed van 45 hectare. Uitstekend geschikt voor één- en meerdaagse bijeenkomsten als trainingslocatie, om te vergaderen, voor Business Events maar ook als sfeervol hotel voor een weekendje weg.

Korting op onze arrangementen? Kijk op woudschoten.nl voor de actuele kortingskalender

Woudenbergseweg 54 3707 HX Zeist

T 0343 - 492 492 F 0343 - 492 444

E [email protected] I www.woudschoten.nl

Geen authenticiteit zonder verbondenheid Authenticiteit staat in onze huidige, westerse cultuur hoog aangeschreven. De nadruk ligt daarbij op de echtheid en eigenheid van het individu. Onze identiteit lijkt los te staan van gedeelde waarden van de gemeenschap. Toch komt juist in verbondenheid met een groter geheel, onze persoonlijkheid pas werkelijk tot zijn recht. Een pleidooi voor authenticiteit in verbondenheid.

werd het contact met zichzelf, met de inwendige natuur belangrijk. Het model om het leven vorm te geven, vond men niet langer buiten zichzelf, maar in zichzelf. Trouw zijn aan zichzelf kreeg de betekenis van trouw zijn aan de eigen originaliteit. Dat was iets wat alleen een individu zelf zou kunnen ontdekken en onder woorden brengen. De aandacht kwam te liggen op het Ik, het subject.

Het tot bloei brengen van onze persoonlijkheid, met al haar unieke kwaliteiten en talenten, is in onze huidige, westerse cultuur een verworvenheid – en misschien zelfs bijna een plicht. Als coach helpen we mensen hun kwaliteiten en talenten te onderzoeken. En om wegen te zoeken om deze te uiten. Want waar cliënten naar op zoek zijn, is authenticiteit. De idee dat ieder van ons een oorspronkelijke manier van mens-zijn bezit, ontstond aan het eind van de 18e eeuw. Bij de opkomst van de industriële revolutie werden sociale verbanden losser. Voorheen ontleende men zijn identiteit aan gedeelde waarden in een gemeenschap, een band met God of de natuur. In plaats daarvan

Hedonistische egotrip De nadruk leggen op het Ik verrijkt ons. We mogen onze vermogens serieus nemen en ontwikkelen. We worden uitgedaagd te onderzoeken wat onze natuurlijke talenten en capaciteiten zijn. We gaan na waar het ons in ons leven om te doen is. Wat de beste manier is om onze rol in de samenleving te spelen. Maar aan het streven naar authenticiteit kleven zeker ook nadelen. Gevaarlijk wordt het als we de verwerkelijking te veel zoeken in het individu. Alsof authenticiteit een puur individuele zaak is. Alsof het alleen draait om wat Ik belangrijk vind en beïnvloeding door anderen zelfs uit den boze zou zijn. Zo kan het authen-

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

69

tiek zijn misbruikt worden. En leiden tot een hedonistische egotrip. We krijgen een gevoel van onbeperkte macht en vrijheid, tegenover een wereld die geen normen stelt. Wij zijn dan zelf de maatstaf van alles. Eisen die afkomstig zijn van buiten onze eigen verlangens of aspiraties zeggen ons niets meer. Eisen vanuit de geschiedenis, traditie, samenleving, familie of werkomgeving worden genegeerd of ontkracht. Authenticiteit in verbondenheid De Ik-gerichtheid heeft een tegenwicht nodig. Authenticiteit heeft alleen waarde in combinatie met verbondenheid. Verbondenheid met onze sociale context. Ik kan alleen bestaan in een wereld waarin de geschiedenis, de behoeften van mijn medemens of de plichten van het burgerschap er wezenlijk toe doen. Dan pas kan ik voor mijzelf een identiteit definiëren die niet platvloers of banaal is. Het schijnbare dilemma: kies ik voor het collectief of voor mezelf, hoeft niet te bestaan. Namelijk als we authenticiteit opvatten als een balans tussen twee componenten: 1. een subjectieve component, en deze omvat: • Creatie, constructie en ontdekking; hierbij gaat het erom dat we ons eigen leven leiden, creëren en construeren, en onze eigen identiteit ontdekken. • Originaliteit; hiermee wordt bedoeld iets nieuws creëren, en iets waarachtigs. • Verzet tegen regels en mogelijk ook tegen wat wij zien als moraal; het idee is dat ik het plan van mijn leven zelf vind, in alle

70

DAG VAN DE COACH

vrijheid, tegen de eisen van de ander of de omgeving en de heersende moraal. 2. een sociale component, en deze omvat: • Openheid voor betekenishorizons; de gedachte is dat we authenticiteit niet mogen laten samenvallen met vrije zelfbeschikking, maar dat we een gevoel herwinnen voor de eisen die onze omgeving en het samen leven met anderen, aan ons stellen. Dat geeft authenticiteit betekenis en waarde.

In balans

#DVDC15

•

Een zelfdefiniëring in dialoog; we moeten ons leven begrijpen als een dialoog, als een verhaal waarin verband wordt gelegd tussen verleden, heden en toekomst. Als een verhaal dat zich in het spreken met anderen, en in het participeren aan een gemeenschappelijke inhoud, ontwikkelt.

Daarmee zeggen we dus ook dat het in dialoog gaan met anderen en ons weer verbinden met algemeen erkende waarden, nodig is om authenticiteit te ontwikkelen. Kortom: geen authenticiteit zonder verbondenheid. Een balans tussen beide componenten is cruciaal. Er ontstaan problemen als je de subjectieve component bevoorrecht ten koste van de sociale, of omgekeerd. In het eerste geval ligt de nadruk te veel op onze constructieve, creatieve aard en onze unieke manieren om hier expressie aan te geven. Het overdrijft een gevoel van individuele vrijheid en vergeet de dialogische context die ons aan anderen bindt. Authenticiteit is dan waarden-loos, omdat het te weinig betekenis heeft in een groter geheel. Het verwordt gemakkelijk tot egoïsme. In het tweede geval verbindt men zich te veel met anderen, geeft men zich te veel aan een geheel, conformeert zich te veel en is te volgzaam. Dit gaat dan ten koste van aandacht voor de uitdrukking van het zelf. Balans zoeken Als coach kunnen wij de cliënt helpen om contact te maken met de subjectieve en de sociale kant van authenticiteit. Enerzijds ondersteu-

#DVDC15

nen wij hem in het verkennen van zijn originaliteit, in wat hij kan creëren, in wat hem onderscheidt van anderen. En we onderzoeken hoe hij kan opkomen voor zijn uniciteit, ook tegen de regels en de stroom in. We verkennen hoe anderen hem kunnen verleiden om weg te gaan van wie hij wezenlijk is. Dat valt onder het aandacht geven aan de subjectieve component. Anderzijds kunnen we een cliënt vragen hoe hij meer in dialoog kan komen met anderen. We dagen hem uit anderen erbij te betrekken: wat zie jij mij toevoegen aan het grotere geheel? We helpen hem keuzes te maken als de omgeving niet de goede voor hem is. Waar is voor hem een plek te vinden waar hij op een prettige manier wordt uitgedaagd, en zich kan ontwikkelen? En bovenal leren we hem de vraag te stellen: waar doe ik het allemaal voor? Met dat alles wordt de sociale component op de voorgrond gezet. Wat zijn ondersteunende opdrachten of werkvormen die een cliënt helpen zijn authenticiteit-in-verbondenheid te ontwikkelen? We kunnen al bij de eerste kennismaking bewust aandacht geven aan de verschillende aspecten van authenticiteit. Als een cliënt vragen stelt die met het verlangen naar meer authenticiteit te maken hebben, kunnen coaches deze vraag breder trekken. Zo kunnen we nagaan of de cliënt de ervaring kent van authenticiteit in verbondenheid: • Zijn er momenten van flow die je kent, waarbij je het idee had: dit werk past helemaal bij me? • Waarin waarderen anderen jou en vinden ze je een natuurlijk talent – herken je dat?

DAG VAN DE COACH

71

We kunnen nagaan of het probleem dat geschetst wordt, duidt op (een te weinig aan) de subjectieve component, door bijvoorbeeld te vragen: • Weet je wat je scheppende kracht is? • Ken je jouw unieke talenten en capaciteiten? • Hoe vind je het om daar contact mee te maken? Om te achterhalen of de cliënt meer naar (een te weinig aan) de sociale component verwijst, kunnen we vragen: • In hoeverre voel je je verbonden met anderen in je werk, in je leven? • Weet je wat je bijdrage is in een groter geheel? • Wat roept deze vraag bij je op? In het verdere coachtraject kunnen we dan bewust gebruikmaken van de antwoorden op deze vragen. Vervolgens geven we de cliënt opdrachten die hem (terug) in contact brengen met momenten waarop hij waarschijnlijk een verbinding tussen beide componenten ervaren heeft, door bijvoorbeeld: • hem een symbool te laten zoeken dat refereert aan een vrije staat van zijn. Waar staat dat symbool voor en hoe verwijst dat mogelijk naar hem en wie hij in wezen is; • de cliënt terug te laten gaan naar een situatie in zijn jeugd, naar momenten waarop hij zich vrij voelde, zich niet hoefde te bewijzen, niet hoefde te twijfelen aan zichzelf. Hieraan kan hij vorm geven door een tekening, een

72

DAG VAN DE COACH

•

•

schilderij of beeldhouwwerk; een scène te creëren in de werkruimte en de cliënt te laten gaan naar een situatie waarin hij zich goed voelde, tevreden en op zijn plek. In het hier-en-nu vragen we na wat hij doet, voelt, meemaakt, alleen of samen, in welke omgeving, enzovoort; opdrachten mee te geven die hem helpen onder woorden te brengen wanneer hij in zijn leven of werk flow heeft ervaren. Welke ik-gerichtheid of gerichtheid op de ander valt hier achteraf in te herkennen?

Als de subjectieve kant onderbelicht is geraakt, reiken we specifieke opdrachten aan die de cliënt helpen hiermee (weer) contact te maken, door onder meer: • een voice-dialoguesessie waarin hij kennismaakt met een of meerdere subpersonen die staan voor enkele unieke eigenschappen of talenten; • een kernkwadrant van Offman te maken, waarin zijn kernkwaliteit is opgenomen; • een overzicht mee te geven van een aantal hoofd-, handen-, harten zijnscompetenties. Hem te laten nagaan waar zijn kracht ligt en anderen hierover ook feedback te laten geven. Om te onderzoeken wat de cliënt op de sociale component wil, kunnen we: • een lijst meegeven met allerlei mogelijke waarden, en vragen waar hij veel belang aan hecht in het samen leven en werken

#DVDC15

•

•

met anderen. Hier een top drie van maken; de opdracht geven een begrafenisrede te schrijven om erachter te komen waar hij echt in zijn leven aan toe wil komen; hem zijn persoonlijke missie laten formuleren, waarin altijd inbegrepen is: waartoe doe je wat je doet?

Tot slot nog een idee: toon de cliënt wat er gebeurt als hij zijn leven verder laat leiden door de component die al overbelicht is. Door de mogelijke gevolgen daarvan te overdrijven, kunnen we een verandering in gang zetten. De gedachte dat authenticiteit zowel trouw zijn aan onszelf omvat, als verbondenheid met een groter geheel, biedt een uitweg om met een schijnbaar dilemma om te gaan. Het interessante is: op het moment dat we als mens ons eigen ritme weer gevonden hebben, zijn we in contact met het grotere geheel. En omgekeerd: op het moment dat we ons verbonden weten met anderen, met een groter geheel, doen we kennelijk wat ons te doen

#DVDC15

staat. Werkelijk het goede doen voor onszelf houdt tegelijk in het goede doen voor de ander, en vice versa. Authentiek zijn, omvat beide. Literatuur • Coachen naar eigenheid. Cobi Brouwer. Nelissen, 2007 • De weg van de mens. Martin Buber. Servire, 1996 • Van psychoanalyse naar themagecentreerde interactie. Ruth Cohn. Nelissen, 1983 • Self-narratives. Hubert Hermans. The Guilford Press,1995 • De malaise van de moderniteit. Charles Taylor. Ten Have, 1994 • Een beknopte geschiedenis van alles. Ken Wilber. Lemniscaat,1997 Hanneke Elich is zelfstandig coach en trainer, zie Hanneke Elich … voor de verandering, voor het aanbod in cursussen en workshops voor coaches en trainers. www.voordeverandering.com

DAG VAN DE COACH

73

De 5 H’s van

Frans Meijers

Frans Meijers is onderwijssocioloog. Hij is verbonden geweest aan de Radboud Universiteit en de Universiteiten van Amsterdam en Leiden. Sinds 2003 is hij lector ‘Pedagogiek van de beroepsvorming’ aan De Haagse Hogeschool ; daarnaast is hij directeur van Meijers Onderzoek & Advies. Zijn interesse en onderzoek richten zich vooral op het bevorderen van loopbaanzelfsturing bij leerlingen en studenten in het beroepsonderwijs. Welke visie over ons vakgebied draag jij uit? Veel loopbaanbegeleiders gaan er nog vanuit dat een goede keuze een geïnformeerde keuze is. Op school krijgen leerlingen/studenten veel informatie over het zelfconcept (‘wie ben ik?’), hun talenten (‘wat kan ik?’), vervolgopleidingen (‘waar kan ik het leren?’) en de arbeidsmarkt (‘waar zijn de banen die bij mij passen?’). Mensen maken echter zelden goede keuzes op basis van informatie alleen. Belangrijk is dat ze concrete praktijkervaringen opdoen, met vertrouwelingen praten over de persoonlijke betekenis en de maatschappelijke relevantie van hun praktijkervaringen, en mee kunnen beslissen over de vormgeving van hun studieloopbaan. Zelfsturing blijkt het resultaat van een leerproces, dat in essentie dialogisch is en dat alleen op gang komt in een krachtige loopbaangerichte leeromgeving (die er in het beroepsonderwijs noch in het bedrijfsleven op dit moment is).

hoofd

Wat wekt de meeste liefde in jou op? Werken op het snijvlak van theorie en praktijk vind ik het leukste. Leidend is voor mij Marx’ stelling dat je de werkelijkheid goed moet doorgronden om de werkelijkheid te kunnen veranderen. Ik hou van projecten waarin onderzoek, theorievorming en het ontwikkelen van concrete begeleidingspraktijken samengaan. Dat speelt zich vrijwel altijd op het snijvlak van verschillende instituties af, waarbij het de kunst is om op een productieve manier samenwerking te creëren tussen partijen die daarvoor weinig of niet samenwerkten. Het is fijn wanneer je in staat bent een dialoog op gang te brengen tussen docenten, leerlingen en praktijkbegeleiders uit het bedrijfsleven. En het is super wanneer deze partijen daardoor vanuit gezamenlijke verantwoordelijkheid de begeleiding van leerlingen vormgeven of een krachtige loopbaanleeromgeving creëren.

hart

74

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

Hoe help jij anderen in hun kracht te komen? Door te vertrouwen op mijn intuïtie. Het ‘empoweren’ van mensen is een paradoxaal proces: je moet mensen – soms bijna met geweld – uit hun comfortzone gooien, terwijl je ze tegelijkertijd vertrouwen moet geven dat ze een uitdaging aankunnen. Je moet nabij komen én afstand bewaren, rationeel én emotioneel zijn. Ik hou me veel bezig met identiteitsvorming; mijn opgedane kennis vormt een solide basis om te kunnen vertrouwen op mijn intuïtie. Achteraf kan ik meestal goed beargumenteren waarom ik heb gedaan wat ik gedaan heb. Maar zoals Norman Mailer al zei: ‘De mens heeft een onbeperkt vermogen zijn eigen tekortkomingen te rationaliseren’. Ik laat me daarom ook leiden door onderzoeksresultaten. Ik geloof sterk in de noodzaak van goed onderzoek, maar niet zoals de Onderwijsraad en de Commissie Dijsselbloem propageren: in die benadering worden de docenten gedeprofessionaliseerd tot uitvoerders van wat wetenschappers bedenken. Ik geloof niet in een evidence-based benadering, wel in een evidence-informed aanpak. Docenten en studieloopbaanbegeleiders moeten de ruimte krijgen om op basis van harde feiten hun eigen praktijken te ontwikkelen en vorm te geven.

hara

Waar help jij cliënten en opdrachtgevers concreet mee? Door ons onderzoek helpen wij docenten, managers, brancheorganisaties en pedagogische centra zich te realiseren dat loopbaanontwikkeling (c.q. zelfsturing) een leerproces is dat beïnvloed kan worden. Wij kunnen hen laten zien welke leeromgeving nodig is en waar barrières bestaan voor het realiseren van een goede loopbaanleeromgeving. Tenslotte evalueren we in toenemende mate op basis van onderzoek nieuwe arrangementen en instrumenten voor loopbaanleren; dat creëert de mogelijkheid tot bijsturing. Wel confronteert onze benadering de loopbaanbegeleiders (en ook andere betrokkenen) met het feit dat er een cultuurverandering nodig is in scholen en tussen onderwijs en bedrijfsleven, en dat loopbaanbegeleiders derhalve ook hun professionele identiteit zullen moeten veranderen. Dat roept uiteraard in eerste instantie veel weerstand op. Oftewel: in eerste instantie voelen de betrokkenen uit het onderwijs en het bedrijfsleven zich vaak niet geholpen maar bedreigd. Het vraagt veel tijd en creativiteit om een productieve relatie op te bouwen.

handen

Wanneer zet jij je hakken in het zand? Ik heb een hekel aan ‘boekhouders’, aan mensen die zich verschuilen achter regels en zich in hun gedrag vooral laten leiden door angst voor (vermeende) autoriteiten. Ik vind het ook heel moeilijk om coöperatief te blijven in situaties waarin de pedagogische taak van het onderwijs wordt gereduceerd tot hulpverlening in steeds complexere zorgarrangementen, die de leerling/student de facto monddood maken. Op het moment dat leerlingbegeleiding een leerlingachtervolgsysteem wordt, begin ik boos te worden.

hakken

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

75

Worden wie je bent! Krachtig en professioneel Jouw internationale coach identiteit

The Coaching Square NL

ondersteunt je bij het vormen

De open Nederlandse coach markt is vol en diffuus. Om je NU écht te onderscheiden heb je het voorbij de dijken te zoeken. The Coaching Square NL, netwerk organisatie van internationaal gecertificeerde coaches, vormt met haar ACTP coach opleidingsprogramma’s Root, Grow en Bloom en het modulaire programma Advance à la Carte, de optimale brug naar certificering door de International Coach Federation ICF.

Kom naar onze informatie workshops

Coachen is een vak! 16 juni & 17 juni www.coachingsquare.nl

Identiteit als maatschappelijk verschijnsel Bespreking van het boek ‘Identiteit’ van Paul Verhaeghe

Identiteit, een inleiding Het idee, dat niets maatschappelijker is dan de notie van het hoogstpersoonlijke individu, is verre van nieuw. Al geruime tijd gaan literaten en filosofen van allerlei soort en slag in tegen het denkbeeld van de ‘unieke identiteit’, die ieder van ons zou kenmerken. Zo demonteerde de Canadees Potter enkele jaren geleden in woord en geschrift – en met verve – het begrip ‘authenticiteit’ (Potter, 2010) en is van de Franse wijsgeer Foucault het beeld bekend van de mens als niet meer dan een zanderige afdruk aan de rand van de zee, gedoemd om door wind en getij genadeloos –zonder aanzien des persoons – te worden uitgewist. Volgens Foucault menen de mensen ten onrechte dat zij het heft in handen hebben en zich vrijelijk, ieder op ‘eigen’ persoonlijke wijze, kunnen bedienen van woorden en redeneringen. Nee, het omgekeerde is waar: het zijn juist zij, de mensen, die worden ingevoegd in de vigerende vertogen, om zo de

#DVDC15

contouren van menselijk ‘subject’ aan te nemen (Vgl. Foucault, 1982). En ruim dertig jaar geleden tekende wijsgeer en andragoloog Nijk op dat wij, getuige de taal die ook toen al opsteeg uit de talloze zelfrealisatieworkshops en persoonlijke groeiboerderijen, kennelijk bestaan uit vele ‘zelven’ die elkaar veronderstellen – een actief zelf, een reflexief zelf, en een dieptezelf, om de andere zelven aan te toetsen – maar dat ‘er geen enkele reden (is) om aan te nemen dat een van deze vele zelven – hoe we ze verder ook in kaart zouden willen brengen – een speciaal privilege zou hebben in de zin van ‘echt’ te zijn, ‘natuurlijk’, of ‘transcendent’, niet ‘tijd- en cultuurgebonden’, niet ‘maatschappelijk bepaald’. Er is in de mensen geen stukje zelf te vinden, dat niet het stempel draagt van de omstandigheden waaronder het zijn vorm vond…’ (Nijk, 1979). Het zal daarom geen opzien baren dat ook de Gentse Hoogleraar Klinische Psy-

DAG VAN DE COACH

77

chologie Paul Verhaeghe, tevens praktiserend psychoanalyticus, in zijn boek ‘Identiteit’ uitgaat van de gedachte dat er ‘geen wezenlijke identiteit bestaat, maar dat deze grotendeels afhangt van onze omgeving’. Integendeel, met dit denkbeeld plaatst hij zich keurig in een eerbiedwaardige wijsgerige en cultuurkritische traditie. Een traditie die al geruime tijd de bescheiden onderstroom vormt van het luidruchtige vooruitgangsgeschal. En is kritiek niet nodig en gewenst? Wat te denken van – ik noem een paar dwarsstraten – de ‘intensieve menshouderij’ en het grotendeels overbodige managementwezen? Of van het ijdele gezwatel over persoonlijke groei, of van het ‘aanboren en volgen van je passie’? Of van de narcistische opvatting dat je recht hebt op geluk... en wel meteen? Geen wonder dat bij elke tegenslag een schuldige gevonden dient te worden. Bij voorkeur een of andere overheid met zelfs in tijden van bezuinigingen genoeg geld in kas voor een forse schadevergoeding, waarvan dan een zalvende therapie – of liever nog een blik pillen – betaald kan worden om het gekwetste ego mee op te poetsen. Persoonlijke identiteit in een neoliberale markteconomie Je kunt niet over een stoeptegel struikelen of je doet wel een ‘trauma’ op. Waar anderen dan natuurlijk de oorzaak van zijn en de volle verantwoording voor dienen te dragen. Want aan jouw voortreffelijke zelf kan het niet liggen. Erger vergaat het je als je ‘wegens functionele overtolligheid’ ontslagen wordt (“Functioneel... ik?, Overtollig... ik? Onbestaanbaar!”) of op kantoor wordt uitgekafferd door andere opge-

78

DAG VAN DE COACH

blazen ego’s, dan wel door je leidinggevende op je (uiteraard veel te kleine, dat spreekt) plaats wordt gezet. De zielenpijn is dan helemaal niet meer te harden. De dringende vraag is hoe het komt dat zo veel mensen zo voelen, zo denken en zo doen. En er zijn meer vragen. Hoe komt het bijvoorbeeld dat zo veel mensen allerlei psychisch ongemak vertonen? Waarom lijden steeds meer mensen aan depressies? En waar komt toch die stortvloed vandaan van lijders aan ADHD, ASS, ODD en wat niet al? En dat in een tijd waarin we, zo stellen geluksprofessoren per enquête keer op keer vast, ons naar eigen zeggen gelukkiger voelen dan ooit tevoren. Maar wel steeds somberder zijn over de maatschappij daarbuiten. In het spoor van de Groningse hoogleraar Dehue, die op zowel empirische als statistische gronden een ware uitbarsting van depressies vaststelt en zich afvraagt wat daar achter kan zitten (Dehue, 2010), stelt ook Verhaeghe zich de vraag naar de mogelijke samenhang tussen maatschappelijke ontwikkelingen en de wijze waarop we onszelf opvatten en beleven. Wat hebben wij met ons laten doen, wat is er met ons gebeurd? Wie zijn wij eigenlijk? Met andere woorden: wat is onze identiteit en waar hangt die allemaal van af en mee samen? In acht goed gecomponeerde, zeer leesbare hoofdstukken gaat Verhaeghe op deze vragen in. Veel wetenswaardigs passeert de revue. Zo werkt hij aan de hand van Freud en vooral Lacan uit door welke psychische krachten mensen worden bewogen, of zelfs soms uit elkaar

#DVDC15

gescheurd. Kort samengevat komt het hier op neer: mensen vertonen twee verschillende gedragstendenties die met elkaar op spanning staan: altruïsme en solidariteit enerzijds. Egoïsme en individualiteit anderzijds. Het is dan vervolgens de omgeving – zowel de kleine kring van gezin, buurt en school als het wijdere bereik van bedrijf, organisatie en maatschappij – die in hoge mate bepaalt welke van deze twee tendenties de overhand krijgt en zo doordringt tot in de identiteitsvorming van het individu. De samenleving verandert en daarmee ook de identiteit van mensen. Met kracht van argumenten voert Verhaeghe de neoliberale markteconomie op als de belangrijkste oorzaak van de teloorgang van sociale cohesie en de toenemende onherbergzaamheid. Overal hangen camera’s en toch voelen mensen zich nog onveilig, mede wellicht omdat ze zich zo wel bekeken maar niet gezien weten.

wel zeer hedendaagse vorm van slavernij: die van succes als enige maatstaf voor persoonlijke groei. Je ‘mag’ niet alleen maar groeien, nee je ‘moet’. Je mag niet alleen ‘in balans zijn’ en ‘congruent met jezelf’, nee je moet. Succes – in je werk, waar anders? – hangt uitsluitend af van jouw kwaliteiten als ‘manager van je hoogsteigen levensonderneming’ en is daarmee een puur individuele prestatie geworden. Maar dat geldt dan ook voor falen. Als je het niet haalt, ligt dat niet aan omstandigheden. Die doen er helemaal niet toe. Al evenmin valt het aan anderen te wijten (“Ja kom zeg, dat zijn je concurrenten, die had je moeten overvleugelen. Nee, als je faalt ligt het alleen aan jou. Helemaal. Loser!”).

De samenleving verandert en daarmee ook de identiteit van mensen

Met sprekende, zeer herkenbare voorbeelden uit het onderwijs (de universiteit als kennisbedrijf) en gezondheidszorg (het ziekenhuis als zorgbedrijf) maakt Verhaeghe aannemelijk hoe nu al jarenlang alle aspecten van het leven worden onderworpen aan marktwerking; zowel ideologisch als praktisch. Het gevolg is dat primaire relaties onder hoge druk zijn komen te staan en eerder dan vroeger uiteenspatten. Maatschappelijk fragmentatie is een volgende consequentie, net als een

#DVDC15

De heersende marktideologie, betoogt Verhaeghe, speelt zó eenzijdig en indringend in op egoïsme en individualiteit, dat altruïsme en solidariteit in het gedrang komen. En daarmee op termijn ook de instellingen en instituties van onze samenleving als geheel. Zoals gezegd: de gevolgen zijn ernstig, zeker op psychisch vlak. Het besef gefaald te hebben en dus niets waard te zijn is dermate onverdraaglijk, dat veel mensen vluchten in (psychische) aandoeningen: ze ontwikkelen een burn-out of een depressie. Zo vinden zij verlichting voor het kwellende schuldgevoel tekort te zijn geschoten. “Ik kon er toch immers niets aan doen? Ik ben nu eenmaal depressief, dat zei de dokter zelf, het ligt aan mijn genen.”

DAG VAN DE COACH

79

Beoordeling Met zijn cultuurkritische benadering staat Verhaeghe bepaald niet alleen. De ‘neoliberale marktsamenleving’ ligt al langer onder vuur. Zo richten zulke onderling verschillende politieke filosofen als Achterhuis, Gray, Sandel of Zizek en economen als vader en zoon Sidelsky of de Tsjech Sedlášek, hun spitse pijlen op de in hun ogen gevaarlijke koers die onze samenleving is ingeslagen. Ook hulpverleners voegen zich inmiddels bij dit koor, zoals zeer onlangs de Vlaamse psychiater Dirk De Wachter (2013). Maar Verhaeghe heeft zijn eigen stem. Hij schrijft prettig en duidelijk, ook als het om ingewikkelde materie gaat. Zelden heb ik een betere uitleg van het denken van Lacan onder ogen gehad dan in dit boek. En wat Verhaeghe in de loop van zijn streng samenhangende betoog ook verder moge aanroeren, altijd zorgt hij voor een stevige onderbouwing. Zijn psychologische uitgangspunt, de twee tegengestelde gedragstendenties die alle mensen gemeen hebben, is zowel verfrissend in zijn eenvoud als gewaagd. Gewaagd vooral omdat het in zekere zin een rehabilitatie van Freud inhoudt. Had die Weense charlatan dan niet al lang afgedaan? We zijn toch ons brein? Nou nee, het blijkt echt een stuk ingewikkelder in elkaar te steken. Enfin, leest u vooral zelf maar.

Verhaeghe terug naar de tijd waarin alles wat scheef liep de schuld was van het kapitaal? Schreef hij niet meer dan een meeslepend pamflet, zoals sommige andere recensenten lijken te suggereren? Ik denk van niet. Pamfletten zijn doorgaans aanmerkelijk saaier en drammeriger. Een voorbeeld: in het begin van de vorige eeuw gaf ene dokter Van Dieren, een querulanteske betweter van zeldzaam formaat, in eigen beheer een stroom geschriften van zich af. Hierin ging hij in ellenlange betogen – zogenaamd op medische gronden – tekeer tegen ‘het walgelijk naaktvertoon’ door zwemmende meisjes, of tegen de ‘kwalijke uitwassen van het voetbalspel’, beoefend (ook dat nog) in veel te korte broeken! Hoe levensgevaarlijk, hoe dodelijk zondig om zo de Heere verzoeken, hoe verziekend voor de jeugd! Zo jong nog en al zo verdorven! Tallozen zou hij hebben zien sterven aan kinkhoest en vliegende tering, hete tranen wenend van vergeefse spijt! Te laat! Hadden zij maar naar hem geluisterd. Enzovoort. Kijk, dát noem ik nu pamfletten.

Hoe komt het dat zo veel mensen allerlei psychisch ongemak vertonen?

Wat is nu de slotsom? Gaan we met

80

DAG VAN DE COACH

Nee, het boek van Verhaeghe is voor zo’n kwalificatie te goed gedocumenteerd, te zorgvuldig van opzet en uitwerking en – in weerwil van sommige kritieken – bepaald ook te genuanceerd. Je kunt toch Verhaeghe moeilijk van eenzijdigheid betichten als hij als psycholoog en therapeut nu eindelijk ook eens aandacht vraagt voor de maatschappelijke dimensie

#DVDC15

van ziekteverschijnselen die tegenwoordig veel voorkomen? Is er dan geen kritiek mogelijk? Zeker wel. Verhaeghe wekt de indruk dat de neoliberale ideologie zo dwingend en overheersend is en zo diep in de vezels van mens en maatschappij is doorgedrongen, dat ontsnapping onmogelijk lijkt. Maar hoe is dan zijn boek te verklaren, of het werk van tal van andere critici van de huidige gang van zaken? Die komen toch ook voort uit deze samenleving? Met andere woorden: ik denk dat Verhaeghe ons terecht waarschuwt, maar dat hij zijn vermaningen wel te zwaar aanzet. Al te somber moeten we niet willen wezen. Er is werk aan de winkel, potjandorie! En daar kunnen we maar beter welgemoed aan beginnen. Relevantie voor coaches Is dit boek van belang voor coaches? Ik denk van wel en zou het iedere coach willen voorschrijven. In de eerste plaats omdat ook wij goed moeten nadenken over onze bijdrage aan de samenleving. Wat voegen wij toe aan, of doen wij af van het heersende klimaat van onafgebroken veranderen, verplicht succes, personal branding en ‘machteloze maakbaarheid?’ Op een recente bijeenkomst voor coaches en HRD-managers hield organisatieprofessor Mathieu Weggeman de aanwezigen – en vooral de coaches – de volgende hamvraag voor: “Volgens je opdracht help je mensen beter te functioneren in vaak zieke organisaties. Waar kies je dan voor? De organisatie of de persoon?” (Weggeman, 2013). Voor een antwoord op die vraag zou ik zo denken dat Verhaeghe ons met zijn boek van een buitengewoon nuttige studiehulp heeft voorzien.

#DVDC15

In de tweede plaats lijkt het mij ‘gewoon’ goed om eens iets anders te lezen dan die eindeloze methodiekgeschriften. Is de wereld om ons heen niet veel groter dan het bekrompen tuintje waarin wij (de blik reflectief naar binnen gericht) braaf onze bekende rondjes lopen? Ergo: lees ‘Identiteit’ van Paul Verhaeghe, verheug u of maak u kwaad en ga vooral met hem en met elkaar in discussie. De vraag is: waar staan wij voor? Sijtze de Roos is Vice President van ANSE en redactielid van het Tijdschrift voor Coaching. Literatuur • Dehue, T (2010). De depressieepidemie. (8e druk). Amsterdam: Augustus. • Foucault, M. (1982). De woorden en de dingen: Een archeologie van de menswetenschappen. Baarn: Ambo. • Nijk, A.J. (1979), De mythe van de zelfontplooiïng en andere wijsgerig-andragologische opstellen. Meppel: Boom. • Potter, A. (2010). The Authenticity Hoax: How We Get Lost Finding Ourselves. New York: Harper Collins. • Verhaeghe, P. (2012). Identiteit. Amsterdam: De Bezige Bij. • Wachter, D. De. (2013). De borderline maatschappij: Het einde van de normaliteit. Tielt: Lannoo. • Weggeman, M. (2013). Lezing Strategisch Coachen tbv Mastertour Begeleidingskunde. Ede, 7 maart 2013.

DAG VAN DE COACH

81

COACHEN BIJ BEDRIJVEN Vergroot je toegevoegde waarde! S TA N D 2

Versterk de kracht van mensen, teams en organisaties. Breng individuele strategieën op één lijn met de doelstellingen van bedrijven. Verbind geluk en individuele successen aan de bedrijfsstrategie. Krijg de nieuwste inzichten over hoe jij als coach maximaal bijdraagt aan een blijvend draagvlak. Geef een boost aan je eigen expertise voor nog betere resultaten op de werkvloer en in de boardroom.

- organization MY

WWW.MY-ORGANIZATION.NL

Van ontslag naar talenten en drijfveren Handvatten voor loopbaancoaches Ontslag betekent voor veel mensen een ingrijpende verandering. Toch is voor een cliënt een crisis zoals ontslag een effectieve en interessante gebeurtenis om zich opnieuw te bezinnen. Zo kan een ontslag de trigger zijn om een proces van bewustwording in gang te zetten. Dit levert in een coachingstraject uitdagingen en valkuilen op. Afstoffen of weggooien Volgens de meeste onderzoeken in de ontwikkelingspsychologie staan veel overtuigingen, veronderstellingen en waarden al min of meer vast tegen de tijd dat een mens tien à twaalf jaar oud is. Ervaringen tijdens deze eerste levensjaren en de boodschappen die gedurende die tijd keer op keer van ouders en onderwijzers zijn gekregen, hebben de basis gelegd voor hoe iemand over dingen denkt en tegen het leven aankijkt. Dit is ook van invloed op de houding tegenover veranderingen. Vooral tijdens een ingrijpende verandering is het belangrijk om bewust te zijn van dergelijke oude, verborgen boodschappen en te onderzoeken of deze nog ergens toe dienen. Het lijkt een beetje op het opruimen van een zolder: je vindt dingen die je al jaren geleden

#DVDC15

had moeten weggooien, maar ook andere zaken die nog in perfecte staat verkeren en alleen een beetje afgestoft hoeven te worden. Crisis als kans Crisissituaties blijken voor cliënten – meestal achteraf – de beste omstandigheden te zijn om belangrijke ontdekkingen over zichzelf te doen. Door op zoek te gaan naar de onbewuste oorspronkelijke informatie – naar de eigenheid – zullen cliënten opnieuw een rijkdom kunnen ontdekken die hen verder kan helpen met het maken van keuzes in loopbaan en leven. Tegelijkertijd zal de cliënt ook tegenkomen wat hem heeft weerhouden om bepaalde talenten of drijfveren uit te bouwen. Om te weten te komen wat zich nog niet heeft ontwikkeld, moet hij zijn oorspronkelijke zelf weer opsporen. Dit betekent contact leggen met talenten, drijfveren, motivatie, fascinaties, droombeelden, verwachtingen, verlangens en schaduwkanten. Je zou kunnen zeggen dat dit het onbewuste deel van de cliënt is – het deel dat nog niet bewust is gemaakt. Blokkerende emoties herkennen Wanneer een cliënt een loopbaan-

DAG VAN DE COACH

83

traject ingaat, zal hij ontdekken wat zijn talenten, inspiratiebronnen en waardes zijn. Het inzicht in zichzelf zal groeien; de mogelijkheden en kansen komen in beeld. Het is bijna onvermijdelijk dat daarbij ook de blokkerende overtuigingen inzichtelijk worden. Voor een loopbaancoach is dat vaak een lastige fase in het traject. Je zit in een tot dan toe prima verlopend traject ineens met een cliënt die geen kant meer op wil of kan. De cliënt vertoont weerstand. Weerstand is een term uit de psychoanalyse waarbij wordt bedoeld dat je jezelf onbewust beschermt tegen iets wat bedreigend of onzeker aanvoelt. In feite is weerstand van een cliënt in een loopbaantraject altijd een probleem in de interactie tussen de cliënt en de coach. Je hebt als coach op dat moment geen aansluiting bij dat wat je cliënt moeilijk vindt. Als coach merk je het meestal aan het feit dat je je gehaast voelt. De gedachte die loopbaancoaches in dit stadium vaak beschrijven is: “Ik moet de cliënt wel snel ‘afleveren’ met een nieuwe baan…” Je zou kunnen zeggen dat deze gedachte van de coach in dit geval ook een vorm van weerstand is, het beschermt de coach tegen het nare gevoel misschien te falen ten opzichte van de cliënt. Het vervelende in dit geval is dat hoe harder de coach trekt, hoe meer de cliënt zal remmen. Een mooie situatie om juist stil te staan!

Blokkerende emoties vrijmaken De cliënt ervaart weerstand vaak niet bewust, maar merkt wel dat er een probleem ontstaat met de motivatie om te veranderen. Om uiteindelijk te kunnen veranderen is het voor de cliënt nodig zijn weerstand te overwinnen en kan de coach behulpzaam zijn bij het ontmaskeren van de belemmeringen. Daarvoor is het nodig dat de cliënt zich uitgenodigd voelt zich om zijn belemmeringen te onderzoeken en verwoorden. Deze belemmeringen zijn het resultaat van een scala aan overtuigingen die in de opvoeding zijn meegegeven. Zo vertelde een cliënt die ondernemer wilde worden mij dat zijn vader altijd riep: “Zakenlui zijn boeven!” Pas in een gesprek hierover ontdekte de cliënt dat deze uitspraak of overtuiging van zijn vader hem al jaren had belemmerd om ondernemer te worden. Belemmerende overtuigingen kunnen zelfs generaties lang in stand gehouden worden zonder dat dit correspondeert met de werkelijke situatie of mogelijkheden van de cliënt.

Er wordt vaak te snel aangenomen dat een cliënt klaar is voor veranderingen?

84

DAG VAN DE COACH

Oefening De volgende oefening/vraag biedt een handvat om blokkerende emoties bij de cliënt in beeld te krijgen en vrij te maken: Welke uitspraken of overtuigingen herken je van je vader en moeder over werken of loopbaan?

#DVDC15

Na het inventariseren van de ouderlijke overtuigingen die zich vaak als statements hebben genesteld in het brein, ga je met de cliënt op zoek naar een overtuiging die hem of haar op dit moment mogelijk afremt. Dan vraag je de cliënt naar de voordelen van het hebben van deze overtuiging en vervolgens wat de nadelen zijn, ofwel waarin remt de overtuiging je af? Casus Een leuke, ambitieuze vrouw van 35 jaar, werkzaam in de kunstsector, voelt zich al enige tijd ongemotiveerd. Haar directeur vraagt zich met haar af of het beter is afscheid van elkaar te nemen. Al langer twijfelt zij aan haar keuze voor deze richting, voelt zich volgens eigen zeggen om onverklaarbare reden geblokkeerd en vraagt zich af of ze toch niet iets anders wil. Al in het intakegesprek noemt ze twee keer dat ze misschien toch eigenlijk dokter had moeten worden. Op mijn opmerking:”Je hebt twee keer het beroep van dokter genoemd, heb je daar iets mee?”, reageert ze geschrokken: “Ehh ja, mijn vader is arts, hij vindt mijn werk in de kunstsector maar niks…” Later in het traject doe ik met haar de oefening overtuigingen. We komen op een verborgen boodschap van haar vader: “Je moet er wel toe doen in het leven.” We onderzoeken hoe deze overtuiging haar remt en welk voordeel het haar oplevert als

#DVDC15

ze deze overtuiging ook blijft geloven. Ze ontdekt dat de overtuiging haar remt in het genieten van haar (overigens zeer grote) talent, creativiteit en om dat talent de ruimte te geven om zodoende succesvol te kunnen zijn. Als voordeel van deze overtuiging benoemt zij, na lang nadenken, het gevoel dat het haar ontslaat van ervoor durven gaan en te durven staan voor haar keuze. Ze komt tot de slotsom dat ze onbewust eigenlijk steeds maar bezig is om de wens van haar vader te vervullen. Dit blokkeert haar in haar eigen talent en zelfvertrouwen. Na ook de verdrietige gevoelens te onderzoeken die met deze ontdekking samenvallen, besluit ze met hernieuwd enthousiasme door te gaan op haar eigen ingeslagen weg. Nog tijdens het traject haalt ze een grote opdracht binnen voor het bedrijf. Van inzicht naar uitzicht Voor cliënten is het vaak een inzicht om zo te ontdekken dat een remmende overtuiging ook een voordeel kan hebben. Zolang de voordelen van een remmende overtuiging groter zijn dan de mate waarin een remming wordt ervaren, zal een cliënt de overtuiging niet opgeven. Dit onderzoekje biedt een handvat om je cliënt te helpen bij het bevrijden of accepteren van blokkerende emoties. Alleen als duidelijk is waar de schoen wringt, kun je mensen helpen er verandering in aan te brengen. Voorwaarde is dat je als coach ervan

DAG VAN DE COACH

85

overtuigd bent dat jouw cliënt de enige is die zichzelf kan veranderen. Probeer de cliënt er niet van te overtuigen dat de huidige situatie niet goed is en er dus verandering moet komen. Het is vervolgens belangrijk om te begrijpen waarom mensen (nog) niet veranderen. Zeker wanneer een verandering zo duidelijk kan bijdragen aan hun levensvreugde. Er wordt vaak te snel aangenomen dat een cliënt klaar is voor verandering, omdat het zo voor de hand ligt. Je blijft immers toch geen geestdodend werk doen? En je zou toch denken

dat ontslag net het laatste zetje is om een einde te maken aan vreugdeloos werken? Verandering naar aanleiding van ontslag Het aanpassingsproces dat mensen na een ingrijpende verandering doormaken, blijkt op een voorspelbare en natuurlijke wijze te verlopen. Sabina Spencer en John Adams, Amerikaanse auteurs werkzaam in de wereld van organisatie- en transformatiemanagement, hebben dit proces en hun visie hierop in 1995 beschreven. Het proces verloopt volgens een patroon in zeven fasen.

Veranderingsprocessen verlopen volgens een min of meer voorspelbaar patroon: Fase één: een gevoel van onwerkelijkheid – het besef dat er een verandering is ingezet, heeft onmiddellijk zijn weerslag op het gevoel van de cliënt: vaak voelt hij zich alsof hij verdoofd is, alsof alles niet echt is. Fase twee: relativeren en ontkennen – de natuurlijkste, of in ieder geval meest voorkomende manier waarop mensen de eerste dagen doorkomen is: doen alsof er niets aan de hand is. Ze zwakken de echte omvang van de verandering af, althans voor de ogen van de buitenwereld. Deze fase geeft de cliënt de kans, althans voor een tijdje, zichzelf te beschermen tegen de volle omvang van de gevolgen van de verandering. Fase drie: de put – op den duur werken relativering en ontkenning niet meer en begint de werkelijkheid tot de cliënt door te dringen. Eenmaal op dit punt aanbeland zal de cliënt zich waarschijnlijk van alles en nog wat afvragen, variërend van waarom ‘dit allemaal mij moet overkomen’ tot ‘wat heeft het leven eigenlijk voor zin’. De cliënt zal zich misschien steeds neerslachtiger en machtelozer voelen en merken dat hij weinig tot geen greep heeft op zijn huidige situatie en gevoelens. In deze fase is het belangrijk dat de cliënt zichzelf de tijd gunt die hij nodig heeft om deze fase van verdriet volledig ‘uit te zieken’. Het is juist in deze fase dat de cliënt open kan staan voor de blokkerende emoties die hem verhinderen verder te komen.

86

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

Fase vier: het verleden loslaten – tot aan deze fase denken mensen meestal veel na over het verleden. Als het verdriet de ruimte heeft gekregen en de cliënt langzaam met zijn verlies heeft leren leven, zal hij nu waarschijnlijk zo ver zijn dat hij met de andere kant kan beginnen en zijn blik op de toekomst kan richten. Fase vijf: onderzoeken van je mogelijkheden – dit is een opwindende periode, vol energie en enthousiasme. Het meest kenmerkende voor deze fase is een toenemend zelfvertrouwen, dat te danken is aan het feit dat de cliënt zich weer baas voelt over zijn eigen leven en dat hij zich goed voelt over de nieuwe richting die hij ingeslagen is. Fase zes: zoeken naar zin en betekenis – tijdens deze fase kijkt de cliënt terug naar de periode die achter hem ligt en probeert hij erachter te komen wat de verandering eigenlijk voor hem betekent. Het is de fase waarin veel mensen de wijsheid die ze hebben opgedaan met anderen willen delen. Fase zeven: integratie – als de cliënt wat afstand heeft genomen en heeft uitgezocht wat het allemaal voor hem betekend heeft, kan hij zijn ontdekkingen en ervaringen integreren in het dagelijks leven.

Bij het coachen van cliënten die geconfronteerd worden met ontslag, is het zinvol om de zeven fasen in een veranderingsproces te bespreken en te vragen in welke fase de cliënt zich denkt te bevinden. Wanneer je cliënt in staat is te zien waar hij staat en hoe een proces verloopt bij een dergelijke verandering, geeft het herkenning en daardoor vertrouwen en is hij minder bang voor de onverwachte emoties die gedurende het proces kunnen voorkomen. Annet Brinkhuis, directeur-opleider van Annet Brinkhuis Opleidingen, heeft twintig jaar ervaring als loopbaanprofessional en sprak honderden mensen over

#DVDC15

hun talenten en de reden waarom zij vastliepen in hun werk. Onlangs verscheen haar boek ´De eekhoorn die in de boom klimt, over roeping en blokkerende emoties bij loopbaankeuzes´. www.annetbrinkhuisopleidingen.nl Literatuur • Miller, W.R., & Rollnick, S. (2010). Motiverende gespreksvoering: Een methode om mensen voor te bereiden op verandering. Ouderkerk a/d IJssel: Theologische Uitgeverij Ekklesia • Spencer, S.A., & Adams, J.D. (1995). Op de stroom van verandering. Deventer: Ankh-Hermes.

DAG VAN DE COACH

87

88

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

AGEN D A Juni

11-06-15 Workshop Beter omgaan met irrationele gedachten Leer je irrationele gedachten hanteerbaar te maken, zodat je beter om kunt gaan met negatieve situaties waardoor stress en spanning verminderen. Door Roderik Bender. www.thema.nl/events 12-06-15 Back to Nature Ga mee naar de Achterhoek om op te laden en te onthaasten. In dit prachtige gebied ga je op ontdekking naar dat wat jou bezielt! Vanuit rust en stilte maak je contact met jezelf en de wereld. Kom vol inspiratie terug! http://www.lovingnature.nl/ 15-06-15 Masterclass Voice Dialogue: Speels werken met Ikken in groepen De psychologie van de Ikken kun je goed gebruiken in teams en groepen. Samen met dramatische werkvormen een speelse combinatie die werkt! www.hetbalkon.nl 16-06-15 “Coachen is een vak!” Voor u, ervaren coach, die zich wil verbinden met de (h)erkende kwaliteit van het ICF keurmerk, met vragen zoals: “Wat biedt het me? Waar sta ik nu? En wat heb ik nog te doen? Lokatie: Golfbaan The Dutch, Spijk 19:30-22:00 http://goo.gl/kt5TQJ

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

89

18-06-15 Boezztcamp, jouw boekrecept in 1 dag! De Boezztcamp is ontwikkeld voor ondernemers die een boek of eBook willen schrijven voor hun bedrijf of praktijk. We dompelen je in één dag helemaal onder in de wereld van schrijven en publiceren. Daarna kun je aan de slag! http://goo.gl/oiAaKR 18-06-15 Communicatie en Sociale Gedragsstijlen introductie (gratis workshop) Maak kennis met de ongekende mogelijkheden van de stijlen. Herkennen van en spreken in de stijl van anderen levert veel op in al je relaties. Een interactieve avond aangevuld met verhalen uit jarenlange praktijkervaring. http://goo.gl/UlFY1C 19-06-15 Wijsgerig atelier onderzoekshouding Waaraan kan je een gesprekshouding herkennen? Wat is een juiste gesprekshouding? Tijdens de workshop is er aandacht voor de fysieke maar ook mentale kenmerken van een (gesprek-)houding. Hoe houd jij je staande in een gesprek? http://goo.gl/TLf2Gj 19-06-15 Training Beïnvloed anderen, begin bij jezelf Na deze training leer je cliënten knellende patronen doorbreken dmv de interactiesleutel. Verwarring over posities in de Roos van Leary behoren tot het verleden. Gebaseerd op het gelijknamige boek en verzorgd door de auteur. http://goo.gl/thzyja 20-06-15 Workshop: Van Coach naar Paard Reflectie en open dialoog over de meerwaarde van paardencoaching. Wat betekent dit voor jou als coach? Oefensessies met cases in een natuurlijk buitensetting, 4 paarden ter beschikking. Prijs: E40 lichte lunch. www.lutmoers.com

90

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

22-06-15 2 daagse Nascholingscursus Rationeel Emotieve Therapie RET Leer om uw cliënten bewust te maken van beperkende gedachtepatronen en hoe deze te doorbreken. De cursus is duidelijk, praktijkgericht, bijzonder bruikbaar en lekker boeiend! Geaccrediteerd door NOBCO, NFG, LVPW, BAMW en ABvC www.upsidedowntrainingen.nl 24-06-15 Coachcafé Time to ACT Voor iedere coach, trainer en andere hulpverlener die geïnteresseerd is in ACT (Acceptance and Commitment Therapy) en hiermee op een professionele en praktische manier aan de slag wil. Door Gijs Jansen. www.thema.nl/events 24-06-15 Scholingsdag Vrije Ruimte Praktijkboek Deze scholingsdag biedt de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen, praktijkwijzers naar de eigen hand te zetten en de ‘geest’ van de verschillende vormen proberen te vangen en beschikbaar te maken voor de eigen praktijk. http://goo.gl/Ai7Rt6 30-06-15 Workshop Relaxed omgaan met lastige types De wereld zit vol ‘lastige types’. Leer er op een andere manier naar te kijken en mee om te gaan. Een ontspannen workshop met filmpjes, veel leermomenten en veel oefenen. Door Bert van Dijk. www.thema.nl/events

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

91

Juli

01-07-15 Start Leergang Supervisie & Coaching Vergeet je niet tijdig aan te melden voor deze leergang (fase 1 en 2 van de Master Begeleidingskunde). De opleiding is in Rotterdam en Nijmegen te volgen en begint in september 2015. www.hogeschoolrotterdam.nl/master 12-07-15 Voice Dialogue Next Step Intensive De Voice Dialogue Next Step Intensive in Noord-Italie is een unieke gelegenheid om het Voice Dialogue proces te leren van enkele van de meest ervaren trainers ter wereld. http://goo.gl/ttCK4P 13-07-15 MBTI Stap I kwalificatietraining De MBTI® (Myers-Briggs Type Indicator) brengt persoonlijkheidstypes in kaart en creëert een sterke basis voor levenslange persoonlijke ontwikkeling en groei. Bij OPP kunt u zich kwalificeren voor dit krachtige instrument. http://goo.gl/N2SRTJ 26-07-15 Natuurcoaching Zweden Leer hoe je jezelf en jouw cliënten kan begeleiden in en met de natuur. Ervaar dat alles verbonden is met elkaar en de natuur je een spiegel voorhoudt. De natuur als coach! Ga mee op reis en verdiep je coachskills. http://www.lovingnature.nl/

92

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

‘Bijblijven?’

NOBCO Coaches • zijn geaccrediteerd volgens het Europese keurmerk voor coaches (EIA) • committeren zich aan de NOBCO ethische gedragscode en klachtenreglement • evalueren coachtrajecten met de NOBCO Coaching Monitor • doen aan professionele ontwikkeling met intervisie en permanente educatie

Sluit je aan bij de NOBCO. Meer informatie? Surf naar www.nobco.nl

Augustus

01-08-15 Master Begeleidingskunde De 3e fase van de Master Begeleidingskunde begint in september 2015. Kijk op de site wanneer er informatieavonden zijn. De master is in Rotterdam en Nijmegen te volgen. www.hogeschoolrotterdam.nl/master 10-08-15 2-Daagse Cursus Rationeel Emotieve Therapie (RET) Leer om uw cliënten bewust te maken van beperkende gedachtepatronen en hoe deze te doorbreken. De cursus is duidelijk, praktijkgericht, bijzonder bruikbaar en lekker boeiend! Geaccrediteerd door NOBCO, NFG, LVPW, BAMW en ABvC. www.upsidedowntrainingen.nl 25-08-15 MBTI Stap I kwalificatietraining De MBTI® (Myers-Briggs Type Indicator) brengt persoonlijkheidstypes in kaart en creëert een sterke basis voor levenslange persoonlijke ontwikkeling en groei. Bij OPP kunt u zich kwalificeren voor dit krachtige instrument. http://goo.gl/N2SRTJ 28-08-15 Organization & Relationship Systems Coaching-programma ORSC werkt vanuit een innovatief model voor het coachen van systemen in teams en organisaties. Tijdens deze ICF geaccrediteerde opleiding leert u onderlinge zakelijke of privé relaties coachen i.p.v. de individu. http://goo.gl/XNX9TM 01-09-15 Master Human Development Met inzichten uit de psychologie, HRD, organisatiekunde en conflicttheorieën ontwikkelt u in deze erkende master een brede kijk op human development. De master is als geheel maar ook in losse modules te volgen. http://goo.gl/o12bqw

94

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

September

01-09-15 Laatste kans Master Begeleidingskunde Deze maand begint de Leergang Supervisie & Coaching (fase 1 en 2) en Master Begeleidingskunde (fase 3). Kijk op de site of er nog plaats is! www.hogeschoolrotterdam.nl/master 01-09-15 Coachlink workshops Coachlink organiseert in samenwerking met Het Coachhuis een serie inhoudelijke workshops over coaching en persoonlijke ontwikkeling. Fris snel je kennis op over nieuwe ontwikkelingen! www.coachlink.nl/extras/events 09-09-15 NLP Practitionersopleiding De kracht van deze NLP opleiding ontstaat door integratie: rationeel plus emotioneel, overtuiging plus vaardigheid, structuur plus intuïtie. 20 Dagen in Nijmegen en omgeving, met zeer ervaren trainers. Start 4x per jaar. www.iepdoc.nl 11-09-15 Pre-master Psychologie Gedurende 7 collegedagen krijgt u inzicht in het hele spectrum van Psychologie. U wordt geïnspireerd door verschillende professoren met een sterke basis in de praktijk. http://goo.gl/LMEejU 11-09-15 Training Coachen met Creatieve Werkvormen Creatieve werkvormen bieden kleur- en luisterrijke interventiemogelijkheden om uw cliënt in beweging te zetten. Dat wat moeilijk bespreekbaar is, komt aan de hand van creaties naar de oppervlakte. 2-daagse training. www.alba-academie.nl

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

95

14-09-15 Persoonlijk Leiderschap introductie (gratis workshop) Wat jouw succes, geluk en plezier in de weg staat, ben je uiteindelijk zelf. Weer 100 % contact maken met dat zelf? We lichten een tipje van de sluier op van wat Persoonlijk Leiderschap voor jou kan betekenen. http://goo.gl/X6U4k8 15-09-15 Opleiding mediation (NOBCO PE 15 punten) 10 daagse MfN & ADR geaccrediteerde opleiding mediation - 5 blokken van 2 dagen, Locatie Garderen - NOBCO coaches 10 % korting. http://goo.gl/4lfVIQ 15-09-15 Wilskracht in de beroepspraktijk Verspreid over 6 maanden onderzoeken we in 4 modules alle aspecten van wilskracht, zowel theoretisch als praktisch. Men oefent en leert hoe aandacht voor wilskracht kan bijdragen aan het realiseren van doelen. http://goo.gl/cDqwFF 17-09-15 Supervisorenopleiding “Start 1-jarige Supervisorenopleiding Windesheim Zwolle. Hogeschool Windesheim biedt de 1-jarige Supervisorenopleiding aan om LVSC geregistreerd supervisor te worden. Daarna kun je in 4 dagen registercoach worden.” http://goo.gl/00Oi1S 18-09-15 Post-HBo Registeropleiding HRD Adviseur Je kunt je oriënteren op deze opleiding door je in te schrijven voor onze maandelijkse (gratis) workshop ‘Hoe kijkt u naar HRD?’. http://goo.gl/c5xVZ5

96

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

19-09-15 3-Dagdelen cursus Rationeel Emotieve Therapie (RET) Leer om uw cliënten bewust te maken van beperkende gedachtepatronen en hoe deze te doorbreken. De cursus is duidelijk, praktijkgericht, bijzonder bruikbaar en lekker boeiend! Geaccrediteerd door NOBCO, NFG, LVPW, BAMW en ABvC www.upsidedowntrainingen.nl 21-09-15 Vervolgopleiding Dieper Coachen In deze Senior Practitioner geaccrediteerde opleiding leert u de cliënt te coachen op de diepere niveaus van identiteit en zingeving. U verstevigt uw fundament. www.alba-academie.nl 22-09-15 Post-HBO Registeropleiding Professional Trainer Oriënteren? Kom dan naar de (gratis) workshop ‘Uw ontwikkeling als trainer of trainer/coach’. http://goo.gl/FnaA82 23-09-15 Meesterlijk Interveniëren: opleiding Interventiekunde Een scherpe analyse maken van verborgen processen. Adequaat interveniëren bij individu, team en organisatie. Gebruik maken van jezelf als instrument. www.hetbalkon.nl 24-09-15 Hart Hoofd en Handen In 2,5 dag creatief leren werken met Hartcoherentie en imaginatie.Werken met je verbeelding, hart hoofd en handen laten werken aan de hele mens.Bewuster leven en effectiever omgaan met stress. Emwave 2 te leen. www.deklaproos.net

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

97

25-09-15 Dag van de Trainer 2015 Hét event voor trainers, (loopbaan)coaches, docenten en andere professioneel begeleiders. Dit jaar staat de Dag van de Trainer in het teken van Authenticiteit. Ontvang tot 1 juli € 50 korting op je inschrijving! www.thema.nl/dvdt15 28-09-15 Synergetisch Specialist Leerlingenzorg, Trainer-coach, Coachend Leidinggevende Tweejarige praktijkopleiding op post-hbo-niveau Leidt op tot gediplomeerd leerlingenbegeleider, zorgcoördinator, docentcoach, trainer-coach of coachend leidinggevende met CRKBO gecertificeerd diploma. www.osmoconsult.nl 29-09-15 Driedaagse training ‘Leren werken met een beeldtaal’ Vanuit het contextuele gedachtegoed leren werken met de duplo/playmobil poppetjes binnen je eigen vakgebied i.s.m. semi client. Meer data zie de website. www.gerriereijersenvanbuuren.nl 29-09-15 MBTI Stap I kwalificatietraining De MBTI® (Myers-Briggs Type Indicator) brengt persoonlijkheidstypes in kaart en creëert een sterke basis voor levenslange persoonlijke ontwikkeling en groei. Bij OPP kunt u zich kwalificeren voor dit krachtige instrument. http://goo.gl/N2SRTJ 30-09-15 Training Coachen met Voice Dialogue Snel leren werken met Voice Dialogue! Je oefent 3 dagen onder supervisie en na afloop heb je de basis in huis om een Voice Dialogue sessie adequaat te begeleiden. www.hetbalkon.nl

98

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

Oktober

01-10-15 Relatiecoach opleiding Zoek je meer theoretische en praktische verdieping in het begeleiden van mensen in werk- en liefdesrelaties? Stel je vragen aan de docenten tijdens de open dag op 12 september. http://goo.gl/1qKLKQ 01-10-15 Coachlink workshops Coachlink organiseert in samenwerking met Het Coachhuis een serie inhoudelijke workshops over coaching en persoonlijke ontwikkeling. Met deze laagdrempelige workshops fris je snel je kennis op! www.coachlink.nl/extras/events 01-10-15 Smaragd, Opleiding Natuur Coaching Ben je coach en wil je leren samenwerken met de natuur? Geeft verdieping, versnelling en verandering. Inhoud: training, supervisie en intervisie met de BLOEI methode © en diverse natuurwerkvormen. www.smaragd-coaching.nl 02-10-15 Co-active Coaching programma Tijdens deze ICF geaccrediteerde coachopleiding leert u om de kracht van de coachingsrelatie optimaal in te zetten in uw gesprekken. Naast vaardigheden en technieken leert u hoe u een authentiek en verbonden coach kunt zijn. http://goo.gl/azekKT 05-10-15 2-Daagse Cursus Anderen Begeleiden bij Faalangst Voor coaches die zich willen verdiepen in faalangst en examenvrees en hun cliënten hier goed mee willen begeleiden. Praktische cursus, duidelijk, bruikbaar en lekker boeiend! www.upsidedowntrainingen.nl

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

99

06-10-15 Driedaagse bij – en nascholing ‘Onzekerheid en Zelfvertrouwen’ Angst en existentiële onzekerheid hebben verstrekkende gevolgen op hoe je cliënt zijn leven ervaart. Leer met je cliënt te werken op zijnsniveau en onzekerheid te transformeren in zelfvertrouwen. 6 PE punten NOBCO. http://goo.gl/gP4JhL 12-10-15 Post-HBO Registeropleiding Professional Coach Wil je je oriënteren op deze opleiding, kom dan naar onze maandelijkse (gratis) workshop ‘Professioneel Coach’ en ontmoet onze opleiders. http://goo.gl/FnaA82 15-10-15 Congres Positieve Psychologie Congres Positieve Psychologie met als thema ‘Op eigen KRACHT’. Meer informatie & aanmelden op de website! www.tijdschriftpositievepsychologie.nl 15-10-15 Vervolgopleiding Organisatie Coaching II Leer werken met systemische interventies in de begeleiding van complexere organisatievraagstukken. www.alba-academie.nl 19-10-15 Vervolgopleiding Systemisch Coachen I Leer werken met systemische interventies, zoals de opstellingsmethodes van Hellinger en Ruppert. www.alba-academie.nl 21-10-15 Retraite De kracht van kwetsbaarheid Je kwetsbaar opstellen in een wereld gericht op perfectionisme? Kan kwetsbaarheid een kracht zijn? Een retraite om moed te vinden om vaker risiso’s te nemen. www.hetbalkon.nl

100

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

26-10-15 Voice Dialogue Intensive De Intensive is een 5-daags programma om het Voice Dialogue proces te leren en verdiepen o.l.v. Robert Stamboliev. Er wordt gewerkt met 1 trainer op elke 4 deelnemers zodat iedereen op zijn eigen niveau kan werken. http://goo.gl/6vTeYx 29-10-15 Master Class Narratieve Loopbaancounseling In de kernachtige Master Class Narratieve methode van Mark Savickas, leer je gedegen werken met deze fundamentele methode voor loopbaancoaching, waarbij het bijna magisch lijkt hoe de cliënt zijn eigen antwoorden vindt. http://goo.gl/U9GBxR

November

03-11-15 MBTI Stap I kwalificatietraining De MBTI® (Myers-Briggs Type Indicator) brengt persoonlijkheidstypes in kaart en creëert een sterke basis voor levenslange persoonlijke ontwikkeling en groei. Bij OPP kunt u zich kwalificeren voor dit krachtige instrument. http://goo.gl/N2SRTJ 05-11-15 2-Daagse Cursus Rationeel Emotieve Therapie (RET) Leer om uw cliënten bewust te maken van beperkende gedachtepatronen en hoe deze te doorbreken. De cursus is duidelijk, praktijkgericht, bijzonder bruikbaar en lekker boeiend! Geaccrediteerd door NOBCO, NFG, LVPW, BAMW en ABvC www.upsidedowntrainingen.nl 11-11-15 Cursus Herkennen van Psychopathologie Cliënten die zwart-wit denken of alles buiten zichzelf leggen? Herken sneller de persoonlijkheid van cliënten en leer ze adequaat te begeleiden of door te verwijzen. www.hetbalkon.nl

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

101

12-11-15 NLP Practitionersopleiding De kracht van deze NLP opleiding ontstaat door integratie: rationeel plus emotioneel, overtuiging plus vaardigheid, structuur plus intuïtie. 20 Dagen in Nijmegen en omgeving, met zeer ervaren trainers. Start 4x per jaar. www.iepdoc.nl 16-11-15 Opleiding Intuïtief, Methodisch en Diepgaand coachen “Wil je diepgang aanbrengen in je coaching? Wil je ook die cliënt helpen waarvan je het gevoel hebt dat er ‘meer achter zit’? Wil je je cliënt faciliteren om wezenlijke veranderingen in zijn leven te realiseren?” http://goo.gl/CjQfym 18-11-15 Training Mentaliserend coachen Cliënten met weinig zelfreflectie? Leer ze te mentaliseren, d.w.z. denken en voelen over hun eigen denken en voelen en dat van anderen. Een uitbreiding van je repertoire! www.hetbalkon.nl 25-11-15 Masterclass Voice Dialogue: Werken met de kracht van kwetsbaarheid Verdiep je expertise in het werken met kwetsbaarheid, een kernbegrip van Voice Dialogue. Leer werken met het gevoelige innerlijke Kind. www.hetbalkon.nl

December

08-12-15 Trainen van teams: training Groepsdynamica Greep krijgen op onderstromen en verborgen patronen in teams. Effectief interveniëren en gebruik maken van het proces in de groep. Voor ervaren coaches/ trainers. www.hetbalkon.nl

102

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

2016

01-01-16 goede voornemens? Volg een master! Kijk op de site wanneer er informatieavonden zijn over de Leergang Supervisie&Coaching en Master Begeleidingskunde van Hogeschool Rotterdam. www.hogeschoolrotterdam.nl/master 27-01-16 Training Coachen met Voice Dialogue Snel leren werken met Voice Dialogue! Je oefent 3 dagen onder supervisie en na afloop heb je de basis in huis om een Voice Dialogue sessie adequaat te begeleiden. www.hetbalkon.nl 17-02-16 Opleiding Voice Dialogue Coach Allround opleiding in het werken met alle facetten van Voice Dialogue. Complexe vragen van individuen en patronen in relaties adequaat begeleiden. Een must voor elke coach! www.hetbalkon.nl 30-03-16 Training Mentaliserend coachen Cliënten met weinig zelfreflectie? Leer ze te mentaliseren, d.w.z. denken en voelen over hun eigen denken en voelen en dat van anderen. Een uitbreiding van je repertoire! www.hetbalkon.nl 06-04-16 Masterclass Voice Dialogue: Werken met Verstoten Ikken Verstoten Ikken zijn kanten van onszelf die buiten beeld zijn geraakt. Hoe kun je als coach de cliënt helpen deze kanten weer te benutten? www.hetbalkon.nl

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

103

02-06-16 Dag van de Coach 2016 9e Dag van de Coach georganiseerd door het Tijdschrift voor Coaching. Meer informatie & aanmelden vanaf medio januari op de website! www.dagvandecoach.nl 14-06-16 Trainen van teams: training Groepsdynamica Greep krijgen op onderstromen en verborgen patronen in teams. Effectief interveniëren en gebruik maken van het proces in de groep. Voor ervaren coaches/trainers. www.hetbalkon.nl 04-07-16 Zomerweek Voice Dialogue Heb je behoefte om stil te staan én in beweging te komen? In deze retraiteweek staan jouw levens- en werkvragen centraal. Een ontdekkingsreis naar onbekende kanten van jezelf! www.hetbalkon.nl

104

DAG VAN DE COACH

#DVDC15

N

O

TI

TI

ES

ES

NOTITI

#DVDC15

DAG VAN DE COACH

105

N

O

106

TI

DAG VAN DE COACH

TI

ES

#DVDC15

N

O

#DVDC15

TI

TI

ES

DAG VAN DE COACH

107

N

O

108

TI

DAG VAN DE COACH

TI

ES

#DVDC15

9-daagse vervolgopleiding

Systemisch Coachen I Werken met systeemopstellingen in professionele begeleiding Start opleiding: 19 oktober 2015 Kijk voor meer informatie op:

www.alba-academie.nl

Alba-academie VOOR LEIDERSCHAP & COACHING

Ontwikkel jezelf gebruik Coachlink!

Probeer Coachlink l

Toegang tot de kennisbank met meer dan 1800 artikelen uit 160 boeken Ontvang Coachlink Magazine: vol met vakartikelen, interviews en columns Neem deel aan inspirerende workshops

Up-to-date met de wekelijkse nieuwsbrief Volg Coachlink op

Twitter en

www.coachlink.nl

LinkedIn

eerste maand GRATIS l € 18,50 per maand l maandelijks opzegbaar