Treating Trauma In Psychosis
Prevalentie van traumatische ervaringen en PTSS in een Nederlandse steekproef van patiënten met psychosen Paul de Bont Klinisch psycholoog
Inhoud i. ii. iii. iv. v. vi.
Inleiding T.TIP Omschrijving steekproef Trauma exposure Klachten nav trauma exposure Prevalentie PTSS – eerste indruk Veiligheid
Wat is T.TIP • Treating trauma in psychosis • Een RCT naar behandeleffect en veiligheid van PTSS behandeling bij mensen met psychosen • 3 armen: PE versus EMDR versus wachtlijst • Loopduur 2010 -2015 • Fasen voor deelnemers: screening, inclusie, randomisatie, behandeling (PE of EMDR) of wachtlijst, nametingen.
Overzicht van doelen 1. effect en veiligheid van PTSS behandeling (PE en EMDR) bij mensen met psychose 2. Effect van PE en EMDR op psychose; depressie; zelfwaardering; post traumatische cognities; sociaal functioneren; kosten 3. Prevalentie van trauma en PTSS in de groep van patiënten met psychosen; verbanden tussen soort trauma, PTSS symptomen en psychoseklachten 4. Mediatoren, moderatoren en predictoren
Deelnemende instellingen • • • • • • •
ABC Altrecht BAVO-Europoort GGNet GGZ Drenthe GGZ Eindhoven GGZ Noord-Holland Noord Yulius
• GGZ Oost-Brabant •GGZ Duin en Bollenstreek • Linis Goningen • Arkin-Mentrum • Parnassia • Pro Persona
De onderzoekers
Belang van prevalentieonderzoek • Onderdiagnosticering PTSS in de praktijk • Wetenschappelijke studies: – normalen 0.5-3.5 %. – psychosen 12-29 %. – prevalentie in NL ??
• Mensen met psychosen extra gevoelig voor ontwikkelen van PTSS (bv Holmes et al., 2004) • Comorbide PTSS verhoogt kans op: revictimisatie, suicide, alcohol- drugsgebruik (bv Classen et al., 2001; Tarrier & Picken, 2011; Risser et al., 2006) • Leerpunt voor klinische praktijk: ernaar vragen is veilig?? • Behandelen !
Kenmerken steekproef – N = 2904
– Verdeling • Mannen 62% ; Vrouwen
– Leeftijd • Min 15 jaar ; Max 72 jaar • Gemiddeld 45
38%
Kenmerken steekproef • Primaire behandeldiagnose (GGZ) – Schizofrenie – Schizo-affectief – Stemming met PK – Overig psychose
50 % 10 % 10 % 30 %
N = 2904
Exposure aan trauma, vraag 1 “ Heeft u ooit in uw leven gebeurtenissen meegemaakt, of
bent u direct getuige geweest van gebeurtenissen, die u heel erg beangstigend, levensbedreigend, overweldigend of schokkend vond?”
N = 2904
Trauma exposure
71 %
Read, Os, Morrison, & Ross, 2005: 50-95 %
Exposure aan trauma vraag 2
“ Wat voor soort schokkende ervaring(en) heeft u meegemaakt? (kruis aan wat op u van toepassing is; u mag meerdere antwoorden aankruisen) ? ”
Vraag 2 Ja, 1x
Seksuele handelingen tegen uw zin
Lichamelijke mishandeling Psychische / emotionele mishandeling
Een psychotische episode Langdurige verwaarlozing Meemaken van een ramp, oorlog of ongeval
Ja, meer dan 1 x
Nee
Trauma exposure % van N = 2904, per categorie Ja, één schokkende ervaring
Ja, meer dan één schokkende ervaring
Totaal trauma exposure
Seksuele handelingen
8.6 %
17.9 %
26.5 %
Lichamelijke mishandeling
8.9 %
24.3 %
33.2 %
Psychische mishandeling
6.3 %
33.9 %
40.2 %
17.2%
43.8 %
61.0 %
6.1%
19.0 %
25.1 %
18.6%
11.5 %
30.1 %
Psychotische episode
Langdurige verwaarlozing Ramp, oorlog, ongeval
Klachten nav trauma exposure: de TSQ* “ Uw huidige reacties op de traumatische gebeurtenis. […] Wilt u aangeven (met Ja of Nee) of u in de afgelopen week tenminste twee keer onderstaande ervaringen heeft gehad”.
* TSQ = TRAUMA SCREENING QUESTIONNAIRRE, BREWIN, 2002
Klachten TSQ vraag 1-5: cluster B-symptomen PTSS JA 2x/week of meer 1
Verontrustende gedachten of herinneringen aan de gebeurtenis, die in uw hoofd opkomen tegen uw wil in
2
Verontrustende dromen over de gebeurtenis
3
U gedragen of u voelen alsof de gebeurtenis opnieuw plaats vindt
4
Van streek raken door dingen die u aan de gebeurtenis herinneren
5
Lichamelijke reacties (zoals snelle hartslag, steen in de maag, zweten, duizeligheid) wanneer u herinnerd wordt aan de gebeurtenis
NEE
Klachten TSQ Vraag 5-10: cluster D-symptomen PTSS JA 2x/week of meer
Moeilijk in slaap kunnen komen of te vroeg wakker worden
Geïrriteerdheid of woedeaanvallen
Moeite hebben met concentreren
Verhoogd bewustzijn van mogelijke gevaren voor uzelf en anderen
Gespannen zijn of schrikken van iets onverwachts
NEE
TSQ 1-5: PTSS cluster B herbeleven Antwoordpercentages per item Ja, 2 keer of meer in de week Ongewild terugdenken Verontrustende dromen Herbeleving Van streek raken Lichamelijke klachten
39.3 % 22.1 % 22.4 % 34.0 % 27.9 %
TSQ 5-10: PTSS cluster D hyperarousal Antwoordpercentages per item Ja, 2 keer of meer in de week In- of doorslaapproblemen Irritatie of woede Moeite met concentreren Verhoogde alertheid Gespannen of schrikachtig
31.7 % 24.8 % 41.5 % 30.6 % 35.3 %
TSQ totaalscores (N = 2086) Low risk for PTSS = Totaal TSQ ≤ 5 = 1361 = 65 %
At risk for PTSS = Totaal TSQ ≥ 6 = 725 = 35 %
Van TSQ naar PTSS diagnose • Vaststellen PTSS diagnose: hoeveel deelnemers hebben een PTSS? – Van de at risk scoorders op de TSQ N = 550 – Van de low risk scoorders op de TSQ N = 278 – Van de totale steekproef
Mbv het klinisch interview PTSS (KIP/CAPS)
N = 837 PTSS interviews
Hoge TSQ 42.3% PTSS
Lage TSQ 17% PTSS
N =2904 steekproef mensen met psychose SM LM PM PE EV RO
71 % trauma exposure
81 % klachten
19 % PTSS totaal
65 % low risk
17 % = PTSS
35 % at risk
43 % = PTSS
26.5 % 33.2 % 40.2 % 60.1 % 25.1 % 30.1 %
26 % PTSS in de T.E. groep
In de praktijk • Is vragen naar trauma’s gevaarlijk? • Is het veilig om klachten uit te vragen? • Wat kan je verwachten??
Lothian & Read, 2002 • 74 leden van clientengroepen bevraagd • 2/3 meldt sexuele, lichamelijke of psychische mishandelingen • Slechts 20 % is er ooit naar gevraagd (met de aantekening dat dat tegenwoordig wel méér gebeurt dan vroeger) • 69 % ziet verband tussen trauma’s en hun EPA • Slechts 17 % gelooft dat hun behandelaar dat ook zo ziet.
Ervaringen van clienten
Uit: Lothian J, Read J: Asking about Abuse during Mental Health Assessments: Clients' Views and Experiences. New Zealand Journal of Psychology 2002, 31(2):98-103.
• Lastig dilemma voor patiënten – Behandelaren menen/meenden dat trauma’s heus geen oorzaak zijn van psychosen – Maar je mocht er niet over praten want daar kon je psychotisch van worden • Behandelaren verwachten narigheid om mensen met psychosen te vragen naar trauma’s
Vragen naar trauma’s en klachten • Traumatisering is WEL een causale factor in het ontstaan van psychosen • Screenen in T.TIP: geen adverse events • KIP afnemen in T.TIP: veilig – soms wat consternatie, ja: komt dat alleen voor bij mensen met psychosen?? Trauma’s navragen is emotionerend. – Geen grote adverse events (suicide, opnames, automutilaties die medische zorg vereisen) – Veel mensen zijn er blij mee. Eindelijk!
Vragen naar trauma’s en klachten • Laat iemand niet te lang in spanning. Ga niet uitgebreid trauma’s uitvragen en klachten inventariseren zonder iets constructiefs in het vooruitzicht. • Bevraag dus in het kader van een plan, niet roeren om het roeren; niet telkens in de wond zitten duwen als er verder niks gebeurt. • Wees niet bang.
Huidige standaard – Een substantieel deel van de EPA/psychoseproblemen is teweeg gebracht door traumatisering en een substantieel deel van de patientengroep heeft een comorbide PTSS. – Dus het is professioneel om te vragen naar trauma’s en klachten daarvan. – Biedt behandeling.
• Mensen met psychosen zijn misschien kwetsbaar, maar zoals Fikkie zegt:
Bedankt voor de aandacht Met dank aan David van den Berg, Berber van der Vleugel, Agnes van Minnen, Ad de Jongh, Mark van der Gaag, Carlijn de Roos, Marion Bruns en Daniëlle Tilburgs.
Paul de Bont GGZ Oost Brabant Centrum Land van Cuijk en Noord Limburg
[email protected]
•
• •
• •
• •
Of patients who have ever experienced psychotic episodes, 50 to 98% report having been exposed to one or more traumatic event in their lives [1]. As a result, the prevalence of PTSD in people with psychotic disorders ranges from 12% to 29% [2, 3]. This can be considered high compared to prevalence rates in the general population of .4 to 3.5% [4-6]. 1. Read J, Os J, Morrison AP, Ross CA: Childhood trauma, psychosis and schizophrenia: a literature review with theoretical and clinical implications. Acta Psychiatrica Scandinavica 2005, 112(5):330-350. 2. Achim AM, Maziade M, Raymond E, Olivier D, Merette C, Roy M-A: How prevalent are anxiety disorders in schizophrenia? A meta-analysis and critical review on a significant association. Schizophrenia Bulletin 2011, 37(4):811-821. 3. Buckley PF, Miller BJ, Lehrer DS, Castle DJ: Psychiatric Comorbidities and Schizophrenia. Schizophrenia Bulletin 2009, 35(2):383-402. 4. Alonso J, Angermeyer MC, Bernert S, Bruffaerts R, Brugha TS, Bryson H, de Girolamo G, Graaf R, Demyttenaere K, Gasquet I et al: Prevalence of mental disorders in Europe: results from the European Study of the Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD) project. Acta Psychiatrica Scandinavica, Supplementum 2004(420):21-27. 5. Creamer M, Burgess P, McFarlane AC: Post-traumatic stress disorder: findings from the Australian National Survey of Mental Health and Well-being. Psychological Medicine 2001, 31(7):12371247. 6. Darves-Bornoz J-M, Alonso J, de Girolamo G, de Graaf R, Haro J-M, Kovess-Masfety V, Lepine J-P, Nachbaur G, Negre-Pages L, Vilagut G et al: Main traumatic events in Europe: PTSD in the European Study of the Epidemiology of Mental Disorders Survey. J Trauma Stress 2008, 21(5):455-462.
