TvC
Tijdschrift voor Coaching
VISIEBLAD VOOR
PROFESSIONEEL BEGELEIDEN
ach
Co n de
va
k u l e a: g hem
Dag
T
16
DC # DV
www.dagvandecoach.nl
punctueel
creatief
Het werkt vaak beter als je het van meerdere kanten bekijkt. Nieuwe perspectieven bieden nieuwe kansen. Bij Alba-academie leiden we coaches en leiders daarom op vanuit Inclusive Leadership. Een inspirerende methode die het denken, doen, voelen en zijn verbindt. Zo brengen we het vuur weer terug in mensen, teams en organisaties.
Locht 117, Veldhoven Tel: 040-2955999
[email protected] www.alba-academie.nl
Inhoud PROGRAMMA
3
PLATTEGRONDEN
4
INFORMATIEMARKT
5
DAGVOORZITTER
7
PLENAIRE SPREKERS
9-15
SESSIES
19-35
ARTIKELEN
37-101
KALENDER
102
AGENDA
103-115
AANTEKENINGEN
117-120
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
3
Corporate Antropologie
anders kijken
met organisatiecultuur aan de slag
beter veranderen
meer zien wijzer besluiten
Nieuwe leiderschapsuitdagingen vragen nieuwe manieren van werken, andere gedragspatronen en spelregels. De uitdagingen waar we in onze organisaties voor staan, zijn nieuw en tegelijk eeuwen oud. In een unieke leergang laten Jitske Kramer en Danielle Braun zien hoe antropologen organisatiecultuur en complexe veranderingen vergelijken met organisatievormen overal ter wereld. Mensen weten al lang wat cultuurverandering en nieuw leiderschap is. We zijn het soms alleen even vergeten.
www.academievoororganisatiecultuur.nl
Vaak zeggen mensen de belangrijkste dingen niet tijdens een overleg, maar tijdens pauzes en bij de koffieautomaat. Het is belangrijk deze meningen zichtbaar te maken en mee te nemen in de besluitvorming. Op een wijze waarbij iedereen zich gehoord voelt en alle perspectieven worden benut. Deep Democracy, een besluitvormingsmethode die na de Apartheid is ontwikkeld in het ZuidAfrikaanse bedrijfsleven, is een praktische methode waarmee je samen kunt vechten voor het hoogst haalbare. Met een team van bevlogen instructors verzorgen wij trainingen in deze krachtige methode en nieuwe kijk op groepsdynamiek.
www.deepdemocracy.nl
Programma ONTVANGST
08.30 - 09.30
Mozartfoyer
OPENING
09.30 - 09.40
Schouwburg
09.40 - 11.20
Schouwburg
PAUZE + informatiemarkt
11.20 - 11.50
Mozartfoyer
SESSIERONDE I
11.50 - 13.05
8 zalen
LUNCH + informatiemarkt
13.05 - 14.15
Mozartfoyer
SESSIERONDE II
14.15 - 15.30
8 zalen
PLENAIR
15.30 - 16.15
Schouwburg
Anje-Marijcke van Boxtel
PLENAIR Bart de Bondt Kilian Wawoe Stine Jensen Ruut Veenhoven
Guido Thys
AFSLUITING
16.15 - 16.30
INFORMATIEMARKT & BORREL
16.30 - 18.00
#DVDC16
Mozartfoyer
DAG VAN DE COACH
5
ZALEN ZALEN ALEN Zalen Schouwburg
Studio 2
Schouwburg Erica
Schouwburg Villa 4 Studio 2
1ste VERDIEPING
Calluna
Villa 3
Studio 2
Villa 4
1ste VERDIEPING Calluna
Erica
Villa 3
Villa 4 Calluna
Erica
1ste VERDIEPING
Villa 3 Bach 4
Ginkel
Rie tka mp
Valentino
Ginkel
Mozartfoyer
Rie tka mp
Claire’s Wijnbar
Brasserie1 2
Hal
4 Kernhem 3 Kernhem Receptie 2Claire’s Kernhem Wijnbar 1
Roekel
4 Hal 5 6 3
Bach 4 Villa 2 3 Valentino Bach 3 Beethoven- Mozart- Villa 1 2 foyer Bach foyer 1
4 3
5 6
Villa 1
Beethovenfoyer
Receptie
4
BEGANE GROND 5 6
3
Vivaldizalen Studio Wintertuin 3
Nieuwe Lounge
De CoaCh DAGDag VANvan DE COACH
SOUTERRAIN
Mozartfoyer
VerdiWintertuinfoyerStudio 3
Lounge
Lounge
Studio 1
Villa 1
BEGANE GROND
Nieuwe Lounge
Mozartfoyer
Bach 1
VillaHal 2 BEGANE GROND
2 Studio 1
Bach 2
Villa 2 Roekel
Beethovenfoyer
Mozartfoyer
Bach 3
Bach 1
1
Vivaldizalen
6
1
Receptie
Lounge
2
3
Kernhem 4 Kernhem 3 Kernhem 2 Kernhem 1
Brasserie
Vivaldizalen
1
Bach 4
Bach 1
Passage
Brasserie
GinkelKernhem Roekel
Passage
Ho eke lum
Ho eke lum
Strauss
Claire’s BEGANE Wijnbar GROND
1
Bach 2
Strauss
Mozartfoyer
Rie tka mp
3 Bach 3 1ste VERDIEPING
Strauss
Valentino
Passage
Ho eke lum
Kernhem 4 Kernhem 3 Kernhem 2 Kernhem 1
Studio 1
Wintertuin
Studio 3
SOUTERRAIN Nieuwe Lounge
Verdifoyer #DvDC2012
SOUTERRAIN
Verdifoyer Villa 1
#DVDC16
SOUTERRAIN
Informatiemarkt 12
10
11
Mozartfoyer
9
13
8
14
7
15
6
PARTNERS:
5 4
16 17 18
3 19
2 20
#DVDC16
1
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
OPP Nederland NOBCO NOLOC St!R Alba-academie Uitgeverij Thema Europees Instituut Boom Uitgevers Amethist Developing People Blankestijn & Partners Associatie voor Coaching Hogeschool Rotterdam Academie voor Organisatiecultuur Open Universiteit Trainers Academie Coachboulevard The Coaching Square ICF Nederland SchoolvoorCoaching YINC
DAG VAN DE COACH
7
coachopleidingen & professionalisering
Associatie voor Coaching
• Certified Professional Coach-opleidingen, post-hbo en ICF-geaccrediteerd. • Supervisie-opleiding voor coaches.
• Diverse professionaliseringsworkshops/trainingen, en themabijeenkomsten rondom coaching.
• De Binnencirkel, professionalisering voor coaches.
• Ondersteunen van organisaties bij de invoering en borging van coaching als management/begeleidingsstijl.
• Het verzorgen van individuele coaching & supervisie.
• Het begeleiden van leiderschap- en teamontwikkeling.
Professionaliseren doe je samen!
8
DAG VAN DE COACH
Associatie voor Coaching Telefoon 0492-385544 Postbus 89 5735ZH Aarle-Rixtel www.associatievoorcoaching.com #DVDC16
Dagvoorzitter
Anje-Marijcke van Boxtel Organisaties begeleiden het beste uit hun mensen te halen, mensen begeleiden om het beste uit zichzelf te halen, dat is kortweg wat Anje-Marijcke van Boxtel doet. De Director Coaching van SchoutenGlobal ontwikkelde de visie op leren en ontwikkelen van de organisatie. “Mijn passie ligt in het vertalen van de nieuwste wetenschappelijke inzichten naar de praktijk van het begeleiden van mensen, teams en organisaties. Om zodoende leren en ontwikkelen niet alleen effectiever te maken maar ook duurzamer en leuker!” Anje-Marijcke kan feilloos aangeven waar de fijne kneepjes van het vak zitten, wat de knelpunten zijn en hoe je die kunt tackelen. Zij werkt als thought leader in global projecten, traint in de masteropleiding voor coaches, geeft masterclasses en lezingen in organisaties en coacht met name in het bedrijfsleven. Als teamcoach heeft ze Team Brunel in de Volvo Ocean Race 2014-2015 begeleid. Zij is psycholoog, internationaal gecertificeerd coach, lid van de Raad van Advies van het NOBCO/EMCC en lid van de Adviesraad van het Tijdschrift voor Coaching.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
9
Bestel het boek ‘Ik hou van mij’ via www.teamdebondt.com
PLENAIRE SPREKERS Happiness@work Bart De Bondt, ex CEO van ING verzekeringen België, neemt je in een sneltreinvaart mee in de redenen waarom bezig zijn met werknemersgeluk belangrijk is voor leidinggevenden en hoe ze dan de context kunnen creëren waarbinnen dat mogelijk wordt. Bart De Bondt (°1964) is ex-CEO van ING verzekeringen in België en nu zaakvoerder van diverse coachingbedrijven. In de hoedanigheid van CEO heeft hij erg veel geleerd over leiding geven, vandaar zijn quote: “Als je geluk wilt ervaren in je leven maak dan van wat je doet een gevolg van wie je bent en niet omgekeerd”. Na zijn afscheid bij ING heeft hij op vraag van een uitgeverij het boek “De ladder van leiderschap” geschreven. Dit werd op korte tijd een bestseller en genomineerd voor ‘Beste Managementboek 2010’. Later verscheen van zijn hand tevens “Ik hou van mij” (nominatie Beste Coachboek 2012) en “ReRAMP your Business: the way to create happy workers and great results” ( TRENDS bestseller +35.000 exemplaren).
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
11
Maakt geld gelukkig? Maakt geld gelukkig? Mensen hebben dromen, en laten zich door een coach bijstaan om die dromen waar te maken. Aan die droom zit vaak een financieel aspect. Zo heeft bijna iedereen zich wel eens afgevraagd: wat zou ik doen met een miljoen? In de wetenschap is veel onderzoek gedaan naar de vraag of geld gelukkig maakt. Een eenvoudig ‘ja’ of ‘nee’ heeft dat zeker niet opgeleverd. In deze lezing kunnen we aan de hand van wetenschappelijk onderzoek meer inzicht krijgen in de complexe relatie tussen geld en geluk. Kilian Wawoe Dr. Kilian W. Wawoe ( 1972) studeerde af in de Human Resources management aan de vakgroep organisatiepsychologie van de universiteit Utrecht. Vervolgens werkte hij 11 jaar voor ABN-AMRO in verschillende functies binnen Human Resources over de hele wereld. Thans is hij in deeltijd verbonden als parttime docent Human Resources Management aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daarnaast heeft hij zijn eigen bedrijf dat prestaties van medewerkers verbetert zonder ze meer te betalen.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
13
Businezz helpt jou, samen met de beste auteurs, aan de kennis die jou verder gaat helpen. Via boeken, e-books en meer. Persoonlijk geholpen, snel gevonden en eenvoudig besteld. Jacqui Halmans en Anita Bakker
De beste coachingsboeken
Marc Janssen Auteur
Ga voor meer boeken, auteurs en thema’s naar Businezz.nl
Go East - Geluk uit de oosterse winkel Go East - Geluk uit de oosterse winkel Wie kent niet iemand die een week op stilteretraite geweest is? Om nog maar te zwijgen over yogakampen en mindfulness-trainingen. Wat hopen we tijdens al die retraites en trainingen te vinden? Verlichting? Rust? Geluk? In deze lezing steekt Stine Jensen de thermometer diep in de billen van de tijdgeest op zoek naar het antwoord op de vraag: wat maakt gelukkig? En hoe verschillen de westerse en de oosterse aanpak? Stine Jensen Stine Jensen is een Deens-Nederlandse schrijfster, filosoof en programmamaker. Zo maakte ze o.a. de serie Dus ik ben, waar Jensen ingaat op de filosofische wortels van onze identiteit en de reisserie Licht op het Noorden. Er verschenen verschillende boeken van haar hand, onder meer Echte vrienden (2011), Ik lieg, dus ik ben (2011), Waarom vrouwen van apen houden (2002) en in 2015 haar kinderboekendebuut Lieve Stine, weet jij het?, waarmee ze de Zilveren Griffel won.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
15
Het Europees Instituut is een volle dochter van de Baak Management Centrum VNO-NCW
NIEUW: Leergang Verdiepend Coachen in organisaties Start 8 oktober De opleiding voor ervaren coaches in organisaties met drie kernonderdelen: • De organisatie als context • Werkstress, veerkracht en vitaliteit • Coachen bij lastige situaties
www.europeesinstituut.nl
Coachen op geluk Coachen op geluk Nederlanders zijn best gelukkig en hun geluk smaakt naar meer. Daarom is er een groeiende vraag naar hulp om meer voldoening uit het leven te halen. Hoe wordt die vraag nu beantwoord in Nederland? Wat is de rol van coaches daarbij? Kan dat beter?
Ruut Veenhoven Prof. dr. Ruut Veenhoven (1942) is socioloog. Hij is emeritus hoogleraar ‘Sociale condities voor menselijk geluk’ aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en is daar momenteel werkzaam bij de Erasmus Happiness Economics Research Organization. Veenhoven is ook bijzonder hoogleraar aan de North-West University in Zuid Afrika. In zijn onderzoek zoekt hij antwoord op de vraag hoe groter geluk voor een groter aantal bewerkstelligd kan worden, zowel in publiek beleid als in private levenskeuzes. Veenhoven is directeur van de World Database of Happiness en redacteur van de Journal of Happiness Studies.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
17
zel
fve
rtr
ouw
en
oor nd d Erke KBO
un
CR
PEp 37046 Adv Congresspecial TvC 148 x 210_LC.indd 1
A OO
voor AB ten v
NIP, NMi, N
CO, Noloc, OB
C,
28-04-16 14:52
ERKENDE OPLEIDING
Schrijf je nu in voor de
Master Begeleidingskunde inclusief Leergang Supervisie & Coaching
start september 2016 in Rotterdam en Nijmegen vraag een vrijblijvend adviesgesprek aan (010 – 794 68 21) bezoek de informatieavond op 22 juni op Hogeschool Rotterdam Kijk voor meer informatie op hr.nl/master
Sessies Karen van Dam Coachen ‘op gevoel’
21
Calluna
Onno Hamburger (Team)coachen op gelukkiger werken
23
Bach 1 & 2
Nele Jacobs & Sanne Peeters Coachen naar geluk in het dagelijks leven
25
Studio 2
Guy van Liemt Het hogere doel en geluk als succesfactor
27
Bach 4
Michiel de Ronde Geluk op de weg van de held
29
Kernhem 3
Alexandra Smith Verhalen maken gelukkig
31
Kernhem 1 & 2
Kitlyn Tjin A Djie Werken met de familieziel
33
Erica
Kiki Verbeek Maak jezelf zichtbaar, herkenbaar én superaantrekkelijk
35
Bach 3
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
21
Geluk kun je sturen!
ICF Global
ICF is de grootste beroepsorganisatie van coaches ter wereld. ICF-coaches conformeren zich aan de ICF ethische code en werken voortdurend aan hun coachingsvaardigheden. Elke ICF-coach biedt daardoor herkenbare topkwaliteit. ICF is opgericht in 1995. Inmiddels is het ICF-predicaat wereldwijd normstellend in coaching. In de diffuse coachingsmarkt anno 2016 springen ICF-coaches er dan ook uit door hun vakmanschap en professionaliteit.
ICF Netherlands Over de hele wereld zijn lokale ‘chapters’ actief om de kwaliteit en de ethiek waar ICF voor staat, te borgen en uit te dragen. ICF Netherlands biedt haar leden praktische ondersteuning en een platform voor samenwerking en ontwikkeling in een steeds internationaler wordende Nederlandse markt.
Word ACC, PCC, MCC ICF is wereldwijd hèt keurmerk voor top-coaching. Haar certificeringen - Associate Certified Coach ACC, Professional Certified Coach PCC en Master Certified
Coach MCC - zijn een begrip binnen bedrijven en
organisaties en worden steeds vaker vereist.
Wil je meer weten? Op de ‘Dag van de Coach’ staan meerdere
ICF-coaches en ICF-coachopleiders je graag te
woord. Buiten deze dag kun je ons bereiken op
onderstaand adres en via de site Coachfederation.nl.
Lid worden van ICF? Iedere coach met tenminste 60 uur ICF geaccrediteerde coachopleiding verwelkomen we graag als lid.
ICF is het internationaal erkende keurmerk voor professionele coaching! ICF Netherlands | Leidseplein 5, Amsterdam | Tel: 020 6239744 |
Email:
[email protected]
www.coachfederation.nl
Zaal: Calluna
Coachen ‘op gevoel’ Sessie: Coachen ‘op gevoel’: over emotieregulatie, de-activatie en welzijn Emoties en gevoelens hebben een belangrijke functie in ons dagelijks leven. Zij geven diepere betekenis aan gebeurtenissen, maar kunnen ons ook behoorlijk verstoren, vooral als het negatieve emoties zijn. De meeste mensen vinden het helemaal niet prettig om door emoties of door emotionerende situaties te worden overmand en zullen proberen hun emoties te reguleren. In deze sessie gaan we (op basis van theorie en wetenschappelijk onderzoek) in op de rol van positieve en negatieve emoties en wat er gebeurt bij het optreden van (negatieve) emoties. Aan de hand van zelf-ingebrachte casussen onderzoeken we verschillende manieren waarop coachees hun emoties (kunnen) reguleren en wat de effecten daarvan zijn. Samen zullen we kijken hoe de coach hiermee aan de slag kan.
Karen van Dam is hoogleraar Arbeids- & Organisatiepsychologie aan de Open Universiteit en gediplomeerd docent Theaterdans. Na haar opleiding aan de Rotterdamse Dansacademie heeft ze in verschillende gezelschappen (oa Scapino Ballet) gedanst om vervolgens aan de Theaterschool Amsterdam moderne dans te doceren en aan de Universiteit van Amsterdam psychologie te studeren en promoveren. Vervolgens was ze werkzaam aan de Universiteit van Tilburg en nu aan de Open Universiteit. Haar onderzoek richt zich onder meer op adaptatie en emotieregulatie bij organisatieverandering en op duurzame inzetbaarheid. Ze was lid van de redacties van De Psycholoog en Gedrag & Organisatie, en is nauw betrokken bij de certificering van loopbaanprofessionals door het CMI. De laatste jaren heeft ze zich verdiept in Qigong en Taiji.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
23
Congresaanbieding Word LVSC lid en betaal voor de 2e helft van 2016 slechts €55,25 ipv €110,50. Géén aanmeldkosten (€15). Meld aan via de website met de code: dvdc2016
• Netwerk van
2300 professionals
• Kennisbank en
Tijdschrift voor Begeleidingskunde www.lvsc.eu/ kennisbank
• Beroepsregistratie
voor coaches* en supervisoren
* Meer informatie over de nieuwe registratie-eisen voor coaches vindt u op www.lvsc.eu /registercoach. Heeft u vragen? Bel dan naar 024-3662080 (ma, di, do) of mail naar
[email protected].
1 & 2 h c a B : l a Za
(Team) coachen op gelukkiger werken Sessie: (team) coachen op gelukkiger werken; hoe doe je dat nu in de praktijk? Gelukkig werken is een hype. Maar hoe breng je breng dit onderwerp op een praktische, nuchtere en inspirerende manier onder de aandacht bij medewerkers en managers zonder te vervallen tot de bekende interventies uit de positieve psychologie (dankbaarheid, zegeningen tellen, etc.)? Welke valkuilen moet je proberen te vermijden en hoe maak je de resultaten van jouw interventie helder voor jezelf en jouw opdrachtgever(s)? Met concrete voorbeelden uit de praktijk van o.a. het Amphia Ziekenhuis (verkozen tot best practice door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid). We kijken tijdens deze sessie ook naar het verschil tussen wat mensen denken dat bepalend is bij geluk en wat daadwerkelijk bepalend is. We zullen een aantal bekende mythes bespreken over Gelukkig Werken. Tijdens deze sessie wordt je ook zelf uitgedaagd na te denken over jouw eigen geluk in het werk.
Onno Hamburger is een ervaren coach en trainer. De afgelopen jaren heeft hij zijn eigen organisatie opgebouwd rond Gelukkig Werken. Daarnaast is hij auteur van het succesvolle boek Gelukkig Werken (in 2013 vertaald in het Engels). Verder verzorgt Onno opleidingen aan coaches die Gelukkig Werken (team) Coach willen worden. Sinds het begin van deze eeuw is hij bezig het thema “gelukkig Werken” concreet te maken zodat verschillende doelgroepen zoals verpleegkundigen, managers, juristen, consultants, en bestuurders er praktisch mee aan de slag kunnen. Waar mogelijk maakt hij gebruik van evidence based technieken uit de (positieve) psychologie. Hij ziet er naar uit om ook op dit congres zijn kennis en ervaring te delen met anderen zodat zij geluk en werk op een effectieve en duurzame manier kunnen inzetten.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
25
De NOBCO is Nederlands grootste organisatie van beroepscoaches Coaches kiezen voor de NOBCO omdat ze hun vak serieus nemen en de Ethische Gedragscode voor beroepscoaches graag onderschrijven. Daarnaast biedt de NOBCO een groot aantal voordelen.
De voordelen op een rij • Je eigen coachprofiel op de NOBCO-website en daardoor te vinden via de ‘Vind een Coach’ functie; • Toegang tot het speciale Intranet op de NOBCO-
De Nederlandse Orde van Beroepscoaches is dé beroeps organisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uit oefenen. De NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).
website vol met handige documenten voor de beroepspraktijk; • Gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen
Aansluiten
en NOBCO-workshops (t.w.v. € 95,- per landelijke
bij de NOBCO?
bijeenkomst en € 45,- per regionale bijeenkomst);
Doen!
• Gratis onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, het online evaluatie-instrument voor coachtrajecten (t.w.v. € 395,-); • Gratis en onbeperkt toegang tot de online database
Voor € 295 excl. BTW ben je aangesloten bij de NOBCO
van Coachlink.nl met de inhoud van meer dan
en kun je gebruikmaken
140 coachboeken (t.w.v. € 222,-);
van deze voordelen. Sluit je
• Lidmaatschap van de EMCC, de Europese Beroepsorganisatie voor coaches (European Mentoring & Coaching Council, t.w.v. € 150,-); • De mogelijkheid om het Europese keurmerk voor coaches (EIA) te behalen (de NOBCO is licentiehouder in Nederland); • Maandelijks het NOBCO e-Magazine, vol informatie over de nieuwste ontwikkelingen op ons vakgebied; • Mogelijkheid tot deelname in Intervisiegroepen en Vaksecties; • Forse korting op de collectieve (beroepsaansprakelijkheids)verzekeringen.
vandaag nog aan. Surf naar www.nobco.nl/aansluiten
dio 2 Zaal: Stu Coachen naar geluk in het dagelijks leven Sessie: Coachen naar geluk in het dagelijks leven Deze presentatie gaat in op de ‘broaden-and-build theory’ van Barbara Fredrickson waarbij de laatste stand van het wetenschappelijk onderzoek op dit terrein behandeld wordt. Vanuit het belang voor het ervaren van positieve emoties in het dagelijks leven wordt vervolgens een vertaling gemaakt naar de coachingspraktijk. Hierbij wordt de Experience Sampling Methodiek (ESM) naar voren geschoven. ESM brengt op een systematische en valide wijze ervaringen en belevingen in het dagelijks leven van de coachee in kaart en kan gezien worden als een vorm van zelfkwantificatie die plaatsvindt binnen de natuurlijke omgeving van de coachee. Voor zowel de coach als de coachee is dit een potentieel krachtige en unieke methode die niet alleen inzicht geeft in de mate waarin positief affect bij de coachee aanwezig is, maar ook handvatten geeft om mogelijke strategieën te ontwikkelen die leiden tot meer positief affect, meer geluk in het dagelijks leven van de coachee.
Dr. Nele Jacobs is universitair hoofddocent Levensloop-psychologie en dr. Sanne Peeters is universitair docent Levenslooppsychologie aan de Open Universiteit. De mastervariant Levenslooppsychologie leidt studenten op tot experts die mensen in alle levensfasen optimaal kunnen begeleiden. Geïnspireerd door de positieve psychologie ligt de nadruk daarbij op het bevorderen van welzijn en zelfrealisatie. Dr. Nele Jacobs doceert de mastercursus Psychodiagnostiek. Daarnaast heeft ze veel ervaring met de Experience Sampling Methode, die binnen de vakgroep Levenslooppsychologie wordt toegepast bij het bestuderen van een breed scala van psychologische fenomenen en processen in het dagelijks leven. Dr. Sanne Peeters doceert de mastercursus Coaching: een psychologisch perspectief. In deze cursus wordt coaching vanuit de psychologische wetenschap benaderd en wordt ingegaan op de meerwaarde van psychologische kennis in de coachingspraktijk. Haar belangstelling ligt bij onderzoek naar posttraumatische groei en veerkracht.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
27
“Met Noloc voel ik me nog sterker in mijn vak” Joyce Blok, Joy! Loopbaancoaching
Noloc erkend Loopbaanprofessional
• Up-to-date kennis via dé beroepsvereniging • Groeikansen via o.a. vakbijeenkomsten • Opstap naar Register Loopbaanprofessional • Voorsprong bij veel opdrachtgevers • Vakgenoten als sparringpartners
Loopbaanadvies | Outplacement | Beroepskeuzeadvies | Re-integratie | Carrièrecoaching
www.noloc.nl 28
Een streepje vóór dankzij Noloc erkenning.
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
h 4 Zaal: Bac Het hogere doel en geluk als succesfactor Sessie: Het hogere doel en geluk als succesfactor Als specialist op het gebied van marketing, branding en marketingcommunicatie heeft Guy van Liemt een interessante draai gegeven aan zijn carrière door vanuit een andere invalshoek te kijken naar marketing: Hoe kun je zingeving (een hoger doel, een purpose) en geluk inzetten als waardedrijvers van je organisatie? Hoe verhouden die twee zich tot elkaar en welke rol spelen waarden (values & principles) en ethiek daarin? Guy stelt dat steeds meer organisaties de kracht ontdekken van het hebben van een purpose; een hoger of zingevend doel, een why. Het hebben van een purpose wordt algemeen erkend als een belangrijke factor voor het geluk van mensen – als individu én als medewerker. En dus vragen steeds meer organisaties zich af wat het belang van een purpose voor hen is. Guy van Liemt is professional op dit gebied. Met purpose wordt een human purpose beyond profit bedoeld, maar in veel gevallen leidt het hebben van een purpose juist tot groter zakelijk succes. Het is het verschil tussen doel en gevolg. De economie en geluk: hoe krijg je bevlogenheid, passie, inspiratie bij je organisatie, bij de medewerkers, bij de klant en – of vooral – bij jezelf? Kun je als organisatie ook sturen op geluk en wat brengt dat dan? Het onderwerp is toenemend populair en Guy heeft er een bijzondere kijk op.
Guy van Liemt is bedrijfseconoom en specialist in marketing, branding en marketingcommunicatie, maar voegt de invalshoeken purpose en geluk toe. Na internationale stages bij Unilever en Shell heeft Guy in verschillende brand management posities bij Procter & Gamble gewerkt om daarna de stap naar het ondernemerschap te zetten. Guy werkt voor een deel als docent-trainer, adviseur en spreker en voor een deel als Executive Director bij de Erasmus Happiness Economics Research Organization (EHERO), het kennis- en onderzoekscentrum van de Erasmus Universiteit over geluk in een economische context.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
29
“
Denken en handelen vanuit een positief psychologisch perspectief? Praktijkleergang Coaching www.ou.nl/ praktijkleergangcoaching
30
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Zaal: Kernh em 3 Geluk op de weg van de held Sessie: Geluk op de weg van de held ‘Zij leefden nog lang en gelukkig…’ Ondanks deze bekende slotzin, is geluk in mythen en sprookjes vrijwel nooit een levensdoel. Eerder is er in deze oude verhalen de wijsheid te vinden dat mensen op hun levenspad bereid moeten zijn om het gelukkige, veilige leven achter zich te laten en op reis te gaan, het gevaar en de beproeving te trotseren en het vol te houden als het leven pijn doet en moeite kost. Dat betekent niet dat geluk geen plaats heeft op de weg van de held. In de eerste plaats is het geluk er in de vorm van de gelukkige samenloop van omstandigheden die de held verder helpen bij het volbrengen van zijn levenstaak. In de tweede plaats is er het diepe gevoel van geluk en dankbaarheid als hij zijn taak volbrengt en zo van betekenis blijkt te zijn voor de mensen om hem heen. In deze sessie zullen we aan de hand van een mythisch verhaal letterlijk op de weg van de held gaan wandelen en ontdekken hoe het grote verhaal uit de mythe raakt aan het kleine verhaal van ons eigen leven.
Dr. Michiel de Ronde is lector begeleidingskunde aan Hogeschool Rotterdam. Hij promoveerde cum laude op het proefschrift ‘Speelruimte voor ervaring en reflectie, een praktijkgericht onderzoek naar het gebruik van spel in begeleidingssituaties.’ Onder zijn hoofdredactie is het Tijdschrift voor Begeleidingskunde tot stand gekomen. Motto van waaruit Michiel de Ronde zijn leven leidt: eerst bewegen dan richting.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
31
EX
T
N
werkplezier
VE
R TE
groot
RO
RA VE
R TEN
Ik ervaar een
IN
T
EX
T
R TEN VE
tevreden
op mijn werk
RO
RA VE
RTEN
Ik ben erg
IN
T
Wanneer zijn we gelukkig op het werk? Uit ons laatste onderzoek blijkt dat een werkplek die aansluit op onze persoonlijkheid een grote bijdrage levert aan ons geluksgevoel. Bezoek stand 1 en ontvang gratis onze gids voor het creëren van een werkomgeving waar iedereen zich goed voelt. www.opp.com/nl
32
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Zaal: Kernh em 1 & 2
Verhalen maken gelukkig Sessie: Verhalen maken gelukkig We groeien op met verhalen, leven in verhalen en onthouden dingen beter door verhalen. Je zou kunnen zeggen dat verhalen in ons DNA zitten. Maar wist je dat verhalen bijdragen aan een goed, gezond – ja zelfs gelukkig leven? Tijdens deze interactieve lezing vertelt verhaalcoach en spreker Alexandra Smith over drie krachtige eigenschappen van verhalen: de verbindende factor, de gezondheidsfactor en de geluksfactor. Na de lezing ervaar je wat de waarde van verhalen is en zal je die altijd onthouden. Geen overbodige luxe, want verhalen voeden onze overlevingsinstinct.
Alexandra Smith is spreker, schrijver en verhaalcoach. Ze groeide op in het getto van Amsterdam. Op haar 26e ging ze zowel Nederlands als theaterwetenschap studeren. Beide studies voltooide ze, waarvan de laatste cum laude. Hierna richtte ze haar bedrijf Fabel op en ontwikkelde de Fabel-aanpak, die de verbindende kracht van verhalen toetst. Daarmee coachte ze veel auteurs, TEDx-sprekers en ondernemers. Alexandra weet hoe je iemand raakt met een persoonlijk verhaal. Haar autobiografisch boek 100 dagen dankbaarheid inspireerde vele zzp’ers in Nederland. Hierover gaf ze onlangs nog een TEDx-talk. Alexandra schrijft regelmatig columns en interviews voor o.a. nrc.next. Momenteel schrijft Alexandra haar derde boek dat over geluk gaat. Onlangs haalde ze haar certificaat The Science of Happiness van de University of Berkely.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
33
Op zoek naar relevante inhoud?
34
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
a Zaal: Eric
Werken met de familieziel Sessie: Werken met de familieziel Hoe kennis over je cultuur, je geschiedenis en je familie kan helpen in coaching In de jaren zeventig van de vorige eeuw keerden Nederlanders hun familie de rug toe. We wilden bevrijd worden van knellende banden en dwingende waarden. Maar nu is er weer volop aandacht voor families. En terecht. Families dragen immers wijsheid in zich die je kan helpen op je levenspad. In je familie en haar geschiedenis kun je steun vinden in moeilijke omstandigheden en in tijden van kwetsbaarheid. Maar hoe mobiliseer je deze familiewijsheid? Cruciaal is dat je inzicht krijgt in de manier waarop je familie is georganiseerd en op welke pijlers zij is opgetrokken. Wat is de geschiedenis van je familie, en welke heilige huisjes en tegelwijsheden draagt ze met zich mee? Wie hebben het gezag, wie bieden er steun en wie ontregelen de boel? Hoe heeft migratie de familie gedestabiliseerd? Zijn er geheimen en onvertelde verhalen en waar gaan die over? Wat zijn de krachten en sterke punten in je familie? Kortom, wat bezielt je familie? In deze sessie gaan we in op theorie en praktische aanwijzingen hoe je de familieziel kan inzetten in de coachpraktijk.
Kitlyn Tjin A Djie Kitlyn Tjin A Djie is transcultureel systeemtherapeut, coach en opleider. Als antwoord op het lineaire westerse witte individualistische denken ontwikkelde ze het model Beschermjassen dat uitgaat van de kracht van familie. Met Irene Zwaan schreef ze er verschillende boeken over. Beschermjassen wordt in Nederland inmiddels breed toegepast, niet alleen in de hulpverlening, maar in allerlei contexten waar ruimte voor diversiteit van belang is. Ze is eigenaar van Bureau Beschermjassen en biedt training, opleiding en intervisie aan professionals. Samen met begeleidingskundige Albert Meijerink ontwikkelde ze de opleiding Coachen in de Transitionele Ruimte. Ze is daarnaast verbonden als docent bij de Transfergroep in de Master Begeleidingskunde.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
35
Word jij: Senior Certified Coach? Modulair opleidingstraject tot RINO Senior Certified Coach, geaccrediteerd door de International Coach Federation (ICF)
www.rino.nl/coach|eerste module start 15 september
opleiding en inspiratie voor professionals in de GGZ 36
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
h 3 Zaal: Bac
Maak jezelf zichtbaar, herkenbaar én superaantrekkelijk Sessie: Maak jezelf zichtbaar, herkenbaar én superaantrekkelijk Vind je het lastig om jezelf kort en krachtig te presenteren? Zeg je steeds iets anders als je vertelt over wat je doet? Word je onvoldoende herkend als expert? Heb je nog steeds de teksten voor je website niet op orde? Houd je er niet van om jezelf te verkopen, maar wil je wél graag de juiste klanten aantrekken? Leer tijdens deze sessie hoe je jezelf op een ontspannen manier zichtbaar en herkenbaar maakt en hoe je aantrekkelijk wordt voor je doelgroep. Deze sessie is bedoeld voor coaches die worstelen met het profileren van zichzelf. Voor mensen die met mensen werken, met hart voor hun vak en innerlijke gedrevenheid. Voor professionele dienstverleners die hun ondernemerschap willen activeren om (nog meer) voldoening en plezier te vinden in hun dagelijkse praktijk.
Kiki Verbeek Kiki Verbeek is neerlandica, filosofe en theatermaker. Met haar succesvolle bedrijf en weblog GLASHELDERVERHAAL brengt ze trainers, coaches, adviseurs tot concrete, glasheldere profielteksten van hoge kwaliteit. Voor professionele dienstverleners die willen doen wat bij ze past en dat glashelder voor het voetlicht willen brengen.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
37
Games that matter
Inspirerende spellen voor Verkrijgbaar via www.gamesthatmatter.nl
gesprekken over het levenseinde, afscheid en verlies
Artikelen
Compassie als motor van geluk Ernst Bohlmeijer, Hester Trompetter, Marijke Schotanus-Dijkstra, Stans Drossaert
38
Gelukkig in een rolstoel? Hein Zegers
46
Het leven is ‘te wow’! Jikke de Ruiter
48
Just take the first step Marga Rijken
55
De mythe van het maakbare geluk Ando Rokx
62
Waarom iedereen luistert als je over seks praat Saskia Teppema
66
Dankzij eigenwaarde veerkracht in het dagelijks leven Sanne Peeters, Mayke Janssens, Johan Lataster, Nele Jacobs
70
Blijf zelf happy 78 Onno C. Hamburger
Onderzoek: Omgaan met dynamische werksituaties Karen van Dam
83
Spel in begeleidingssituaties Michiel de Ronde
89
Beschermjassen Irene Zwaan, Kitlyn Tjin A Djie
97
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
39
Compassie als motor van geluk
■ Ernst Bohlmeijer, Hester Trompetter, Marijke Schotanus-Dijkstra, Stans Drossaert
Compassie is een veelbelovend thema in de positieve psychologie, zo blijkt uit onderzoek. Er zijn goede aanwijzingen dat compassie bijdraagt aan geluk en floreren. Wat maakt compassie zo bepalend? Een bespreking van de twee belangrijke theoretische opvattingen, de bevindingen uit het onderzoek en de interventies die compassie kunnen versterken.
40
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
het verhogen van hun welbevinden Positieve psychologie is de wetenen een toename van het floreren schap van het floreren. Het is onder(Schotanus-Dijkstra et al., 2015). De zoek naar contexten –‒bijvoorbeeld deelnemers gingen aan de slag met organisaties, scholen, gezondheidspositieve emoties, bewustzijn en toezorg – waarbinnen mensen geluk passing van sterke kanten, optimisme, ervaren en tot bloei komen, en naar zelfcompaspersoonlijke sie, positieve kwaliteiten relaties, veeren vaardigEen misverstand is dat kracht en verheden (combondenheid. petenties) die positieve psychologie De resultaten bijdragen aan laten zien dat bloei. Zo is alleen over de interventie er aandacht in sterke mate voor de rol positieve zaken gaat bijdraagt aan van positieve het floreren emoties, van mensen (Schotanus-Dijkstra et al., sterke kanten, autonomie, motivatie ingediend). Direct na afloop van de en zingeving, verbondenheid en posiinterventie floreerde 29,9 procent van tieve relaties, optimisme en hoop (zie de mensen die de zelfhulpcursus volgBohlmeijer, Bolier, Westerhof & Walden, in tegenstelling tot 11,6 procent burg, 2014 voor een overzicht). van de mensen die op de wachtlijst Een misverstand is dat positieve psystonden. Dit effect bleef behouden chologie alleen over positieve zaken zes maanden na de voormeting, met gaat. Ze houdt zich ook bezig met hoe respectievelijk 31,4 en 11,6 procent we omgaan met lijden en tegenslag, florerende mensen (Schotanuswaarin competenties als compassie Dijkstra et al., ingediend). en veerkracht centraal staan. Je kunt je voorstellen dat we van al deze com- Dit onderzoek gaf ook een unieke mogelijkheid om te bekijken in welke petenties wel iets nodig hebben om onze weg te vinden in de complexe en mate de competenties uit de interventie bijdroegen aan de toename veeleisende maatschappij waarin we van welbevinden en bloei bij de nu leven. Maar welke van bovengedeelnemers. En wat bleek? Alle comnoemde competenties dragen nu het petenties dragen significant bij aan de meeste bij aan onze bloei? effecten, maar zelfcompassie springt eruit met als enige een groot effect Compassie springt eruit na drie en zes maanden follow-up. Bij de Universiteit Twente konden Kennelijk is compassie een kracht, we deze vraag beantwoorden in een een motor van floreren, het thema onderzoek waarin we mensen met van dit nummer van het Tijdschrift een verminderd welbevinden een voor Positieve Psychologie. Deze intesamenhangende interventie (Bohlressante bevinding verraste ons. Wat meijer & Hulsbergen, 2014) aanbomaakt zelfcompassie zo bepalend? In den. Deze interventie was gericht op
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
41
dit artikel formuleren we (tentatief) een antwoord. We bespreken eerst twee belangrijke theoretische opvattingen van compassie en in grote lijnen het onderzoek dat tot op heden is verricht. Vervolgens gaan we in op interventies die compassie kunnen versterken, om tot slot in te gaan op de vraag waarom compassie een motor is van geluk en floreren. Veelomvattend De Amerikaanse psychologe Kristen Neff heeft veel onderzoek gedaan naar zelfcompassie. Volgens Neff (2011) bestaat zelfcompassie uit drie componenten. De eerste is het vermogen om vriendelijk, mild en begripvol te zijn voor onszelf in plaats van kritisch en veroordelend. De tweede component is de ervaring van ‘gedeelde menselijkheid’. Lijden hoort bij het menselijk bestaan. Alle mensen krijgen te maken met lijden en we staan dus niet alleen in onze ervaringen. De derde component is ‘mindfulness’, het vermogen op te merken wat er is, zonder oordeel, in plaats van ervaringen te negeren of uit te vergroten. Neff (2011) benadrukt ook dat het belangrijk is om zelfcompassie te onderscheiden van zelfwaardering. Zelfwaardering is gebaseerd op een oordeel over hoe we ‘presteren’ in vergelijking met anderen. Zelfcompassie is eerder een basale ervaring dat we goed zijn zoals we zijn, met al onze kwetsbaarheden en kwaliteiten. Een andere voorloper in het onderzoek naar compassie is de Engelse psycholoog Paul Gilbert. Gilbert (2010) heeft een bredere opvatting van compassie en
42
DAG VAN DE COACH
onderscheidt verschillende vormen, zoals compassie voor jezelf, compassie voor anderen, en het ervaren van compassie van anderen voor onszelf. Volgens Gilbert (2014) omvat compassie de motivationele, emotionele, gedragsmatige en cognitieve competenties om enerzijds het lijden en de behoeftes van onszelf en anderen op te merken en toe te staan en anderzijds te reageren met vriendelijkheid, zorg en hulp om het lijden te verminderen. Hij baseert zijn opvattingen over compassie vooral op theorieën over en onderzoek naar evolutionaire processen. Diep geworteld in de opbouw van de hersenen zitten motivatiesystemen die we delen met dieren. Deze systemen zijn gericht op overleving: het verkrijgen van hulpbronnen en het beschermen tegen bedreigingen. Emoties vormen een gids bij deze motieven. Gilbert (2014) onderscheidt drie emotie-regulatiesystemen: een systeem gericht op het beschermen tegen bedreigingen, een systeem gericht op het verkrijgen van hulpbronnen en een systeem gericht op kalmte. Bij veel mensen zijn de eerste twee systemen overactief, wat op lange termijn bijdraagt aan lichamelijke en psychische klachten. Van extra belang zijn daarbij sociale motieven, door Gilbert sociale mentaliteiten genoemd. Voorbeelden van sociale motieven zijn zorg ontvangen, zorg geven, status in een groep, competitie en seksualiteit (Gilbert, 2014). Veel psychische problemen ontstaan door negatieve ervaringen in relaties met belangrijke anderen: hechtingsproblemen, vernedering, ontbreken van veiligheid
#DVDC16
en zorgzaamheid. Deze negatieve ervaringen kunnen dan leiden tot een onvermogen om zich veilig te voelen, overmatige schaamte- en schuldgevoelens, angst om buiten een groep te vallen of afgewezen te worden. Het ontwikkelen van compassie versterkt het systeem dat bijdraagt aan kalmering. Het geeft ons het vermogen om deze gevoelens en emoties te ervaren en toe te staan, maar compassie is ook het leren tot rust te komen en het leren ontwikkelen van zorgzaamheid en mildheid. Belangrijke voorspeller Naar compassie is de laatste jaren al veel onderzoek gedaan. Neff (2003) ontwikkelde een vragenlijst: de selfcompassion scale (SCS). De uitgebreide versie bestaat uit 26 vragen over de drie componenten van zelfcompassie; de verkorte versie (SCS-SF) uit twaalf vragen. De honderden onderzoeken die inmiddels zijn verricht met de SCS geven een vrij consistent beeld over de positieve effecten van zelfcompassie. Zo laat een metaanalyse van twintig studies zien dat een hogere mate van zelfcompassie in sterke mate samenhangt met minder angst, depressie en stress (MacBeth & Gumley, 2012). Andere onderzoeken
laten zien dat een hogere mate van zelfcompassie ook samenhangt met een hogere mate van bijvoorbeeld optimisme, dankbaarheid, wijsheid, welbevinden, betere coping en veerkracht en betere gezondheid (zie Smeets & Hulsbergen, 2014 of Barnard & Curry, 2011 voor een overzicht). In een onderzoek onder partners van mensen met kanker vonden Drossaert et al. (ingediend) dat zelfcompassie een belangrijke voorspeller was voor (minder) psychische klachten, zelfs nadat gecontroleerd was voor demografische en ziektegerelateerde variabelen (ziekteduur en prognose) en allerlei positieve psychologische variabelen, zoals veerkracht, een vaardigheid onder de knie hebben (mastery), posttraumatische groei, psychologische flexibiliteit en het vermijden van ervaringen. Dit impliceert dat zelfcompassie een unieke, onafhankelijke bijdrage kan leveren aan het welzijn van partners van kankerpatiënten. Gilbert ontwikkelde de Forms of Self-criticizing/Attacking and Self-reassurance Scale (FSCRS), een vijfpunts Likertschaal die drie componenten van (het ontbreken van) zelfcompassie meet: het gehate zelf, het inadequate
Ik wens je geluk toe #DVDC16
DAG VAN DE COACH
43
zelf en het gewaardeerde zelf (Gilbert et al., 2004). Onderzoek laat zien dat mensen met psychische problemen hoger scoren op de eerste twee dimensies en lager op de derde dimensie, dan mensen zonder psychische problemen (Castilho, Pinto-Gouveia & Gilbert, 2014). In Nederland vonden Trompetter et al. (ingediend) dat de Nederlandse versie van deze schaal betrouwbaar en bruikbaar is. Daarnaast vonden de onderzoekers dat een gebrek aan compassie onder andere samenhangt met een (gerapporteerde) hoge frequentie van dagelijkse stressoren en ergernissen (bijvoorbeeld discussies met partner of kind, te weinig tijd voor alle taken op een dag). Klassiek onderzoek heeft laten zien dat deze stressoren een zeer belangrijke voorspeller van onze ge-
zondheid zijn (Kanner & Coyne, 1981). Gilbert (2014) benadrukt ook het belang van motivatie bij compassie. Afhankelijk van de motivatie kunnen we empathie op verschillende wijzen inzetten (Zaki, 2015). Zo kunnen we empathisch en vol compassie zijn uit angst voor afwijzing (onderdanige compassie) of om er zelf beter van te worden. Dit is een andere motivatie dan wanneer we het welzijn van de ander voor ogen hebben. In een eerste verkennende studie met studenten vonden Gilbert en collega’s dat onderdanige compassie gerelateerd is aan schaamte en psychische klachten terwijl dit niet gold voor ‘oprechte’ compassie (Gilbert et al., ingediend). Bij dit alles moet worden opgemerkt dat het onderzoek vooral correlationeel van aard was: groepen mensen
Zelfcompassie is een basale ervaring dat we goed zijn zoals we zijn, met al onze kwetsbaarheden en kwaliteiten
44
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
wordt gevraagd om eenmalig een aantal vragenlijsten in te vullen. Dit betekent dat er nog weinig gezegd kan worden over causale verbanden: wat veroorzaakt nu precies wat? Interventies Compassie kan op verschillende manieren versterkt worden. Een veel toegepaste compassie-interventie is de zogenaamde vriendelijkheidsmeditatie. Dit zijn kortere of langere vormen van meditatie waarin het ontwikkelen van compassie en vriendelijkheid centraal staan. Een bekende specifieke interventie is de loving-kindness meditation (LKM, Salzberg, 1995). LKM bestaat meestal uit vier tot zes bijeenkomsten met een gestructureerde opbouw. De deelnemers leren gevoelens van liefde en zorgzaamheid op zichzelf te richten, deze gevoelens vervolgens te richten op dierbaren en naaste vrienden, en dit vervolgens uit te breiden naar kennissen, onbekenden en alle wezens op aarde. Vaak gebeurt dit door het memoreren van korte wensen en zinnen als ‘ik wens je geluk toe’, of ‘ik wens je wijsheid toe’. Een meta-analyse van 22 studies naar het effect van vriendelijkheidsmeditatie vond een middelmatig effect op depressieve klachten, mindfulness en zelfcompassie (Galante et al., 2014). Neff & Germer (2013) ontwikkelden het Mindful Self-Compassion programma (MSC). Dit programma kent een vergelijkbare structuur als andere mindfulness programma’s. Het bestaat uit acht bijeenkomsten van tweeënhalf uur met een tussentijdse retraite van een halve dag. In de bijeenkomsten komen thema’s
#DVDC16
aan bod als liefdevolle vriendelijkheid, het ontwikkelen van een innerlijke compassievolle stem, leven volgens je waarden, en moeilijke relaties transformeren. Een eerste effectonderzoek laat positieve resultaten zien op zelfcompassie, compassie voor anderen en verschillende psychische klachten (Neff & Germer, 2013). Smeets et al. (2015) boden in Nederland een verkorte drieweekse groepstraining zelfcompassietraining aan vrouwelijke studenten. Na afloop vertoonden de deelnemers significant meer mindfulness, zelfcompassie en optimisme dan studenten die een algemene timemanagementtraining ontvingen. Voor stemming en herhaaldelijk overdenken of herkauwen (rumineren) werden geen verschillen gevonden. Gilbert (2010) ontwikkelde de Compassion Focused Therapy (CFT) voor mensen met ernstige gevoelens van schuld en schaamte en een hoge mate van zelfkritiek. Later ontwikkelde hij de Compassion Mind Training (CMT), die bredere toepassingsmogelijkheden heeft (Gilbert, 2014). Meer dan bij het MSC programma wordt in CFT en CMT gebruik gemaakt van verbeeldingsoefeningen en worden de drie emotiesystemen gebruikt als kader voor compassietraining. De eerste kleine studies laten positieve effecten van CFT zien bij vooral klinische groepen (Mayhew & Gilbert, 2008; Gilbert & Proctor, 2006; Laithwaite et al., 2009). Op basis van het werk van Paul Gilbert zijn in Nederland twee programma’s ontwikkeld. Van den Brink en Koster (2012) ontwikkelden het Mindfulness-Based Compassionate Living programma (MBCL). Deze groepstraining bestaat
DAG VAN DE COACH
45
uit acht bijeenkomsten van tweeënhalf uur en is bedoeld als een aanvulling op bestaande mindfulnessprogramma’s (zie ook: van den Brink & Koster, 2014). Hulsbergen en Bohlmeijer (2015) ontwikkelden de (zelfhulp)methode Compassie als sleutel voor geluk voor mensen die last hebben van chronische stress, zelfkritiek, milde klachten of verminderd welbevinden. Dit laatste programma kan zonder eerdere ervaring met mindfulness doorlopen worden. Compassie en floreren Waarom is zelfcompassie een motor van geluk en floreren. Langs welke weg draagt meer compassie bij aan het tot bloei komen van mensen? We geven vijf mogelijke antwoorden. 1. De eerste bijdrage van compassie aan floreren is dat ze ons in staat stelt negatieve ervaringen te accepteren. Zelfcompassie doorbreekt de vermijding van de ervaring: de neiging om negatieve emoties en gedachten niet te willen ervaren. Ons leven komt minder in het teken te staan van strategieën om negatieve emoties en gedachten niet te ervaren. We worden psychologisch flexibeler en kunnen meer aandacht geven aan wat we belangrijk en waardevol vinden. Floreren is niet mogelijk zonder acceptatie van negatieve ervaringen. Dit wordt bevestigd door onderzoek dat laat zien dat zelfcompassie is gerelateerd aan minder vermijding (Barnard & Curry, 2011) en onderzoek dat laat zien dat een afname van de vermijdingservaring daadwer-
46
DAG VAN DE COACH
2.
3.
kelijk bedraagt aan floreren en geluk (Bohlmeijer et al., 2015; Fledderus et al., 2012). Een tweede bijdrage is dat zelfcompassie de intrinsieke motivatie vergroot. Zelfcompassie stimuleert persoonlijke groei omdat mensen minder bang worden om fouten te maken. Mensen ervaren minder angst voor afwijzing door anderen en zullen zich minder bezighouden met het vergelijken met anderen. Persoonlijke ontwikkeling wordt een proces waarin mensen vanuit een intrinsieke motivatie activiteiten uitvoeren. Een zelfkritische houding wordt getransformeerd naar liefdevol bijsturen. Bewijs voor deze tweede route naar floreren kan bijvoorbeeld worden gevonden in onderzoek naar zelfcompassie onder eerstejaarsstudenten (Hope et al., 2014) en vrouwelijke atleten (Ferguson et al., 2014). In de derde plaats leidt zelfcompassie tot meer positieve emoties. Door zelfcompassie worden we milder voor onszelf en anderen en stellen we ons meer open voor positieve ervaringen en complimenten. We krijgen oog voor (kleine) positieve gebeurtenissen. Deze toename van positieve emoties leidt er op korte termijn toe dat we creatiever worden en onze aandacht verbreden. Op langere termijn vergroot dit onze sociale en emotionele hulpbronnen (Fredrickson, 2011; Tugade, Fredrickson & Barrett, 2004). Deze derde route, via positieve emoties, wordt
#DVDC16
4.
5.
onder andere bevestigd in onderzoek naar liefdevolle vriendelijkheidsmeditatie als beoefening van zelfcompassie (Fredrickson et al., 2008). Een vierde bijdrage van zelfcompassie aan floreren is dat dit de ontwikkeling van positieve karaktereigenschappen (‘character strengths’) bevordert. Door invoelender te worden, ontwikkelen we karaktereigenschappen als moed, liefde en vergevingsgezindheid (Neff, 2011, Gilbert & Choden, 2013), ook wel ‘hart’kwaliteiten genoemd (Park & Peterson, 2004). Het ontwikkelen van positieve karaktereigenschappen wordt gezien als een belangrijke mogelijkheid om tot bloei te komen. De relatie tussen zelfcompassie en positieve karaktereigenschappen wordt bevestigd in eerste verkennende studies (o.a. Neff et al., 2007). Een laatste en vijfde bijdrage van compassie aan floreren verloopt via een toename van verbondenheid en positieve relaties. Zelfcompassie leidt ertoe dat we ons kwetsbaar durven opstellen tegenover anderen. Het besef van ‘common humanity’ haalt ons uit ons ervaren isolement. We komen in gesprek met andere mensen over gedeelde pijn. Dit verdiept relaties en contacten. Ook zullen we vanuit compassie meer oog krijgen voor de behoeftes van anderen en vaker overgaan tot vriendelijke acties voor anderen en compassievolle communicatie (Rosenberg, 2009; Bohlmeijer & Hulsbergen, 2014).
#DVDC16
Conclusie We concluderen dat compassie een veelbelovend thema is in de positieve psychologie. Er zijn goede aanwijzingen dat compassie bijdraagt aan geluk en floreren. Compassie lijkt zelfs zo belangrijk voor het welbevinden van mensen en samenlevingen dat wij ervoor pleiten om niet alleen aandacht te schenken aan compassie in de (geestelijke) gezondheidszorg als transdiagnostische factor, maar bijvoorbeeld ook in het basisonderwijs en in opleidingen voor beroepen in de gezondheidszorg. Er is nu meer onderzoek nodig naar de effecten van compassie-interventies en langetermijnonderzoek naar de verbanden tussen compassie, geluk en andere processen.■ Ernst Bohlmeijer, Hester Trompetter, Marijke Schotanus-Dijkstra, Stans Drossaert zijn als onderzoeker verbonden aan de Universiteit Twente. Daarnaast is Marijke SchotanusDijkstra werkzaam bij het Trimbosinstituut.
DAG VAN DE COACH
47
Gelukkig in een rolstoel? ■ Hein Zegers
48
‘Loterijwinnaars en mensen in een rolstoel zijn na een poosje weer vergelijkbaar gelukkig.’ In de pop psychology is dit verhaal wijdverbreid. Maar is het ook correct? Onderzoeksbronnen waarop verhalen als dit gestoeld zouden zijn, vertellen soms een heel ander verhaal. Daarom pleit ik voor betrokkenheid tussen onderzoeksbronnen en praktijkverhalen.
lijk zijn oorsprong in een populair TED-filmpje van Dan Gilbert uit 2004. Hierin gebruikte hij het beeld van de rolstoel hooguit om onze beperkte capaciteit te illustreren voor ‘affective forecasting’ - hoe slecht we ons geluk in de toekomst kunnen voorspellen. Maar het verhaal raakte vanzelf aan het rollen. Na tien miljoen views leidde het een eigen leven.
In menige presentatie over positieve psychologie zie je een rolstoel. Met het weetje dat loterijwinnaars en rolstoelgebruikers uiteindelijk even gelukkig zijn, ben je verzekerd van succes. Maar een succesvol weetje hoeft nog niet juist te zijn. Neem de talenknobbel. Mensen zouden op hun schedel een specifieke knobbel hebben, en als die groot is, heb je aanleg voor talen. In vroeger eeuwen, ten tijde van de frenologie (‘knobbelkunde’), was dit verhaal gemeengoed. Vandaag weten we dat het niet klopt. Een knobbel op je hoofd krijg je door tegen een deur aan te lopen, niet door aanleg voor talen. Het succes van het rolstoelverhaal in kringen van beoefenaren van de positieve psychologie vindt waarschijn-
We graven nog wat dieper. Het rolstoelverhaal van Dan Gilbert blijkt gebaseerd op een oude studie van Brickman et al. (1978). Het loont – zoals steeds – de moeite om in de oorspronkelijke studie te neuzen. Wat blijkt? De onderzoekers bevroegen slechts 29 slachtoffers van een ongeval. Slechts negentien vulden de vragenlijst volledig in. En hun gemiddeld geluk bleek lager: 2,96 op een schaal van 0 tot 5, versus 4,00 voor loterijwinnaars. Alleen het ‘voorspelde geluk’ in de toekomst lag ietsje hoger bij sommige slachtoffers van een ongeval – maar op basis hiervan is het ronduit verkeerd om te beweren dat rolstoelgebruikers na een poosje even gelukkig zijn als loterijwinnaars. Voer voor de Fabeltjeskrant.
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Dit wordt ook bevestigd in recenter onderzoek (Boyce et al., 2011). En Jaap Bressers, die op het Congres Positieve Psychologie 2015 vanuit zijn rolstoel een ijzersterke getuigenis bracht, kan dit beamen: hij heeft van zijn ongeval het beste proberen te maken, maar als-ie kon kiezen tussen wel of geen rolstoel, zou de keuze snel gemaakt zijn. Vandaar dit pleidooi: raadpleeg altijd de oorspronkelijke bronnen. Een pleidooi voor wederzijdse betrokkenheid tussen onderzoek en praktijk. En laat die betrokkenheid nu precies de missie zijn van dit Tijdschrift Positieve Psychologie. ■
#DVDC16
Hein Zegers is Belgiës positieve psychologie-pionier. Zijn doctoraat (UvH Universiteit Utrecht) gaat over eenvoud, welzijn en zin. Referenties •
•
Boyce. C. J., & Wood, A. M. (2011). Personality prior to disability determines adaptation: Agreeable individuals recover lost life satisfaction faster and more completely. Psychological Science, 22, 1397-1402. Brickman, P., Coates, D., & JanoffBulman, R. (1978). Lottery winners and accident victims: Is happiness relative? Journal of Personality and Social Psychology, 36, 917-927.
DAG VAN DE COACH
49
Het leven is ‘te wow’!
In gesprek met Dirk De Wachter © KU Leuven/Rob Stevens
50
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
■ Jikke de Ruiter
Alles is mogelijk; we kunnen succesvol zijn als we het maar genoeg willen. Het grote geluk wacht ons als we maar geloven in onszelf, onze unieke talenten ontwikkelen en in onze kracht komen. Dit is de mantra van onze tijd. Het zorgt voor een splitsing tussen degenen die het wel lukt om te voldoen aan dit mensbeeld, en degenen die buiten de boot vallen en hun geluksideaal moeten opgeven met alle gevolgen van dien. Dirk De Wachter vindt deze ‘losers’ in zijn wachtkamer en maakt zich grote zorgen over de gevolgen van onze ‘wow-cultuur’ die vraagt om een wow-mens, die wow-liefde kent, maar vaak leidt tot psychopathologie en eenzaamheid. Welke ontwikkelingen ziet u in onze samenleving? “Ik zie op het moment rijen wachtenden die bij mij op consultatie willen komen. De wachtlijsten zijn overal. Als men morgen het aantal psychiaters verdubbelt, hebben zij overmorgen weer veel te veel werk. De wereld psychiatriseert. Iedereen in die gelukkigheidsmaatschappij lijkt ongelukkiger dan ooit. We zijn jaloers, angstig, bang om te verliezen wat we hebben, en we zijn afgunstig op hen die nog meer hebben dan wij. Heel deze tijd is in eenzelvigheid ziek en dus denk ik: dat moeten we niet behandelen en daardoor versterken, maar dat moe-
#DVDC16
ten we te gronde durven te denken. Dat is een moeilijke boodschap. Maar aan het succes van mijn boek ‘Borderline times’ zie ik dat mensen erover na willen denken. Dat dit zo opgemerkt zou worden had ik nooit verwacht. Dat betekent dat er een nieuwe generatie is die denkt: die man heeft een punt, dit is niet goed, dit willen we niet meer. We weten nog niet goed hoe het wel zou moeten, maar we stellen onze manier van leven in ieder geval ter discussie.” “Die doorgeschoten cultuur van steeds meer – higher en higher they went, die ‘nooit-genoegcultuur’ – dat
DAG VAN DE COACH
51
en ziek moeten worden, maar dat zij samenhangt met ons economisch kunnen leven met tekorten die eigen systeem, die ons de voorbije jaren zijn aan het aardse leven.” zeer veel weelde en goeds heeft ge“Ik ben kritisch over hoe dit geluksbracht, die lijkt mij aan zijn grens te begrip nu ingevuld wordt: materieel raken. We hebben alles en toch moeen egocentrisch. Hoe kunnen we ten we consumeren: onze auto weg tevreden zijn met ons bestaan, dat doen die nog heel goed rijdt, om onze niet perfect is en bij momenten een economie te laten draaien. We moebeetje lastig is? Hoe kunnen we vrede ten onze goede broek wegdoen naar ervaren, terwijl we af en toe moeite de vintageshop en een nieuwe broek hebben met onze geliefden die niet kopen. Dit is een absurditeit aan het altijd doen wat wij gewenst hadworden. Die consumptiecultuur die den, en met onze kinderen die onze consumeert om te consumeren komt wensen op een niet altijd punt dat niet meer Onze wereld gaat te snel, waarmaken? Hoe houdbaar kunnen we is. Ook het moet wat trager content economen zijn met beginnen onze baas die allerlei loze praatjes dat te zien. Mijn vakgebied toont: verkoopt? Hoe kunnen we ingenomensen worden ziek van die cultuur men zijn met onze gezondheid die van steeds meer. Ik zie in die gelukssoms een beetje hapert ondanks cultuur waar iedereen steeds meer de geneeskunde die allerlei hemels gelukkiger wil zijn, dat daar meer en belooft, en met onze leeftijd die onmeer mensen buiten de boot vallen danks plastisch chirurgie zijn littekens en in hun ongeluk bij mij komen om toont na de jaren? Met al die dingen een ‘gelukspil’. Omdat ze depressief van het leven die onvermijdelijk zijn. zijn, burn-out en verslaafd zijn, moe Laten we toch eens leven. Loslaten zijn en niet meer kunnen. Wat een is denk ik het cruciale woord hier. paradox, in een cultuur die zo gelukWe moeten die ondenkbare drang kig is! Als men een vragenlijst in de bevolking afneemt dan zien we dat de naar een illusoir Hollywood-bestaan loslaten: een bestaan dat ons van mensen in Nederland nog meer dan jongs af aan via de tv en internet als in Vlaanderen, volgens henzelf de geeen model wordt aangepraat. Dat is lukkigsten van de wereld zijn. Prima, een consumptiemodel, waarvoor we daar kan ik niets op tegen hebben. allemaal moeten betalen. Die wereld, Maar tegelijkertijd zie ik in dezelfde die daarin doordramt is een illusie landen hoe burn-out en depressie en van maakbaarheid. Als je genoeg al die psychopathologische probleconsumeert en betaalt dan heb je het men booming zijn. Zouden we dan perfecte leven. Zo’n wereld moet wel niet beter een beetje minder gelukkig tegenvallen. Het is een resultante van zijn, zeg? Daar bedoel ik niet mee dat een kapitalistische neoliberale, memensen veel verdriet moeten hebben
52
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
ritocratische consumptiecultuur die ons de afgelopen 200 jaar veel heeft gebracht en waar we op gebied van cultuur, kunst, literatuur, maar nog belangrijker op gebied van solidariteit, sociaal systeem, onze zorg voor zwakkeren en zieken veel goeds hebben bereikt. Nog nooit in de geschiedenis zijn we zo solidair geweest als nu. Maar dat is heel broos, dat dreigt in elkaar te storten, dus mijn boodschap is: let op, denk na, wees niet zelfgenoegzaam.” “Men vindt mij soms een cultuurpessimist, omdat ik zo kritisch ben. Maar ik ben juist een cultuuroptimist, ik wil juist kritisch zijn om te behouden wat we hebben opgebouwd en wat goed is. Ik ben er ook van overtuigd dat dat kan. Maar als je zelfgenoegzaam achterover leunt en zegt: ‘Alles gaat toch goed, er is geen probleem, de restaurants zitten vol?’ Dan zeg ik: ‘Ja, maar kom eens in mijn ziekenhuis kijken naar al die mensen die daar liggen. Ga eens mee naar Gare du Nord in Brussel en kijk de daklozen daar eens liggen.’ Dat is ook deze wereld.” “Wat dreigt is een psychopathisering van de cultuur. De wereld splitst: er zijn winners en losers. Zij die gewetenloos, egocentrisch en over de rug van anderen succes hebben: de zogenaamde winners. Ik wens niet te leven in zo’n winnaarsmaatschappij evenals velen met mij. Ik wil in verbinding blijven met mensen die niet zo superslim zijn, wat minder sterk zijn, de mensen die talenten hebben op het gebied van kwetsbaarheid. De mensen die zeggen: ‘Ik kan geen 100 uur per week werken, dat is wat veel voor mij.’ Die
#DVDC16
wil ik in de boot houden. Maar we leven in een speedbootmaatschappij die altijd sneller gaat en waar de winnaars vooraan staan met het gezicht in de zon, de haren in de wind en hun blik op de horizon, genietend van het fantastisch leven. Ze zien niet hoe achter hun rug meer en meer mensen te water geraken; ze horen dat ook niet want het geruis van de zee en de wind maakt hen doof voor het leed. Over degenen die in het water vallen zegt de speedbootmaatschappij: ‘Spijtig, maar eigen schuld dikke bult, een tekort aan wilskracht en zelfsturing.’ Dit is gewoon absurd, als psychiater weet ik dat. Ik zit in een reddingsboot op zee en haal de mensen uit het water: ‘Kom hier, hier is een handdoek, maak u droog, hier is een boterham, eet.’ En met mijn kleine bootje roei ik dan verder. De speedboot zegt dan: ‘Maar psychiater, je gaat zo traag; onze boot gaat snel. Jullie zorg schiet zo tekort.’ En zo worden wij als psychiaters binnen de geneeskunde ook aangezien voor losers. Onze vrienden de plastisch chirurgen en de succesartsen, de cardiologen, die met hun technieken wonderbaarlijke resultaten behalen, zij kijken neer op ons psychiaters, die geen technieken hebben maar enkel psychologische beschouwingen tot onze beschikking hebben. Onze wereld gaat te snel, het moet wat trager. Wij zijn de kneusjes van de hedendaagse geneeskunde; een geneeskunde die zelf ziek is van triomfantelijkheid, van over de dood getilde goddelijkheid. Ik zie heel wat jonge mensen van allerlei achtergronden daar op een of andere manier over nadenken en zo moet elke generatie opnieuw de
DAG VAN DE COACH
53
wereld uitvinden. Ik ben daar niet pessimistisch over, maar ook niet naïef optimistisch. Het is mijn taak, en niet alleen van mij alstublieft, om daarop te wijzen. Het is een beetje hooghartig misschien dat ik dat zo zeg, maar zo bedoel ik dat absoluut niet. Bij lezingen in Nederland krijg ik wel eens de vraag hoe het komt dat de stem van de cultuurkritiek nu bij de therapeuten ligt. Waar zijn de filosofen, de sociologen, de antropologen en de andere cultuurcritici? Ze zijn blijkbaar verdoofd in een soort academisme, een soort van politiek correct denken.” “Mijn stelling is ook: tijden van economische crisis, onzekerheid en identiteitsproblematiek zijn gevaarlijk voor politieke structuren en grote leiders die op een autocratische manier regeren en stellen hoe het moet. ‘Volg mij, ik weet het.’ De geschiedenis heeft dat bij herhaling uitgewezen. Het is mijn taak om daar op zijn minst op te wijzen. Ik hoef daar verder niet apocalyptisch over te zijn, integendeel, maar wel te zeggen van kijk mensen, let op, denk goed na. Laat u niet uw kritische zin doodkloppen door een bubbelbadcultuur, een welnesscultuur, een pretparkcultuur, een verdovende genietingscultuur. Hanah Arendt zei dit een aantal decennia geleden ook. Zij en Levinas, wonderlijk genoeg beiden Joods en leerlingen van Heidegger die toch een paar vergissingen heeft begaan in de oorlog, behoren tot de grote denkers van deze tijd.” “Dit denken is voor mij altijd een relationele activiteit. Als ik zeg ‘denk
54
DAG VAN DE COACH
na’ dan veronderstelt dit altijd het toetsen van gedachten aan de ander. Dat hoeft niet altijd in gesprek, maar kan ook door te lezen. Denken is altijd toetsen. Hoe leert u iemand na te denken? Door in dialoog te gaan. Mijn therapeutisch werk is een dialogeren. De essentie daarvan in een hulpverlenend gesprek – dan komen we weer bij Levinas: de ander is zo radicaal anders – is dat de hulpverlener zijn cliënt niet moet maken tot een beeld van hemzelf of wat de maatschappij van hem verwacht, maar dat er altijd een fundamenteel respect is voor de ander als ander en dat die kloof gerespecteerd wordt. De ander niet tot le même maken, hetgeen haast onmogelijk is in de door de kapitalistische maatschappij geconstrueerde psychiatrie, omdat de psychiatrie is om het economisch systeem verder te doen denderen, zo laat Foucault ons weten. Alles wat afwijkt wordt psychiatrisch gelabeld en zo onschuldig gemaakt. Zo wordt op de lagere school een derde van de kinderen al van een etiket voorzien. Als iedereen psychiatrisch gelabeld wordt, dan moeten we het ook durven omdraaien: dan is ‘normaal’ zijn heel apart. Waar zijn we mee bezig? Dit is in mijn werk de essentie van de zaak: hoe kan ik respectvol zijn voor een mens met andere ideeën en ze dan wel in dialoog brengen en toetsen?” “We moeten accepteren dat we de ander nooit geheel zullen begrijpen, omdat hij radicaal anders is. En omdat we de afspiegeling zijn van iemand anders, zullen we onszelf ook niet ten gronde begrijpen. We lopen altijd tegen een soort van niet-weten.
#DVDC16
Daarom adviseer ik graag niet te veel. Ik heb graag dat mensen zelf hun pad zoeken, want de ander is zo anders. De beste therapie is die de mensen zelf doen. Hoe minder ik moet suggereren, hoe beter. Ik maak wel kaders en stel vragen: hoe bedoelt u dat? Ik hoop dat mijn vragen mensen zelf doen nadenken, maar soms zitten mensen zo vast, dat zij zonder suggesties niet verder komen. Dan zeg ik: ga dit weekend eens wandelen, ga naar de zee en doe uw schoenen uit en loop drie kilometer langs het strand met de foto van uw overleden moeder in uw borstzak en kijk maar eens welke gedachten dat gaat brengen. Maar ik heb nog liever dat mensen de volgende keer zeggen: ik heb dat niet gedaan, ik heb iets anders gedaan. ‘Therapy is a difference which makes the difference’, zegt Bateson. Dat is wat therapie moet doen: een verschil maken. Anders is een therapeutisch gesprek gelijk aan een cafébezoek of een gesprek met vrienden. De bedoeling is om vastgeroeste patronen en dingen die onvermijdelijk lijken, ergens toch een beetje los te zetten en de barsten te vinden.” Hoe kan coaching hierop aansluiten? “De coach moet leren van zijn klant. Luister naar mensen in nood, want zij tonen wat ons allemaal belangt. Zieke mensen en kwetsbare mensen voelen wat ons allen aangaat. Wees aandachtig voor de zieke mens, want hij toont u uw eigen ziekte die u niet meer weet. Een ziekte die door succes is gemaskeerd. Ik zeg ook altijd: dat boek ‘Borderline times’, dat gaat over mij. Ik ben ook een onwaarschijnlijk hardwerkend mens die doordramt,
#DVDC16
die zich overal wil manifesteren. Die heel erg in de tijd leeft. Ook moet de hulpverlening zich voldoende verbinden met de tijd. Het is een brug tussen de kairos en de chronos: de twee tijdsbelevingen van de oude Grieken. De chronos bepaalt ons: we moeten presteren, de deadlines halen, doelen bereiken. De kairos is onze eigen innerlijke tijd. We moeten een brug zien te slaan tussen deze twee. Ik vind niet dat alle bedrijfsleiders hun zaken moeten verkopen om in de Provence schapen te hoeden. We moeten in de wereld leven, met elkaar, en dat gaat over verbinding. Niet dissociëren, maar samen zoeken. Maak jezelf niet los van de wereld in een soort mystieke ruimte waar we wierook branden en een kleed aan hebben met sandalen en een lange baard… o jongens, we moeten in de wereld leven. Doe maar gewoon. Al die praatjes, ook wat ik hier vertel. Wat moet er gebeuren? Hele doodgewone dingen: zet vanavond eens de televisie uit en kijk wat er gebeurt. Hoe gewoner hoe interessanter.” “Zit je in een hulpverlenende rol, heb dan zicht op je eigen kwetsbaarheid en de kracht van de kwetsbaarheid van de hulpvragende; laat deze opborrelen, dat is heel de herstelbeweging. In de psychiatrie, waarin ik werk, heerst er de hoopvolle gedachte dat dingen nooit voor altijd zijn. De hoop is gelegen in dat alles altijd kan veranderen. ‘There is a crack in everything’, hoe groot de duisternis ook mag zijn. Er is altijd een mogelijkheid tot een barst, verandering, verschuiving. Alles kraakt altijd. We kunnen de sterren pas zien als het donker is. Het is in de
DAG VAN DE COACH
55
duisternis, als we het moeilijk hebben, verdrietig zijn, dat de schoonheid van het leven zich kan tonen. Dat is heel raar. Ik wens niemand misère toe, maar toch zie ik dat die misère toegang geeft tot schoonheid en nog veel belangrijker: tot verbinding. De liefde en de medemenselijkheid, de barmhartigheid toont zich in de moeilijke momenten. Samen op vakantie gaan naar het palmstrand, ik wens het iedereen toe, samen met cruises, luxe bediening en verwarmde zwembaden, maar de liefde toont zich pas echt als het wat moeilijker gaat. Ik ben een verdrietdokter. Veel mensen zeggen: wat een triest beroep toch, al die misère van mensen. Dat is waar, maar tegelijkertijd is het het mooiste beroep dat er bestaat, omdat ik ook zie
56
DAG VAN DE COACH
hoe mensen in de misère elkaar vasthouden, dragen, hoe mensen voor elkaar opkomen. De geschiedenis van de mensheid is een geschiedenis van oorlog, bloedvergieten, wreedaardigheid, verschrikking. Dat leren we zo op school. Maar daarnaast bestaat de kleine geschiedenis, van mensen die iets voor elkaar doen, tegen alle gezond verstand in: die hun leven laten voor een ander, die hun vijand verzorgen, die opkomen voor de naasten, voor mensen die ziek zijn. Dat is ook de mensheid. Deze tijd lijkt dit laatste niet zo erg te benadrukken.” ■ Jikke de Ruiter is communicatietrainer, coach en redactielid van het Tijdschrift voor Coaching. www.jikkederuiter.nl
#DVDC16
Positieve psychologie
Just take the first step
■ Marga Rijken
De aandacht van psychologen voor de gezonde mens en het goede leven is in de loop van de twintigste eeuw buiten beeld geraakt. De positieve psychologie heeft daar verandering in gebracht en sinds een jaar of vijftien neemt levenskunst weer een serieuze plek in. In de praktijk kun je werken met relevante noties uit de positieve psychologie: realiseren van je waarden vanuit je sterkten, in een positieve sfeer, met optimisme, geloof in eigen kunnen en hoop op geluk en vervulling. #DVDC16
DAG VAN DE COACH
57
Halverwege de jaren tachtig ben ik aan het werk gegaan als coach en consultant in het bedrijfsleven. Ik ontdekte al gauw dat mensen behoedzaam werden als ze ontdekten dat ik psycholoog ben. Ze maakten grapjes en creëerden afstand, waren duidelijk op hun hoede. Daar hadden ze misschien ook wel een beetje gelijk in. Ik ben opgeleid in de tweede helft van de twintigste eeuw en ik was vooral getraind in het ontdekken van afwijkingen en psychische problemen. In de loop van de twintigste eeuw had de psychologie haar scope verengd tot de ‘zieke’ mens en psychologen concentreerden zich op de negatieve emoties, kort samen te vatten als ‘boos’, ‘bang’ en ‘bedroefd’. De positieve emotie ‘blijdschap’ bleef geheel buiten beeld. De aandacht was gericht op het herstellen van de mentale gezondheid en het verlichten van het leed van mensen. Daar deden wij als coaches ons voordeel mee. Maar het verlichten van lijden resulteert niet automatisch in een gelukkiger leven. Het leidt in de beste gevallen tot een ‘nultoestand’ – een neutrale staat waarin je je leeg voelt. Een goed leven dat met plezier geleefd wordt, vraagt om heel andere kennis en gereedschap. Dat zien we ook als we om ons heen kijken. We leven in een tijd van overvloed en toch zijn veel mensen ongelukkig. Levenskunst is een vak apart en de psychologie neemt dat sinds een jaar of vijftien weer serieus. Dat hebben we te danken aan de positieve psychologie. Werken met je sterkten Martin Seligman is een van de grondleggers van de positieve psychologie.
58
DAG VAN DE COACH
Bij zijn aanvaarding van het presidentschap van de American Psychological Association in 1998 heeft hij zijn vakgenoten opgeroepen om weer aandacht te besteden aan de gezonde mens en het goede leven. Dat was in de loop van de twintigste eeuw geheel buiten beeld geraakt. De University of Pennsylvania gaf Seligman de middelen om zijn vakgroep Positieve Psychologie op te richten. Om een kader te creëren voor ‘een gezond en goed leven’, heeft hij de ‘antwoorden’ van de grote culturen van de wereld naast elkaar gelegd. Hij ontdekte zes kernwaarden die in alle culturen voorkomen: wijsheid en kennis, moed, liefde, rechtvaardigheid, matigheid en spiritualiteit. Seligman stelt dat dit klaarblijkelijk de universele waarden voor mensen zijn. Onder deze waarden groepeerde hij in totaal 24 persoonlijke karaktersterkten zoals creativiteit, humor, hoop, nieuwsgierigheid, leiderschap en vriendelijkheid. Deze karaktersterkten zijn meetbaar en verschillen per persoon. Je kunt aantonen dat je je gelukkiger voelt als je je persoonlijke sterkten een centrale plaats geeft in je leven (Seligman, 2004). Er zijn vele wegen naar een waardevol en gelukkig leven. De kernboodschap is dat je bouwt op je sterkten, dat je die ontwikkelt door ze in te zetten voor zaken die voor jou van waarde zijn en op die manier betekenis creëert voor jezelf en anderen. De beloofde uitkomst is dat je beter functioneert, dat je prestaties omhooggaan en dat je algemene gevoel van welbevinden groter wordt. Seligmans formule voor een gelukkig
#DVDC16
leven is de optelsom van plezier, verbondenheid en betekenis. Opvallend is dat de rol van plezier veel kleiner is dan je zou denken. Die valt in het niet bij gevoelens van verbondenheid en van betekenis. Seligman (2013) noemt plezier “de kers op de taart van een verbonden en betekenisvol leven”.
dat verandering mogelijk is. Zonder die hoop komt er geen actie. ‘Als je maar wilt’, zeggen we tegen elkaar. Om iets echt te willen, heb je hoop nodig. Hoop zorgt voor actiebereidheid. Je moet ergens hoop uit kunnen putten, voordat je je leven op zijn kop gaat zetten.
Vertrouwen, optimisme, geloof in eigen kunnen en hoop Hoe kunnen wij hieraan werken met onze cliënten? Daar is in de eerste plaats vertrouwen voor nodig. Uit onze coachpraktijk weten we al lang dat de ‘klik’ een noodzakelijke voorwaarde is om een coachingsrelatie te beginnen. Onveilige situaties zetten mensen in de overlevingsstand en er kan dan niet gewerkt worden aan ontwikkelvragen (Crommelin, z.d.). Als we ons vertrouwd en enigszins plezierig voelen, kunnen we flexibel zijn in ons denken en oplossingen vinden voor onze eigen problemen (Isen, 1987; Isen, 1999).
Perspectiefverschuiving als bron van hoop Aan de hand van een aanpak uit mijn coachingspraktijk wil ik laten zien hoe je kunt werken met vertrouwen, optimisme, geloof in eigen kunnen en hoop. Ik gebruik graag humor en spel. Want net als kinderen leren wij in ons spel. In het ‘alsof’, waar we onbelast kunnen onderzoeken en uitproberen wat we willen en wat we waard zijn. Ik heb in mijn werk veel aan mijn scholing als psychodramaturg en co-active coach; stromingen waarin vertrouwen, optimisme, geloof in eigen kunnen en hoop op een actieve en speels wijze worden aangeboord.
Het is vervolgens ons vakmanschap waarmee we onze cliënten naar verrassende en nieuwe plekken brengen, waar ze met vertrouwen en plezier kunnen zoeken naar antwoorden op hun vragen en problemen. We voeden hun nieuwsgierigheid naar wat er allemaal mogelijk is. We versterken het optimisme en het geloof in eigen kunnen. We laten de hoop groeien dat verlangens gerealiseerd kunnen worden. Hoop is de gemeenschappelijke factor in alle succesvolle trajecten (Frank, 1991). Optimisme en geloof in eigen kunnen zijn vaardigheden die je kunt leren en kunt ontwikkelen (Bandura, 1986). Ze voeden de hoop
Regelmatig komt een cliënt binnen die volledig is vastgelopen in een situatie; hij voelt zich gevangen en ziet geen uitweg. Negatieve gevoelens overheersen, optimisme en geloof in eigen kunnen zijn ver te zoeken en er is weinig hoop op verbetering. Dit perspectief is zo overheersend dat het lijkt alsof niets meer mogelijk is. Ik leer mijn cliënten al vroeg dat dit zo lijkt, maar niet zo is. Vergelijk het met een voorval op straat, waar tien mensen naar staan te kijken. Geen van hun verhalen zal hetzelfde zijn. Naast het perspectief waarin de cliënt nu gevangen zit, bestaan er andere, waarin de uitweg verstopt zit. Die
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
59
het beste kan helpen bij het oplossen van het probleem. Bij een cliënt met een passie voor auto’s, boorden we een wereld van mogelijkheden aan toen we het perspectief van de ‘foute Datsun Cherry’ uitdiepten. Vanuit dat perspectief kon hij relaxed met vrouw en kinderen We beginnen met het actuele perspectief en daarbij zet ik alle zintuigen door de wereld rijden, lak hebbend aan de burgerlijke moraal en genieopen. Ik laat vertellen, vraag naar tend van waar het leven hem bracht. de ervaring en het gevoel, laat de lichaamstaal verwoorden en ten slotte In de speelse en ontspannen sfeer die in de loop van de sessie was gegroeid vraag ik naar een metafoor, die alles kon hij vervolgens creatief brainstorhet beste samenvat. Dat kan van alles men over de mogelijkheden die hij zijn, zoals ‘gevangen in een cocon van vanuit taaie dit perdraden’, Seligmans formule spectief ‘op zag om hoge voor een gelukkig leven uit zijn hakken impasse in de is de optelsom van plezier, te kobergen’ men. Hij of ‘ververbondenheid en zag en dwaald voelde in een betekenis dat hij dorre meer woeskeuzes had dan hij zich had gerealitijn’. Vervolgens bekijken we diezelfde seerd. Deze ervaring ging veel verder situatie vanuit een aantal andere perspectieven. Dat doen we fysiek, we dan de cognitieve vaststelling ervan. Hij wist het niet alleen ‘met zijn lopen letterlijk om het verhaal heen hoofd’, maar hij herkende het met en kijken steeds vanuit een andere positie. Ik gebruik mijn kennis van wat elke vezel van zijn lichaam en geest. al eerder aan de orde is geweest en Hoop creëert actiebereidheid dan bij voorkeur situaties waarin mijn Als deze ruimte geschapen is, kun cliënt krachtig en sterk in het leven je veranderen. Je hebt gevoeld wat stond. Ik breng graag verrassende en je waard bent en waar je op kunt speelse perspectieven in en nodig vertrouwen. Je hebt ook gevoeld wat mijn cliënt uit om die zelf ook in te je wilt, je hebt jezelf in de toekomst brengen. Samen zoeken we naar ten geprojecteerd – het is nog onzeker minste drie perspectieven die energie en het ligt in het verschiet, maar je en kracht geven, waardoor mijn cliënt verwacht dat het realiteit wordt. Deze gaat stralen. Vervolgens laat ik het hoop creëert de actiebereidheid om perspectief kiezen dat gevoelsmatig ziet hij nog niet, maar hij kan er wel naar op zoek gaan. Daarvoor gaan we spelen met verschillende perspectieven. Spel is belangrijk, omdat hierin de vrije ruimte ontstaat waarin alles mogelijk is.
60
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
je te committeren aan nieuwe keuzen én aan het afscheid nemen van oude beperkende gewoonten en patronen. Beide zijn noodzakelijk. Je zegt ‘ja’ tegen iets nieuws en om dat te integreren zul je bewust ‘nee’ moeten gaan zeggen tegen dat wat je ‘in de oude groef’ houdt. Uit de vele mogelijkheden die mijn cliënt ontdekte in het perspectief van de ‘foute auto’, koos hij voor een leven met meer vrijheid en onzekerheid. Hij besloot om het avontuur in zijn werk weer op te gaan zoeken. Daarvoor moest hij afscheid nemen van zijn behoefte aan zekerheid en ook ingaan tegen de overheersende overtuiging in zijn familie dat zekerheid voor alles gaat. Toen hij deze keuze gemaakt had ging het vervolgens verrassend snel. Binnen veertien dagen had hij zich ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, stond zijn website in de steigers en had hij een opdracht binnen waar hij direct mee kon beginnen.
het nieuwe geleidelijk aan geïntegreerd en zo werk je stap voor stap aan een gelukkig leven, waarin je je sterkten inzet voor zaken die voor jou van waarde zijn om zo betekenis te creëren voor jezelf en anderen. ■
Met vertrouwen stappen zetten Mijn ervaring is dat deze aanpak vaak leidt tot een heldere, nieuwe keuze die met vertrouwen gemaakt wordt. Ik werk vanuit de overtuiging dat mensen van nature creatief en vindingrijk zijn en tegen een stootje kunnen. In de coachingsrelatie breng je je cliënt naar plaatsen waar ze kunnen zoeken naar antwoorden op de vragen waar het leven ze voor plaatst. Je versterkt het optimisme en het geloof in eigen kunnen en je voedt de hoop dat ze hun situatie kunnen veranderen. Op dit stevige fundament zetten mensen hun stappen met vertrouwen en vaak helpt het toeval dan ook een handje mee. Daarmee wordt
•
#DVDC16
“Take the first step in faith. You don’t have to see the whole staircase, Just take the first step.” Martin Luther King jr Marga Rijken is NIP geregistreerd arbeids- en organisatiepsycholoog en ICF geregistreerd professional coach, www.margarijken.nl. Zij werkt sinds 1986 in het bedrijfsleven als coach en consultant. Daarnaast heeft zij een praktijk voor co-active coaching en is zij als supervisor verbonden aan het MMS Worldwide Institute voor coach training. Referenties
•
•
•
Crommelin, R. (z.d.). Ons brein. Blog, geraadpleegd op 15 oktober 2014, van http://humangivensnederland.nl/ blog/ons-brein Seligman, M.E.P. (2004). Authentic Happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. New York: Free Press Seligman, M.E.P. (2013). The new era of positive psychology. [Tedtalk] Geraadpleegd 15 oktober 2014, van https://www.youtube.com/ watch?v=5CpLEOO5oyo Snyder, C.R., & Lopez, S.J. (2007). Positive Psycholog: The scientific and practical explorations of human strength. Thousand Oaks, California: Sage
DAG VAN DE COACH
61
Intuïtief Coachen Intensive
Slaat een brug tussen Oosterse en Westerse vaardigheden Verdiepende coachopleiding voor (team)leiders, coaches, begeleiders Versterkt intuïtie en vrije ruimte Bewustzijn van eigen energiepatronen die de coachrelatie beïnvloeden Ervaringsgericht leren Direct toepasbaar in de werkomgeving NOBCO geaccrediteerde opleiding / 40 PE punten
IMC Mensontwikkeling biedt professionele, mensgerichte opleidingen met een eigentijdse kijk op leiderschap, coaching en communicatie. Uniek in onze aanpak is de combinatie van Westerse en Oosterse denkwijzen, waarmee we een brug slaan tussen hoofd en hart en op een dieper niveau beweging creëren.
www.mensontwikkeling.nl
Intuïtief, Methodisch en Diepgaand coachen Coachen naar Zelfvertrouwen
Geaccrediteerde bijscholing voor coaches die écht een laag dieper willen werken.
Beroepsopleiding tot Eclectisch Coach Communicatie en Sociale Gedragsstijlen
De mythe van het maakbare geluk
■ Ando Rokx
We leven in een tijd waarin de honger naar zingeving en spiritualiteit niet te stillen lijkt. Tijdschriften, boeken, trainingen, opleidingen, therapieën, workshops; aanbod en vraag zijn ongekend en blijven groeien. Op weg naar geluk, op weg naar een leven vol succes, innerlijk evenwicht, een gelukkig liefdesleven, volmaakt ouderschap en een flitsende carrière. Geluk en succes zijn maakbaar; als je maar wilt, als je maar goed genoeg je best doet. En natuurlijk, het leven is een proces van groei en ontwikkeling. En natuurlijk maakt het uit of je je best doet. 64
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Het leven is echter ook een proces van verlies en afbraak. De tijd tikt voort; ons lichaam laat ons soms in de steek, liefdes stoppen, gezinnen vallen uit elkaar, we verliezen vriendschappen, we begraven mensen die ons dierbaar zijn. We worden geconfronteerd met financiële tegenslagen, die flitsende inspirerende werkomgeving verandert soms in een wespennest of een doodlopende straat. Wist u dat bijna de helft van alle volwassen Nederlanders volgens Graaf et al. (2010) op enig moment in hun leven een serieuze psychische stoornis ontwikkelen? Wist u dat er in Nederland jaarlijks 94.000 suïcidepogingen plaatsvinden (Romijn & Bool, 2010)? Dit gaat echt niet alleen over ‘patiënten’; deze aantallen betreffen ook uw collega’s en vrienden, uw familieleden, uw geliefde, of natuurlijk uzelf. En dan praten we hier nog niet over de gewone huis-tuin-en-keukenellende die we regelmatig op onze paden tegenkomen. Denk bijvoorbeeld aan gedoe op uw werk of de terugkerende conflicten met uw partner of kinderen. Het is kortom niet altijd feest en hoe graag we het ook zouden willen, we hebben veel minder invloed dan we vaak geloven. Illusie Tja, zal best allemaal, maar wat moet je met deze pessimistische berichten? De paradox is dat erkenning en aanvaarding van de pijn die het leven soms doet, helpt om te voorkomen dat die pijn ons hele bestaan gaat bepalen. We zijn behept met een briljant brein dat voortdurend op zoek is naar verklaringen en oplossingen voor de moeilijkheden die we tegenkomen.
#DVDC16
De jongens in onze bovenkamer willen geen pijn, willen geen tegenslagen; ze geven ons voortdurend de illusie dat alles kan worden voorkomen of kan worden opgelost. En dus wringen we ons in alle mogelijke bochten om niet stil te hoeven staan bij de pijnlijke gevoelens en gedachten die zich, ongevraagd en ongewenst, onvermijdelijk van tijd tot tijd aandienen. Piekeren, situaties uit de weg gaan, afstand bewaren, slepende conflicten blijven voeden, onszelf en anderen voortdurend beoordelen en veroordelen. Drank, drugs, pillen, seks! De mogelijkheden om te ontsnappen aan je eigen beleving zijn oneindig. Ze werken, zeker. Vaak werken ze echter maar kort en leveren ze nogal eens nieuwe problemen op. Bovendien dreigen ze vaak te leiden tot gedrag dat totaal niet in overeenstemming is met wie je wilt zijn of van waarde vindt in je bestaan. Het voorkomen of bestrijden van vervelende gevoelens en gedachten gaat meer dan eens ten koste van de doelen en waarden die je nastreeft. Mythe Aanvaarding en erkenning zijn echter geen simpele opdrachten. Onze bovenkamer slaat ons voortdurend om de oren met regels en oordelen. Opvattingen over hoe alles zou moeten zijn, hoe we zelf zouden moeten zijn, hoe de wereld om ons heen zou moeten zijn. Ze zijn vaak zo hardnekkig en dwingend, dat we het zicht verliezen op wat er feitelijk op dit moment gaande is in ons leven. Het is een hele kunst om je bewust te worden van al die concepten die je blik vertroebelen en het is al helemaal geen sinecure
DAG VAN DE COACH
65
om tot het inzicht te komen dat ze een hoop onzin verkondigen en er afstand van te nemen. Maar wat doet er nu werkelijk toe in je bestaan? Wat maakt al die tijd en energie die je op al die verschillende levensvlakken besteedt de moeite waard? Wat zijn de momenten dat je voelt dat het klopt wat er in je leven gebeurt, of juist ook, wat zijn de momenten dat je hele systeem protesteert, omdat de gebeurtenissen om je heen zo in tegenspraak zijn met waar je voor wilt staan en waar je in gelooft? Het klinkt wellicht wat hoogdravend, maar gegeven het feit dat onze tijd beperkt is en gegeven het feit dat we slechts tot op zekere hoogte invloed hebben op ons bestaan, is het essentieel om je van tijd tot tijd af te vragen waar je in vredesnaam mee bezig bent. Of je werkelijk handelt op een manier die recht doet aan wie je wilt zijn en aan hoe je je leven wilt vormgeven. Dat lukt nooit zonder angst, twijfel en verdriet. Je kunt niet liefhebben zonder de angst om de ander te verliezen te kennen, je kunt geen goede ouder zijn zonder de angst om tekort te schieten te kennen, je kunt geen succes hebben zonder de angst om te falen te kennen. Het is geen gemakkelijke boodschap en ook zeker geen boodschap waar onze klanten meteen enthousiast van worden. We bewijzen ons zelf en de ander echter geen dienst door de mythe van het maakbare geluk te voeden met de zoveelste wondertheorie. Sleutel Het goede nieuws is dat mensen feitelijk onderling niet zo heel verschillend
66
DAG VAN DE COACH
zijn. We worstelen allemaal op dezelfde manier met dezelfde kwesties. Behalve dat dit een geruststellende gedachte is, betekent het ook dat een open en gelijkwaardige relatie vaak al genoeg is om tot een betekenisvolle interactie te komen. Het vraagt om mildheid ten aanzien van de emotionele worsteling, maar ook om een confronterende houding ten aanzien van disfunctioneel gedrag. Niets kan lukken als het niet mag mislukken. Wie hier meer over wil weten, raad ik aan zich verder te verdiepen in Acceptance en Commitment Therapie. ACT is een relatief nieuwe ontwikkeling binnen de cognitieve gedragstherapie die erkenning en aanvaarding van de pijntjes en pijnen van het leven als sleutel ziet tot gedragsverandering in dienst van bevrijding en zelfverwezenlijking. Geen simpele boodschap, geen eenvoudige trucjes, maar wel een perspectief dat recht probeert te doen aan de werkelijkheid van het alledaagse leven. Als het moet met de poten in de spreekwoordelijke modder! ■ Ando Rokx is klinisch psycholoog/psychotherapeut. Hij is als behandelaar werkzaam geweest in diverse sectoren van de ggz. Hij schrijft artikelen, geeft lezingen en workshops en organiseert (inter)nationale symposia en congressen over ACT. Tevens werkte hij mee aan de televisieprogramma’s ‘De Rode Kamer’ en ‘Uit de Kast’ van de KRO. In 2011 verscheen zijn boek ‘Het leven is geen feest: De mythe van het maakbare geluk’.
#DVDC16
Niets kan lukken als het niet mag mislukken Literatuur •
•
Graaf, R. de, Have, M. ten, & Dorsselaer, S. van (2010). Nemesis -2: De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. Utrecht: Trimbosinstituut. Romijn, G., & Bool, M. (2010). Regionale aanpak van suïcidepreventie: Een kader voor opzet en voorbeelden. Utrecht: Trimbos-instituut.
#DVDC16
One Minute Fly As its name is already telling, the One Minute Fly has got a very limited lifespan. One minute in which it wants to experience everything that makes life worth living... http://www.youtube.com watch?v=6Wf8yEb1cwY
DAG VAN DE COACH
67
Waarom iedereen luistert als je over seks praat & 10 andere manieren om jezelf krachtig te profileren Kiki Verbeek Oktober 2014 Uitgeverij Thema ISBN 978 90 587 1935 5 ■ Saskia Teppema
De Amsterdamse filosofe en neerlandica Kiki Verbeek heeft, met haar meer dan twintigjarige ervaring als denker en schrijver, een handboek voor zelfstandige trainers, coaches en adviseurs gelanceerd. Van een zzp’er voor zzp’ers. De titel is prikkelend en wellicht verwarrend, want het gaat niet over het belangrijkste woord daarin: seks. Het boek gaat wel over liefde. Namelijk hoe je de liefde voor je vak in de markt zet. Dat is eigenlijk de ongeschreven ondertitel, omdat Verbeek los van alle tips en voorbeelden uitgaat van de liefde voor het vak. Het vak van het begeleiden van mensen. Zelf zegt ze over haar boek dat je over jezelf en je bedrijf net zo kunt leren praten als over seks. Met dezelfde
68
DAG VAN DE COACH
aantrekkingskracht en dezelfde impact. En met dit boek gaat ze de zzp’er daarbij helpen. De eerste klap is de daalder al meteen waard, want met deze titel verkoopt het boek waarschijnlijk beter dan wanneer ze ervoor had gekozen de tekst uit de rode cirkel als titel te gebruiken. Eerste punt gemaakt. Wel biedt ze in het boek haar excuus aan dat ze de lezer op het verkeerde been zet. Kiki Verbeek laat zien dat het kan lukken om als zzp’er geld te verdienen door je te profileren. Het boek is breed opgezet, mooie bladspiegel en met in het oog springende en toch bescheiden kleuren aan het begin van ieder hoofdstuk. Het papier ruikt lekker; ook niet onbelangrijk. Het is me echter niet duidelijk wat de betekenis is van de foto’s, waar ze, zoals ze zegt, heel blij mee is.
#DVDC16
Glashelder verhaal Ik behoor tot haar doelgroep en ik volg haar al een tijdje via haar nieuwsbrief. Ook daarin steeds glasheldere teksten, blogs en voorbeelden waarbij ze bij alles refereert aan haar eigen motto: een glashelder verhaal. Die woorden komen steeds weer terug, zodat ik niet aan Kiki kan denken zonder dat motto. De congruentie hiervan is een van de speerpunten die ze ook aan haar doelgroep, andere zzp’ers, wil leren. Verbeek kent haar doelgroep door en door. Ze weet dat zzp’ers creatievelingen zijn, dat ze van veel markten thuis zijn en dat ze veel in huis hebben. Maar ook zij zijn onderhevig aan de wetten van de marketing: wie ben je, wat doe je, voor wie, waarom en hoe. Kortom: waarvoor kom je je bed uit. Daar begint je bedrijfsboodschap en je ondernemersstatement. Het klinkt heel eenvoudig, maar het is toch voor velen niet zo makkelijk. Praktische oefeningen Het boek zit vol met praktische oefeningen, die worden geïllustreerd met sprekende en gevarieerde voorbeelden van collega’s. Bovendien voelt het maken van de opdrachten niet echt als hard werken, omdat Verbeek een vriendelijke en vertrouwenwekkende stijl van schrijven heeft. Nergens krijg ik het gevoel dat ik dat niet zou kunnen. Sterker nog: als ik gewoon doe wat zij me opdraagt gaat het me door veel oefenen ab-so-luut lukken. De waarschuwing aan het begin van het boek, herken ik: “Het is mogelijk
#DVDC16
dat je vastloopt!” Nadat ik een stuk of tien bedrijfsboodschappen heb geschreven, die ik alle best wel goed vind, begint er een ander proces op gang te komen. Dat schrijven lukt al wel, maar goed denken is nog maar de vraag en zeker denken over mezelf en mijn aanbod. Tja... waar ben ik nu precies van? Keuzes maken Een van de moeilijkste dingen voor de populatie creatieve zzp’ers is kiezen. Wat zet iemand, die van alles in huis heeft, nu in de etalage. Verbeek is terecht behoorlijk drammerig als het daarom gaat. Ik verplaats me even in de klant als ik met diens ogen langs een etalage loop waar een hele santenkraam ligt uitgestald. Inderdaad: dan loop ik door. Als er één mooi ding ligt, dan trekt dat mijn aandacht. “Wie niet kiest, verliest,” zegt Verbeek. Dus om die boodschap kan ik niet heen. Kiezen voor mijn ‘product’ en kiezen voor mijn doelgroep. Ik weet dat eigenlijk al lang. Maar ook ik heb last van saboteurs en andere innerlijke stemmen, die me van het rechte marketingpad af dreigen te brengen. Ik behoor tot de groep die misschien wel bij haar in training moet, omdat er zoveel leuk is en er is zo’n groot netwerk en nog meer van dat soort smoezen. Verbeek brengt haar lessen gelukkig zelf in praktijk: in alle hoofdstukken is ze zelf zichtbaar aanwezig, te beginnen met een duidelijk product en een heldere doelgroep. Zij profileert zich dan ook in haar werk en met dit boek als dé expert. Behalve vertrouwen biedt ze ook troost aan degenen die denken dat het nooit gaat lukken.
DAG VAN DE COACH
69
Ontdek je Next Step Vraag het nieuwste SvC magazine aan 2016/2017
Wees er snel bij!
030 303 52 71 | schoolvoorcoaching.nl
Omdat de zzp’ers voor wie dit boek is bedoeld met mensen werken, zal er altijd werk zijn. Want mensen hebben nu eenmaal altijd behoeften. Dus aan klandizie zal het nooit ontbreken. De kunst is, ja het is werkelijk een kunst, om precies die mensen te bereiken met datgene wat jij het liefste doet. Wat dat ook is. Dan ben je geloofwaardig en overtuigend en wat word je daarvan? Precies: superaantrekkelijk. Jezelf profileren als zzp’er Verbeek beschrijft tien manieren om jezelf te profileren. Het is een beproefd recept dat er behoorlijk strak uitziet. Het is een logische indeling van het soort teksten dat je als heus bedrijf nodig hebt. In de eerste drie opdrachten gaat het om de keuze, de focus. Vervolgens komt de vraag om je grondig te verdiepen in de klant: van welke vragen ligt hij wakker en hoe ga jij dat als expert aanvliegen? Dan het achtergrondverhaal, liefst ook bevlogen. Een verhaal waarin jij door het papier heen tevoorschijn komt. Haar eigen verhaal is inspirerend, zowel qua inhoud als de manier waarop ze over zichzelf vertelt, zonder op te scheppen. Profieltekst nummer acht is voor iedere zzp’er onmisbaar: de korte biografie die komt te staan op een folder of in een advertentie. Daar
#DVDC16
willen mensen even lezen wat voor vlees ze met jou in de kuip hebben. Wat vertel jij over jezelf in maximaal driehonderd woorden? Liever in nog ietsje minder? Ook hier het motto: veel doen. Schrappen en opnieuw beginnen. Pak de adviezen erbij en doe het. Sexy Met tips over een weblog en een visitekaartje maakt Verbeek dit boek af. Letterlijk compleet. Dit zijn de teksten die je als zelfstandige voor je markt – en dus je omzet – nodig hebt. Door veel schrijfwerk ga je denken, door scherp denken ga je schrijven. Als het eenmaal bevredigend op papier staat, moet je echter niet denken dat dit voor eens en nooit weer is, zoals ze ergens suggereert: teksten zijn net als de denker/schrijver ook aan veroudering onderhevig. Teksten hebben zorgvuldig onderhoud nodig. Maar een ding is zeker: zolang je niet bij nader inzien toch liever een bloemenwinkel wilt beginnen, is het motto: schoenmaker, blijf bij je leest. Zolang je doel is om geld te verdienen met datgene waar je hart ligt, houd je je vast. Waaraan? Aan je focus. Eén boodschap, één visie, één kern. Dat laat zien dat je gekozen hebt. Daarmee word je sexy. Sorry, ik bedoel natuurlijk: superaantrekkelijk. ■
DAG VAN DE COACH
71
Dankzij eigenwaarde veerkracht in het dagelijks leven
■ Sanne Peeters, Mayke Janssens, Johan Lataster & Nele Jacobs
Gezondheid werd vanouds gedefinieerd als een toestand van volledig welzijn waarin ziekte afwezig is. Nu wordt gezondheid steeds meer gezien als het dynamisch vermogen van mensen om zich door moeilijkheden heen te slaan. Deze zienswijze legt sterk de nadruk op de individuele veerkracht. Hoe kunnen mensen met behulp van de experience sampling methode (ESM) zelf factoren in hun dagelijks leven in kaart brengen die hun veerkracht beïnvloeden? 72
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Het denken over gezondheid is aan verandering onderhevig. Gezondheid wordt steeds meer gezien als “het dynamisch vermogen van mensen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven” (Huber et al., 2011). Deze zienswijze legt sterk de nadruk op het belang van de individuele veerkracht. Veerkracht verwijst naar iemands bekwaamheid om zich aan te passen na het meemaken van een stressvolle gebeurtenis of tegenslag en met een groter vermogen verder te gaan. Een effectieve adaptatie aan een steeds veranderende omgeving lijkt aan de basis te liggen (Lee et al., 2013; Roberts & Masten, 2004). Veerkracht wordt dan gezien als een dynamisch proces (bijvoorbeeld Lee et al., 2013; Luthar, Cicchetti, & Becker, 2000), waarbij het vermogen om zich aan te passen na het meemaken van tegenslag beïnvloed wordt door omgevings- en individuele factoren (Dyer & McGuinness, 1996). Deze opvatting over veerkracht biedt wetenschappelijke en praktische mogelijkheden. Immers, door onderzoek te doen naar de factoren die samenhangen met veerkracht kunnen we niet alleen meer inzicht krijgen in het concept veerkracht, maar kunnen we ook preventieve en interventiestrategieën ontwikkelen die veerkracht kunnen versterken (Muller, Ward, Winefield, Tsourtos, & Lawn, 2009). Aldus kunnen we uiteindelijk ook de gezondheid bevorderen. De studie naar veerkracht vormt daarmee een van de speerpunten van de positieve psychologie.
#DVDC16
Een recente meta-analyse naar factoren die veerkracht bevorderen of afremmen, laat zien dat elementen als zelfwerkzaamheid, zoals het kunnen omgaan met veranderingen en het gebruiken van verschillende oplossingsgerichte vaardigheden, positief affect en het gevoel van eigenwaarde samenhangen met veerkracht (Lee et al., 2013). Een kanttekening hierbij is echter dat de studies die geïncludeerd zijn in deze meta-analyse voornamelijk gebruik hebben gemaakt van vragenlijstonderzoek. Weliswaar hebben vragenlijsten hun waarde voor de praktijk, maar er zijn ook enkele nadelen aan verbonden. Zo weten we dat mensen moeite hebben om hun stemming retrospectief te rapporteren omdat de huidige stemming (positief of negatief) dat beeld kan vertekenen. Vragen hoe men zich ‘gemiddeld’ heeft gevoeld tijdens een voorbije periode geeft bovendien weinig inkijk in hoe de stemming kan variëren van moment tot moment en naargelang de context waarin iemand zich bevindt. Hierdoor wordt voorbijgegaan aan het dynamische, contextafhankelijke aspect van veerkracht. Om inzicht te krijgen in deze contextafhankelijke dynamiek is het noodzakelijk om mensen te bestuderen in hun dagelijks leven en in hun voortdurende interactie met de wereld. Hiertoe is de Experience Sampling Method (ESM), ook wel Ecological Momentary Assessment (EMA) of Ambulatory Assessment genaamd, ontwikkeld (Conner & Mehl, 2015; Mehl & Conner, 2012). Experience Sampling Method ESM is een gestructureerde dagboek-
DAG VAN DE COACH
73
techniek, waarmee op een systematische en valide wijze ervaringen en belevingen in het dagelijks leven in kaart worden gebracht. Deelnemers ontvangen een digitaal horloge dat gedurende een aantal opeenvolgende dagen op onvoorspelbare tijdstippen een signaal geeft. Op dat moment vullen de deelnemers een korte vragenlijst in die onder andere de stemming, de eigenwaarde en de mate van stress op dat moment peilt, alsook de context waarbinnen deze ervaringen zich voordoen (Jacobs et al., 2005; MyinGermeys et al., 2009). ESM kan gezien worden als een vorm van zelfkwantificatie in de natuurlijke omgeving van de cliënt. Op basis van deze zelfkwantificatie krijgen de hulpverlener/coach en de cliënt niet alleen inzicht in de mate waarin eigenschappen die mogelijk samenhangen met veerkracht aanwezig zijn gedurende de dag, maar ook in de mate waarin deze eigenschappen variëren afhankelijk van context en/of gedrag. Deze laatste observatie kan vervolgens aanknopingspunten bieden voor de ontwikkeling van strategieën die bijdragen aan meer veerkracht in het dagelijks leven van het individu (Jacobs et al., 2005; Myin-Germeys et al., 2009). Huidige studie Het doel van dit onderzoek was om na te gaan welke factoren in het dagelijks leven samenhangen met veerkracht. De studie is uitgevoerd onder een steekproef uit de algemene populatie (n=148), bestaande uit 106 vrouwen en 42 mannen met een gemiddelde leeftijd van 43 jaar (standaarddeviatie = 13 jaar). Het merendeel van de steekproef (74,3 procent) was hoger
74
DAG VAN DE COACH
opgeleid en 83,9 procent van de deelnemers had een relatie. Positief affect, negatief affect, eigenwaarde en stressgevoeligheid werden met behulp van ESM in kaart gebracht en dat telkens op tien voor de deelnemers onvoorspelbare momenten gedurende vijf opeenvolgende dagen. Veerkracht werd gemeten met behulp van de Resilience Scale-Nederlandse versie (RS-NL; Portzky, 2010). Deze vragenlijst bestaat uit 25 uitspraken waarbij op een vierpuntschaal aangekruist dient te worden in welke mate men het eens is met de uitspraak. Twee voorbeelden: “Ik kan op mezelf zijn als dat nodig is” en “Ik heb het gevoel dat ik veel dingen tegelijkertijd aankan”. De totaalscore wordt berekend door alle items bij elkaar op te tellen en het gemiddelde te nemen. Een hoge score op deze vragenlijst duidt een hoger niveau van veerkracht aan. De associatie tussen veerkracht en positief affect, negatief affect, eigenwaarde en stressgevoeligheid werd in twee stappen onderzocht. In de eerste stap werden afzonderlijke lineaire regressieanalyses uitgevoerd met veerkracht als afhankelijke variabele en respectievelijk positief affect, negatief affect, eigenwaarde en stressgevoeligheid als onafhankelijke variabele, waarbij er werd gecontroleerd voor geslacht, opleiding en leeftijd. Vervolgens werd in stap 2 deze lineaire regressieanalyse herhaald, maar nu met alle onafhankelijke variabelen in hetzelfde model. Op deze manier kon er nagegaan worden welke van deze factoren, onafhankelijk van de andere factoren, geassocieerd is met veerkracht.
#DVDC16
Uit onderzoek is gebleken dat mensen die meer gebruikmaken van hun krachten hoger scoren op gevoel van eigenwaarde Bevorderen van veerkracht Wanneer de associaties tussen veerkracht en respectievelijk positief affect, negatief affect, eigenwaarde en stressgevoeligheid los van elkaar bestudeerd werden, bleek dat al deze factoren afzonderlijk samenhangen met veerkracht. Meer veerkracht gaat gepaard met meer positief affect, minder negatief affect, een hogere eigenwaarde en minder stressgevoeligheid. Wanneer echter de associatie tussen veerkracht en positief affect, negatief affect, eigenwaarde en stressgevoeligheid gezamenlijk bestudeerd werd, bleek dat alleen eigenwaarde, onafhankelijk van de overige factoren, geassocieerd was met veerkracht. De controlevariabelen opleiding en geslacht waren positief geassocieerd met veerkracht. Oudere en hoger opgeleide individuen vertonen meer veerkracht. Er was geen associatie tussen geslacht en veerkracht. De resultaten van deze studie laten zien dat vooral een sterk gevoel van eigenwaarde samenhangt met meer veerkracht. Dit kan erop wijzen dat veerkrachtige individuen de interactie met de omgeving aangaan vanuit vertrouwen en waardering van zichzelf. Deze resultaten komen overeen met de resultaten uit de meta-analyse van
#DVDC16
Lee, waarin ook werd aangetoond dat veerkracht positief samenhangt met een gevoel van eigenwaarde (Lee et al., 2013). Voor de praktijk betekent dit dat psychologische hulpverleners en coaches zich meer bewust moeten zijn van de karakteristieken die veerkracht bij hun cliënten kunnen verhogen, zoals een verhoogd gevoel van eigenwaarde, om vervolgens gepaste preventie- of interventiestrategieën in te zetten om deze eigenschappen te optimaliseren (Lee et al., 2013; William, Roberta, Karina, Heidi, & Richard, 2009). Uit onderzoek is gebleken dat mensen die meer gebruikmaken van hun krachten hoger scoren op gevoel van eigenwaarde (Wood, Linley, Maltby, Kashdan, & Hurling, 2011). Psychologische hulpverleners en coaches kunnen verschillende technieken gebruiken om krachten bij hun cliënten te identificeren. Enkele veelgebruikte vragenlijsten die hiervoor ingezet kunnen worden, zijn onder andere de Values in Action systematiek (VIA; Peterson & Seligman, 2004), de Strengthsfinder-systematiek (The Gallup Organization, 1999), Realise2 (Centre for Applied Positive Psychology (CAPP), 2010; Linley, Willars, &
DAG VAN DE COACH
75
Biswas-Diener, 2010) en de Talentenwijzer (Hiemstra, 2011). Het identificeren van deze krachten alleen is niet voldoende. Het is belangrijk om deze krachten daarna ook te gebruiken en verder te ontwikkelen. Seligman en collega’s (2005) stellen dat als er geen interventie wordt gebruikt om deze krachten verder te ontwikkelen, het effect niet blijvend is (Seligman, Steen, Park, & Peterson, 2005). Een vorm van interventie die voornamelijk op scholen wordt ingezet en mogelijkheden biedt voor de psychologische hulpverlenings- en coachingspraktijk is de talentenwijzermethode (Hiemstra, 2011). Hierbij worden vijf stappen doorlopen die uiteindelijk leiden tot de ontwikkeling van bepaalde krachten. De stappen die behoren tot deze methode zijn: talenten benoemen, talenten beter leren kennen, talenten effectief gebruiken, ontwikkelingsdoelen bepalen en je talenten optimaal ontwikkelen. Door als hulpverlener te focussen op de krachten bij de cliënt en deze te stimuleren, zal het gevoel van eigenwaarde bij de cliënt toenemen, hetgeen vervolgens samengaat met meer veerkracht en een betere gezondheid. Hierbij dient wel de volgende kanttekening geplaatst te worden. Ons onderzoek richtte zich enkel op de interne, dynamische factoren van veerkracht. Niet alleen interne bronnen, zoals een gevoel van eigenwaarde, hangen echter samen met meer veerkracht. Ook omgevingsfactoren, zoals sociale steun van vrienden en familie, hebben een relatie met veerkracht (Sippel, Pietrzak, Charney, Mayes, & Southwick, 2015; Walburg,
76
DAG VAN DE COACH
2015). Inzetten op dergelijke omgevingsfactoren, zoals het versterken van het sociale netwerk, is belangrijk om de individuele veerkracht te versterken. Tot slot De resultaten van onze studie laten zien dat voornamelijk een hoog gevoel van eigenwaarde gepaard gaat met meer veerkracht. De psychologische hulpverlener of coach kan door het identificeren en stimuleren van de talenten en krachten het gevoel van eigenwaarde van zijn cliënt verhogen, waardoor diens veerkracht een oppepper krijgt en er zo ook betekenisvol bijgedragen wordt aan diens gezondheid. Een dergelijke aanpak dient ook een maatschappelijk belang. Immers, in een samenleving die zich richt op het ondersteunen en het ontwikkelen van talenten en krachten zullen individuen zich ook meer betrokken voelen en hun persoonlijke vaardigheden gaan versterken (Walburg, 2015). ■ Dankwoord De auteurs danken C. Akkerman, F. van der Heijden, J. Houberg, D. Huls, E. Klerx, T. van der Meulen en G. Tenkink, voor hun hulp bij de dataverzameling. Dr. Sanne Peeters, dr. Mayke Janssens en dr. Johan Lataster zijn universitair docenten Levenslooppsychologie en dr. Nele Jacobs is universitair hoofddocent Levenslooppsychologie aan de Open Universiteit. De master Levenslooppsychologie leidt studenten op tot deskundigen die mensen in alle levensfasen optimaal kunnen begelei-
#DVDC16
den. Geïnspireerd door de positieve psychologie ligt de nadruk daarbij op het bevorderen van welzijn en zelfrealisatie. Dr. Sanne Peeters doceert de mastercursus Coaching: een psychologisch perspectief. In deze cursus wordt coaching vanuit de psychologische wetenschap benaderd en wordt ingegaan op de meerwaarde van psychologische kennis in de coachingspraktijk. Haar onderzoeksbelangstelling ligt bij posttraumatische groei en veerkracht. Dr. Mayke Janssens is verantwoordelijk voor de mastercursus Levenslooppsychologie. Op onderzoeksgebied houdt ze zich bezig met het pet-effect; het effect van mens-dierinteractie op het psychosociaal functioneren.
#DVDC16
Dr. Johan Lataster doceert de mastercursus Positieve Psychologie. Zijn onderzoeksinteresse gaat uit naar het bestuderen van menselijk gedrag en cognities in de context van het alledaagse leven. Dr. Nele Jacobs doceert de mastercursus Psychodiagnostiek waarbij er aandacht wordt gegeven aan positieve diagnostiek. Daarnaast heeft ze veel ervaring met de Experience Sampling Methode, die door de vakgroep Levenslooppsychologie wordt toegepast bij het bestuderen van een breed scala aan psychologische fenomenen en processen in het dagelijks leven. Referenties www.tijdschriftpositievepsychologie. nl/uitgaven
DAG VAN DE COACH
77
HET NIEUWE COACHEN MET ARCHETYPEN DIEP
SIMPEL
SNEL
HEB JE INTERESSE OM SNEL, EENVOUDIG EN TOCH MET ONGEËVENAARDE DIEPGANG HELDERHEID TE KRIJGEN OVER VERBINDING MET JOUW ZELF, JE BEZIELING, JE DRIJFVEREN EN JOUW TALENTEN OF DIT IN TE ZETTEN TER ONDERSTEUNING VAN JOUW BEGELEIDING VAN INDIVIDUEN, TEAMS EN ORGANISATIES? KIES DAN VOOR HET ODIN DEVELOPMENT COMPASS (ODC®) Het ODC® is een geavanceerd assessment instrument. Het krachtige aan het ODC® is dat het naast bewuste ook onbewuste drijfveren en talenten meet. Het ODC® meet gevalideerd en betrouwbaar Natuurlijke Kracht, natuurlijk potentieel, kwetsbare kracht, motivatie en gedrag. Wij bieden individuen, teams en organisaties ondersteuning in transformatie om te leven en te werken vanuit hun essentie en Natuurlijke Kracht. Daarnaast bieden wij coaches ondersteuning tijdens en na de opleiding tot ODC®-Certified Professional en bij het verkrijgen van opdrachten. Zodat coachees en opdrachtgevers op resultaatgerichte, inspirerende en duurzame wijze begeleid kunnen worden bij hun ontwikkeling van en transformatie naar de inzet van Natuurlijke Kracht.
Your Individual Natural Competences yinc.nl • odccoachplatform.com •
[email protected]
Ervaar de kracht van het ODC® zelf. Stuur een mail naar
[email protected] en ervaar de transformatie naar Natuurlijke Kracht zelf. Bij vermelding van Advertentie YINC ontvangt u ruim 50% reductie op het normale tarief voor ODC®-meting, terugkoppeling en rapportage (€275,- ipv €575,-.).
nice to meet U heeft behoefte aan een sfeervolle ruimte, een compleet product met diverse faciliteiten en een helder prijsbeleid. U wilt dan zeker zijn dat die ruimte voldoet aan uw wensen en dat deze ook binnen uw budget past. Liever nog: een accommodatie die u verrast. Woudschoten Hotel & Conferentiecentrum in Zeist is centraal gelegen op een bosrijk eigen landgoed van 45 hectare. Uitstekend geschikt voor één- en meerdaagse bijeen-komsten als trainingslocatie, om te vergaderen, voor Business Events maar ook als sfeervol hotel voor een weekendje weg.
Woudenbergseweg 54 3707 HX Zeist
T 0343 - 492 492 F 0343 - 492 444
E
[email protected] I www.woudschoten.nl
Handvatten voor je eigen geluk als coach
Blijf zelf happy
80
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
■ Onno C. Hamburger
Anderen gelukkig(er) maken is ons werk. Constant motiveer je jezelf om opgewekt die ander te stimuleren. En dat is beslist geen koud kunstje. Het gelukkig maken van anderen vraagt veel van jezelf. Soms zoveel dat het omslaat in het ongelukkig maken van jezelf. Daar schiet jij niets mee op en je klant ook niet. Zorg er dus voor dat je happy blijft in je werk als coach. Zelf moet je het natuurlijk perfect doen als coach. Jij vertelt immers hoe de ander het moet doen. Jij bent de expert, de deskundige, degene die het allemaal weet. Vol verwachting kijkt de klant naar jou. Jij bent degene die betaald wordt om het allemaal te weten. Lui zijn is er dus niet bij. Hard werken is het en het is niet snel genoeg. Dat fluistert het interne, kritische stemmetje je vaak genoeg in. Eens een keer je dag niet hebben, dat kan natuurlijk niet. Je interne geweten in de vorm van de interne criticus geeft je er flink van langs. Harder werken, aan de slag jij. ’s Avonds kom je uitgeput thuis. En dan ligt daar nog een stapel administratie, en het verzoek van een klant die graag een voorstel wil over wat jij voor hem kunt betekenen. Zorg er dan maar eens voor dat je lekker gaat genieten van je welverdiende rust. Negativiteit wint De evolutie heeft ons opgezadeld met een ‘fijne’ erfenis. Negatieve zaken
#DVDC16
raken ons harder dan positieve zaken (volgens onderzoek maar liefst vijf maal zo hard). Dit is heel begrijpelijk als we onze evolutionaire geschiedenis bekijken. Een negatieve stimulus zoals een roofdier dat op ons afkwam moest belangrijker voor ons zijn dan een positieve stimulus zoals een lekkere appel. Dit is er genetisch bij ons ingesleten door natuurlijke selectie. Mensen die vroeger meer geneigd waren te luisteren naar positieve stimuli overleefden het niet en hebben hun DNA niet kunnen doorgeven. Jammer genoeg is deze negatieve tendentie nog steeds zichtbaar in hoe wij met elkaar en onszelf omgaan. Wij zijn eerder geneigd te kijken naar wat niet goed gaat dan wat wel goed gaat. Sommige organisaties hebben daar zelfs hun brood van gemaakt. Het zoeken naar fouten en daar een paar kilo zout op leggen. De bekende consultancybedrijven verdienen er goud geld mee. Maar ook individuen en vooral coaches zijn vaak een ster
DAG VAN DE COACH
81
Tien praktische tips om gelukkig te blijven als coach De volgende tien tips werken vooral als je ze integreert in je leven. Want door je dagelijkse routine aan te passen, creëer je pas echt veranderingen in je werk en leven. Mijn advies is dat je de onderdelen kiest die het beste bij je passen en waar je zin in hebt. Dan is de kans het grootst dat je ze daadwerkelijk gaat toepassen: 1.
Schrijf regelmatig aan het einde van iedere dag vijf punten op die je goedhebt gedaan die dag. 2. Sta actief stil bij positieve gevoelens die je ervaart. Bijvoorbeeld door dankbaar te zijn voor de autonomie die je voor jezelf hebt gecreëerd als coach. 3. Neem regelmatig de tijd om te mediteren of andere rustgevende oefeningen te doen zoals HeartMath. Bijvoorbeeld na elk coachgesprek. 4. Neem bij collegiale intervisie voldoende ruimte om ieders kwaliteiten tebenoemen en complimenten uit te delen. 5. Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en buitenlucht. Let daarnaast op jeeetpatroon. Eet voldoende vis of neem omega-3-supplementen. 6. Kies voor jezelf een focus, een ‘brand’. Van welke doelgroep of welk probleem binnen het coachen krijg jij energie? Specialiseer je en durf nee te zeggen tegen mensen of coachvragen die jou energie kosten of niet bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling. 7. Daag jezelf voldoende uit in je werk en vermijd verveling. Ga op zoek naarklanten die jou helpen om in je flow te komen en te blijven. 8. Zoek een coach die je kunt gebruiken als sparringpartner, maatje en waarmee je kunt lachen. 9. Wees niet te kritisch voor jezelf. Veel professionals op het gebied van persoonlijke ontwikkeling hebben een sterke interne criticus ontwikkeld. 10. Stel jezelf regelmatig de one million euro question. Wat zou je veranderen inje werk wanneer je een miljoen euro zou winnen? Koop een lot in de loterijen kijk na de trekking (waarschijnlijk wanneer je het miljoen niet gewonnen hebt) wat je zou kunnen veranderen in je werk om zelfs zonder extra geld dichter bij je gewenste situatie te komen. in het achterhalen van wat er niet deugt. Binnen no time weten we wat iemand scheelt, wat zijn valkuil is en waar precies iemand de mist in gaat. Met een dergelijke werkwijze is het moeilijk om dan nog op een andere
82
DAG VAN DE COACH
en neutrale manier of zelfs positieve manier naar onszelf te kijken. Aan het einde van de dag hebben we vooral de neiging te kijken naar wat niet goed gaat. En het liefst daar flink over te piekeren en te peinzen. Vind
#DVDC16
je het gek dat we last krijgen van stress en gevoelens van ongeluk? Hulp vragen Voor een zelfstandig werkende coach is er is altijd wel wat te doen: een klant bellen, de website bijwerken, de administratie doen. Rustiger aandoen mag dan aanlokkelijk klinken, maar hoe ga je die rust voor jezelf creëren? Daarbij hulp vragen is moeilijk. Veel coaches zien er tegenop hulptroepen van buiten te halen. Overtuigingen als “Ik zou het toch zelf moeten kunnen” en “Ik ben toch de deskundige” of “Hoe leg ik dit uit aan mijn omgeving”, zorgen ervoor dat veel coaches wachten, veel te lang wachten. Neem de stap en ga met iemand praten over waar je mee zit. Niet omdat de ander het beter weet of beter is, maar om de simpele reden dat iemand anders vanafeen afstand meer zicht heeft op wat er speelt dan wie er midden in zit. Dit is een van de meest effectieve onderdelen van het coachproces dus daar kun je zelf maar beter ook van gebruikmaken. Positieve psychologie Naast hulp vragen om meer rust te creëren, kun je ook veel nut hebben van een nieuwe tak van wetenschap: positieve psychologie. Was de klassieke psychologie vooral gericht op het bestuderen en onderzoeken van de zieke mens, de positieve psychologie richt zich vooral op de gezonde en gelukkige mens. Deze nieuwe stroming binnen de psychologie is niet de eerste en de enige die zich op de positieve fenomenen richt. Wat wel nieuw is, is dat de
#DVDC16
positieve psychologie uitgebreid wetenschappelijk onderzoek doet naar de effecten van deze fenomenen en interventies. En daar kunnen wij als coaches mooi de vruchten van plukken. HeartMath Cardiologie is een ander werkgebied dat als inspiratiebron voor coaches kan dienen. In Amerika werd een jaar of twintig geleden ontdekt dat een variabele binnen de cardiologie, namelijk Hart Ritme Variabiliteit (HRV), ook bij het behandelen van stress vitaal is. Dit betekende dat het zichtbaar werd wat de effecten van onder andere ademhaling zijn op stress. Een methodiek die van HRV gebruikmaakt, heet HeartMath. Deze methodiek maakt zichtbaar wanneer mensen stress hebben en wanneer mensen zich ontspannen. Vaak zijn we onszelf hiervan onvoldoende bewust. Een eenvoudige oefening die veel positieve invloed heeft op ons stressniveau is de ademhaling. Een rustige ademhaling waarbij je vijf tellen inademt en vijf tellen uitademt, heeft direct zichtbaar resultaat op de HRV. Daarnaast is positief voelen een belangrijke interventie. Als je je aandacht richt op positieve emoties en deze uitvergroot, dan zie je meteen dat dit een ontspannend effect heeft op lichaam en geest. Personal branding In een omgeving die constant in beweging is, is stabiliteit een zegen. Als je weet wie je bent en wat je wilt, dan zit je als coach als het ware in het oog van de storm. Rondom kan alles bewegen en onrustig zijn, jij weet wat je wilt en wat jouw richting is. Keuzes maken
DAG VAN DE COACH
83
wordt dan ook veel gemakkelijker. Ga ik met deze klant in zee of sla ik deze over en wacht ik op iets anders wat beter bij mij past? Tegenwoordig wordt dit ook wel Personal branding genoemd: weliswaar een modewoord, maar van groot belang voor elke professional die zelf wil bepalen welke kant hij of zij op wil gaan. Weten wat je richting is en daarin duidelijke keuzes maken, is zowel beter voor je klant als voor jezelf. Het maakt je stabieler en
daarmee ook gelukkiger in je werk. ■ Drs. Onno C. Hamburger werkt als senior coach & trainer bij de coachingsunit van Van Harte & Lingsma. De afgelopen jaren heeft hij zich gespecialiseerd als happiness coach waarbij hij onder meer gebruikmaakt van de inzichten uit de positieve psychologie, RET, HeartMath & Voice Dialogue. www.happinesscoach.nl
Achtergronden en links: • Positieve psychologie: stroming binnen de psychologie die ontstaan is aan het begin van deze eeuw waarbij vooral onderzoek wordt gedaan naar mensen die succesvol en gelukkig zijn. Dit in tegenstelling tot de klassieke psychologie waarbij vooral onderzoek wordt gedaan naar zieke mensen. Martin Seligman, Ed Diener, Mihaly Csikszentmihalyi en Sonja Lyubomirsky zijn Amerikaanse vertegenwoordigers van deze stroming die langzame hand meer voet aan de grond krijgt. www.ippanetwork.org
84
•
HeartMath: methodiek bestaande uit een aantal oefeningen en een biosensor die mensen helpt bewuster te worden wanneer zij stress en ontspanning ervaren. Daarnaast is het een trainingsinstrument om ook ten tijde van grote veranderingen en stress optimaal te blijven nadenken en functioneren. Onderzoek heeft uitgewezen dat HeartMath onder andere helpt om op de werkplek de bloeddruk te verlagen en het ziekteverzuim te verminderen. www.heartmath.org/research/research-overview.html
•
Voice Dialogue: methodiek die is ontwikkeld door Hal & Sidra Stone waarbij ze ervan uitgaan dat elke persoon een aantal subpersoonlijkheden bezit die beurtelings aan het stuur komen zitten. Als wij ons niet bewust worden van deze verschillende subpersoonlijkheden, dan laten wij ons willoos door hen sturen. In de huidige tijd, waarbij er steeds meer aandacht komt voor persoonlijke ontwikkeling, is de zogenaamde interne criticus als subpersoonlijkheid belangrijker geworden. delos-inc.com
•
Gelukkig werken: werken was vroeger iets wat je voornamelijk deed om je geld te verdienen. De laatste twintig jaar is plezier, voldoening en zing ving steeds belangrijker geworden op de werkplek. De website www.gelukkigwerken.nl geeft specifiek aandacht aan deze nieuwe trend.
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Een kwestie van proactief aanpassen
Omgaan met dynamische werksituaties
■ Karen van Dam
De wereld verandert in een rap tempo. Dat heeft gevolgen voor werknemers in organisaties. Zij krijgen bijvoorbeeld te maken met veranderingen in takenpakket, nieuwe technologieën en werkwijzen, mondiger klanten, nieuwe samenwerkingen, baanonzekerheid en zelfs ontslag. Dergelijke veranderende eisen doen een groot beroep op het aanpassingsvermogen van werknemers. Maar wat bedoelen we eigenlijk met dit aanpassen en worden werknemers daar wel gelukkig van?
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
85
In de afgelopen decennia zijn de eisen die aan werknemers worden gesteld behoorlijk veranderd. Dat heeft alles te maken met de toegenomen omgevingsdynamiek die hoge eisen stelt aan de flexibiliteit van organisaties. Technologische ontwikkelingen, toegenomen concurrentie en natuurlijk de economische recessie zijn factoren die bedrijven ertoe dwingen hun strategie en interne bedrijfsvoering voortdurend aan te passen. Hierdoor zien veel werknemers hun werksituatie veranderen. Zo is de nadruk de afgelopen decennia komen te liggen op de brede (en nu ook duurzame) inzetbaarheid en op innovatie en creativiteit. Het werktempo is fors gestegen, de baanonzekerheid is toegenomen en de grens tussen werk en privé is aan het vervagen. En dan hebben we het nog niet eens over de reorganisaties en grootschalige ontslagen die op het moment aan de orde van de dag zijn. Om in een dergelijke dynamische omgeving te functioneren zullen werknemers zich moeten aanpassen. Aanpassen: uitkomst, proces en vermogen Wat bedoelen we eigenlijk met aanpassen? Hoewel het begrip aanpassen (adaptation) in de managementliteratuur veelvuldig wordt gebruikt, hebben auteurs weinig moeite genomen het zorgvuldig te definiëren. Een mooi aanknopingspunt biedt evenwel de evolutionaire biologie waar adaptatie betrekking heeft op het evolutionaire proces waarmee een bepaalde populatie zodanig verandert dat het beter in de eigen habitat gedijt. Daarbij worden drie aspecten onderscheiden: de toestand van het aangepast zijn, het
86
DAG VAN DE COACH
proces van adaptatie en het onderliggende vermogen tot adaptatie. Uiteindelijk vergroot de aanpassing aan de veranderende omgeving de overlevingskansen van de soort. Een soort dat zich onvoldoende (snel) weet aan te passen zal op den duur uitsterven. Uitkomst van aanpassen Voor werknemers levert deze benadering relevante inzichten op. De eerste betreft de uitkomst van adaptatie. Het is van belang dat de werknemer en de werkomgeving goed op elkaar zijn afgestemd. In de organisatiepsychologie wordt wel gesproken van personenvironment fit of, meer specifiek, van person-job fit. Deze fit kan betrekking hebben op enerzijds de aanwezige competenties van werknemers in relatie tot de benodigde competenties en anderzijds de waarden en behoeften van de werknemer en de mate waarin de werkomgeving daaraan voldoet. Het gaat hierbij om een wisselwerking. Het is niet alleen van belang dat de werknemer over de door de werkomgeving vereiste kwaliteiten en waarden beschikt, maar ook dat de werkomgeving bij die kwaliteiten en waarden van de werknemer past. Werknemers zullen zich minder prettig voelen in een werkomgeving waarin zij hun competenties onvoldoende kunnen toepassen (of die te hoge eisen aan hen stelt), of waarin de geldende waarden niet stroken met de eigen opvattingen. Onderzoek heeft overtuigend laten zien hoe de fit tussen de werknemer en het werk grote gevolgen kan hebben voor diens tevredenheid met het werk en betrokkenheid bij de organisatie. Ook zou een onvoldoende fit kunnen leiden tot gezondheidsklachten, zoals burn-out. Bij
#DVDC16
een goede fit blijkt de werknemer dus inderdaad beter te gedijen. Samengenomen laten de biologische en de organisatiepsychologische invalshoek zien dat van een optimale aanpassing pas sprake is wanneer zowel de doelen van de organisatie als de doelen van de werknemer worden gerealiseerd. Het gaat om een win-win situatie. Proces van aanpassen Het is onwaarschijnlijk dat de organisatie als complex systeem in staat is om die optimale afstemming tussen de individuele werknemer en diens werkomgeving te realiseren. Om een win-winsituatie te bereiken zal de werknemer zelf het initiatief moeten nemen en zich niet passief aan de veranderingen moeten conformeren. Dat houdt in dat aanpassen een proactief in plaats van een reactief karakter heeft. Termen zoals persoonlijk ondernemerschap, persoonlijk meesterschap en de regie pakken worden veelvuldig gebruikt om te benadrukken hoe belangrijk het is dat de werknemer zelf sturing geeft aan de eigen werksituatie en vooral aan de mate waarin een zekere mate van fit wordt gerealiseerd. Ook in de wetenschappelijke literatuur is herhaaldelijk gewezen op het belang van proactief aanpassen. Zo merken Block en Kremen (1996, p. 350) op dat degene die zich passief aan de situatie conformeert niet per se gelukkig is, maar mogelijk iemand ‘who has settled for less’. Onderzoek laat zien dat passief aanpassen negatieve gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheid kan hebben. Het realiseren of vergroten van fit kan op verschillende manieren gebeuren. Daarbij gaat het niet alleen om aanpassingen door en
#DVDC16
van de werknemer, bijvoorbeeld via leerprocessen, maar ook om aanpassingen in de werksituatie. Werknemers kunnen proberen aspecten van de eigen werksituatie te veranderen door bijvoorbeeld meer uitdaging te zoeken of belemmerende werkeisen te verminderen; er is dan sprake van job crafting. Op hoger niveau kunnen ze doelen en procedures beïnvloeden door innovatieve ideeën te ontwikkelen of door te participeren in overleg of ondernemingsraad. Er kan worden gezocht naar andere werkomgevingen binnen of buiten de organisatie. Toch zullen werknemers het niet altijd gemakkelijk vinden om zich proactief aan te passen. Vooral degenen die met grote veranderingen worden geconfronteerd – en dus belangrijke doelen gefrustreerd zien – kunnen emotioneel en met weerstand reageren. In dergelijke gevallen lijkt de aanpassingsreactie tekort te schieten. Aanpassingvermogen Onderliggend aan de aanpassingsreactie is het aanpassingsvermogen van de werknemer, ofwel het vermogen om effectief met veranderende, nieuwe en onzekere (werk)situaties om te gaan. Aan dit aanpassingsvermogen zijn verschillende dimensies te onderscheiden (cognitief, affectief en gedragsmatig aanpassingsvermogen) die door uiteenlopende kenmerken (of bronnen, resources) van de werknemer worden gevoed (zie voor een uitgebreide bespreking, Van Dam, 2012). Het ‘cognitief aanpassingsvermogen’ heeft betrekking op hoe mensen denken (bewustzijns- en denkprocessen) en wat ze denken (zoals hun attitudes). Van belang is dat werknemers zich
DAG VAN DE COACH
87
Onafhankelijk bewijs van kwaliteit
www.stir.nu
bewust zijn van veranderingen en de mogelijkheden daartoe, dat zij de situatie op verschillende manieren kunnen zien (mentale flexibiliteit) en dat zij een positieve mentale instelling hebben die zich kenmerkt door bijvoorbeeld optimisme, leergerichtheid en zelfvertrouwen. Het ‘affectief aanpassingsvermogen’ betreft de emotionele processen die de aanpassingsreactie ondersteunen. Van belang is dat werknemers over emotionele veerkracht beschikken waardoor zij gemakkelijk van negatieve emoties herstellen en positieve emoties ervaren, en dat zij de juiste strategieën hanteren om hun emoties te reguleren. Het reguleren van emoties kan bijvoorbeeld gebeuren via het herinterpreteren van de situatie, het bespreekbaar maken van emoties en het nalaten te piekeren. Voor het ‘gedragsmatig aanpassingsvermogen’ spelen de gedragsneigingen van de werknemer een grote rol. Omdat aanpassingssituaties op veel verschillende manieren kunnen verschillen, is het moeilijk om precies aan te geven welk specifiek gedrag van belang is. Wel is duidelijk geworden dat bepaalde – meer algemene – gedragsneigingen een rol spelen. Een proactieve, leergerichte aanpak van een aanpassingssituatie blijkt meer op te leveren voor het functioneren en welzijn van werknemers dan een afwachtende of vermijdende houding. Kortom, er zijn verschillende individuele kenmerken die aan het aanpassingsvermogen ten grondslag liggen. Sommige van deze bieden een mooi handvat om het aanpassingsvermogen aan te pakken, bijvoorbeeld tijdens loopbaanbegeleiding. Hoewel hierbo-
#DVDC16
ven apart besproken zijn deze bronnen en dimensies van het aanpassingsvermogen nauw met elkaar verbonden en beïnvloeden zij elkaar wederzijds. Zo kan een bepaalde onzekerheid over het eigen functioneren (cognitie) angst (affect) oproepen om te veranderen waardoor een bepaalde neiging bestaat de situatie te negeren of vermijden (gedragsneiging). Omgekeerd kan een neiging om problemen aan te pakken (gedragsneiging) leiden tot het onderdrukken en afnemen van de angst (affect) en een toename van het zelfvertrouwen (cognitie). Besluit In dit artikel heb ik het beeld geschetst van de proactieve aanpasser en van de kenmerken die deze aanpasser kunnen helpen een optimale aanpassing en win-winsituatie te realiseren. Daarbij gaat het er niet alleen om of mensen met hun werk tevreden zijn, maar ook hoe het werk of de loopbaan in de rest van het leven past. Werk heeft naast een beroepsmatige betekenis immers ook een persoonlijke betekenis. Werknemers zijn zich daarvan soms weinig bewust en raken van slag door veranderingen en onzekerheden zonder te beseffen waarom. Om de betekenis en rol van het werk en de werksituatie in het leven te begrijpen, en om zo tot een effectieve aanpassingsreactie te komen, is daarom zelfreflectie nodig. Het zal duidelijk zijn dat loopbaanbegeleiding hierbij een grote rol kan spelen. ■ Literatuur •
Block, J., & Kremen, A. M. (1996). IQ and Ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social
DAG VAN DE COACH
89
•
Psychology, 70, 349-361. Dam, K. van (2012). In beweging: Over het aanpassingsvermogen en het persoonlijk ondernemerschap van werknemers in dynamische werksituaties. Oratie, Open Universiteit.
Noot In Van Dam (2012) vindt de lezer een uitgebreid literatuuroverzicht over het onderwerp.
90
DAG VAN DE COACH
Karen van Dam is hoogleraar Arbeidsen organisatiepsychologie aan de Open Universiteit. In haar onderzoek bestudeert ze hoe medewerkers omgaan met veranderingen en onzekerheden in hun werksituatie. Zij is hoofdredacteur van het wetenschappelijke tijdschrift Gedrag & Organisatie en is als voorzitter van een CMI toetsingscommissie nauw betrokken bij het certificeren van loopbaanprofessionals.
#DVDC16
Ervaring en reflectie
Spel in begeleidingssituaties
■ Michiel de Ronde
De laatste twintig jaar komen er steeds meer spelvormen op de markt voor coaches, trainers en adviseurs. Maar wat doen die spelvormen precies? En als ze werken, waardoor komt dat? Dr. Michiel de Ronde heeft in zijn promotieonderzoek inzicht verworven in spel als begeleidingsinstrument. Spel helpt cliënten bij betekenisgeving. Ook zaken die moeilijk in woorden te vangen zijn, kunnen toch aangeraakt worden in het spel. #DVDC16
DAG VAN DE COACH
91
Leeswijzer Het proefschrift ‘Speelruimte voor ervaring en reflectie: Een praktijkgericht onderzoek naar het gebruik van spel in begeleidingssituaties’ draagt bij aan kennisontwikkeling (hoofdstuk 2) over het gebruik van spel (hoofdstuk 3) als onderdeel van het handelingsrepertoire van begeleidingskundigen (hoofdstuk 4). Het bevat een kwalitatief onderzoek (hoofdstuk 5) naar het gebruik van film (hoofdstuk 6), de inzet van metaforisch speelgoed, (hoofdstuk 7), de werkvorm spelsimulatie (hoofdstuk 8) en dramawerkvormen (hoofdstuk 9). Doel is de waarde en werking van spel in begeleidingssituaties te achterhalen en de inzet ervan methodisch te funderen (hoofdstuk 10). “Als we eenmaal tollen, dan tollen we…” Deze uitspraak is ontleend aan één van de deelnemers aan mijn promotieonderzoek naar het gebruik van spel in begeleidingssituaties. Spel moet op gang gebracht worden, de tol moet opgezet worden, maar als die eenmaal draait, dan krijgt het een dynamiek in zichzelf. Mijn proefschrift gaat over de beweging die het gebruik van spel kan creëren in individuele en groepsbegeleiding. Het behandelt ook de vraag wat de begeleider doet om die beweging op gang te brengen en te onderhouden. Begrijpen Ik ben met dit onderzoek begonnen omdat er in het veld van de professio-
92
DAG VAN DE COACH
nele begeleiding in de laatste twintig jaar steeds meer en verschillende spelvormen gebruikt worden door coaches, trainers en adviseurs. Het varieert van labyrintlopen tot coaching met paarden, van werken met associatiekaarten tot het inzetten van improvisatietheater, en van een bedrijfssimulatie tot survivaltochten in de bergen en de bossen. Over elk van deze werkvormen is voldoende praktijkliteratuur te vinden, met daarin vaak veel enthousiasme en handige aanbevelingen. De wetenschappelijke reflectie en theorievorming over de inzet van spel en spelvormen in begeleiding blijft hierbij achter, waardoor het gevaar van ongefundeerd handelen bestaat. Voor mijn proefschrift heb ik daarom een onderzoek ingesteld naar de waarde en werking van begeleidingskundig gebruik van spel. Ik wil daarmee kennis ontwikkelen ten behoeve van het methodisch handelen van coaches, trainers en adviseurs. Ik heb mijn onderzoek daarbij zo opgezet dat ik niet alleen bewijs aandraag voor de effectiviteit van deze werkvormen, maar vooral ook behandel ik de werkingsmechanismen die ten grondslag liggen aan die effectiviteit. Mijn onderzoeksontwerp heeft geholpen bij het begrijpen wat er eigenlijk gebeurt als je gaat spelen met cliënten en cliëntsystemen. Handelingsrichtlijnen Omdat het boek gericht is op het ontwikkelen van handelingsrichtlijnen voor de professionele praktijk heb ik, als eerste stap in het project, de vraag gesteld waar methodische richtlijnen voor het handelen in de
#DVDC16
praktijk eigenlijk op gebaseerd zijn. Ik beargumenteer dat methodiekontwikkeling binnen professionele praktijken altijd gevoed dient te worden vanuit drie andere vormen van kennis: in de eerste plaats vanuit vaardigheidskennis die ontstaat door ervaring in de praktijk, in de tweede plaats vanuit wetenschappelijke theorietoetsing op basis van empirisch onderzoek en in de derde plaats vanuit visievorming op grond van wijsgerige reflectie over wat goed en wenselijk is. In mijn proefschrift heb ik van elk van deze drie kennisbronnen (ervaring, wetenschap en wijsbegeerte) gebruik gemaakt om inzicht te verwerven in het methodisch gebruik van spel. De volgende stap in mijn onderzoek kan beschouwd worden als een concretisering van deze visie op methodiekontwikkeling vanuit drie bronnen. Ik heb – zonder naar volledigheid te streven in dit zeer uitgebreide veld – een veertigtal verschillende spelvormen geïnventariseerd en daarbij praktijkliteratuur gezocht. Vervolgens ben ik in de rijke bibliotheek van wijsgerige, cultuurhistorische en psychologische literatuur over spel gedoken. Door die praktijkboeken en die wijsgerige en wetenschappelijke literatuur met elkaar te confronteren, is het mij gelukt om een definitie van spel te ontwikkelen en – op grond van die definitie – een ordening aan te brengen in de grote diversiteit aan begeleidingskundige spelvormen. Hier volgt mijn definitie: Spel omvat al die activiteiten die gekenmerkt worden door de communicatie van een afge-
#DVDC16
zonderde wereld van ‘alsof’ met een eigen sfeer en eigen regels, waarbinnen het verloop altijd onvoorspelbare en ongewisse elementen bevat, waardoor de deelnemers zich in hun beleving laten meevoeren, erin opgaan en de rest van de wereld even vergeten. Wijze, wetenschapper, schelm Na deze omschrijving van spel hebben we, als derde stap in het traject, onderzoek gedaan naar de plaats die het gebruik van spelvormen inneemt in het handelingsrepertoire van coaches, trainers en adviseurs. Dit is gebeurd door middel van vragenlijstonderzoek – gebaseerd op de theorie van het dialogische zelf van Hubert Hermans en collega’s – onder 119 coaches, trainers en adviseurs. De uitkomsten van dit vragenlijstonderzoek heb ik in workshops aan de respondenten voorgelegd en er is ook mee geoefend. Door die werkwijze heb ik de statistische analyse kunnen verrijken met associaties en ervaringen van de betrokken professionals. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de werkvormen van professionele begeleiders geordend kunnen worden rond drie rollen (of in termen van Hermans ‘ik-posities’), die wij metaforisch hebben benoemd als die van de wijze, de wetenschapper en de schelm. In de rol van de wijze onderhoudt de begeleidingskundige de verbinding met de cliënt en bevordert diens zelfreflectie; vanuit de rol van de wetenschapper geeft hij toelichting en instructie, en brengt hij zijn analytische expertise in. In de
DAG VAN DE COACH
93
Net even dat beetje meer, hoe doe je dat? Nederland kent veel goede coaches, maar waarom is de ene coach succesvoller dan de andere? Misschien wel door de bereidheid iets verder te kijken dan anderen dat doen. Even op je tenen staan, op zoek gaan naar de grenzen van je mogelijk heden, het vinden van kansen op plaatsen waar je nog niet eerder hebt gezocht. Wel eens gedacht aan internationaal gecertificeerd zijn? Steeds meer buitenlandse organisaties vestigen zich in Nederland. Ook die bedrijven maken gebruik van coaches en met name coaches die voldoen aan internationaal geformuleerde kwaliteitsnormen. Ben je er aan toe om weer een stap verder te komen? Met het programma ‘Advanced à la Carte’ biedt de Coaching Square je de mogelijkheid versneld die stap extra te zetten. JE KUNT ONS VINDEN IN STAND 18!
Voor meer informatie: www.coachingsquare.nl,
[email protected] of bel 06-290 99 000
was telkens zowel aandacht voor het handelen van de begeleider als voor de beleving van de deelnemers. Deze reflectie werd geleid door een ervaren psychodramaturg. Op deze manier zijn de volgende spelvormen onderzocht: het werken met filmmateriaal, het inzetten van speelPsychodrama goed, zoals dierfiguren, knuffels en De volgende stap in het onderzoek lego, het organiseren van een simubetrof de vraag naar de werkingsmelatiespel en het werken met vormen chanismen van dergelijke spelvormen van drama, namelijk voice dialogue, in begeleidingssituaties; daarnaast het feitelijke handelen van de begelei- voice drama en bibliodrama. Alle bijeenkomsten zijn opgenomen op vider om die werking te laten plaatsvindeo en vervolgens in een navolgbaar den. Om hier inzicht in te verwerven, en navoelbaar verslag uitgeschreven. hebben we met een groep van ongeElk van deze spelvormen hebben rijke veer acht geïnteresseerde coaches, hoofdstuktrainers en ken opgeadviseurs bijVia het spel ontdekken leverd die eenkomsten met speldede deelnemers ‘waar het een gedetailleerde monstraties georganiop vast zit’ en ‘vallen er en precieze inkijk geven seerd. Voor in de betrefelke bijeenkwartjes’ fende werkkomst, zeven vorm en de in totaal, is wijze waarop die door de deelnemers een professional uitgenodigd die zich werd beleefd. Deze spelvormen wagespecialiseerd heeft in een bepaalde ren ten opzichte van elkaar aardig spelvorm, om ons het betreffende verschillend. Werken met filmmaterispel te laten ervaren en met ons te aal is iets anders dan het deelnemen reflecteren op de werking ervan. Als aan een simulatiespel en dat is weer reflectie-instrument gebruikten we anders dan participeren in een voice daarbij technieken uit het psychodradialogue-sessie. De vraag van mijn ma; deze stelden ons in staat om van onderzoek was echter of er achter binnenuit te verwoorden wat het spel deze verschillen ook iets gemeenmet ons deed. Door psychodrama te schappelijks schuilging, iets dat te gebruiken als onderzoeksvorm heb ik maken heeft met het feit dat het hier een omgeving gecreëerd waarin we spelvormen betreft. als het ware heel dicht bij de subjectieve ervaring van het spel konden Werkingsmechanismen komen. In plaats van te praten óver Om daar antwoord op te geven, heb onze ervaring konden we praten ik de speldemonstraties met de bijvanuit de ervaring. In deze reflectie rol van schelm zet de begeleider zijn humor in en is hij gericht op ontregelen en het creëren van beweging bij de cliënt(en). Spelvormen blijken met name geassocieerd met deze laatste rol.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
95
behorende reflecties geanalyseerd in het licht van mijn speldefinitie en ook in het licht van de drie rollen van de begeleider die uit het vragenlijstonderzoek naar voren waren gekomen. Door de uitwerking van de video-opnames telkens weer terug te koppelen naar de kenmerken van spel, is het me gelukt om een aantal werkingsmechanismen van spel te benoemen die in elk van deze spelvormen actief lijken te zijn: Spel bevat een opbouw van inleiding, warming-up, middenstuk en uitleiding. Door in die opbouw de deelnemer(s) geleidelijk mee te nemen in de sfeer van het spel, intensiveert de ervaring zich bij hen en zijn ze in staat om de rest van de wereld even los te laten en zich over te geven aan het spel. In het spel wordt de wereld van het alsof, de spelwereld, op meerdere manieren tegelijk gecommuniceerd, via de taal, de mimiek, door de positionering in de ruimte en de houding van het lichaam, en eveneens met metaforische materialen of muziek. Het totaal van deze verschillende communicatiemodi creëert een totaalervaring in het hier en nu waarin de speler opgaat en waardoor hij meegevoerd wordt. Het spel zelf blijkt eigenlijk altijd te bestaan uit meerdere delen (spelrondes, bedrijven, afzonderlijke personages) die op een bepaalde manier polaire posities vertegenwoordigen. In het spel, zo zouden we kunnen zeggen wordt een verschil-ervaring
96
DAG VAN DE COACH
gecreëerd. De deelnemers beleven in elk spel-deel een bepaalde positie van binnenuit, als een hier-en-nuervaring. Tegelijk ervaren ze ook het geheel van het spel en de spanning tussen de delen. Spelvormen in begeleidingssituaties creëren bij de deelnemers een heen-en-weer-beweging tussen de delen en het geheel van het spel en juist door die beweging ontstaat er ruimte voor nieuwe betekenisgeving. De verschillende delen, de polaire posities in het spel, blijken te raken aan en te worden gevuld met ‘materiaal uit de binnenwereld’ van de spelers: herinneringen, overtuigingen en behoeften worden door het spel geactualiseerd. Iedere deelnemer vult het spel als het ware met persoonlijk materiaal van hemzelf. Het gevolg daarvan is, dat de voortgang in het spel, met zijn wisselwerking tussen de delen en het geheel, zorgt voor een beweging in de belevingsorganisatie en betekenisstructuur van de deelnemers. Je zou kunnen zeggen dat de verschil-ervaring in het spel ook verschillende interne posities in beweging brengt. Geschenk De dynamiek die tijdens het spel bij de deelnemers in gang gezet wordt, door de wisselwerking tussen de delen en het geheel en de heen-enweer-beweging tussen het spel en de eigen binnenwereld, leidt bij hen tot het opkomen van nieuwe inzichten die het karakter hebben van integratie van de gevoelde polaire posities. Via het spel ontdekken de deelnemers ‘waar het op vast zit’ en ‘vallen er kwartjes’. Het bijzondere is overigens
#DVDC16
dat het opdoen van deze inzichten wordt ervaren als een verrassing en een geschenk en tegelijk als geheel eigen. De deelnemers voelen het als iets wat van binnenuit komt en tegelijk als iets wat zij krijgen als een geschenk. De ervaringen in het spel en de verworven inzichten daarbij, blijken ook na afsluiting van het spel waardevol te zijn voor de deelnemers en dragen bij aan nieuwe betekenisgeving in toekomstige, nog onbekende situaties waarin de betrokkenen terecht komen. Het spel blijkt te fungeren als een ankerpunt waar ook weer nieuwe ervaringen mee in verbinding kunnen worden gebracht, waardoor de inzichten ook later nog weer verder verrijkt kunnen worden. Al met al blijken de diverse spelvormen gemeenschappelijk te hebben dat ze heel goed in staat zijn om innerlijk gevoelde paradoxen en dilemma’s te onderzoeken, zowel individueel als op teamniveau. Rollen van de spelleider De analyse van het handelen van de spelbegeleiders tijdens de spelsessies bevestigt de drie rollen van de begeleider die zijn opgekomen uit het vragenlijstonderzoek. In de begeleiding van de spelvormen wordt inderdaad uitleg en instructie gegeven zodat het spel zijn structuur en voortgang heeft; tegelijk onderhouden de spelleiders het contact met de deelnemers, zodat er afstemming en gevoelsmatige verbinding met hen blijft. De spelleider is gedurig meevoelend aanwezig (zonder zelf mee te doen in het spel). Hij blijft in resonantie met de spelers. Ook is de begeleider
#DVDC16
vanuit de schelmrol aanwezig soms kort als medespeler om de spelsfeer op te roepen en het spel op gang te brengen, of daarin zo nodig te interveniëren. Het blijkt dat de spelwereld op gang komt doordat de spelleider daar op een bepaalde manier in voorgaat. Naast deze drie professionele ik-posities die ook uit het vragenlijstonderzoek kwamen, geeft het materiaal aanleiding tot het benoemen van nog een vierde rol, die meer het karakter heeft van een metapositie. Vanuit een beschouwende positie onderhoudt de spelleider gedurende het verloop van het spel ook contact met de eisen vanuit de buitenwereld én met de gevoelens en gedachten in zijn eigen binnenwereld. Op grond daarvan bewaakt hij de voortgang van het spel en is hij in staat om zijn eigen handelen bij te sturen. Onverwacht In het onderzoek kunnen we de volgende concrete vragen stellen over de inzet van spel in begeleidingssituaties, om het gebruik ervan verder te optimaliseren: • Wordt er in het gebruikte spel een goede spanningsboog van introductie, opbouw, verdieping en afronding gecreëerd? • Zit het spel zo in elkaar dat de spelers in beweging worden gebracht tussen meerdere posities? • Zit het spel zo in elkaar dat deze posities ook in verbinding worden gebracht met de binnenwereld (waarden, gevoelens, herinneringen) van de deelnemers? • Is er in het spel voldoende heenen-weer-beweging tussen de ervaring van de verschillende po-
DAG VAN DE COACH
97
• •
sities en stilstaan bij het geheel, waardoor er inzichten kunnen ontstaan? Fungeert het spel als ankerpunt in een meer omvattend begeleidingstraject? Is er in het contact tussen spelleider(s) en deelnemers een juist evenwicht tussen instructie, verbinding en ontregeling en heeft de spelleider gedurende het spel voldoende ruimte voor reflectie in actie op de invulling van zijn rol?
Al met al maken de inzichten die opkomen uit mijn onderzoek duidelijk dat spel een instrument is om deelnemers te begeleiden in nietargumentatieve vormen van betekenisgeving rond spanningsvelden die zij in de eigen belevingsorganisatie ervaren. Daarbij kunnen ook die zaken
98
DAG VAN DE COACH
die moeilijk met woorden te benoemen zijn, toch aangeraakt worden en in beweging komen, niet door erover te praten, maar door die zaken in het spel van binnenuit te beleven en te verkennen. “Als we eenmaal tollen, dan tollen we…”, zei een van de deelnemers. Hij bedoelde daarmee dat het spel de kracht heeft om je mee te nemen en je onverwachte dingen te laten zien en ervaren. ■ Michiel de Ronde is psycholoog en cum laude gepromoveerd aan de Universiteit van Tilburg. Hij is als lector Begeleidingskunde verbonden aan de Hogeschool Rotterdam en aan de Christelijke Hogeschool Ede als opleider van adviseurs, coaches en supervisoren op bachelor- en masterniveau. Daarnaast is hij hoofdredacteur van het ‘Tijdschrift voor Begeleidingskunde’.
#DVDC16
Verbinden in de transculturele ruimte
Beschermjassen
■ Irene Zwaan & Kitlyn Tjin A Djie
Een coach die een niet westerse migrant begeleidt loopt vaak tegen een muur aan. Hoe groter de verschillen in wereldbeelden en werkelijkheden tussen de coach en de coachee, hoe lastiger het is om een constructieve relatie op te bouwen. Beschermjassen is een model, opgebouwd uit een aantal concepten, dat de coach hierbij kan ondersteunen.
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
99
De coachingsrelatie kan beschouwd worden als een transitionele en transculturele ruimte. Een kwetsbare en creatieve ruimte waar gedroomd mag worden over het verbinden van verleden, heden en toekomst. Om deze veilige ruimte te creëren kun je vragen naar de impact van de migratiegeschiedenis en de functie van het collectieve familiesysteem bij de niet-westerse migrant. Interculturele competenties en een instrument als het genogram, ondersteunen de relatie en geven kennis en inzicht in de “vreemde ander”. Beschermjassen geeft toegang tot een arsenaal aan mogelijkheden die helpen de coachee zijn krachtbronnen te her-inneren. Transculturele ruimte Het begrip transitionele ruimte is afgeleid van het concept uit de ontwikkelingspsychologie. De ontwikkelingspsycholoog Winnicot beschreef het als de ruimte die jonge kinderen creëren als ze de afwezigheid van hun moeder voor het eerst moeten verduren. Ze vinden veiligheid in zichzelf door zich vast te klampen aan een knuffeltje, kussentje of een lapje dat naar moeder ruikt. Het zogenaamde transitionele object. Het antropologische begrip transculturele ruimte is vergelijkbaar, maar refereert niet uitsluitend aan het intra-psychische. Het verwijst naar de verschillende culturele contexten van de partijen die zich in de ruimte bevinden. De transitionele, transculturele ruimte is een onzekere maar ook creatieve plek waarin je het oude achter je hebt gelaten maar nog niet precies weet hoe je verder moet. Zowel de coach als de coachee mogen er kwetsbaar
100
DAG VAN DE COACH
zijn. Dat kan als je iets van het oude bij je mag dragen. Familie en migratie Om de kwetsbare ruimte veilig te maken is het van belang om een brug te slaan naar vroeger en toen. Vergeten herinneringen, oplossingsstrategieën van de familie, rituelen van vroeger kunnen kracht geven en oplossingen bieden voor belemmeringen die de coachee al jaren in de weg zitten. Een coach die zich hierin verdiept, die de familie en de geschiedenis uitnodigt in de kamer, zal merken dat de sfeer ontspant en veiliger wordt en dat er verbinding ontstaat. Echter, het dominante discours in coaching in Nederland is gericht op het individu in het hier en nu. Het is een blinde vlek dat het denken en handelen van migranten uit collectieve systemen gestuurd wordt door belangrijke opvattingen in de familie. En dat de migratiegeschiedenis een fundamentele invloed heeft op het hier en nu, ook al gaat het over een tweede of derde generatie migrant. De verlieservaring van migranten werkt soms wel door tot de vierde generatie. Opvattingen en gewoonten die ingebakken zitten in de cultuur en die zorgdragen voor het voortbestaan van de familie, worden maar moeilijk losgelaten. Vooral de eerste generatie zet de oorspronkelijke rituelen en opvattingen voort. Kijk naar Nederlandse migranten in Australië en Canada. Ook zij blijven vasthouden aan het Nederland van de jaren ‘50. De tweede generatie migranten in Nederland heeft het moeilijker dan de eerste. Enerzijds blijven ze loyaal aan de familieopvattingen, anderzijds willen
#DVDC16
ze loyaal worden aan de Nederlandse opvattingen. Ze moeten voortdurend pendelen en worden daardoor in het eenduidige Nederland vaak gezien als ongeloofwaardig. Pas de derde generatie kan met deze verschillende loyaliteiten gaan spelen, ze aan elkaar verbinden zonder ontrouw te worden aan zichzelf. Zo zie je dat bijvoorbeeld jonge moslimvrouwen actief meedoen aan de ramadan, om vervolgens wel zelf een eigen partner te mogen kiezen, of carrière te kunnen maken. Ze eren een opvatting uit de eerste context om ruimte te krijgen een andere opvatting te ontregelen. Mensen uit patriarchale, collectieve familiesystemen zijn gewend te gehoorzamen aan de gezagsdragers in de familie. In Nederland word je in je werk beoordeeld op de mate waarin je initiatiefrijk bent, niet op de mate waarin je gehoorzaam bent. Terwijl het voor de migrant vaak een kwaliteit is, zelfs een tweede natuur om zich in te zetten voor het collectief. Deze verschillende referentiekaders veroorzaken frictie op de werkvloer maar ook in de coachingsrelatie. Door bewust te worden van deze blinde vlekken wordt het mogelijk om een nieuwe richting te geven, te zoeken naar waar verbinding kan worden gemaakt tussen de stijl van de migrant en de arbeidscontext. Aanknopingspunten hiervoor vind je vaak in de missie en visie van een organisatie. Een luchtvaartmaatschappij bijvoorbeeld heeft veiligheid hoog in het vaandel. Iemand die niet initiatiefrijk is maar wel gehoorzaam en gewend is zich in te zetten voor het collectief, kan hier bij uitstek aan bijdragen op zijn eigen manier.
#DVDC16
Interculturele communicatie Als coach moet je intercultureel competent zijn in communicatie met de coachee. Dit is een voorwaarde voor het creëren van een transculturele ruimte. Goede interculturele communicatie omvat de volgende aspecten: Allereerst is het voor een coach belangrijk om zijn eigen culturele bagage goed te kennen. Welke opvattingen, vanzelfsprekendheden, normen en waarden draag je bij je. Wat heb je meegekregen van je familie, je dorp. Welke geschiedenis, verhalen draagt je familie met zich mee. Welke “waarheden” hanteer je in dit leven. Door deze, voor jou vanzelfsprekendheden, op een rij te zetten, belicht je de “vreemde ander” in jezelf. Vervolgens is het van belang de culturele bagage van je coachee te kennen. Hoe functioneert de familie, wie zijn gezagsdragers, steunfiguren, wie nemen de belangrijke beslissingen, wie zorgt voor wie? Wat is de migratiegeschiedenis, in hoeverre heeft deze de familie verscheurd, welke impact heeft dit op het functioneren van de coachee? Welke opvattingen hanteert de familie over religie, man-vrouwverhoudingen, arbeidsverhoudingen… Het is van belang als coach om je heilige huisjes te kennen. Bij welke opvattingen van de ander gaan je haren overeind staan? Waar krijg je stress van? Waar wil je je tegen verzetten? Denk hierbij aan jouw opvattingen over het gebrek aan initiatief bij de coachee, religiebeleving, geen nee kunnen zeggen. Deze opvattingen dien je te parkeren, anders verlies je de verbinding en kan er geen sprake zijn van progressie. Als je je eigen bagage en die van de
DAG VAN DE COACH
101
ander kent, en je heilige huisjes hebt geparkeerd, ben je in staat om te wisselen van perspectief. Door je te verplaatsen in het perspectief van de ander blijft de communicatie open, en voorkom je dat je de opvattingen van de ander diskwalificeert en de ruimte onveilig wordt. Je kunt wel uitwisselen over je eigen opvattingen, persoonlijke ervaringen en heilige huisjes. Tot slot is het in de interculturele communicatie van belang altijd rekening te houden met verborgen dimensies. Datgene wat onbekend is in beide referentiekaders blijft onopgehelderd. Genogram Een belangrijk instrument dat ingezet kan worden in coaching is het genogram. Door samen met de coachee een tekening te maken van het familiesysteem over minimaal drie generaties, maak je belangrijke informatie inzichtelijk. Zo kun je aangeven wie er wanneer gemigreerd zijn, wie zijn achtergebleven. Waar bevinden zich de gezagsdragers, de steunfiguren. Op welke manier krijgen belangrijke
besluiten in de familie vorm. Hoe was dat vroeger en hoe is dat nu. Welke belangrijke gebeurtenissen tekenen het systeem, welke opvattingen zijn terug te voeren naar verborgen verhalen, verboden ruimtes. Stel contextuele vragen in plaats van vragen als “wat wil jij” en “wat voel je daarbij”. Vraag wat de steunfiguren zouden ondernemen, welke adviezen de gezagsdragers zouden geven als ze geraadpleegd zouden worden. Het werken aan het genogram geeft vaak al rust, opent al krachtbronnen voor de coachee. Vergeten strategieën komen weer naar boven, plotseling is het hele systeem beschikbaar. Je bedt de coachee in, in zijn groep. Dat is zijn beschermjas. Je haalt de oude context op. Daar put je uit om vorm te geven aan de nieuwe context. Beschermjassen Het begrip beschermjassen is afgeleid van het Franse psychologische conceptenveloppement. Het verwijst naar de inbedding in de groep en de cultuur, de bescherming die mensen uit collectieve systemen daar vinden, met
Voorbeeld genogram
102
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
name als er sprake is van ingrijpende faseovergangen en moeilijke perioden in het leven. Zo worden meisjes die de overgang maken van kind tot vrouw in collectieve systemen vaak omringd door tantes, oudere zussen en nichten die haar wegwijs maken op het gebied van menstruatie en seksualiteit. Ze worden gedragen, omhuld, waardoor de overgang gemakkelijker wordt gemaakt. Als coach kun je dit inzetten door op zoek te gaan naar belangrijke opvattingen en rituelen in de familie en de cultuur. Door je onder te dompelen in geuren, herinneringen, eten van vroeger, open je een vertrouwd referentiekader. Dit helpt de coachee zich te vitaliseren, te hernemen. Verbinden Verbinden in de transculturele ruimte gaat over de oude context verbinden aan de nieuwe. De familie en de migratiegeschiedenis van de coachee verbinden aan het hier en nu. Vergeten krachtbronnen aanboren waardoor er nieuwe perspectieven geopend worden. Voorwaarde is een open verbinding, met ruimte voor kwetsbaarheid, vrij van oordelen, tussen de coach en de coachee.
#DVDC16
Zodat het stroomt. Als je als coach beschermjassen faciliteert voor je coachee, is hij in staat zijn weg te vervolgen, de doelen op creatieve wijze te behalen. Kitlyn Tjin A Djie is transcultureel systeemtherapeut. Zij ontwikkelde het beschermjassenmodel en schreef samen met Irene Zwaan, adviseur bij enova emancipatie-adviesbureau, het boek Beschermjassen, transculturele hulp aan families. Momenteel werken zij samen aan het boek Beschermjassen, managers van diversiteit voor coaches, supervisoren en leidinggevenden. Literatuur •
•
•
Transitional objects and transitional phenomena. Winnicot, D. Int. J. Psychoanal., 1953, 34:89-97 Beschermjassen, transculturele hulp aan families. Tjin A Djie, K. en I. Zwaan. Van Gorcum, 2007 Een olijfboom op de ijsberg. Een transcultureel-psychiatrische visie op en behandeling van jonge NoordAfrikanen en hun families. Sterman, D. Nederlands Centrum Buitenlanders, 1996
DAG VAN DE COACH
103
104
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Agenda Juni
03-06-16 Advance à la Carte Verbind je met het internationale keurmerk van ICF. Advance à la Carte; ons modulaire ontwikkelingsprogramma voor ervaren coaches. Wordt nu snel, effectief en met in acht neming van wat je al hebt gedaan, ICF gecertificeerd. www.coachingsquare.nl 09-06-16 Informatiemiddag Opleiding Intuïtief Coachen Intensive In de opleiding Intuïtief Coachen Intensive versterk je je vermogen om vanuit mededogen, open ruimte en intuïtie een werkelijke verbinding met je coachee te creëren, die van daar uit de eigen intuïtie diepgaand kan verkennen. www.mensontwikkeling.nl 14-06-16 Trainen van teams: training Groepsdynamica Greep krijgen op onderstromen en verborgen patronen in teams. Effectief interveniëren met gebruikmaking van het groepsproces. Voor ervaren professionals. Opleiders: René Meijer en Lex Mulder, auteurs van het boek De hei op! www.hetbalkon.nl 15-06-16 Een paar uur in het bestuur In deze bijeenkomst over executive coaching laten we je kennismaken met enkele van de grote dilemma’s waar executives mee worden geconfronteerd. We spelen een speciaal voor deze middag ontwikkelde executive game. www.nobco.nl/bijeenkomsten
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
105
18-06-16 Introductieworkshop Verdiepend Coachen in Organisaties Ben je ervaren coach binnen organisaties? Kom kennismaken! De organisatie als context - Werkstress, veerkracht en vitaliteit - Coachen bij lastige situaties, vormen de 3 kernblokken van deze opleiding die 8 oktober start. www.europeesinstituut.nl 21-06-16 MBTI Foundation programma In het MBTI® Foundation programma doet u de kennis en vaardigheden op om dit wereldwijd bekende instrument op een professionele manier toe te passen, zowel bij individuen als in teams. www.opp.com/nl-NL/Training/MBTI-training/MBTI-Foundation-Programme 22-06-16 5 Kritieke Succesfactoren Coachboulevard biedt met de 5 Kritieke Succesfactoren een kader om veranderprocessen op individueel-, team- en organisatieniveau inspirerend te begeleiden: Context, Meetlat, Eigenaarschap, IJsberg & Hier-en-Nu. Bezoek de infomiddag! www.coachboulevard.nl 23-06-16 Jaarcongres Mens & Organisatie: De impact van veranderen Welke impact hebben veranderingen de afgelopen jaren op u gehad? Onderzoek uw eigen innovatieve vermogen: leer van elkaar, wees creatief, vorm nieuwe allianties en benut uw kansen. Keus uit 2 Masterclasses en 6 workshops! www.jaarcongresmeno.nl 23-06-16 Inspiratiedag Persoonlijk leiderschap Laat je deze dag inspireren en ontdek de leider in jezelf. Met diverse workshops en veel leuke extra’s, zoals een Linkedin Profiel Check, een nieuwe profielfoto en een persoonlijk kleurenadvies door een kleurstylist. www.sn.nl/events/inspiratiedag 24-06-16 Leergang LeanTeamcoach De kracht van de Coachboulevard Leergang LeanTeamcoach (met PHBO-diploma LeanTeamcoach) is het combineren van het lean-gedachtegoed en bijbehorende vaardigheden met het systeemgericht werken als teamcoach. www.coachboulevard.nl
106
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
28-06-16 Gratis Clinic Coachen op Identiteitsniveau Identiteit wordt toch vaak gekoppeld aan vaardigheden, gedrag en prestaties en dat is niet wat de mens ten diepste is. De clinic is voor coaches die echt een laag dieper willen werken. Ontdek welke winst jij nog kunt behalen. www.amethist.nl/aanbod/workshops/clinic-coachen-op-identiteitsniveau/
Juli
01-07-16 Points of You voor Professionals; Gecertificeerde Practitioner Training Een persoonlijke en interactieve train-de-trainer training in veelzijdige communicatie-tools; doorbreek barrières, zorg voor oprechte, open communicatie en nieuwe inzichten. Voor in de toolkit van elke coach (6 ICF cceu’s). www.glc-training.com/ttt_1juli16/ 01-07-16 Aanmelden Leergang Supervisie en Coaching Vergeet je niet tijdig aan te melden voor de Leergang Supervisie en Coaching (fasen 1 en 2 van de Master Begeleidingskunde. De opleiding start in september 2016 en is in Rotterdam en Nijmegen te volgen. www.hogeschoolrotterdam.nl/master
Augustus
01-08-16 NLP Life Coach Opleiding Zet jij je cliënt in zijn kracht? Professioneler coachen met de NLP Life Coach Opleiding bij Op Koers. Leer alle (motivatie) vaardigheden en inzichten die je als erkend coach nodig hebt voor snelle en effectieve resultaten. www.opkoers.info/nlp-training/nlp-coach-opleiding/ 25-08-16 Coachboulevard Leergangen Coachboulevard Leergangen: de focus ligt op het leervermogen: van individu, team én organisatie. Kenmerkend voor de Coachboulevardaanpak is het accent op ieders eigenaarschap en mogelijkheden, geplaatst in het hier-en-nu. www.coachboulevard.nl
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
107
30-08-16 MBTI Foundation programma In het MBTI® Foundation programma doet u de kennis en vaardigheden op om dit wereldwijd bekende instrument op een professionele manier toe te passen, zowel bij individuen als in teams. www.opp.com/nl-NL/Training/MBTI-training/MBTI-Foundation-Programme
September
01-09-16 Laatste kans Master Begeleidingskunde Deze maand begint de Leergang Supervisie en Coaching (fasen 1 en 2). In januari 2017 start fase 3 van de Master Begeleidingskunde. Neem contact op als je je nog wilt aanmelden. www.hogeschoolrotterdam.nl/master 05-09-16 HBO+ opleiding coachen m.b.v. paarden en Neuro Semantiek De opleiding waar u leert het gedrag van het paard samen met de vier assen van verandering uit de Neuro Semantiek, in te zetten ten behoeve van de coachee. U bent welkom op één van onze kennismakingsworkshops. Data op site. www.eocp.nl 06-09-16 Trainingen Deep Democracy Deep Democracy - de wijsheid van de minderheid. Methode voor dialoog en inclusieve besluitvorming. Doelgroep trainers, coaches, leiders. Data zie de website. www.deepdemocracy.nl 06-09-16 Workshop Professioneel Coachen “Deze (gratis) workshop geeft u inzicht in waar u nu staat als coach, onze visie op coachen en onze aanpak en werkwijze tijdens de opleiding. De workshop wordt verzorgd door Caroline van Hoogstraten en Annelies Tegel” www.trainersacademie.com 08-09-16 Proeverij Coachen en Trainen Professionaliseer jouw coachings-en trainingsvaardigheden en kom naar de Proeverij Vakopleidingen. Je hoort alles over de aanpak van Schouten & Nelissen University en kunt deze zelf ervaren tijdens 2 mini-colleges naar keuze. www.sn.nl/events
108
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Elke dag een Dag van de Coach? Kies voor een opleiding bij Trainers Academie
Voor coaches die zich -verder- willen professionaliseren in human resources development, is Trainers Academie het aangewezen adres. Trainers Academie is al decennialang dé specialist in HRD, met deeltijd post-HBO-opleidingen tot coach, trainer, trainer-coach en HRD adviseur. Voor beginnende en ervaren professionals.
maakt er je vak van! WWW.TRAINERSACADEMIE.COM
|
TEL 088-0082288
|
E-MAIL:
[email protected]
13-09-16 Positieve Psychologie in de Coachpraktijk Deze 2-daagse training biedt coaches praktische interventies uit de Positieve Psychologie om cliënten te helpen effectiever om te gaan met negatieve ervaringen, milder naar zichzelf te kijken en het geluksgevoel te vergroten. www.alba-academie.nl 15-09-16 Start Specialisatie E-coaching Na afronding van deze Specialisatie kun je e-coaching succesvol inzetten in je eigen coachpraktijk/-omgeving. www.europeesinstituut.nl 15-09-16 Symposium Coachen met Natuur Dit symposium bevat workshops van diverse vormen van ‘coachen met natuur’ zoals de inzet van natuurwijsheid, bomen, paarden, honden, outdoor activiteiten, natuurkennis, wandelen en de coachtuin. www.nobco.nl/bijeenkomsten 16-09-16 Training Communicatie en Sociale Gedragsstijlen Veel ‘problemen’ zijn stijlverschillen die gemakkelijk op te lossen zijn. Als je het concept van de stijlen begrijpt, gaat er een wereld voor jou en je cliënten open. Er vallen veel communicatie-puzzelstukjes op hun plaats. www.amethist.nl/aanbod/trainingen/communicatie-sociale-gedragsstijlen/ trainers-coaches-mediators/ 19-09-16 Professionele Coach Week De PC week is een intensieve studieweek om uw vaardigheden te trainen die de eigen coachingsstijl vorm geven. De week is bedoeld voor mensen die op zoek zijn naar een stevige basis voor de individuele coachingsgesprekken. www.associatievoorcoaching.com/coachopleiding/cursus/professional-coachweek 19-09-16 Training Coachen met Voice Dialogue Snel leren werken met Voice Dialogue! Oefenen in subgroepen. Je kunt na afloop een VD-sessie adequaat begeleiden. Opleiders: Judith Budde en Karin Brugman, auteurs van Coachen met Voice Dialogue, Handboek voor begeleiders. www.hetbalkon.nl
110
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
21-09-16 Vrouwelijk Leiderschap in Transitie: luisteren naar de wijsheid van het hart Een 2-daagse training voor ambitieuze vrouwen die met andere topvrouwen hun mogelijkheden, kracht en sensitiviteit willen onderzoeken en inzetten om professionele en persoonlijke doelen te realiseren. www.alba-academie.nl 23-09-16 Dag van de Trainer 2016 Hét event voor trainers, (loopbaan)coaches, docenten en andere professioneel begeleiders. Dit jaar staat de Dag van de Trainer in het teken van Groei. Ontvang tot 1 juli 15% korting op je inschrijving! www.sn.nl/events/dag-van-de-trainer-2016 27-09-16 Opleiding Natuur Coaching Leer hoe je jouw coachees op een krachtige en transformerende manier kan begeleiden in de natuur. www.lovingnature.nl 27-09-16 MBTI Foundation programma In het MBTI® Foundation programma doet u de kennis en vaardigheden op om dit wereldwijd bekende instrument op een professionele manier toe te passen, zowel bij individuen als in teams. www.opp.com/nl-NL/Training/MBTI-training/MBTI-Foundation-Programme 27-09-16 De 1-daagsen van Coachboulevard De 1-daagsen van Coachboulevard zijn gebaseerd op systeem- & progressiegericht coachen, met de 5 Kritieke Succesfactoren als leidraad. Tijdens gratis infomiddagen laten we u daarmee kennismaken in twee interactieve workshops. www.coachboulevard.nl 28-09-16 Meesterlijk Interveniëren: opleiding Interventiekunde Een scherpe analyse maken van verborgen processen, adequaat interveniëren bij individu, team en organisatie. Een intensieve en complete jaaropleiding. Opleiders: René Meijer, Peter Bleumer, Lex Mulder en Marleen Vangrinsven. www.hetbalkon.nl
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
111
29-09-16 2 daagse Nascholingscursus Rationeel Emotieve Therapie RET Leer uw cliënten bewust te maken van beperkende gedachtepatronen en hoe deze te doorbreken. De cursus is duidelijk, praktijkgericht, zeer bruikbaar en lekker boeiend! Accreditatie o.a.door NOBCO, NFG, LVPW, BAMW, ABvC, SNRO www.upsidedowntrainingen.nl 30-09-16 Introductieworkshop Teamcoaching Wil jij je ontwikkelen tot teamcoach? Wim Goossens en Ellen van Dam geven je een voorproefje van wat er aan bod komt tijdens de opleiding Winning Teams dmv een aantal oefeningen. www.europeesinstituut.nl
Oktober
01-10-16 Coachlink workshops Coachlink organiseert regelmatig in samenwerking met Het Coachhuis een serie inhoudelijke workshops over coaching en persoonlijke ontwikkeling. Fris snel je kennis op over nieuwe ontwikkelingen! www.coachlink.nl/extras/events/ 04-10-16 Training Coachen naar Zelfvertrouwen In deze training leer je hoe je met één tool onzekerheid transformeert naar zelfvertrouwen op Zijnsniveau bij jouw cliënt. Hiermee zijn ALLE situaties van onzekerheid en angst met één tool op te lossen. www.amethist.nl/aanbod/bijscholing-coaches/coachen-naar-zelfvertrouwen3-dagen/ 05-10-16 Workshop Professioneel Coachen “Tijdens deze (gratis) workshop krijgt u inzicht in uw ontwikkeling als coach, onze visie op coachen en onze aanpak en werkwijze. Trainers: Bas Arends en Annelies Tegel Locatie: Double Tree, Amsterdam van 13.30 -17.00” www.trainersacademie.com
112
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
06-10-16 Vervolgopleiding Professioneel Coachen in Organisaties Opleiding voor coaches op Practitioner niveau die hun kennis, kunde en wijsheid in coaching effectief willen inzetten ten behoeve van de gezondheid en ontwikkeling van organisaties. www.alba-academie.nl 06-10-16 Smaragd, Opleiding Natuur Coaching Voor coach professionals die succesvol willen leren samenwerken met de natuur. Biedt verdieping en blijvende verandering voor je klanten. Inhoud: “de BLOEI methode” ©, 2 boeken en praktische natuur werkvormen. Welkom! www.smaragd-coaching.nl 06-10-16 De Kunst van het Vragen Stellen “Praktische filosofie en Coaching gaan hand in hand: Hein Hoek, filosoof, en Hilde Veraart-Maas, coach, geven op 6 oktober de training: De Kunst van het Vragen stellen. Een goede vraag, dat geeft te denken!” www.socratischcoachen.nl/trainingen/trainingen/de-kunst-van-het-vragen-stellen 12-10-16 Certified Professional Coach deel 1 - Taakbekwaam In CPC 1 krijg je de vaardigheden die nodig zijn voor het resultaatgericht coachen onder de knie. Bij een goede afronding ontvang je het post-HBO diploma Professional Coach 1 (taakbekwaamheid) en een geaccrediteerd ICF diploma . www.associatievoorcoaching.com/coachopleiding/cursus/certified-professionalcoach-taakbekwaamheid 12-10-16 Cursus Herkennen van Psychopathologie Cliënten die zwart-wit denken of alles buiten zichzelf leggen? Wat is er aan de hand? Herken de persoonlijkheid van cliënten en leer ze adequaat te begeleiden of door te verwijzen. Opleiders: René Meijer en Peter Bleumer. www.hetbalkon.nl
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
113
13-10-16 Leergang Corporate Antropologie Leergang Corporate Antropologie - echt aan de slag met organisatiecultuur. Uniek programma voor leiders, trainers, coaches. Door toptrainers Danielle Braun & Jitske Kramers en gastsprekers. www.academievoororganisatiecultuur.nl 25-10-16 Training Talk! Faciliteren van Kampvuurgesprekken Unieke training voor (team)coaches. We maken gebruik van dialoogvormen van over de hele wereld. Goede, moedige gesprekken faciliteren. www.deepdemocracy.nl 25-10-16 MBTI Foundation programma In het MBTI® Foundation programma doet u de kennis en vaardigheden op om dit wereldwijd bekende instrument op een professionele manier toe te passen, zowel bij individuen als in teams. www.opp.com/nl-NL/Training/MBTI-training/MBTI-Foundation-Programme
November
01-11-16 Coachlink Workshops Coachlink organiseert regelmatig inhoudelijke workshops over coaching en persoonlijke ontwikkeling, in samenwerking met Het Coachhuis. Met deze laagdrempelige workshops fris je snel je kennis op! www.coachlink.nl/extras/events/ 01-11-16 Symposium De hiërarchie voorbij? – begeleidingskunde in bedrijf De master begeleidingskunde van HR organiseert deze dag haar symposium. Een gevarieerd aanbod met lezingen, inspiratiesessies, masterclasses en een bijzonder locatie (SS Rotterdam) maakt dat je deze dag niet mag missen. www.hogeschoolrotterdam.nl/agenda 02-11-16 Retraite De kracht van kwetsbaarheid Je kwetsbaar opstellen in een wereld gericht op perfectionisme? Kan kwetsbaarheid een kracht zijn? Een retraite om de moed te vinden om vaker risico’s te nemen. Begeleiders: Judith Budde, Karin Brugman en René Meijer. www.hetbalkon.nl
114
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
02-11-16 Intensieve training Socratisch Coachen “Intensieve training Socratisch Coachen: “Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden.” 2, 3, 10 november en 8 december 2016 Wie anders dan Socrates leerde ons de kunst van het vragen stellen?” www.socratischcoachen.nl/trainingen/trainingen/intensieve-training-socratischcoachen-bij-werkgerelateerde-problemen 07-11-16 2 daagse Nascholingscursus Rationeel Emotieve Therapie RET Leer uw cliënten bewust te maken van beperkende gedachtepatronen en hoe deze te doorbreken. De cursus is duidelijk, praktijkgericht, zeer bruikbaar en lekker boeiend! Accreditatie o.a.door NOBCO, NFG, LVPW, BAMW, ABvC, SNRO www.upsidedowntrainingen.nl 14-11-16 Training Intuïtief, Methodisch en Diepgaand coachen Je leert een bijzondere manier van rapport maken, waarbij energie en contactpunt een grote rol spelen. Je leert alles over de ZijnsOvertuigingen, onbewuste overtuigingen op het diepste niveau. www.amethist.nl/aanbod/bijscholing-coaches/intuitief-methodisch-diepgaandcoachen-10-dagen/ 24-11-16 Masterclass Voice Dialogue: Werken met de kracht van kwetsbaarheid Verdiep je expertise in het werken met de kwetsbaarheid van je cliënt. Leer werken met het gevoelige Innerlijke Kind. Opleiders: Judith Budde, Karin Brugman, auteurs van Coachen met Voice Dialogue, Handboek voor begeleiders. www.hetbalkon.nl 25-11-16 Symposium Coaching en Onderzoek Wilt u weten welke onderbouwde technieken en hulpmiddelen beschikbaar zijn om te gebruiken binnen coaching? Laat u bijpraten en ervaar deze tools zelf tijdens dit NOBCO Symposium. www.nobco.nl/bijeenkomsten 25-11-16 Congres Positieve Psychologie Congres Positieve Psychologie georganiseerd door het Tijdschrift Positieve Psychologie. www.tijdschriftpositievepsychologie.nl
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
115
30-11-16 Training Mentaliserend Coachen Cliënten met weinig zelfreflectie? Leer ze te mentaliseren, d.w.z. denken en voelen over hun eigen denken en voelen en dat van anderen. Opleiders: René Meijer en Peter Bleumer, auteurs van het boek ‘Mentaliserend coachen’. www.hetbalkon.nl
December
01-12-16 Certified Professional Coach deel 2 - Vakbekwaam In CPC 2 vindt verdere verdieping plaats. Je leert anderen te coachen naar effectief gedrag en je maakt kennis met tools die je kunt inzetten in coachingsgesprekken. Je leert omgaan met je eigen emotie en dat van de coachee. www.associatievoorcoaching.com/coachopleiding/cursus/certified-professionalcoach-vakbekwaamheid 08-12-16 Training Own Your Rank Ranking, status, positie... Leer spelen met de wetten van de apenrots. Power & Love. Vanuit antropologische blik. Trainer Danielle Braun. www.deepdemocracy.nl 13-12-16 Trainen van teams: training Groepsdynamica Greep krijgen op onderstromen en verborgen patronen in teams. Effectief interveniëren met gebruikmaking van het groepsproces. Voor ervaren professionals. Opleiders: René Meijer en Lex Mulder, auteurs van het boek De hei op! www.hetbalkon.nl 13-12-16 Informatie bijeenkomst individuele accreditatie EIA In deze gratis bijeenkomst geeft NOBCO voorlichting over de EIA (European Individuel Accreditation), een Europees erkende kwalificatie die aangeeft dat iemand een praktiserende en professionele coach is. www.nobco.nl/bijeenkomsten
116
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
2017
01-01-17 Goede voornemens? Volg een master Kijk op de site wanneer er informatieavonden zijn gepland voor de Leergang Supervisie en Coaching en de Master Begeleidingskunde. De opleiding is in Rotterdam en Nijmegen te volgen. www.hogeschoolrotterdam.nl/master 16-01-17 Training Coachen met Voice Dialogue Snel leren werken met Voice Dialogue! Oefenen in subgroepen. Je kunt na afloop een VD-sessie adequaat begeleiden. Opleiders: Judith Budde en Karin Brugman, auteurs van Coachen met Voice Dialogue, Handboek voor begeleiders. www.hetbalkon.nl 15-03-17 Vervolgopleiding Dieper Coachen In deze EQA Senior Practitioner geaccrediteerde vervolgopleiding leert u de cliënt te coachen op de diepere niveaus van identiteit en zingeving. Uw begeleidt uw cliënt op het snijvlak van coaching, counseling en therapie. www.alba-academie.nl 22-03-17 Training Mentaliserend Coachen Cliënten met weinig zelfreflectie? Leer ze te mentaliseren, d.w.z. denken en voelen over hun eigen denken en voelen en dat van anderen. Opleiders: René Meijer en Peter Bleumer, auteurs van het boek ‘Mentaliserend coachen’. www.hetbalkon.nl 10-04-17 Masterclass Voice Dialogue: Werken met Verstoten Ikken Verstoten Ikken zijn kanten die buiten beeld zijn geraakt. Hoe kun je de cliënt helpen deze kanten weer te benutten? Opleiders: Judith Budde, Karin Brugman, auteurs van Coachen met Voice Dialogue, Handboek voor begeleiders. www.hetbalkon.nl 08-06-17 Dag van de Coach 2017 De 10e Dag van de Coach georganiseerd door het Tijdschrift voor Coaching. www.dagvandecoach.nl
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
117
k
competentiewoordenboek voor gelu
Geluk
drs Veronique Kilian
op het werk?
Train je gelukscompetenties!
te bestellen bij
[email protected] of bel 06 20 621 673 www.k-tdynamics.nl
118
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
Aantekeningen
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
119
120
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
#DVDC16
DAG VAN DE COACH
121
122
DAG VAN DE COACH
#DVDC16
DAG VAN DE TRAINER 2016 23 september 2016 in Spant!, Bussum
Keynote lezingen en workshops over GROEI
GEGARANDEERD 100% INSPIRATIE Schrijf je voor 1 juli in op THEMA.NL/DVDT
en profiteer van 15% EARLY
BIRD-korting.
VOOR TRAINERS | COACHES | HRM’ERS | (LOOPBAAN)ADVISEURS | LEERPROFESSIONALS
Alleen in interactie wordt talent zichtbaar Clifton en Buckingham (2003) definiëren een talent als ‘elk zich herhalend patroon van denken, voelen of zich gedragen dat op een productieve manier kan worden ingezet’. Een talent kan volgens hen besloten liggen in een manier van handelen, een manier van denken of een manier van zich gedragen. Coachboulevard (2016) biedt met de 5 Kritieke Succesfactoren een kader om veranderprocessen op individueel-, team- en organisatieniveau inspirerend te begeleiden: Context, Meetlat, Eigenaarschap, IJsberg en Hier-en-Nu. Coachboulevard maakt een duidelijke verbinding tussen Talent en de Kritieke Succesfactor IJsberg en gaat daarbij nog een stapje verder: alleen in een context en interactie met anderen wordt talent zichtbaar. Lingsma, M. & Scholten, M. (2010). Coachen op competentieontwikkeling. Amsterdam: Uitgeverij Boom/Nelissen
Extern Systeem Context met Triggers/ Kritieke Momenten
Interactie
Intern Systeem Individu/Team Huidige Situatie
- Te veel - Te weinig - Dubbelzinnig
Gewenste Situatie
Wat doe je?
toepassing van kennis, vaardigheden
Wat denk je?
kennis, opvattingen, normen, overtuigingen
Wat wil je? waarden, drijfveren, eigenschappen
Sociale Ondersteuning vanuit privé- en werkomgeving (+ of -) (familie, vrienden, collega’s, medewerkers, managers, teamleiders) © Coachboulevard 2015
Kwaliteiten van mensen komen in niet goed opgezette bedrijfsprocessen onvoldoende uit de verf. Lean is een managementfilosofie die erop is gericht kwaliteit van zinvol werken te bevorderen door effectief te werken. De processen worden afgestemd om maximale klantwaarde te behalen. Een gevolg daarvan is dat je verspillingen -zaken die geen toegevoegde waarde leveren- kunt elimineren uit processen. Het niet of onvoldoende benutten van talent is de achtste verspilling. LeanTeamcoaching is praktische organisatiecoaching waarbij het essentieel is om talenten van medewerkers en stakeholders goed én duurzaam uit de verf te doen komen. De kracht van de CB Leergang LeanTeamcoach (met PHBO-diploma LeanTeamcoach) is het combineren van het lean-gedachtegoed en bijbehorende vaardigheden met het systeemgericht en progressiegericht werken als teamcoach. Coachboulevard werkt intensief samen met Valuebridge.
3 Erkende coachopleidingen met PHBO-diploma 3 St!R erkend 3 NOBCO EQA geaccrediteerd: 3 Foundation en 1 Practitioner 3 BTW-vrijgesteld Wilt u meer weten hoe u uw talenten beter kunt benutten: kom dan naar onze gratis infomiddag. Meer informatie en aanmelden interactieve infomiddag inclusief proeflessen: www.coachboulevard.nl
