Procesdoel 2: MOREEL DENKEN TEGEN DE ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID
Bijzonder procesdoel 1: waarden herkennen, verkennen en integreren
1ste leerjaar 2de graad
2 de leerjaar 2de graad
1.1. Waarden herkennen en verkennen
1.1. Waarden herkennen en verkennen
Waarden herkennen: -
Waarden verkennen – soorten waarden - ethisch: eerlijkheid vs. leugen, diefstal, vandalisme, vriendschap, macht, rechtvaardigheid - esthetisch: schoonheid, zin voor verhouding (o.a. gulden snede), kunst - materieel: rijk, arm, bezit, rijkdomsverdeling - politiek: goed bestuur, transparantie, democratie 1.2. Omgaan met waarden
waarden en feiten waardeverheldering waardefundering waardehiërarchieën normen
1.2. Omgaan met waarden Toetsing in concrete situaties van het al of niet respecteren van waarden
Toetsing in concrete situaties van het al of niet respecteren van bovenvermelde waarden
1ste leerjaar 3de graad
2 de leerjaar 3de graad
(Opmerking: dit procesdoel komt elke les aan bod. Het belang ervan is dat leerlingen beseffen dat heel veel keuzes in het leven waardegeladen zijn en dat bij deze keuzes bovendien heel vaak waardeconflicten zullen optreden. De bedoeling is leerlingen rationeler en zelfbewuster te laten nadenken over deze conflicten. Bij dit procesdoel zijn de onderwerpen legio en is de werkvorm eigenlijk de essentie).
1.1. Waarden herkennen en verkennen: ° waarden herkennen:
Waarden en feiten Waardeoverdacht Waardeverheldering Waardecommunicatie Waardefundering Waardehiërarchieën Normen
° waarden verkennen: Soorten waarden: Ethische: bv. eerlijkheid, leugen, diefstal, macht, ... Esthetische: bv. schoonheid, kunst, ... Materiële – Niet-materiële waarden
1.2. Omgaan met waarden: ° waarden in concrete situaties Waarden analyseren Waarden rangschikken Waardeconflicten: bv De rechtspraak, vonnissen Ontwikkelingsproblematiek De vierde wereld ° waardeoordelen: feitelijke uitspraken t.o.v. waardeoordelen ° waarden integreren: “Opvoeden tot wereldburger”
Bijzonder procesdoel 2: ontdekken van morele problemen
1ste leerjaar 2de graad
2 de leerjaar 2de graad
2.1. Morele problemen herkennen en verkennen - sociaal milieu: - problematiek in het moderne gezin: nieuw samengestelde gezinnen, stiefouders, stiefbroers en –zussen, co-ouderschap, toewijzing van de kinderen vz eigen verscheurende keuze, werkende vader/moeder vs thuiswerkende vader/moeder, aanvaarding vs verwerping gezag, generatieconflict, openheid, adoptie, rechten van het kind in het gezin
2.1. Morele problemen herkennen en verkennen - Peer-group: loyauteitsproblemen (lief vs vriendengroep) - Autoriteit: botsende waardesystemen van jongeren tegenover autoriteit/gezag (school, politie…)
2.2. Omgaan met morele problemen Morele problemen analyseren o.a. in volgende themagebieden: - drugs (eigen keuze, verklikking, verantwoordelijkheid t.o.v. vrienden, …) - seksualiteit (vanaf welke leeftijd, minimum leeftijdsgrens, intimiteit, discretie, verantwoordelijkheid t.o.v. de andere …) - belonen/straffen op school
2.2. Omgaan met morele problemen
1ste leerjaar 3de graad 2.1. Morele problemen herkennen en verkennen: -
ecologie: alternatieve energie; bio-industrie, grondstoffen (gebruik, verbruik, misbruik) de autoriteiten: politiek, samenleving ° normvervaging ° permissiviteit
Leren kiezen: - waarden en belangen kiezen op basis van welke criteria, persoonlijk belang vs algemeen belang, macht, opportunisme - waarden en macht: hoe omgaan met gezag? (nota: wat is een democratische school, werking leerlingenraad, representatie, verkiezing, advies en/of inspraak, bevoegdheden, … wordt verwezen naar 3de procesdoel)
2 de leerjaar 3de graad 2.1. Morele problemen herkennen en verkennen: : in dienst van wie/wat? financiering wetenschap Belangenvermenging, belangengroepen, patenten, octrooien geneeskunde : orgaantransplantaties, donoren Palliatieve zorg Euthanasie Testen van geneesmiddelen en geneeswijzen
-
economie
: Ethisch bankieren Reclame
2.2. Omgaan met morele problemen
2.2. Omgaan met morele problemen:
-
-
-
analyseren van verschillende morele problemen vanuit toekomstige beroepspraktijk van leerlingen (bv. verpleegkunde...) tussenkomen bij maatschappelijke conflicten bv. oorlog, hongersnood, ... Leren kiezen: ° waarden en belangen: eigen belang tov algemeen belang ° waarden met macht
Analyseren van verschillende morele problemen: - vanuit hun actuele maatschappelijke context: bv. euthanasie, abortus, zelfdoding, crematie, doodstraf, ...
Bijzonder procesdoel 3: ethische beleving
1ste leerjaar 2de graad
2 de leerjaar 2de graad
3.1. Herkennen en verkennen van morele houdingen en levensbeschouwingen
3.1. Herkennen verkennen levensbeschouwingen
van
morele
houdingen
en
Morele houdingen: welke belangrijke verschillen en/of gelijkenissen zijn er tussen bv. vrijzinnig humanisme en godsdiensten ?
Morele houdingen:
3.2. Omgaan met ethisch gedrag
3.2. Omgaan met ethisch gedrag
Morele creativiteit: - alternatieven formuleren bv. dierenrechten en dierenproeven, openbaar vervoer … - inlevingsvermogen: vergelijken van het leven van een jongere in een sloppenwijk; het leven van een jonge migrant met ons eigen leven - waarden concreet voorstellen: diefstal uit nood, uit winstbejag, uit gewoonte, uit stoerdoenerij
Morele creativiteit: - gevolgen inschatten van de gemaakte keuzes (bv. ivm seks, euthanasie, abortus, anticonceptie enz.) - waardeconflicten aanpakken (bv. milieu en vooruitgang, recht op welvaart voor iedereen, voor/nadelen van migratie.
Morele standpunten innemen: - principes en praktijk te bestuderen op basis van enkele stellingen zoals bv. gelijk loon voor gelijk werk ? (vrouwenarbeid) - kinderarbeid – kinderrechten - mensen met een handicap en recht arbeid (sociale economie vs winstmaximalisatie)
Morele standpunten innemen: - op grond van conformisme, belangen, nationaliteit, gevoelens, hoe handel je in kritieke/bijzondere situaties als bv. bij een foetus met het sydroom van Down, bij ongewenste zwangerschap … - funderen/argumenteren van een moreel standpunt op basis van enkele stellingen zoals bv. mag een arme stelen ? zwartwerk, is belastingsontduiking diefstal ? enz.
verscheidenheid in het denken in het vrijzinnighumanistische milieu (met o.a. atheïsme, agnosticisme, nihilisme, individuele vrijheid vs sociale invalshoek
1ste leerjaar 3de graad
2 de leerjaar 3de graad
3.1. herkennen en verkennen van morele houdingen en levensbeschouwingen Aan de hand van uitspraken van vertegenwoordigers van deze theorieën ideeën leren kennen en naar persoonlijke waardering ordenen.
Herkennen en verkennen van morele houdingen en levensbeschouwingen Aan de hand van uitspraken van vertegenwoordigers van deze theorieën ideeën leren herkennen en naar persoonlijke waardering ordenen.
Morele houdingen: - Vrijzinnig humanisme - Atheïsme - Agnosticisme - Deïsme - Pantheïsme - Nihilisme - Onverschilligheid - Pacifisme - Vegetarisme, veganisme
Morele theorieën: - Hedonisme - Epicurisme - Stoa - Utilitarisme - Kant en de plichtenmoraal - Intuïtionisme - Existentialisme - Relativisme - Nietsche
3.1.
Levensbeschouwingen als waardesystemen: Vrijzinnig Humanisme Hindoeïsme “Hoe kan ik bevrijd worden van het telkens weer geboren worden in deze wereld?” Boeddhisme “Hoe kan ik verlichting vinden?” “Hoe moet ik leven volgens de hemeldse leidraad?” Confucianisme Taoïsme “Hoe kan ik leven volgens de tao?” Sjintoïsme “Hoe kan ik leven volgens tao en bovendien mijn voorouders eer bewijzen?” Joodse godsdienst “Hoe kunnen we trouw blijven aan het verbond dat God met ons gesloten heeft?” Christendom “Hoe kan ik van mensen houden zoals Jezus van mensen hield?” “hoe kan ik mijn leven aan god geven?” Islam
3.2. Omgaan met ethisch gedrag
3.2. Omgaan met ethisch gedrag
° Morele creativiteit - alternatieven formuleren - inlevingsvermogen - waarden concreet voorstellen - gevolgen inschatten - waardeconflicten aanpakken - concretiseren Morele vragen die aan bod komen in verschillende levensbeschouwingen: Vergelijken van het vrijzinnig humanistisch standpunt met de morele houdingen in de andere levensbeschouwingen (klasgesprek, persoonlijk werk) Respecteer alle levende wezens (2): Bijbel: “Gij zult niet doden”. Psalm 24: “van de Heer is de aarde en al wat zij draagt, de wereld en wie haar bevolken.” Shintoïsme: “De ontzagwekkende God is zelfs aanwezig in een blad van een boom en in een grasspriet”. Jaïnisme: “De kern van het juiste gedrag is dat je niemand kwetst. Het enige wat je moet weten, is dat geweldloosheid godsdienst is.” “Een moeder beschermt het leven van haar kinderen met haar eigen leven. Moge jij gedachten hebben om alle levende wezens in de wereld te beschermen.” Andere opvattingen: - Men mag dieren doden om ze op te eten. - Je mag een persoon doden op het ogenblik dat hij jou probeert te doden (2)
Mensen die hulp nodig hebben, moet men helpen (3) Psalm 41. Taoïsme:
“Gelukkig wie oog heeft voor de arme”. “Mensen die in moeilijkheden zijn, moet je onmiddellijk helpen, zoals je een vis die gevangen is in een net meteen
vrijlaat omdat hij anders sterft.” “Wees goed voor je ouders en je familieleden, voor wezen en armen, voor je buur die een familielid is, voor je buur die een volslagen vreemde is, voor je vriend en voor de reiziger.” (3)
Islam:
Rechtvaardigheid en eerlijkheid (4): Bijbel (profeet Amos):
(profeet Jeremia):
Koran:
“Het recht moet stromen als water, de gerechtigheid als een nooit uitdrogende beek”. “Wees gerechtig en rechtvaardig, en bevrijdt degene die beroofd werd uit de handen van zijn onderdrukker.” “Kom op voor gerechtigheid als getuige voor God ... zelfs als dit betekent dat je jezelf of je ouders of je familie moet aanklagen.” (4)
Vergevingsgezindheid (5) Islam: Confucianisme: Taoïsme: Nieuw Test.: (Matteüs):
Jezus aan het kruis:
“De grootste daad van een groot mens, is vergeven en vergeten.” “Een groot mens vergeeft fouten en is mild tegenover misdaden”. “Wees geduldig, ook als je vernederd wordt, en koester geen wrok”. “Als je je offergave naar het altaar brengt en je herinnert je daar dat je broeder iets tegen je heeft, laat dan je offergave daar voor het altaar achter, en ga je eerst verzoenen met je broeder, en kom dan terug om je offergave te brengen.” “Vader vergeef het hun, want zij weten niet wat ze doen.” (5)
Verschillende houdingen tegenover de dood (7) ° Morele standpunten innemen: - op grond van conformisme, belangen, rationaliteit, gevoelens - funderen/argumenteren van een moreel standpunt Principes en praktijk
