Voorstel voor onderzoekspresentaties Mbo Onderzoeksdag Presenteer je eigen onderzoek op de Mbo Onderzoeksdag op 12 november 2015! Indienen van een voorstel kan tot en met 15 mei 2015 via e-mailadres:
[email protected] Gebruik hiervoor onderstaand format.
Naam indiener (contactpersoon):
Geerte Damman
Mailadres: Telefoonnummer:
[email protected] 0597 – 670 970 (Noorderpoort; Campus Winschotenteam Welzijn) 06-19570999 (privé) Geerte Damman
Naam/namen van de presentatoren:
1.
Titel van de presentatie
Verbeteringstraject doorstroom opleidingen VMBO-kader naar niveau drie, afdeling Zorg en Welzijn 2.
De aanleiding voor het onderzoek en de onderzoeksvragen. Bijv: wat is het probleem en wat gaat op grond van dit onderzoek veranderen in de onderwijspraktijk? Welke vragen wil je met dit onderzoek beantwoorden?
Achtergrond onderzoek: het onderzoek vindt plaats op de Campus in Winschoten. De Campus Winschoten is geopend in juni 2010. In het gebouw zijn drie scholen gehuisvest, namelijk AOC Terra (MBO), Dollard College (VO) en Noorderpoort (MBO). In de regio noordoost Groningen is het percentage voortijdige schoolverlaters te hoog, dit moet omlaag en het aantal leerlingen dat de school verlaat met een startkwalificatie moet omhoog (Ministerie van OC&W; VSV-verkenner, n.d.). Met de oprichting van de Campus moet er een doorlopende leerlijn worden gecreëerd tussen het VMBO en MBO, om de schooluitval te verlagen. Om dit te bereiken heeft de Campus dit als doel genoemd in het schoolplan: ‘In alle opleidingstrajecten streven we naar een doorlopende leer- en begeleidingslijn vmbo-mbo en een degelijke kennis- en vaardighedenbasis die nu en later nodig is voor beroep, burgerschap, leren en loopbaan’ (Schoolplan Campus Winschoten). Er is al een project opgestart voor het creëren van een doorlopende leerlijn van de opleiding VMBO basisberoepsgerichte leerweg naar MBO niveau twee. Er is nog geen aandacht besteed aan de doorstroom van de kaderberoepsgerichte leerweg naar niveau drie, terwijl dit ook bij het doel uit het schoolplan hoort. Momenteel wordt er gewerkt aan de herziening van het schoolplan en de visie van de Campus. Hierbij wordt er ook gekeken naar de eerder gestelde doelen, hierdoor is de ontwikkeling van de doorlopende leer- en begeleidingslijn een belangrijk item geworden. Vanuit de dienst Onderwijskwaliteit en Innovatie (OKI) kwam daarom ook de vraag om onderzoek te doen naar de doorstroom vmbo-kader naar MBO-niveau drie. Het gaat om deze onderwijsrichting, omdat er al onderzoek is gedaan naar de doorstroom naar niveau twee en de theoretische leerweg niet aanwezig is op de Campus.
Doelstelling onderzoek: de totale doelstelling van het onderzoek is om de doorstroom van de kaderberoepsgerichte leerweg van het VMBO naar MBO, niveau drie te verbeteren. Opbouw onderzoek: Dit onderzoek bestaat uit drie delen die elkaar opvolgen. In deel 1 (september 2013 – februari 2014) wordt er eerst onderzoek wat er precies niet goed is aan de doorstroom. Er wordt verondersteld dat er iets niet goed is, maar is dat daadwerkelijk zo? En als er iets niet goed is, wat is dat dan precies? In deel 2 (februari 2014 – februari 2015) wordt er verder gegaan met de resultaten van het eerste onderzoek. Er wordt onderzocht hoe de doorstroom verbeterd kan worden en waarmee er rekening moet worden gehouden tijdens het verbetertraject. In het derde deel van het onderzoek (maart 2015 – oktober 2015) wordt er een verbeterplan voor de doorstroom geschreven. Dit wordt geïmplementeerd (na oktober 2015), zodat er gewerkt wordt aan het gestelde doel uit het schoolplan. Onderzoek deel 1 • Hoe verloopt de doorstroom van de opleiding VMBO kaderberoepsgerichte leerweg naar MBOniveau 3 binnen de afdeling Zorg en Welzijn? Deelvragen deel 1 • Hoe groot is het aantal leerlingen dat doorstroomt van VMBO-kaderberoepsgerichte leerweg, naar niveau drie, binnen de afdeling Zorg en Welzijn? • Wat zijn de ervaringen van de leerlingen op het gebied van de doorstroom; waar zit het probleem in de doorstroom volgens de leerlingen (is er wel een probleem of wordt dat alleen verondersteld?). Resultaten onderzoek deel 1 Uit het eerste deel bleek dat de meeste respondenten verschil zagen op pedagogisch-didactisch vlak. Dit verschil is de uitkomst uit een enquête. Voor het opzetten van deze enquête is gebruik gemaakt van theorie van Van Asselt en Leenheer (2006). Zij noemen in hun onderzoek vier aspecten die bepalend zijn voor een goede aansluiting. Deze vier aspecten zijn: inhoud van de opleiding (overlap of hiaten), de leeromgeving, de verwachtingen van de leerlingen en de pedagogischdidactische aanpak. Deze aspecten komen terug in een vragenlijst die Rodenboog-Hamelink et al. (2011) hebben gebruikt bij hun onderzoek naar de doorstroom van de theoretische leerweg naar niveau vier. Deze vragenlijst is aangepast op de juiste (voor)opleiding en niveau en voor dit onderzoek gebruikt. In die vragenlijst komen de vier aspecten van Van Asselt en Leenheer (2006) terug. Het resultaat van de enquête is dat leerlingen verschil ervaren in de pedagogisch-didactische aanpak tussen het VMBO en het MBO. Hier wordt mee bedoeld dat ze verschil ervaren in de begeleiding door docenten, verschil in opdrachten, gevraagde mate van zelfstandigheid, plannen en samenwerken. Met deze uitkomsten is onderzoek – deel 2 opgestart. Onderzoek deel 2 (n.a.v. de resultaten van deel 1) • Wat zijn de verschillen tussen de pedagogisch-didactische aanpak van het VMBO kaderberoepsgerichte leerweg en MBO, niveau drie richting zorg en welzijn en hoe kunnen die verschillen worden weggenomen?” Deelvragen deel 2 • Wat is de pedagogisch-didactische aanpak van het VMBO? • Wat is de pedagogisch-didactische aanpak van het MBO?
• •
Welk verschil is er tussen de pedagogisch-didactische aanpak van het VMBO met die van het MBO? Op welke manier(en) kunnen deze verschillen worden weggenomen?
Resultaten onderzoek deel 2 In het tweede onderzoek is er verder gegaan met de pedagogisch-didactische aanpak. Hierbij zijn verschillende docenten van het VMBO en het MBO geïnterviewd om te bepalen wat de pedagogischdidactische aanpak was en wat de verschillen precies zijn. Voor het beantwoorden van bovenstaande vraag wordt gebruik gemaakt van de drie punten die Van Asselt en Leenheer (2006) gebruiken om de pedagogisch-didactische aanpak in kaart te brengen. Dit zijn de verwachtingen ten aanzien van de leerlingen, de gevraagde/aangeboden leercompetenties en studievaardigheden. De resultaten op deze drie gebieden staan hieronder. 1. De verwachtingen die het VMBO heeft ten aanzien van de leerlingen verschilt met dat van het MBO op één belangrijk punt. Het MBO verwacht meer zelfstandigheid van de leerlingen. Op het VMBO worden de leerlingen nog meer bij de hand genomen en krijgen ze meer sturing dan op het MBO. 2. De grootste verschillen op het gebied van de leercompetenties is dat de leerlingen op het MBO zelf aangeven wat ze willen/moeten leren om iets te kunnen, op het VMBO hoeven de leerlingen dit nog niet. Ook hoeven de leerlingen op het VMBO hun eigen vorderingen niet bij te houden met een portfolio, dit moeten ze wel doen op het MBO. 3. De verschillen in de benodigde studievaardigheden is de manier waarop met elkaar moet worden samengewerkt en het kunnen werken met planningen over langere periodes op het MBO ten opzichte van het VMBO. Concluderend zijn de grootste verschillen in de pedagogisch-didactische aanpak terug te vinden op alle drie gebieden. In de praktijk betekent dit dat leerlingen bepaalde vaardigheden missen als ze op het MBO komen. Leerlingen zullen die dus op het VMBO of het MBO aangeleerd moeten krijgen, daarvoor moet er een doorgaande leerlijn gecreëerd worden. Daarbij moet de manier waarop de docenten de leerlingen begeleiden op het VMBO en het MBO ook op elkaar aansluiten; de doorgaande begeleidingslijn. Onderzoek deel 3 (n.a.v. de resultaten van deel 3) • De ontwikkeling van de doorgaande leer- en begeleidingslijn van de kaderberoepsgerichte leerweg van het VMBO naar MBO, niveau drie, afdeling Zorg en Welzijn. o Doorgaande leerlijn: de vaardigheden die de leerlingen krijgen aangeleerd op het VMBO en welke nodig zijn voor het MBO. o Doorgaande begeleidingslijn: eenduidige pedagogisch-didactische aanpak tussen het VMBO en het MBO (leerlingen worden in zelfde ‘mate’ begeleid). Resultaten deel 3 (oktober 2015) Het resultaat van het derde deel van het onderzoek is een doorgaande leer- en begeleidingslijn van de kaderberoepsgerichte leerweg van het VMBO naar MBO niveau drie, Zorg en Welzijn. Deze doorgaande leer- en begeleidingslijn ontstaat door een gedeelde en gedragen pedagogischdidactische aanpak, welke tot uiting komt in de vakken Studievaardigheden en LOB. In de vakken Studievaardigheden en LOB ontwikkelen de leerlingen/studenten hun vaardigheden op het gebied van samenwerken, plannen, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid nemen (de leerlijn; zie ook Damman, 2015). Door een eenduidige pedagogisch-didactische aanpak (de begeleidingslijn) zullen de leerlingen/studenten de vaardigheden in een oplopende moeilijkheidsgraad in de praktijk brengen
gedurende hun schoolloopbaan van het VMBO naar het MBO. Door deze doorgaande leer- en begeleidingslijn leren leerlingen/studenten de benodigde vaardigheden voor hun beroep, burgerschap en leren en loopbaan. 3.
De methode(n) van onderzoek: welke methode is gebruikt om een antwoord te geven op de onderzoeksvragen?
In het eerste deel van het onderzoek is er gebruik gemaakt van theoretisch onderzoek en een enquête (kwantitatief onderzoek) waarmee de ervaringen van leerlingen in kaart zijn gebracht. Voor de enquête is gekozen voor de leerlingen uit het eerste en tweede leerjaar van het MBO, niveau drie. Deze leerlingen hebben de doorstroom meegemaakt en kunnen zich een mening over vormen. Interessant zou zijn geweest om de leerlingen te interviewen die met de opleiding zijn gestopt. Hiervoor is niet gekozen uit praktische overweging (zijn niet direct voorhanden, tijdbeheersing van het onderzoek). In het tweede deel van het onderzoek is een interne en externe analyse uitgevoerd en een interview gehouden met verschillende docenten uit het VMBO en het MBO. Ook is er theoretisch onderzoek gedaan naar programma’s van andere scholen. In het derde deel wordt gebruikt gemaakt van het LOB-plan (LoopbaanOriëntatie en Begeleiding) van het VMBO Dollard College en het plan Studievaardigheden van MBO Noorderpoort. In deze vakken leren de leerlingen onder andere de vaardigheden aan die ze nodig hebben voor het MBO. Er wordt samengewerkt met de projectgroep LOB van het Dollard College om een doorgaande leer- en begeleidingslijn te ontwikkelen. 4.
De opbrengsten: wat heeft het onderzoek (tot nu toe) opgeleverd? Denk aan resultaten én conclusies.
(zie vraag 2) 5.
De (mogelijke) benutting van de opbrengsten in de schoolpraktijk: hoe zullen de opbrengsten resultaten worden gebruikt? In je eigen school ? ook in andere?
Het onderzoek richt zich in eerste instantie op het team Welzijn, maar de verbeteringen zijn ook gericht op het VMBO en het team Zorg. Ik ben zelf als docent werkzaam in dit team. Het Team Welzijn is een klein team met in het schooljaar 2014/2015 12 medewerkers voor 6.5 fte. De implementatie van het verbetertraject zal zowel binnen het team Zorg, Welzijn als op het VMBO plaatsvinden. Het VMBO werkt met een projectgroep LOB, waarin ik als buitenstaander (docent MBO) tips geef ter verbetering van dit plan, zodat de doorstroom wordt verbeterd. De verbeteringen op het MBO worden in het Studievaardighedenplan ingevoerd. Studievaardigheden wordt al gegeven door een aantal docenten van beide opleidingen. De aanpassingen in het plan worden vanaf het schooljaar 2016 ingevoerd. Voor deze docenten zal er een nieuwe handleiding voor het vak worden gemaakt. Ik zal met de betreffende docenten ga werken aan de implementatie van het nieuwe plan. Als de resultaten van het verbeterplan positief zijn, dan kan het ingezet worden binnen andere teams op de Campus Winschoten en het Dollard College. Het plan is dat ook een andere middelbare school in Winschoten met het LOB-plan van het Dollard College gaat werken. Als dat het geval is, dan
zal de doorstroom ook soepeler verlopen voor deze leerlingen. Hoe meer scholen in de omgeving met het vernieuwde LOB-plan en Studievaardigheden-plan gaan werken, hoe beter de opleidingen bij elkaar aansluiten.
Literatuurlijst Van Asselt, R. & Leenheer, P. (2006). Over leerloopbanen, onderwijsketen en aansluiting; een handreiking voor de vormgeving en verbetering van aansluiting binnen het onderwijsstelsel. Alphen aan den Rijn: Uitgeverij Kluwer. Rodenboog-Hamelink, M., van der Meer, F., Stulp, T., Jansma, N., van Kleunen, E, van Lanschot Hubrecht, V. (2011). Zorg voor aansluiting; kwalitatief onderzoek naar de aansluiting tussen vmbo-tl en de opleiding mbo-verpleegkunde. Enschede: SLO (Nationaal expertisecentrum Leerplanontwikkeling). Opgevraagd van: http://www.slo.nl/downloads/2011/zorgvoor_20aansluiting.pdf/
