versie 6 april
Procesontwerp stadsvisie Helmond 2030 alle mogelijke externe ontwikkelingen
verkennen van ontwikkelingen die relevant zijn voor Helmond
selecteren ontwikkelingen met grootste impact omgevingsverkenning
beschrijven bandbreedte van belangrijkste ontwikkelingen en de impact op Helmond
alternatieve opties bepalen voor strategische keuzes per thema
visievorming verschillende mogelijke integrale beleidsvisies
stadsvisie Helmond 2030 pagina: 1
versie 6 april
Aanleiding en achtergrond. De reden voor het maken van een nieuwe visie op Helmond is het besef dat er een aantal kritische externe ontwikkelingen/issues zijn die een strategisch antwoord vragen voor de lange termijn ontwikkeling van Helmond. Deze ontwikkelingen kunnen plaatsvinden op een breed scala van thema’s: Demografisch, economisch, sociaal, technologisch, ecologisch en politiek bestuurlijk. Vanwege dit brede karakter is een integrale visie op de toekomst van Helmond nodig. Voorbeelden van kritische ontwikkelingen/issues zijn: Demografische ontwikkelingen (kwantitatief en kwalitatief) Sterkere focus op de regio (arbeidsmarkt, woningmarkt, opleidingsmarkt, zorgvoorzieningen) Bestuurlijke organisatie (decentralisatie, differentiatie, regionalisatie) Dreigende sociale tweedeling doordat meer mensen niet meer meekunnen Brainport 2020 En mogelijk ook zaken als: duurzaamheid, informatisering,internationalisering en individualisering
Voorbeelden van onderwerpen voor strategische keuzes zijn: groeistreven inwoners (kwantitatief en kwalitatief) positie in de regio (relatie met Peel en Eindhoven: complete of complementaire stad) vereiste voorzieningen (op het gebied van cultuur, winkelen recreatie, zorg) Het aanbod van (beroeps)onderwijs economische ontwikkelingen (kwaliteit en kwantiteit banen, campusontwikkeling) wijkstructuur (woningtypologie, wijkcentra, wonen voor jongeren) taak van de gemeentelijke overheid in relatie tot eigen verantwoordelijkheid van burgers In het overdrachtsdossier (2010) is dit als volgt verwoordt De geldende stadsvisie (Helmond, Stad in Volle Vaart) is in juli 2004 vastgesteld en schetst een visie op Helmond tot 2015. Deze visie, die een invulling is van de reeds vele jaren bestaande ambitie “uit de problemen groeien door kwaliteit” vormt nog steeds een goed kompas voor de nabije toekomst. Het is te voorzien dat Helmond op afzienbare tijd in een andere situatie terecht zal komen. Op korte termijn zet de economische en financiële crisis de ambities onder druk, maar daarnaast wordt het ook duidelijk dat Helmond ondermeer door de demografische ontwikkelingen zich zal moeten bezinnen welke koers gevaren moet worden op (middel)lange termijn. Er moet rekening mee worden gehouden dat de bevolkingsgroei door verschillende trends veel minder snel zal verlopen dan waar in de huidige Stadsvisie vanuit gegaan werd (100.000 tot 120.000 inwoners). Deze en andere ontwikkelingen maken het noodzakelijk om tot een herijking van de stadsvisie te komen. Vertrekkend van de bestaande situatie en op basis van analyses van de voorziene ontwikkelingen en trends, waar Helmond op in zal moeten spelen, kunnen zich verschillende scenario’s voor de toekomst aftekenen. Als deze scenario’s afgezet worden tegen de waarden die politiek en burgers belangrijk vinden voor Helmond, kan uit de mogelijke ontwikkelrichtingen de meest wenselijke gekozen worden. Vanuit dit besef is daarom in het coalitieprogramma (programma 13 Bestuur en organisatie) als voornemen opgenomen: “Er komt een herziening van de stadsvisie. Deze nieuwe visie op de stad zal uiteraard in een zorgvuldig proces, met betrokkenheid van de gemeenteraad en de stad tot stand komen.”
pagina: 2
versie 6 april
Inleiding Een proces in twee fases De procesaanpak wordt opgesplitst in twee fases: toekomstverkenning en visievorming. Dit benadrukt de benadering om van buiten naar binnen te denken. Eerst benoemen welke uitdagingen in toekomstige ontwikkelingen uit de omgeving van Helmond besloten zitten en vervolgens het antwoord op die uitdagingen formuleren in een stadsvisie met voldoende eigen ambitie. De fase toekomstverkenning wordt afgesloten met een concreet product: Een trendrapportage.
Participatie Bij het uitzetten van een strategische koers moeten in ieder geval die stakeholders betrokken worden waarvan de medewerking van belang is voor het realiseren van de visie. Ook individuele burgers moeten in staat gesteld worden hun mening te geven. In het hele proces moeten we actief open staan voor reacties vanuit de Helmondse gemeenschap. Participatie zal vooral plaatsvinden in de vorm van consultatie. Het zwaartepunt voor de participatie zal liggen in de fase waarin alternatieve beleidskeuzes worden geformuleerd. Relatie stadsvisie met andere strategische nota’s De kern van de stadsvisie wordt gevormd door een aantal strategische keuzes voor de richting waarin Helmond zich moet ontwikkelen. Het beschrijft de kompasrichting waarop we moeten koersen. Dit moet een lonkend perspectief opleveren. een beeld van de toekomst dat enthousiasme kan oproepen en partijen kan verbinden. Buiten de stadsvisie zijn er verschillende meer sectorale strategische nota’s te onderkennen. Hierbij valt onder meer te denken aan het sociaal economisch beleidsplan, WMO beleid, milieuvisie, structuurvisie, woonvisie. De stadsvisie zal aanvullend zijn op deze strategische nota’s. Enerzijds doordat een stadsvisie een integrale visie op de ontwikkeling van Helmond biedt, anderzijds omdat de stadsvisie verder vooruit kijkt dan veel van de andere strategische nota’s. De bestaande strategische nota’s vormen input voor de nieuwe stadsvisie. Voor toekomstige beleidsontwikkeling zal de nieuwe stadsvisie weer een strategisch kader vormen. Concrete beleidsdoelstellingen voor de middellange termijn staan niet in de stadsvisie, maar worden uitgewerkt in het sectorale beleid. Timing proces: De stadsvisie dient input te leveren voor de structuurvisie en woonvisie. Het proces dient afgestemd te worden met de planning van deze twee visies. De stadsvisie dient tijdig in de raad te zijn vastgesteld om gebruikt te kunnen worden bij de keuzes voor de voorjaarsnota van 2012. Detaillering procesaanpak Op de volgende pagina’s wordt de procesaanpak om te komen tot een stadsvisie op hoofdlijnen uitgewerkt. Na vaststelling in het college en opiniërende bespreking in de commissie zal een nadere (projectmatige) detaillering van deze procesaanpak worden uitgewerkt. Het maken van een visie is geen standaardproject. Informatie en ervaring die we gaandeweg in de fase toekomstverkenning opdoen vormt input voor de aanpak in de visievorming. Daarom wordt er voor gekozen om de projectmatige detaillering voor de fase visievorming pas later in het traject vorm te geven.
pagina: 3
versie 6 april
fase 1: toekomstverkenning (planning: april 2011 – augustus 2011)
In een toekomstverkenning kijken we naar de ontwikkelingen die op ons af komen en die we zelf niet kunnen kiezen We kunnen de toekomst ook niet voorspellen, maar we kunnen wel trends en signalen in de gaten houden om te kunnen anticiperen op mogelijke gevolgen van externe ontwikkelingen. Een toekomstverkenning bevat geen beleidsvoorstellen of keuzes, maar schetst slechts de externe omgeving waarmee beleid in de toekomst te maken krijgt. Omdat de toekomst vol onzekerheid is moet je de mogelijke verschillende uitkomsten in beeld brengen.
Het resultaat van de fase toekomstverkenning is: Een beschrijving van de meest belangrijke externe ontwikkelingen in een trendrapportage en in een aantal plausibele, relevante situatieschetsen van de toekomst (scenario’s), waarin genoemde ontwikkelingen met elkaar in verband worden gebracht.
Dit resultaat wordt bereikt door een aantal inhoudelijke stappen te doorlopen: 1. 2. 3.
4.
Allereerst wordt een brede verkenning gemaakt van mogelijke externe ontwikkelingen die relevant zijn. Vervolgens wordt op basis van de ingeschatte impact die de ontwikkelingen hebben op Helmond en de mate van onzekerheid in de ontwikkeling een selectie gemaakt van de belangrijkste ontwikkelingen. Voor deze geselecteerde ontwikkelingen wordt nader uitgewerkt wat de bandbreedte is van mogelijke uitkomsten van de ontwikkeling en wat de impact van deze ontwikkelingen op Helmond en het Helmonds beleid is. Hierbij zal beschreven worden voor welke strategische keuzes Helmond gesteld wordt. Ook zal globaal omschreven worden wat de mogelijke keuzes zijn die daarbij gemaakt kunnen worden. Deze keuzes worden nader uitgewerkt in de tweede fase: visievorming. De verschillende ontwikkelingen worden in samenhang beschreven in een aantal beeldende schetsen.
Bij het beantwoorden van deze vragen worden een aantal instrumenten gebruikt: 1. 2.
3. 4.
5.
deskresearch Het projectteam verzamelt rapporten en studies over voor Helmond belangrijke externe ontwikkelingen. interviews Met collegeleden, en een aantal belangrijke externe deskundigen (zowel buiten als binnen Helmond) wordt besproken wat de dominante ontwikkelingen zijn voor Helmond die meegenomen moeten worden en welke strategische keuzes/dilemma’s daarbij spelen. presentaties door externe deskundigen workshop met stakeholders Met deze workshop worden de stakeholders geconsulteerd over hun visie op de externe ontwikkelingen en uitdagingen die deze voor Helmond betekenen. Stakeholders zijn vertegenwoordigers van bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld. (Bij het maatschappelijk middenveld kan bijvoorbeeld gedacht worden aan vertegenwoordigers van welzijnsinstellingen, corporaties, wmo-raad, onderwijs) Voor deze workshop zal op basis van een eerste ambtelijke verkenning van de omgeving een duidelijke vraagstelling voorgelegd worden. Ook in andere beleidstrajecten zijn stakeholders bevraagd. Voorkomen zal worden dat stakeholders twee keer hetzelfde gevraagd wordt. atelier toekomstverkenning Een atelier is een werkvorm waarbij het projectteam in een korte tijd samen de omgevingsverkenning schrijft op basis van de verzamelde input. Deze omgevingsverkenning beschrijft de meest belangrijke externe ontwikkelingen in een trendrapportage en in een aantal plausibele, relevante situatieschetsen van de toekomst (scenario’s), waarin genoemde ontwikkelingen met elkaar in verband worden gebracht. Dit zal een bijeenkomst zijn waar afhankelijk van de thema’s ook andere mensen uitgenodigd kunnen worden.
pagina: 4
versie 6 april Globale planning inhoudelijke stappen in de toekomstverkenning planning fase 1 wat deskresearch interviews presentaties experts workshop stakeholders atelier toekomstverkenning uitwerken trendrapportage terugkoppeling omgevingsverkening naar alle betrokkenen voorbereiden fase visievorming
in welke maanden april mei juni juli aug.
Communicatie en besluitvorming bij de toekomstverkenning Tijdens alle stappen zal actief gecommuniceerd worden naar alle betrokken partijen, zelfs als er even niets te melden is, zodat iedereen op de hoogte kan zijn waar we mee bezig zijn en wat de (tussen)resultaten zijn. Een communicatieplan zal nader uitgewerkt worden in samenwerking met de afdeling communicatie. Ook zal er ruimte te zijn voor burgeres en stakeholders om te reageren op de informatie of onderling te discussiëren. Bekeken wordt of hierbij ook gebruikt gemaakt kan worden van social media. 6 april
: vaststelling procesaanpak door college
11 april : toelichting procesaanpak aan afdelingsmanagers en teamleiders 18 april : opiniërende bespreking procesaanpak met de raad. In april zal met het college besproken worden met welke experts interviews gehouden zullen worden en welke stakeholders uitgenodigd zullen worden voor de workshop. Eind juni begin juli zal met het MT en het College (in een stuurgroep) , en met de Raad in een opiniërende bespreking de voortgang worden besproken. In augustus/september zullen de resultaten van de omgevingsverkenning, besproken worden in de stuurgroep RF en vervolgens opiniërend met de raad.
pagina: 5
versie 6 april
fase 2: visievorming (planning augustus - december) Het resultaat van de fase visievorming is: In deze fase wordt de omgevingsverkenning uit fase 1 vertaald naar een visie. Strategische keuzes voor de ontwikkelrichting van Helmond zijn gemaakt en vertaald in een enthousiasmerende visie waarin de ambities voor Helmond zijn verwoord. Prioriteiten die als eerste aangepakt moeten worden zijn benoemd.
Dit resultaat wordt bereikt door een aantal inhoudelijke stappen te doorlopen 1. Vertrekkend van de strategische vraagstukken en dilemma’s die in de vorige fase zijn benoemd worden de alternatieve opties voor strategische keuzes benoemd en uitgewerkt. Hiermee worden per thema de verschillende opties voor keuzes uitgewerkt. 2. Verschillende keuzes hangen vaak samen. De verschillende strategische keuzes die per thema gemaakt kunnen worden zijn soms slecht en soms juist goed te combineren. In enkele samenhangende integrale beleidscenario’s zullen daarom deze afzonderlijke opties met elkaar in verband gebracht worden. 3. Uit deze verschillende varianten van de stadsvisie zal een keuze gemaakt worden. 4. Prioriteiten worden benoemd. (Uitwerking in doelstellingen vindt plaats in sectorale beleidsvorming)
Nadere uitwerking van de fase visievorming: De ervaringen met en uitkomsten van de omgevingsverkenning zijn mede bepalend voor de exacte vormgeving van het proces van visievorming. Daarom worden nu een aantal uitgangspunten geformuleerd die, gebruik makend van de opgedane ervaringen, zullen worden verwerkt in een plan van aanpak voor fase visievorming. Hierbij zullen als uitgangspunten worden gebruikt: • Ook in deze fase is het uitgangspunt dat een goede ambtelijke voorbereiding de basis vormt voor het betrekken van stakeholders en burgers. • Stakeholders en burgers zullen geconsulteerd worden over de verschillende alternatieve strategische opties die door het projectteam worden voorbereid. Hierbij ligt de nadruk op het nader uitwerken van de verschillende opties en het benoemen van de plussen en minnen. De keuze tussen de alternatieve beleidsopties is natuurlijk voorbehouden aan de raad. • In deze fase zullen ook individuele burgers geconsulteerd worden. Dit kan via workshops, ons internetpanel, of andere methoden. Aan burgers zullen verschillende opties voor de toekomst van Helmond voorgelegd worden om zo te proeven wat het beste past bij Helmond. Dit zal in een fase van het ontwerpproces zijn dat de opties nog werkelijk open zijn. Deze consultatie zal bij de uiteindelijke keuze door de raad meegewogen worden. • De uitwerking van de stadsvisie zal door het projectteam in een ontwerpatelier worden uitgevoerd. • Via opiniërende besprekingen zal de raad gedurende het proces betrokken worden.
pagina: 6
versie 6 april
Organisatie Opdrachtgeverschap De bestuurlijk opdrachtgever: F. Stienen. Ambtelijk opdrachtgever: A. Marneffe. projectorganisatie Er is een ambtelijke projectgroep gevormd met vertegenwoordigers uit de verschillende diensten.
kosten Voor proceskosten en communicatiekosten wordt een krdiet van €75.000 gevraagd vanuit de reserve G.S.B. (globale schatting nog nader te bepalen aan de hand van de detailplanning) externe deskundigheid op methodiek van scenarioplanning € 25.000 organisatie bijeenkomsten (externe sprekers, locatiekosten) € 20.000 communicatie en drukkosten
€ 30.000
pagina: 7
