PRIJSVRAAG WATERSCHAPPEN IN HET JAAR VAN DE RUIMTE

PRIJSVRAAG “WATERSCHAPPEN IN HET JAAR VAN DE RUIMTE” JURYRAPPORT

1

Juryrapport ‘Waterschappen in het Jaar van de Ruimte’

INHOUD

Inhoud ........................................................................................................................... 2 Vooraf ........................................................................................................................... 3 De jury .......................................................................................................................... 4 Eric Luiten (juryvoorzitter) ............................................................................................. 4 Jannemarie de Jonge ................................................................................................... 4 Hamit Karakus ............................................................................................................. 5 Paul van Eijk ............................................................................................................... 5 Het beoordelingstraject ................................................................................................... 6 De inzendingen .............................................................................................................. 8 ‘BAAMBRUGGE OOSTZIJDS’ ........................................................................................ 9 ‘DRENTSCHE AA, DEURZER - EN ANREEPERDIEP’ ....................................................... 10 ‘ECOMUNITY PL US’ ................................................................................................... 11 ‘EENDRAGTSPOLDER’ ............................................................................................... 12 ‘DE GROESBEEK’ ...................................................................................................... 13 ‘HALSCHE BEEMDEN – BLEIJENDIJK’ ......................................................................... 14 ‘DE HOOGE BOEZEM’ ................................................................................................ 15 ‘HOW ABO’ ................................................................................................................ 16 ‘KOOPMANSPOLDER’ ................................................................................................ 17 ‘OOSTERW OLD’ ........................................................................................................ 18 ‘RANDW EG ZUNDERT’ ............................................................................................... 19 ‘SAMEN OVER DE REEST’ .......................................................................................... 20 ‘VECHTPARK HARDENBERG’ ..................................................................................... 21 ‘VOSSENBROEK’ ....................................................................................................... 22 ‘W ATERSPOORPARK + PARK ‘T LOO’ ......................................................................... 23 ‘ZANDW ETERINGPARK’ ............................................................................................. 24 Tot slot ........................................................................................................................ 25

2


VOORAF 2015 is uitgeroepen tot het Jaar van de Ruimte. Op 15 januari 2015 werd hiervoor het startsein gegeven tijdens de openingsbijeenkomst in de Beurs van Berlage te Amsterdam. Tijdens dit jaar is het maatschappelijke, politieke en professionele debat over de ruimtelijke toekomst van Nederland georganiseerd. Dit alles resulteert eind 2015 in een breed gedragen manifest getiteld ‘Wij Maken Ruimte’, waarmee tevens input wordt geleverd voor de Nationale Omgevingsvisie. In het manifest zijn zeven onvermijdelijke opgaven gefor muleerd, waar we met elkaar voor staan als we ons land leefbaar, veilig, duurzaam en welvarend willen houden. Het manifest wordt op 15 december 2015 aangeboden aan minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu. De Unie van Waterschappen is een van de hoofdsponsors van het Jaar van de Ruimte, omdat de waterschappen een belangrijke bijdrage aan dit initiatief kunnen leveren. Zij drukken namelijk met hun eigen opgaven voor de komende jaren een stempel op de ruimtelijke inrichting van Nederland. Me t de bijdrage van de waterschappen kunnen de wateragenda’s (verder) verbonden worden met de agenda’s voor maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkelingen. De inzet van water als kwaliteitsimpuls voor ruimte is niet voor niets als één van de onvermijdelijke opgaven geformuleerd in het manifest ‘Wij Maken Ruimte’. Voor de waterschappen biedt een actieve bijdrage aan het Jaar van de Ruimte een kans om de (ruimtelijke) kwaliteit van hun opgaven/projecten te blijven verbeteren en om de waterschappen te profileren als belangrijke gebiedspartner. Daarnaast versterkt het de positie van waterdoelen en -opgaven in het manifest. In het kader van het Jaar van de Ruimte organiseerde de Unie van Waterschappe n een prijsvraag voor de waterschappen om hen uit te dagen actief aan het Jaar van de Ruimte deel te nemen. Door middel van de prijsvraag kregen de waterschappen de mogelijkheid te laten zien hoe zij in hun projecten invulling geven aan het breed gevoelde verlangen naar ruimtelijke kwaliteit; dat wil zeggen, hoe de wate rprojecten voldoen aan de beoogde samenhang tussen doelmatigheid, houdbaarheid en oogstrelendheid. De waterschappen kregen de mogelijkheid deze uitdaging aan te gaan door gedurende het jaar 2015 (t/m 31 oktober) een uitvoeringsproject in te zenden voor de prijsvraag met betrekking tot waterberging. Deze prijsvraag betreft een eenmalige, bijzondere categorie van de jaarlijkse Waterinnovatieprijs van de Unie van Waterschappen. De prijsuitreiking vond dan ook gezamenlijk plaats, op maandagavond 30 november 2 015 in Amersfoort. Deze eenmalige Jaar-van-de-Ruimte-categorie kende echter haar eigen prijs en jury. De winnaar ontving naast een bokaal (glaskunstwerk) een plek als ‘best practice’ in het manifest ‘Wij Maken Ruimte’. Daarnaast wordt er van alle inzending en een boekwerk geproduceerd, waarvan de eerste pagina’s zijn gereserveerd voor de winnaar. De jury van deze prijsvraag wordt op de volgende pagina aan u voorgesteld.

3


DE JURY

ERIC LUITEN (JURYVOORZITTER) Prof. ir. Eric Luiten is per 1 september 2012 do or het Ministerie van Economische Zaken (EZ) benoemd tot Rijksadviseur Landschap en Water. Als lid van het College van Rijksadviseurs adviseert hij over ruimtelijke programma’s en projecten van het Rijk en van andere partijen die de toekomst van het cultuu rlandschap en het waterbeheer betreffen. Eric is werkzaam als zelfstandig landschapsarchitect en was tot 1 september 2014 daarnaast deeltijdhoogleraar Erfgoed en Ruimtelijk Ontwerp en directeur Onderwijs aan de faculteit Bouwkunde, TU Delft. In 2004 was hi j auteur van 'Panorama Krayenhoff', het masterplan voor de reanimatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ook was hij curator voor de internationale manifestatie ‘A Wider View on Cultural Landscapes in Europe’, onderdeel van de eerste Triënnale Apeldoorn in 2008. Van 2008 tot en met 2012 was hij, naast zijn functie als hoogleraar, provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Zuid -Holland.

JANNEMARIE DE JONGE Jannemarie heeft een achtergrond in landschaps architectuur. Ze promoveerde op het regionaal ontwerp en de ‘ontwerpdialoog’ als interactieve benadering voor ontwerpend onderzoek. Als mede initiatiefnemer van het Jaar van de Ruimte en geassocieerd lid van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur heeft ze een sterk netwerk in het ruimtelijk domein. Jannemaries kracht ligt in het ordenen van kennis en meningen in situaties met veel verschillende disciplines en belangen. Zoals bij het Deltaprogramma waar ze in de deelprogramma’s Kust, Rivieren en Ruimtelijke Adaptatie (voorheen DPNH) intensief heeft meegewerkt aan de strategievorming.

4


HAMIT KARAKUS De raad van toezicht van Platform31 benoemde Hamit Karakus (49) met ingang van 1 september 2014 tot algemeen directeur van Platform31. Karakus was van 2006 tot 2014 wethouder in Rotterda m. Van 2010 tot 2014 was Karakus als wethouder verantwoordelijk voor Ruimtelijke Ontwikkeling, Wonen, Vastgoed en Stedelijke economie in Rotterdam; van 2006 tot 2010 had hij Ruimtelijke Ontwikkeling, Wonen en Vastgoed in portefeuille. Als loco burgemeester nam hij bij afwezigheid van de burgemeester diens taken waar, onder meer als voorzitter van het college. Eerder was Karakus adjunct -directeur bij Atta Makelaars, verantwoordelijk voor de samenwerking met wooncorporaties en werkte hij als agent, hoofdagent en brigadier bij de politie Rotterdam -Rijnmond.

PAUL VAN EIJK Paul van Eijk is lector Sustainable Water Systems (duurzame watersystemen) van Hogeschool VHL. Samen met de VHL-opleidingen Milieukunde en Land - en Watermanagement en het Centre of Expertise Watertechnology doet lector Van Eijk onderzoek naar vernieuwende concepten en systemen om met water om te gaan. De toepassing in de praktijk speelt hierbij een essentiële rol. Een belangrijk speerpunt van het lectorschap van Van Eijk is de omgang van de mens met water. Voor zijn aanstelling bij Hogeschool VHL was Paul directeur van de Academie Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek en het Kenniscentrum Noorderruimte bij de Hanzehogeschool. Bij de provincies Drenthe en Zuid Holland vervulde hij leidin ggevende functies op het terrein van water, ruimtelijke ontwikkeling, milieu, bodem, natuur en klimaat & energie.

5


HET BEOORDELINGSTRAJECT Nadat de deadline was verstreken, boog de jury zich over de inzendingen. De ingezonden waterplannen bestrijken samen een enorme bandbreedte . De jury bleek dan ook een hele dag nodig te hebben om tot de selectie van drie genomineerden te komen. De eerste indruk van was positief, onder andere vanwege de ambitie die waterschappen met dit materiaal tot expressie brengen en vanwege de zichtbare moeite die de meeste inzenders zich hadden getroost om de projecten ‘op te dienen’ en inzichtelijk te maken. De jury is blij met het initiatief: wat goed dat deze balans van vijf jaar noeste arbeid en fysieke interventie in de Neder landse watersystemen eens aan de oppervlakte komt drijven en van commentaar kan worden voorzien! De waterschappen kunnen samen dit ogenschijnlijk best bewaarde geheim van Nederland nu eens goed gerubriceerd in de etalage zetten en aandacht vragen voor de positieve impact die hun projecten hebben op de kwaliteit van de leefomgeving in stad en land. De eerste juryronde – gesprek over beoordelingscriteria Op basis van het materiaal ontstond er tussen de juryleden discussie over de beoordelingscriteria. In pr incipe kun je zeggen dat ze allemaal in meer of mindere mate voldoen aan de drie dimensies van ruimtelijke kwaliteit die in de uitvraag waren meegegeven: doelmatigheid, houdbaarheid en oogstrelendheid – in onderlinge samenhang. De discussie ging al snel ov er de toegevoegde waarde die door de projecten is geleverd, zoals het innovatieve gehalte, de verhouding tussen maatschappelijke kosten en waardecreatie, de ruimtelijke betekenis voor de lokale en regionale samenleving en over aspecten als herhaalbaarheid, flexibiliteit en communicatie. De jury besloot de beoordeling te organiseren aan de hand van vier aspecten (de vier c’s) waarmee een bonus kon worden verdiend: contact (participatief, co -creatief, bezield), concept (duurzaam, innovatief, systeemspecifiek, integraal), continuïteit (volgehouden, voorbeeldig, gedragen, adaptief) en contract (verantwoordelijk, competent, beheerst). Daarmee wilde de jury ook tot uiting brengen dat de genomineerden en het winnende project volwaardige representanten zouden zijn v an de verantwoordelijkheid die waterschappen hebben voor de ruimtelijke kwaliteit van ons land. Deze overwegingen bleken in de loop van de dag voldoende houvast te bieden. De tweede juryronde – naar drie genomineerden Nadat alle inzendingen met bijbehoren d, meegezonden materiaal één voor één waren doorgenomen en besproken, stelde elk jurylid op verzoek van de voorzitter voor zichzelf een top 3 op. Dat bleek toch te leiden tot een top 4 á 5 per persoon, omdat alle leden het moeilijk vonden om zich in deze e erste ronde te beperken tot drie. Het was ook een teken dat de besproken en overeengekomen criteria nog even tot leven moesten komen en operationeel moesten worden gemaakt. De eerste selectie omvatte daardoor tien inzendingen: Eendragtspolder, Drentsche Aa , Zandweteringpark, Koopmanspolder, Samen over de Reest, HoWaBo, Oosterwold, Waterspoorpark, Ecommunity, Hoge Boezem. Omdat van dit rijtje de eerste zes meerdere stemmen hadden gekregen door de verschillende juryleden werd er besloten om de nadere selectie op die zes te concentreren. De jury herkende in deze zes een groot deel van de aspecten die ze belangrijk vond.

6


Uit het gesprek dat volgde bleek vooral hoe moeilijk het is om vergelijkenderwijs te oordelen over projecten die elk in hun eigen context tot uitvoering zijn gekomen. Op basis van het criterium “concept” vielen Drentsche Aa en Koopmanspolder toch af. De eerste omdat het plan wordt gekwalificeerd als weliswaar heel compleet, doeltreffend en extravert, maar niet erg vernieuwend. Dit is wat watersc happen doen, maar de grenzen van kennis, verantwoordelijkheid en ruimtelijke betekenis zijn niet opgerekt. Over de dubbeldoelstelling en uitwerking van Koopmanspolder was de jury ronduit enthousiast, maar het project heeft naar de mening van de jury vooral betekenis als een soort veldlaboratorium. Daardoor lijkt het voorlopig een eenling. In een laatste selectie (van vier naar drie) viel ook het project Eendragtspolder af. De jury heeft een enorme waardering voor het project, omdat het aan de wijde omgeving een meervoudige kwaliteit biedt en het resultaat is van een hechte publieke samenwerking. Maar in het besef dat de ruimtelijke kwaliteit hoger is als met weinig middelen en inspanningen veel ruimtelijk en maatschappelijk rendement is bereikt, blijkt Eendragtspolder niet beperkt te zijn geweest door schaarste aan middelen. Dan is het leveren van een prachtig project wat gemakkelijker. Zo bleek een nominatie van drie projecten toch mogelijk. De Reest vanwege de schaal, de integrale aanpak en de volhardendhe id. Het Zandweteringpark bij Deventer vanwege de precisie, het contact met de aanliggende woonwijken, de beheerste landschapsarchitectonische maatvoering en uitwerking en de voorbeeldige uitvoering. En het HoWaBo-project bij Den Bosch vanwege de omvang, de betekenis voor de ruimtelijke structuur en de bewoners van de stad, de goed gedoseerde subtiele waterbouwkundige interventies en de hydrologische effecten op bovenregionaal niveau. De derde juryronde – naar een winnaar Op 13 november 2015 werd er in het kader van deze prijsvraag door de Unie van Waterschappen een bestuurlijke bijeenkomst georganiseerd in Amersfoort. De aanwezige waterschapsbestuurders (voorzitters en leden van de commissies watersystemen en waterkeringen) kregen tijdens deze bijeenkomst d e mogelijkheid met elkaar de dialoog aan te gaan over ruimtelijke kwaliteit in het waterschapswerk. Ook was de jury uitgenodigd zich voor te stellen en kon er deze middag gestemd worden op de inzendingen voor de prijsvraag. Bij die gelegenheid was nog niet bekend welke drie projecten door de jury waren genomineerd. In een sessie van een halve dag werden posters van de 16 ingezonden projecten getoond en konden de leden van de vergadering hun voorkeur kenbaar maken. Die selectie door direct betrokkenen leidde tot een inhoudelijk, zeer levendig debat over succes - en faalfactoren bij waterprojecten, over de noodzaak tot samenwerking en over maatschappelijke verantwoordelijkheid. Maar het ging ook over smaak, over tradities en repertoire en over natuur en technie k. De jury nam actief deel aan het debat, ook om bij zichzelf te kunnen vaststellen of ze de juiste projecten had genomineerd en of er zaken over het hoofd waren gezien. In een kort beraad en marge aan het eind van de middag bleek voor alle juryleden dat z e de eerder gemaakte keuze gestand wilden doen. Ook bleek de discussie voldoende extra motief te hebben gegenereerd om het project HoWaBo van waterschap Aa en Maas tot winnaar van de Waterprijs voor het Jaar van de Ruimte uit te roepen.

7


DE INZENDINGEN De deelnemers kregen vooraf de volgende projectcriteria mee:     

Elk waterschap kan maximaal één project inzenden Alleen waterschappen/hoogheemraadschappen kunnen deelnemen Het project moet waterberging tot doel hebben en uitvoeringsgericht zijn De scope van het project (lokaal/regionaal) is aan de deelnemers zelf Het project moet reeds (onomkeerbaar) in gang zijn gezet; de eerste schop moet de grond in zijn gegaan. Dit moet op z’n vroegst in 2010 zijn gebeurd.

Daarnaast werd meegegeven dat de jury het begrip ruimtelijke kwaliteit operationeel maakte door te letten op drie cruciale aspecten: doelmatigheid (voldoet het project aan de functionele wensen en eisen?), houdbaarheid (is er met het project een efficiënte, beheerbare nieuwe topografie gerealiseerd?) en oogstrelendheid (draagt het project bij aan een aantrekkelijke, mooie, betekenisvolle omgeving?). Projecten werden onder andere beoordeeld aan de hand van de vraag in hoeverre deze aspecten in gezamenlijkheid zijn behartigd. Voor deze prijsvraag zijn in totaal 16 waterbergingsprojecten ingezonden. De inzendingen zijn op de volgende pagina’s weergegeven, op alfabetische volgorde van projecttitel. Elke inzending is voorzien van algemene informatie over het project, een korte projectomschrijving en het oorde el van de jury.

8


Oordeel van de jury

‘BAAMBRUGGE OOSTZIJDS’ WATERSCHAP AMSTEL, GOOI EN VECHT - WATERNET Algemene informatie Volledige projecttitel : Ecologische waterberging en recreatiegebied Baambrugge Oostzijds Projectlocatie- en omvang : een gebied van 9,5 ha in de polder Baambrugge Oostzijds, gelegen ten zuidoosten van Amsterdam (6,5 ha hiervan fungeert voor berging wanneer het gebied vol is gelopen met water) Betrokken partijen :  Waterschap Amstel, Gooi en Vecht  Dorpsraad Baambrugge  Vrijwilligers  Provincie Utrecht  Gemeente Abcoude (tegenwoordig gemeente De Ronde Venen)  ProRail  Ykema T+L  Brons + partners  Landschap Noord -Holland Projectomschrijving Uit de analyses voor het watergebiedsplan ‘Baambrugge Oostzijds’, vastgesteld door waterschap Amstel, Gooi e n Vecht en de provincie Utrecht, kwam naar voren dat er behoefte was aan waterberging in deze polder. Het peilvlak waar het plangebied in ligt, bleek gevoelig voor wateroverlast. Zodoende heeft het waterschap Amstel, Gooi en Vecht in deze polder een waterb ergingsgebied aangelegd in de periode 2011 -2013, waarbij tevens sprake is van recreatieve functies en ecologische meerwaarde. In samenwerking met landschapsarchitecten, bewoners en andere overheden is op interactieve wijze het ontwerp voor dit plan gemaakt. Dit met het doel het bergingsgebied meerwaarde te geven voor het landelijk gebied en de polder. Op 26 oktober 2013 is het gebied feestelijk geopend.

9


Een helder plan voor een compact bergingsgebied in de rand van een kleine kern. Het project had vanaf het begin een multifunctionele doelstelling: berging, recreatief wandelgebied en natuurontwikkeling. De jury kwalificeert het als een prima plan dat evenwel niet erg opviel. Opvallend positief was dat expliciet cultuur historische elementen zijn meegenomen in het plan. Sommige juryleden waren kritisch over het feit dat er zo een grote variatie aan milieutypen moest worden gerealisee rd. Waarom niet ingezet op één of twee en het plan daardoor eenvoudiger gehouden?

Oordeel van de jury

‘DRENTSCHE AA, DEURZER- EN ANREEPERDIEP’ WATERSCHAP HUNZE EN AA’S Algemene informatie Volledige projec ttitel : Beekherstel Drentsche Aa, Deurzer- en Anreeperdiep Projectlocatie- en omvang : het projectgebied ligt in het beeksysteem van de Drentsche Aa, ten oosten van Assen. Het betreft het beekdal van het Deurzerdiep en het Anreeperdiep; een gebied van ca. 1 00 ha.

Betrokken partijen:       

Waterschap Hunze en Aa’s Provincie Drenthe Gemeente Assen Gemeente Aa en Hunze Staatsbosbeheer Particuliere grondeigenaren BBL

Projectomschrijving De wateropgaven voor het waterbeheer voor de 21e eeuw en de KRW-opgaven voor het beeksysteem van de Drentsche Aa vormden de aanleiding voor dit project. Doel van het project was dan ook tweeledig: de ecologische kwaliteit van het water in het Deurzerdiep en Anreeperdiep te verbeteren (KRW -opgave), en het vasthouden van water in het geb ied (waterbeheeropgave). In totaal wordt er hiervoor 3,5 kilometer beek hersteld. Deze beek sluit aan op bovenlopen van het beeksysteem die zijn oorsprong vinden in de stad Assen. De ecologische verbinding tussen de stad en het beekdal van de Drentsche Aa worden hiermee versterkt. Door het opnieuw laten meanderen van de beek en het herinrichten van delen van het beekdal, wordt de afvoer van water vertraagd en is er meer ruimte voor het water.

10


Dit project blinkt volgens de jury uit in de beleving. Het ziet er prachtig uit, er is duidelijk sprake van waardecreatie. Het contrast en ook de verbinding met het stedelijk gebied verdient lof. Ook de bevolking is goed betrokken in het gehele traject. Het concept achter het project zoekt echter onvoldoende de grenzen op. De jury is van mening dat dit project laat zien wat een waterschap in het huidige tijdsgewricht moet doen. Maar ook niet veel meer dan dat.

Oordeel van de jury

‘ECOMUNITY PLUS’ WETTERSKIP FRYSLÂN Algemene informatie Volledige projecttitel : ECOmunity Plus Projectlocatie- en omvang : het project betreft een bedrijventerrein in Oosterwolde, met een oppervlakte van ca. 17 ha. Inclusief de waterverbinding die via dit project gerealiseerd kon worden, omvat het totaal een gebied van 1.000 ha. Betrokken partijen :  Wetterskip Fryslân  ECOmunitypark BV  Ecostyle  Stichting ECOmunitypark : Ecostyle, gemeente Ooststellingwerf, verte genwoordigers van bedrijven/organisaties, buurtgenoten/omwonenden en MBO/HBO onderwijsinstellingen (Stellingwerfcollege)  Provincie Friesland Projectomschrijving Het initiatief voor het project EcomunityPark lag bij marktpartijen: bedrijven die zich hier samen wilden vestigen. Het wetterskip heeft in dit project een ‘Plus’ gegeven aan de ontwikkeling van het Ec omunityPark, door de bergingsvijvers in het ecologische werklandschap te verbinden aan andere watersystemen. Op die manier krijgen vijvers een belangrijke functie voor het reguleren van de waterstanden en waterdoorstroming in een veel groter gebied. Alle daken en parkeerterreinen zijn/worden afgekoppeld. Onder het park ligt een dichte keileemlaag, wat maakt dat het water goed kan worden vastgehouden en gedoseerd losgelaten indien wenselijk. Door de gelegde verbinding van het bedrijventerrein naar de (hoog gelegen) Opsterlands Compagnonsvaart, kan het water ingelaten worden. Het verbreden van bestaande en nieuwe wegsloten maakte de verbinding met de (lager gelegen) beek Kleindiep mogelijk. Door de aanleg van een duiker onder de N381 door kon ook de oude loop van de beek hersteld worden. Ten slotte werd op die manier ook het bergingsgebied van Oosterwolde weer verbonden worden. De eerste fase is nu in uitvoering, de bergingsvijvers zijn aangelegd.

11


Met name de zakelijke kant van het verhaal vindt de jury hier heel erg goed. Er is duidelijk sprake van waardecreatie, maar de verbinding tussen waterbeheerder en ontwikkelaar wordt door de jury toch gekwalificeerd als een ‘incident’. De jury was er nog niet van overtuigd dat dit plan op alle relevante schaalniveaus de scherpst mogelijke keuzes maakt. Daarmee kan de indruk van ‘greenwashing’ ontstaan. Tevens vroeg de jury zi ch tegelijkertijd af of de locatie ook een bestaand bedrijventerrein had kunnen zijn en of de ‘best practices’ van het Wetterskip hier zijn toegepast.

Oordeel van de jury

‘EENDRAGTSPOLDER’ HOOGHEEMRAADSCHAP VAN SCHIELAND EN DE KRIMPENERWAARD Algemene informatie Volledige projecttitel : Eendragtspolder Projectlocatie- en omvang : de polder van 470 ha ligt ingesloten tussen de Rotterdamse wijk Nesselande, het dorp Zevenhuizen en de Rottemeren. Het project beslaat 300 ha akkerland van deze polder. Betrokken partijen :  Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard  Provincie Zuid-Holland  Recreatieschap Rottemeren  Groenservice Zuid-Holland (GZH)  Gemeente Zuidplas  Gemeente Rotterdam Projectomschrijving Het project is ontstaan uit de behoefte van de voormalige gemeente Zevenhuizen om in de Eendragtspolder een recreatiegebied als groenblauwe buffer aan te leggen. Tegelijkertijd was het hoogheemraadschap vanwege de verwachte klimaatverandering genoodzaakt om een grootschalige waterbergin g in het stroomgebied van de Rotte te realiseren. Later gaf ook de gemeente Rotterdam aan dat zij een roeibaan van internationale afmeting wilde realiseren. Dit maakte integrale samenwerking mogelijk. Het project heeft tot doel het transformeren van de Een dragtspolder tot een nieuw natuur - en recreatiegebied, dat dienst doet als internationale roeibaan en als waterbergingsgebied. De waterberging dient hierbij als waarde voor de natuur en recreatie. Het project is inmiddels volledig uitgevoerd en is geopend door de (toen nog) Kroonprins Willem -Alexander.

12


Hier is iets groots gebeurd wat ruimtelijke en planologische stabiliteit heeft gebr acht in de noordrand van de Zuidvleugel. Meervoudig functioneel, royaal opgezet en consciëntieus uitgevoerd. Het project creëert in alle opzichten ruimtelijke meerwaarde en heeft in zichzelf ook nog eens meerdere doelen. Berging, natuurontwikkeling en recreatie in aansluiting op het recreatiegebied van de Rottemeren. Het project wordt gedragen door een overtuigend landschapsarchitectonisch concept. De inpassing in de polder laat niets te wensen over: meegaand als het moet, eigenzinnig als het mag. De hoofdopzet is zo stevig als een huis. Het heeft als nationale sportvoorziening ook een eigen signatuur. De jury is van mening dat dit project potentie heeft om te groeien. Hier kan echt van geleerd worden. De betrokkenen zijn samen verantwoordelijk gebleven, een statement voor regionale samenwerking.

Oordeel van de jury

‘DE GROESBEEK’ WATERSCHAP RIVIERENLAND Algemene informatie Volledige projecttitel : er mag weer DE voor de Groesbeek Projectlocatie- en omvang : de beek de Groesbeek is hersteld tussen Groesbeek en de Duitse Grens, in een gebied van 2 kilometer. Betrokken partijen :  Waterschap Rivierenland  Meerdere gemeenten  Bewoners  Belangenverenigingen (vooral milieu/natuur/agrarische natuur)  Staatsbosbeheer  Gelders landschap  Provincie Gelderland  Ondernemers Projectomschrijving Het project voorziet in aanleg van waterberging en natuurontwikkeling langs de Groesbeek. Er is ruim 2 kilometer beek heringericht waardoor de oorspronkelijk strakke, in beton gegoten ‘sloot’ is hersteld tot een ruime, natuurlijke en aantre kkelijke beekbedding. In de bedding kan de beek onder vrij verval meanderen en op zijn tijd kan de bedding helemaal met water gevuld worden . Doordat de natuurlijke processen weer ruimte krijgen kan zich hier ook weer een bijzondere beek flora en fauna ontwikkelen. Tevens is er door de ruime beekbedding veel ruimte ontstaan voor het bergen van water. Bergen wan water was hier nodig om wateroverlast binnen de gemeente Groesbeek en over de grens in Kranenbeek te voorkomen. Aan de andere kant is er in droge pe rioden ook grote behoefte aan water. Door het water beter vast te houden en gelegenheid te geven in de bodem te infiltreren wordt ook verdroging tegen gegaan. Aan de beleving door de bewoners en recreanten is ook invulling gegeven. Door een struinpad door de beekbedding kan de beek van dichtbij beleefd worden.

13


Dit project maakt een rechtgetrokken beekje weer gezellig: van watergang naar landschapselement. De jury vindt het project echter ‘business as usual’. De schaal had groter mogen zijn en de landschapsarchitectonische uitwerking had scherper gemoeten. De jury was verrast dat zo’n groot waterschap met zo’n klein project aan de prijsvraag mee heeft gedaan.

Oordeel van de jury

‘HALSCHE BEEMDEN – BLEIJENDIJK’ WATERSCHAP DE DOMMEL Algemene informatie Volledige projecttitel : Meestromende waterberging Halsche Beemden - Bleijendijk Projectlocatie- en omvang : het gaat hier om het beekdal van Essche Stroom tussen Esch, Vught en Sint Michielsgestel. Het totale projectgebied omvat ongeveer 80 ha. Betrokken partijen :  Waterschap De Dommel  Landgoed Bleijendijk  Stichting Het Noordbrabants Landschap  Gemeenten Vught, St.Michielsge stel, Haaren en Boxtel  Lokale belangenpartijen  Lokale ondernemers/boeren  Bewoners Projectomschrijving De overstromingen van 1995 dwong het waterschap om beekherstel meer op te vatten als onderdeel van gebiedsontwikkeling en de kwaliteit van de streek. Het was de start van het besef dat het niet alleen om beekherstel maar ook om beekdalherstel gaat. Die inzichten zijn in eerste instantie toegepast op het stroomgebied van de Essche Stroom. In 2008 is een toekomstbeeld opgesteld om de Essche Stroom weer als een karaktervol beekdal te herstellen. Hierbij stonden drie uitgangspunten centraal: 1) Herstel van het water en ecosysteem, 2) Oog voor het verleden, kijken naar de toekomst, en 3) Flexibiliteit in ruimte, middelen en tijd. Het toekomstbeeld is een belang rijke bouwsteen geweest – en is dat nog steeds – voor de deeltrajecten die hierna zijn opgepakt. Eén van deze trajecten is die van de Halsche Beemden/Bleijendijk. Is de ideale werkwijze van het waterschap nu bereikt? Nee, we hebben hierin nog steeds veel t e leren. Door letterlijk samen ‘de kunst van het zien’ te beoefenen en samen plannen te maken is uiteindelijk een integraal beekdalherstelplan opgesteld en uitgevoerd dat ook past in de doelen van het landgoed. De extra ruimte als meestromende waterberging en tegelijkertijd verbeteren van de keringen in het beekdal biedt een verbetering van de veiligheid tegen overstroming van de A2, Vught, Sint Michielsgestel en ’s -Hertogenbosch.

14


De jury is van mening dat dit project model kan staan voor integraal én integer beekherstel, zeker in combinatie met de aansluiting op het weldadige, oude landgoed Bleijendijk. De ecologische en recreatieve kwaliteit is enorm opgeschroefd. Berging wordt hier landschappelijk manifest gemaakt. De afstromingsvertraging komt hier ten goede aan het hele systeem. Wel is het contact met de omgeving vrij lokaal gebleven en is het veelal binnen het domein van het waterschap vormgegeven.

Oordeel van de jury

‘DE HOOGE BOEZEM’ HOOGHEEMRAADSCHAP DE STICHTSE RIJNLANDEN Algemene inform atie Volledige projecttitel : De Hooge Boezem in Haastrecht: Zo maken we Nederland samen mooi! Projectlocatie- en omvang : het betreft hier de polder Hooge Boezem, achter Haastrecht, en bevat 45 ha. Betrokken partijen :  Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlande n  Stichting Museum de Hooge Boezem  Stichting Gemaal De Hooge Boezem achter Haastrecht  Provincie Zuid-Holland  Ministerie van Economische Zaken - Dienst Landelijk Gebied  Stichting het Zuid Hollands Landschap Projectomschrijving Midden in het Groene Hart, in het veenweidegebied aan het riviertje de Vlist, ligt een unieke polder: ‘de Hooge Boezem”. Voorheen (tot begin 20e eeuw) vervulde dit gebied een rol bij de afwatering van teveel water uit polders. De aanleiding voor het waterschap voor het waterbergingsproject in dit gebied was de klimaatverandering: steeds meer hevige buien leiden tot steeds meer wateroverlast in kwetsbare gebieden. Met name de laag gelegen veenweidegebieden worden steeds kwetsbaarder, omdat de bodem zakt en het water maar beperkt kan wor den weggepompt. Dit noodzaakt iedereen tot nadenken over de toekomst. Door dit project heeft de Hooge Boezem zijn functie weer terug gekregen. De polder wordt nu gebruikt als grootschalige waterbergings - en natuurgebied. Het project kon worden uitgevoerd, omdat iedereen de handen ineen sloeg. Alle potenties uit het gebied zijn benut: het herstellen van cultuurhistorische waarden, het realiseren van natuur en waterberging, het voorkomen van wateroverlast in de regio en het verstevigen van recreatie en educat ie mogelijkheden. Dit proces is opgepakt als gebiedsproces. Initiatiefnemer en aanjager was de Stichting Museum Gemaal de Hooge Boezem. De provincie wilde graag natuur en recreatie ontwikkelen en vervolgens kon het waterschap waterberging realiseren.

15


De Hooge Boezem is volgens de jury een goed voorbeeld van de kansen die er i n waterberging besloten liggen om oude landschappelijke structuren en patronen opnieuw tot expressie te brengen. Er is hier precies gedaan wat er nodig was, er is niet gezocht naar eventuele ruimtelijke extra’s. Ondanks de cultuurhistorische expressie stijgt het ook weer niet uit boven andere projecten met een vergelijkbare inzet en uitwerking.

WINNAAR Oordeel van de jury

‘HOWABO’ WATERSCHAP AA EN MAAS Algemene informatie Volledige projecttitel : HoWaBo – Hoogwateraanpak ‘sHertogenbosch Projectlocatie- en omvang : het gebied ligt ten westen van ’s-Hertogenbosch en omvat delen van de Vughtse Gement. Het heeft een omvang van circa 750 ha. De bergingscapaciteit is circa 4,5 miljoen m3. Betrokken partijen :  Waterschap Aa en Maas  Provincie Noord-Brabant  Waterschap De Dommel  Gemeente Vught  Gemeente Heusden  Gemeente ’s-Hertogenbosch  ZLTO  Staatsbosbeheer  Natuurmonumenten Projectomschrijving De stad ‘s-Hertogenbosch, gelegen op een plek waar veel beken samenkomen, strijdt al eeuwen tegen het water. In 1993 en ‘95 on tstonden in gebieden bovenstrooms ook overstromingen. Door de bouw van de Maaswerken ontstond er voor de gebieden benedenstrooms een grotere en ook snellere hoogwatergolf. De kans op overstromingen en daarmee de noodzaak om dit te voorkomen, nam daarmee toe. De HOogWAteraanpak ’s HertogenBOsch (HoWaBo) werd geboren. HoWaBo beschermt het bebouwde deel van ’s -Hertogenbosch tegen hoogwatersituaties die gemiddeld eens in 150 jaar voorkomen. Bijzonder aan HoWaBo is dat bijna alle vierkante meters hier meerdere functies hebben. Zo wordt naast waterberging hard gewerkt aan natuurontwikkeling en recreatievoorzieningen. Daarnaast zijn ook nog enkele landbouwers in het gebied actief en wordt geprobeerd cultuurhistorische bijzonderheden, zoals de Linie van 1629, zichtbaar te maken. Het ontwerp van de waterberging is ook duurzaam: klimaatontwikkelingen zijn leidend geweest bij het bepalen van de benodigde bergingscapaciteit. Voor de realisatie van HoWaBo wordt op dit moment onder andere 15 kilometer nieuwe kade aangelegd. Het inlaatwerk in de dijk van het Drongelens Kanaal werd in 2012 al gerealiseerd. Eind 2017 moet de uitvoering zijn a fgerond. 16


De hydrologisch e functionaliteit – water vasthouden/bergen in de regionale gradiënt tussen het zand en de Maasvallei – bij dit project werd geroemd. De topografie van het project sluit als ‘een lint om een pakketje’ aan op de gehele oostelijke stadsrand van ‘s Hertogenbosch. Bewoners beleven een struingebied dichtbij huis. Wetlandnatuur kan over een forse oppervlakte tot ontwikkeling kome n. Er worden hier meerdere dingen aan elkaar geknoopt d.m.v. eenvoudige maar doeltreffende maatregelen. Het hele systeem wordt verbeterd. Water wordt ook schoongehouden. Met het project worden niet alleen lokale problemen rondom de A2 opgelost, maar een groot achterland, inclusief delen van Limburg, heeft hier profijt van. In Den Bosch zelf wordt voortgebouwd op de bestaande kwaliteit van het Bossche Broek: een betreedbaar wetland tegen de stad aan. Aa en Maas heeft zo ‘de plek der moeite’ opgezocht en aan de praat gebracht.

Oordeel van de jury

‘KOOPMANSPOLDER’ HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER Algemene informatie Volledige projecttitel : Koopmanspolder, een polder vormgegeven door water Projectlocatie- en omvang : Verscholen achter de Westfriese Omringdijk, tussen Andijk en het IJsselmeer, ligt een polder van 16 hectare die sinds 2012 een grootse verandering heeft ondergaan. Betrokken partijen :  Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier  Provincie Noord-Holland  Rijkswaterstaat Waterdienst  Deltares  Ministerie van EZ – Dienst Lande lijk Gebied  Staatsbosbeheer  Fish Flow Innovations  Gemeente Medemblik Projectomschrijving Door het veranderende klimaat is er vaker sprake van extreme natte en droge periodes. Ook de beschikbaarheid van kostbaar zoet water wordt minder vanzelfsprekend. Het pilot-project Koopmanspolder is een natuurontwikkelingsproject én een proeftuin voor waterbeheer van de toekomst. Het hoofddoel is om te experimenteren met waterberging in binnendijkse gebieden. Duurzaam omgaan met kostbaar zoet water biedt kansen voor multifunctioneel ruimtegebruik. In de Koopmanspolder komen waterberging, waterzuivering, natuur, landschap en recreatie bij elkaar. De komende jaren doen waterbeheerders Rijkswaterstaat, HHNK en Deltares proeven met het peilbeheer. Experimenten met verschillende waterstanden zodat we meer leren hoe om te gaan met waterveiligheid, watertekort en schoon water in en rond het IJsselmeer. De samenwerking tussen de overheden, bedrijfsleven en kennisinstituten biedt een voedingsbodem waardoor ideeën en doelen zich blijven opstapelen. In het gebied wordt invulling gegeven aan de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), een bestaand gronddepot vanuit de dijkversterking opgeruimd, een landmark gerealiseerd langs de Westfriese Omringdijk, een paaiplaats voor vissen uit het IJsselmeer gemaakt en een openlucht laboratorium gecreëerd. Samen met de marktpartij Fish Flow Innovations is een bijzondere duurzame vismigratievoorziening ontwikkeld, aangedreven door een windmolen. 17


Er is hier sprake van waterkwaliteitbeheer en waterberging in onderlinge samenhang. Er kan veel van dit project worden geleerd. Over het feit dat er ook aan de verdediging via de achteroever wordt gedacht is de jury zeer te spreken. Het betreft hier een actief experiment van een dubbel systeem. De verbinding met onderzoek en onderwijs is kansrijk. Het waterschap is hier volgens de jury in positieve zin buiten zijn boekje gegaan. Er is buiten de comfortzone gekeken: het betrekken van private partijen, het samen delen van risico’s en het initiatief gedeeltelijk elders durven leggen. Over de vormentaal van het project verschilden juryleden van mening.

Oordeel van de jury

‘OOSTERWOLD’ WATERSCHAP ZUIDERZEELAND Algemene informatie Volledige projecttitel : Oosterwold Projectlocatie- en omvang : het project omvat de gemeenten Almere en Zeewolde, van kavel tot 4.300 ha. Betrokken partijen :  Waterschap Zuiderzeeland  Gemeente Almere  Gemeente Zeewolde  Particuliere initiatiefnemers Projectomschrijving Oosterwold is in feite geen project van het waterschap, noch van de gemeente of een andere overheid. Het is een project van initiatiefnemers: pioniers die veel vrijheid krijgen en zelf verantwoordelijk zijn voor de inrichting van het gebied. Dat betekent dat het waterschap een heel andere rol heeft dan gebruikelijk, en dus op een andere manier moet streven naar doelmatigheid, houdbaarheid en oogstrelendheid. De organische ontwikkeling van Oosterwold is het initiatief van de gemeenten Almere en Z eewolde en het Rijk. Waterschap Zuiderzeeland is aangesloten als waterbeheerder van het gebied. Het is het eerste gebied in Nederland waar uitnodigingsplanologie op zo’n op grote schaal (4.300 hectare, circa 15.000 woningen) gestalte krijgt. In de loop van enkele decennia ontwikkelen particuliere initiatiefnemers het gebied tot een open, groen woon - en werk gebied. De waarde hiervan is dat niet de overheid bepaalt, maar dat de bewoners zelf de inrichting van hun leefomgeving bepalen. Bij een reguliere ontwi kkeling wordt een gebied doorgaans in één keer ontworpen, inclusief het bijbehorende watersysteem en benodigde waterberging. Bij organische groei zijn individuele initiatiefnemers zelf verantwoordelijk voor het ontwerp, de aanleg en het beheer van het gebi ed. In plaats van met één masterplan, wordt het gebied per kavel ontwikkeld. De toekomstige bewoners moeten zelf zorgen voor de waterberging, aanleg van een deugdelijk watersysteem en sanitatie. Er zijn inmiddels ruim 180 plannen in ontwikkeling en de eers te watervergunningen zijn verleend. De pioniers zullen spoedig beginnen met de bouw.

18


Hier wordt de kolonistenmentaliteit uit het gebied optimaal benut en dat betekent voor Nederlandse begrippen een heus experiment: het doordelegeren van het waterbeheer naar particuliere eigenaren. De aanmoediging voor nieuwe bewoners om hun eigen waterhuishoudkundige verantwoordelijkheid te nemen is een erg interessante opgave in deze tijd van heroverd burgerschap en maatschappelijke innovatie. Het maakt de burger nog intensiever betrokken bij het belang van goed waterbeheer. Het waterschap stapt hiermee bewust uit zijn comfortzone, dat is een positieve ontwikkeling. Daarmee is het project wat de jury betreft meer een kandidaat voor een maatschappelijke of sociale innovatieprijs. Het ontkent in zekere zin onze geschiedenis: water is iets waar we in de Nederlandse conditie juist samen met elkaar aan moeten werken.

Oordeel van de jury

‘RANDWEG ZUNDERT ’ WATERSCHAP BRABANTSE DELTA Algemene informatie Volledige projecttitel : Randweg Zundert Projectlocatie- en omvang : ca. 3,4 ha. Betrokken partijen :  Waterschap Brabantse Delta  Provincie Noord-Brabant  Gemeente Zundert Projectomschrijving De ‘Randweg Zundert’ omvat de realisatie van een landschapspark, ecologische verbindingszone, waterberging en een randweg ten noordwesten van Zundert. De ecologische verbi nding vormt onderdeel van de Kleine Beek welke parallel aan de randweg is gelegen. Samen zijn ze op natuurlijke wijze ingebed in het landschap tussen de kernen Zundert en Klein Zundert. Deze dorpskernen zijn sociaal en maatschappelijk sterk met elkaar verb onden. De uitdaging was om de verbinding tussen de kernen, ondanks de komst van de randweg, met elkaar te versterken en verschillende functies zo te combineren dat er meerwaarde ontstaat voor de omgeving. Landschap, water, verkeer, flora, fauna, fietsers e n wandelaars, alles komt samen in één project.

19


Uit dit project blijkt dat het waterschap proactief is ingesprongen op een opgave van de gemeente. De mate van samenwerking tussen gemeente en waterschap verdient een pluim. Er is sprake van een zorgvuldige aanpak binnen de overigens bekende kaders. Goed dat er hier wordt gewerkt aan ecologisch herstel. De vormgeving is echter weinig overtuigend. Het concept van het project is simpelweg ‘gewoon mooi gelukt’. Er had volgens de jury meer ambitie in mogen zitten als het gaat om de verbinding met Zundert zelf.

GENOMINEERD Oordeel van de jury

‘SAMEN OVER DE REEST’ WATERSCHAP REEST EN WIEDEN Algemene informatie Volledige projecttitel : Samen over de Reest Projectlocatie- en omvang : Het gebiedsplan beslaat het volledige Reestd al (van Dedemsvaart tot Meppel). Op verschillende locaties zijn maatregelen genomen, waaronder het bergen van in totaal 1,2 miljoen m3 extra water, indien noodzakelijk. Betrokken partijen :  Waterschap Reest en Wieden  Stichting Drents Landschap  Landschap Overijssel  Gemeente Staphorst  Gemeente Hardenberg  Gemeente De Wolden  Gemeente Meppel  Provincie Drenthe  Provincie Overijssel  LTO Projectomschrijving In het Gebiedsplan 'Samen over de Reest ' (2003) wordt water als het fundament voor het Reestdal genoemd. Een van de beschreven knelpunten op het thema water is verdroging van het beekdal. Bij de uitwerking van die opgave (vanaf 2007) door het waterschap is dit knelpunt gecombineerd met meerdere waterschapsopgaven. Het onderdeel 1,2 miljoen kuub extra water va sthouden ten tijde van extreme neerslag is op verschillende manieren gerealiseerd. Ten eerste is in de stadsrandzone van Meppel extra ruimte voor water gecreëerd in combinatie met natuurontwikkeling en recreatiemogelijkheden. Ten tweede is de 200 ha grote komvormige laagte met minimale ingrepen geschikt gemaakt voor waterberging. En ten derde zijn in het beekdal van de Reest op twee plekken hoogwaterdeuren geconstrueerd. Deze deuren zijn gerealiseerd op plaatsen in de bestaande topografie en kunnen in tijde n van extreme neerslag extra water bergen door deze te sluiten. De bestaande bruggen over de Reest zijn vervangen door nieuwe en toekomstbestendig gemaakt. Deze behouden het bestaande cultuurhistorische landschap met authentieke elementen en vergroten de natuurwaarden.

20


De jury prijst dit project op alle drie de facetten van ruimtelijke kwaliteit: doelmatigheid, oogstrelendheid en houdbaarheid. Een uitstekende gebiedsvisie ligt aan het project ten grondslag. Samen over de Reest illustreert hoe een waterschap tijdens een maatschappelijk debat over Natuur en de Ecologische Hoofdstructuur haar verantwoordelijkheid heeft opgepakt. Met dit project is een schakel gerealiseerd tussen de Sallandse Heuvelrug en het Drents Plateau. Een inspirerend voorbeeld voor velen en scoort dan ook hoog voor continuïteit. Daarnaast is er voor de prijsvraag een mooi rapport uitgebracht, waarmee zeker bonuspunten zijn behaald! Een mooie toevoeging is ook de brugarchitectuur.

Oordeel van de jury

‘VECHTPARK HARDENBERG ’ WATERSCHAP VECHTSTROMEN Algemene informatie Volledige projecttitel : Vechtpark Hardenberg – het winterbed van de Vecht is het zomerbed van Hardenberg Projectlocatie- en omvang : Het project bevindt zich in de gemeente Hardenberg. Het projectgebied omvat 180 ha en de totale investering bedraagt circa €11,5 miljoen. Betrokken partijen :  Waterschap Vechtstromen  Provincie Overijssel  Gemeente Hardenberg  Royal HaskoningDHV  Landschapskunstenaars Projectomschrijving De beoogde duurzame maatregelen voor waterveiligheid bleken uitermate goed te combineren met het leggen van nieuwe verbindingen tussen Hardenberg en de Vecht. Het Vechtpark combineert drie doelen: waterveiligheid, natuur en beleving. Het uiteindelijke resultaat is een levendig park van 180 ha met 450.000 m3 (tijdelijke) waterberging en een inrichting van uitzonderlijke kwaliteit. Het noordelijk en zuidelijk deel van het Vechtpark zijn overgangs gebieden tussen stad en ommeland. Het centrale deel van het Vechtpark is levendig van karakter. Het evenemententerrein dat in de winter dienst kan doen als bergingsgebied is in de zomer een festivalterrein. Ook een bestaand parkje is nu zo ingericht dat het bij extreem hoog water gebruikt kan worden als noodberging. De benodigde overlaat is vorm gegeven als een amfitheater en zo een bijzondere uitkijkplek op het evenemententerrein en een stijlvolle entree naar het Vechtpark. Met het Vechtpark is ruimte voor de rivier gecombineerd met het opnieuw vormgeven van het stedelijk front e n het verbinden van wijken onderling. Aspecten als het verbeteren van de leefomgeving en het verhogen van de esthetische kwaliteit van het gebied hebben geleid tot een grote maatschappelijke betrokkenheid en private initiatieven zoals de wildwaterkanobaan.

21


Dit was voor de jury een mooi voorbeeld van ‘toveren met water’. Het project laat zien wat water voor iedereen kan doen. Het resultaat toont enthousiasme en dienstbaarheid naar de omgeving, maar komt over als speeltuinwaterbeheer. Wat het project mist, volgens de jury, is de verbinding met datgene wat daadwerkelijk in het gebied speelt en een vertrouwen om veel effect te sorteren met een bescheidener programma van eisen.

Oordeel van de jury

‘VOSSENBROEK’ WATERSCHAP VALLEI EN VELUWE Algemene informatie Volledige projecttitel : Vossenbroek, deelproject van het project Robuuste Grift Projectlocatie- en omvang : de oppervlakte van het projectgebied betrof 65 ha en is gelegen ten noordoosten van Emst (gemeente Epe). Betrokken partijen :  Waterschap Vallei en Veluwe  Geldersch Landschap & Kasteelen  Waterbedrijf Vitens  Gemeente Epe Projectomschrijving De betrokken partijen hadden elk een afzonderlijk belang. Deze belangen zijn van begin tot eind gebundeld in een gezamenlijk belang voor gebiedsontwikkeling. Het waterschap wilde een schone, ecologische waterhuishoudkundig goed functionerende Grift. Bovendien moest de Grift weer zichtbaar zijn voor de omgeving en optimaal landschappelijk ingepast. De gemeente Epe wilde een fietspad langs de Grift aanleggen. Het Geldersch Landschap & Kasteelen wilde het Elzenbroekbos verder ontwikkelen en waterbedrijf Vitens wilde doorgaan met het terugbrengen van water uit verschillende beken in de bodem: infiltratie. Het project is in juli 2013 afgerond (als eerste onderdeel van het overkoepelende streefplan ‘Robuuste Grift’). De combinatie en opstapeling van doelen waarna in Vossenbroek tot algehele inrichting is gekomen, is de toegevoegde waarde in dit project. De Gr ift is van een rechte, verontreinigde watergang zonder variatie een ecologische parel geworden. De Grift vormt de ruggengraat van een fraai beekstelsel. Veel beken op de Oost-Veluwe monden uit op de Grift of zijn daar op aangesloten. Samen vormen de beken een evenwichtig watersysteem en een goed leefmilieu voor vissen, amfibieën en planten, dat uitnodigt om langs te wandelen of te fietsen. De beekprik is een doelsoort omdat deze zeldzame vis alleen voorkomt in beken met een goede waterkwaliteit. Griftwater is weer bruikbaar voor drinkwater. Door het aangelegde verdeelwerk blijft schoon water schoon. In natte tijden kan de Grift water goed bergen.

22


De Grift werd door de jury goed ontvangen, maar blies hen daarbij niet van de stoel. Het werd gezien als typisch voorbeeld van goed waterschapswerk, maar daarmee dus ook ‘business as usual’. Er is hier zeker sprake van een systeembenadering, maar toch komt plaats en uitvoering wat toevallig over op de jury. Conceptueel gezien had de jury graag wat meer inspanning gezien.

Oordeel van de jury

‘WATERSPOORPARK + PARK ‘T LOO’ HOOGHEEMRAADSCHAP VAN DELFLAND Algemene informatie Volledige projecttitel : Waterspoorpark + Park ’t Loo in Leidschendam-Voorburg, onveilige rafelrand wordt blauwgroene parel Projectlocatie- en omvang : het project behelst de zone langs de spoorlijn Den Haag - Leiden tussen de Prinses Beatrixlaan en de N14 in Leidschendam -Voorburg. In het Waterspoorpark (4,4 km bij 30 m) en in het Park ’t Loo wordt in totaal ca. 15.000 m3 waterberging aangelegd Betrokken partijen :  Hoogheemraadschap van Delfland  Gemeente Leidschendam -Voorburg  Bewoners en gebruikers Projectomschrijving De spoorzone in Leidschendam-Voorburg was een versnipperd, slecht toegankelijk en onveilig gebied langs het spoor met rommelige volkstuinen en overwoekerde gronden. De gemeente Leidschendam Voorburg wilde de spoorzone herinrichten tot een aantrekkelijke groene omgeving v oor de omliggende woongebieden. Ook het aangrenzende Park ’t Loo bleek aan een grondige vernieuwing toe. Beide locaties liggen in de sterk verstedelijkte Veen - en Binckhorstpolder. In dit gebied is de druk op de schaarse ruimte groot. Bij hevige regen kan het water in deze polder buiten de oevers treden: er is een flink waterbergingstekort. De vele waterpartijen, samen 15.000 m3 waterberging, zorgen ervoor dat iedereen die in de Veen- en Binckhorstpolder woont of werkt, straks minder kans op wateroverlast zal hebben. Met de aanleg van deze groenblauwe parel zal de inzet van noodpompen nog maar zelden nodig zijn. Het realiseren van oppervlaktewater in dit verstedelijkte gebied, waar ruimte voor water schaars is, is een unieke kans. Het park vormt een nieuwe schakel in het recreatieve groene netwerk. Een ontoegankelijk verrommeld gebied wordt een uitnodigend waterrijk park. Er komt onder andere een regionale snelfietsroute, de velostrada, tussen Den Haag en Leiden. Deze is met de aanleg van dit Waterspoorpark niet langer onderbroken.

23


Er is hier duidelijk sprake van waardecreatie maar in een begrensd woongebied. Het vormt daadwerkelijk een boost voor de leefomgeving. Alle wijkbewoners hebben toegang tot het gebied. De jury is erg te spreken over de verbinding met natuurambities, maar is van mening dat er ook meer expliciet aan het afkoppelen van stadswater gedacht had kunnen worden. Wat is er geleerd van andere ervaringen elders in het beheersgebied van Delfland? De landschapsarchitectonische bewerking oogt wat overspannen, er lijkt geen vertrouwen op kloeke lijnen en eenvoudige voorzieningen.

GENOMINEERD Oordeel van de jury

‘ZANDWETERINGPARK ’ WATERSCHAP GROOT SALLAND Algemene informatie Volledige projecttitel : Het Zandweteringpark Projectlocatie- en omvang : gelegen aan de noordrand van Deventer, tussen de bestaande wijk Keizerslanden en het toe komstige woongebied Steenbrugge. Het park heeft een omvang van 45 ha.

Betrokken partijen:      

Waterschap Groot Salland Gemeente Deventer Provincie Overijssel Feddes Olthof landschapsarchitecten Adviesbureaus en aannemers Bewonersorganisaties en belangenverenigingen

Projectomschrijving Het Zandweteringpark is een deelproject van het in 2004 door de gemeente Deventer en het waterschap Groot Salland vastgestelde Masterplan Zandwetering. Aanleiding voor het project Zandweteringpark was de samenkomst van verschille nde opgaven in de noordrand van Deventer: de bouw van 1200 woningen in Steenbrugge, de verplichting van het waterschap voor de ontwikkeling van een duurzaam watersysteem en de herstructurering van de naoorlogse wijk Keizerslanden. Door deze opgaven te combineren ontstond zicht op een integrale aanpak. Het resultaat is het Zandweteringpark. Door de uitvoering van het project Zandweteringpark is een ‘achterkant van de stad’ veranderd in een ‘voorkant naar het park’. Het park ligt nu nog aan de rand van de stad maar vormt straks de schakel tussen de bestaande woonwijk Keizerslanden en de nieuwe woonwijk Steenbrugg e. De woningbouw in Steenbrugge zal overigens op korte termijn, waarschijnlijk in 2016, starten.

24


De jury ziet hier een mooie integrale visie op waterbeheer en stadsontwikkeling die t ot op inrichtingsniveau is doorgezet. De schaal, het landschappelijke statement, het inrichtingsontwerp, de vormgeving en ook de volhardendheid worden geprezen. Ook de anticipatie op een mogelijke stads uitbreidingsslag naar de overkant is sterk. Het markeert de noordelijke stadsrand en is tegelijkertijd een voorbode voor de volgende stadsuitbreiding. Rood, groen en blauw zijn mooi uitgebalanceerd en architectonisch is er veel beheersing te zien. De gebruikers en beheerders zijn structureel betrokken geweest: er is systematisch en methodisch contact geweest met de omgeving. Een intensief proces, hetgeen goed is voor de continuïteit in het beheer. Inhoudelijk draagt het project maximaal bij aan de duurzame ontwikkeling van het watersysteem. Immers, water vasthouden vraagt ook om het vasthouden van gebruikers.

TOT SLOT De Unie van Waterschappen kijkt te rug op een uiterst geslaagd traject. De prijsvraag heeft ertoe geleid dat vele waterschappers hun prachtige werk aan de rest van Nederland konden laten zien. Het bood input voor vruchtbare gesprekken en discussies over de rol van ruimtelijke kwaliteit in h et waterschapswerk, met als hoogtepunt de bijeenkomst van 13 november 2015 in Amersfoort. De winnaar krijgt zoals gezegd een plek in het manifest van het Jaar van de Ruimte (‘Wij Maken Ruimte’), als zijnde ‘good practice’. Hiermee bereiken we als waterscha ppen de wereld van ruimte, door te laten zien dat integratie van water en ruimte een kwestie is van 1+1=3. Omdat de Unie van Waterschappen en ook de juryleden van mening zijn dat alle 16 inzendingen voor deze prijsvraag het verdienen om gezien te worden, wordt er in 2016 een boekwerk uitgebracht waarin alle projecten gebundeld zijn. Alle deelnemers hartelijk bedankt!

25


Organisatie prijsvraag: Floor van der Heijden – Unie van Waterschap pen 06-22191321 [email protected] Reinier Romijn – Unie van Waterschappen 06-51749612 [email protected] Paul van Dijk – Waterschap De Dommel 0411-618630 [email protected]

26


PRIJSVRAAG WATERSCHAPPEN IN HET JAAR VAN DE RUIMTE

Recommend Documents