Praktische Psychologie Uitwerkingen
Lay-out en opmaak: NTI DTP Studio, Leiden 1e druk november 2009 ISBN: 978-90-415-0766-2 © 2009, Educatief bv, Leiden Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud
Hoofdstuk 1 ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 2 ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 Hoofdstuk 3 ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7 Hoofdstuk 4 ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 8 Hoofdstuk 5 ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9 Hoofdstuk 6 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................... 10 Hoofdstuk 7 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................... 11 Hoofdstuk 8 ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 12 Hoofdstuk 9 ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 13 Hoofdstuk 10 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 14 Hoofdstuk 11 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 15 Hoofdstuk 12 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 16 Hoofdstuk 13 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 17 Hoofdstuk 14 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 18 Hoofdstuk 15 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 19 Hoofdstuk 16 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 20 Hoofdstuk 17 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 21 Hoofdstuk 18 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 22 Hoofdstuk 19 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 23 Hoofdstuk 20 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 24 Hoofdstuk 21 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 25 Hoofdstuk 22 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 26 Hoofdstuk 23 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 28 Hoofdstuk 24 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 29 Hoofdstuk 25 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 30 Hoofdstuk 26 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 31 Hoofdstuk 27 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 32 Hoofdstuk 28 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 33 Hoofdstuk 29 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 34 Hoofdstuk 30 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 35 Hoofdstuk 31 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 36 Hoofdstuk 32 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 37 Hoofdstuk 33 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 38 Hoofdstuk 34 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 39 Hoofdstuk 35 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 40 Hoofdstuk 36 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 41 Hoofdstuk 37 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 42 Hoofdstuk 38 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 43 Hoofdstuk 39 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 44 Hoofdstuk 40 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 45
Uitwerkingen
3
4
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 1
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (het principe van ongelijkheid is niet van Aristoteles).
2.
D is juist (een experiment is niet bruikbaar bij beroepskeuze).
3.
B is juist (II is niet juist, want observeren is het waarnemen en niet de interpretatie van de dingen die we waarnemen).
4.
B is juist (mensenkennis en gezond verstand volstaan niet en ook niet de oorzaak die we toeschrijven op grond van wat we zien).
Open vragen
5.
Een experiment.
6.
Interpreteren is een eigen uitleg geven aan hetgeen we om ons heen waarnemen.
7.
Een psycholoog behandelt ‘normale’ mensen en mag geen medicijnen voorschrijven. Een psychiater behandelt ‘psychisch gestoorde’ mensen en mag uit hoofde van zijn beroep als arts wel medicijnen voorschrijven.
8.
Het principe van nabijheid, want de combinatie van vriendin en paard is in zijn hersenen gegrift. Zie hij de een, dan denkt hij aan de ander.
9.
Hij benaderde gedrag op een functionele manier. Kennis van dingen kan niet slechts via de geest en introspectie worden verkregen. De geest kan niet direct gekoppeld worden aan zichtbare zaken in de wereld en houdt daardoor iets vaags. Volgens Aristoteles moeten we onderzoeken wat de geest doet en daar komen we alleen achter door de informatie te gebruiken die de zintuigen ons leveren.
Uitwerkingen
5
Hoofdstuk 2
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (behavioristen keuren introspectie af omdat de gegevens die met deze onderzoeksmethode zijn verkregen niet controleerbaar zijn).
2.
A is juist (vrije associatie is het zonder voorbehoud uitspreken van gedachten en psychoanalyse maakt gebruik van vrije associatie).
3.
A is juist (Watson was van mening dat het conditioneringsproces te gebruiken is bij de opvoeding van kinderen).
4.
A is juist (de kerngedachte van het determinisme is dat de mens niet vrij is in zijn keuzes).
Open vragen
6
5.
Freud was ervan overtuigd dat het neurotische gedrag voorgoed zou verdwijnen als inzicht in de motieven voor het onderdrukken van de behoeften en gedachten werd bereikt.
6.
Freud beweerde dat we niets vergeten van wat we ooit bewust hebben geweten, we verbannen het alleen maar naar het onbewuste.
7.
De speekselafscheiding van de hond als reactie op het vlees is een reactie van het lichaam waarop we met onze geest geen invloed hebben. Daarom noemen we het een onvoorwaardelijke reflex.
8.
Het bewijs kwam van Pavlov met zijn experimenten waarin een hond speekselafscheiding kreeg bij het horen van een bel.
9.
Conditioneren kunnen we tijdens de opvoeding gebruiken, omdat met deze methode gedrag kan worden aan- en afgeleerd.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 3
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (iemands gedrag wordt sterk beïnvloed door genetische aanleg en ervaring, oefening en scholing spelen een rol in het uiteindelijke gedrag).
2.
C is juist (kennis van ontwikkelingslijnen heeft praktisch nut voor het dagelijks leven en persoonlijke ervaringen kunnen niet leiden tot uitspraken over anderen).
3.
A is juist (al vóór de geboorte wordt groei gekenmerkt door het proces van differentiatie en aanleg en omgeving werken samen in de vorming van gedrag).
4.
B is juist (volgens Piaget is intelligentie inderdaad een voorbeeld van aanpassingsgedrag en stelling II fase van concrete operaties speelt zich af in de periode 7-12 jaar).
Open vragen
5.
Victor was nooit in aanraking geweest met de menselijke cultuur en omgeving. Hij haalde die achterstand niet meer in. Hij had nooit leren praten en zich leren gedragen als andere mensen.
6.
Antwoord geven op de vraag of natuurlijke aanleg in de loop der jaren door het contact met de omgeving wordt aangetast of juist wordt versterkt.
7.
De sprongsgewijze groei geldt in het bijzonder voor de hersenen. De zenuwcellen die van belang zijn voor belangrijke levensfuncties, zoals ademhaling en bloeddruk, ontwikkelen zich het eerst. Na ongeveer 6 maanden zwangerschap komen de synapsen tot ontwikkeling die van belang zijn voor de communicatie tussen de cellen. Synapsen zijn kleine uitstulpingen aan het einde van de uitlopers van zenuwcellen. Als de vrucht bijna voldragen is, komen de verbindingen tussen de synapsen tot stand. Deze verbindingen zijn van belang voor het tot stand komen van nadenken en planmatig handelen.
8.
Volgens Piaget verloopt de ontwikkeling van het denken van een kind in te onderscheiden fasen: • de sensomotorische fase (0-2 jaar); • het symbolische of prelogische denken (2-7 jaar); • de fase van concrete operaties (7-12 jaar); • de fase van formele operaties (12-15 jaar).
9.
De overgangen van de diverse fasen ontstaan volgens Piaget uit de voortdurende creatieve activiteit van het kind en uit de interactie tussen hem en zijn omgeving. In elke fase neemt zijn kennis van en zijn begrip voor de hem omringende wereld toe. Nieuwe ontmoetingen vragen om reorganisatie van al opgedane kennis en de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden. Deze leiden dan weer tot meer ingewikkelde vormen van intelligent gedrag, denken en redeneren. Uitwerkingen
7
Hoofdstuk 4
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (II is de reden, de term ‘puberteit’ wordt niet veel meer gebruikt in de ontwikkelingspsychologie, omdat de term puberteit voornamelijk betrekking heeft op de lichamelijke veranderingen in de eerste helft van de adolescentieperiode).
2.
A is niet juist want de ouders spreken nog steeds een woordje mee.
3.
A is juist (I de lichamelijke veranderingen die tijdens de adolescentie plaatsvinden, kunnen de jonge mens flink onzeker maken en II als een adolescent in groei achterblijft bij zijn leeftijdgenoten kan dat de ontwikkeling van zijn zelfvertrouwen schaden).
4.
D is juist (in huiselijke kring ontstaat nogal eens ruzie doordat de adolescent meer vrijheid wenst dan de ouders denken dat hij aankan).
Open vragen
8
5.
Lichamelijk (groeispurt, verhoudingen lichaam kloppen niet meer, ongelijke groei lichamelijke ten opzichte van leeftijdgenoten) en psychisch (onzekerheid over lichaam, verantwoordelijkheden).
6.
Lichamelijk rijpen kinderen sneller dan vroeger, maar de eisen die de maatschappij aan jonge volwassenen stelt zijn zo hoog geworden dat de leeftijd dat ze echt mee mogen praten steeds hoger komt te liggen.
7.
Doordat de adolescent dan zijn eigen identiteit heeft gevonden.
8.
Omdat de lichamelijke veranderingen grote invloed hebben op de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de adolescent.
9.
De jongeren worden in dergelijke autoritaire gezinnen meestal met harde hand in het gareel gehouden. Dit roept agressieve gevoelens op óf leidt tot onderworpen afhankelijkheid. De jongere die zich slaafs onderwerpt aan het ouderlijk gezag zal niet leren zelfstandig te handelen en beslissingen te nemen.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 5
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (de invloed van de omgeving op het ontstaan van onaardig gedrag is groter dan de invloed van de omgeving op het ontstaan van aardig gedrag).
2.
D is juist (programmamakers kunnen niet inspelen op de behoefte van het kind zelf).
3.
D is niet juist (agressie is juist iemand willens en wetens kwetsen).
4.
B is juist (I is juist, televisie kan de kijkers indirect straffen en belonen en II niet, want televisie kan niet inspelen op de behoeften van de kijker).
Open vragen
5.
Straffen en belonen kan als methode worden gebruikt door bijvoorbeeld straf- en bonuspunten geven. Oefening baart kunst kan als methode worden gebruikt door bijvoorbeeld het herhalen van de lesstof en daarover vragen te stellen.
6.
De invalshoeken over de oorsprong van agressie zijn: agressie is aangeboren, agressie is aangeleerd en agressie heeft een fysiologische oorsprong.
7.
De favoriete onderzoeksobjecten van dergelijk onderzoek zijn van elkaar gescheiden opgegroeide twee-eiige tweelingen. Alleen hun omgeving verschilt, zodat de verschillen in gedrag wel door de omgeving moeten zijn veroorzaakt.
8.
Als een kind vaak naar programma’s kijkt waar onenigheid altijd op dezelfde manier wordt aangepakt, zal het dat gedrag zeker volgen. Dus als een kind op televisie ziet dat elk conflict met de vuisten – of nog erger – wordt opgelost, wordt het gebruik van geweld heel gewoon.
9.
De wetgeving geldt uitsluitend voor tv-films en -series. Nieuwsbulletins, actualiteitenrubrieken en documentaires zijn buiten schot gebleven. Deze programma’s mogen hun reportages over gewelddadige acties nog steeds ongemoeid de huiskamers insturen.
Uitwerkingen
9
Hoofdstuk 6
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (dat de psychologische ontwikkeling doorgaat na de adolescentiefase is terug te vinden bij Erikson).
2.
B is juist (I is juist en II niet, want daaruit spreekt een afhankelijkheidsbehoefte).
3.
C is juist (II is juist en I niet, want dat kan maar hoeft niet per se).
4.
C is onjuist (in de middelbareleeftijdsfase nemen lichamelijke en geestelijke capaciteiten namelijk niet onherroepelijk af).
Open vragen
10
5.
De behoefte aan verbondenheid kent een hiërarchische rangschikking van de zaken die op een bepaald moment belangrijk voor ons zijn. In de loop der tijd kan het belang van die deze componenten hebben verschuiven. Onze behoefte aan verbondenheid bepaalt daarmee waaraan wij onze aandacht en onze tijd besteden.
6.
Generativiteit heeft betrekking op een algemener verantwoordelijkheidsgevoel, zoals het willen overdragen van kennis of het begeleiden van jongeren.
7.
Dat mensen in de middelbare leeftijd zich soms krampachtig gaan gedragen is toe te schrijven aan het tijdsperspectief. De tijd wordt niet meer gezien als de periode vanaf de geboorte, maar als de tijd die er nog rest.
8.
Stagnatie is de basis van autoritair gedrag. Het eigen gedrag wordt als maatstaf genomen. Men is weinig tolerant voor het daarvan afwijkend gedrag van anderen. Als het eigen gedrag met dat van anderen botst, zal men de oorzaak niet bij zichzelf zoeken noch het conflict ter discussie stellen.
9.
In de vroege volwassenheid hebben we te maken met de tegenstrijdigheid in de behoefte aan verbondenheid en de behoefte aan onafhankelijkheid. Als de betrokken persoon dat conflict niet tot een goed einde weet te brengen, kan hij besluiten zich uit het sociale leven terug te trekken. Doordat belangrijke psychische relaties met andere mensen dan ontbreken kan hij geïsoleerd raken.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 7
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (ouderen hebben niet meer, maar vaak zelfs minder last van stress dan mensen van andere leeftijdsgroepen).
2.
C is juist (het verlies van levenslust en groeivermogen is toe te schrijven aan het feit dat deze mensen te weinig prikkels tot activiteit overhouden).
3.
B is juist (I is juist en II niet, want dat is niet selectief, maar algemeen).
4.
C is juist (met primaire preventie probeert men gezonde mensen gezond te houden).
Open vragen
5.
Bij primaire preventie vindt geen behandeling plaats. Een voorbeeld is het geven van voorlichting aan oudere mensen en aan de rest van de samenleving over de gevolgen van ouder worden.
6.
Creativiteit en nieuwsgierigheid bepalen de mate waarin wij ons openstellen voor de wereld om ons heen en voor nieuwe ideeën. Als we ruimte maken voor creativiteit en onze nieuwsgierigheid de vrije teugel laten, lopen we weinig kans dat we onszelf afsluiten.
7.
Met de functie valt de positie die iemand bekleedt weg en daarmee de status die daaraan door anderen werd toegekend.
8.
Psychische factoren die het verouderingsproces beïnvloeden zijn verwachtingen, zelfvertrouwen, zelfbeheersing, optimisme, creativiteit en nieuwsgierigheid.
9.
Onzekerheid bij oudere mensen wordt veroorzaakt doordat hun geheugen trager gaat werken en zij zich dingen langzamer herinneren.
Uitwerkingen
11
Hoofdstuk 8
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (de kinesthesie geeft de stand van de benen door).
2.
B is juist (de ogen reageren op elektromagnetische energie).
3.
D is juist (adaptatie betekent gewenning aan een bepaalde geur).
4.
C is juist (stelling II is niet juist, want de pijngrens is de bovendrempel).
Open vragen
12
5.
De waarneming wordt beïnvloed door: • de fysiologische toestand; • de psychologische gesteldheid (aandacht, ervaring, referentiekader, verwachtingen, behoeften); • de eigenschappen van het object.
6.
Tijdens een verkoudheid (afname van geurwaarneming) wordt tevens minder smaak waargenomen. Bij het dichtknijpen van de neus is de smaakgewaarwording minder. Voedsel voorzien van een onaangename geur doet de zin daarin sterk verminderen.
7.
De smaakpapillen die gevoelig zijn voor het waarnemen van bitter bevinden zich achter op de tong. Door de bittere pil op het puntje van de tong te leggen zal de bittere smaak minder worden geproefd.
8.
De luchttrillingen worden opgevangen door de oorschelp en vervolgens getransporteerd naar het ovale venster. De oorschelp is veel wijder dan dit ovale venster waardoor er druk ontstaat.
9.
Vooral de ogen en de oren (de hogere zintuigen) zijn belangrijk bij het tot stand komen van gedrag omdat prikkeling van deze zintuigen, veel meer dan prikkeling van de lagere zintuigen, al snel aanzet tot gedrag.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 9
Meerkeuzevragen
1.
D is juist. I is onjuist (hoe hoger, hoe verder weg) en II is onjuist (dit is dichterbij).
2.
C is juist (het beeld is niet meer stereoscoop).
3.
C is juist (voorwerpen die ver weg zijn hoog in het schilderij plaatsen).
4.
A (ze zijn juist; door I worden objecten in verhouding tot elkaar waargenomen en door II onderscheiden we objecten van elkaar).
Open vragen
5.
Het beeld met twee ogen is ruimtelijker en driedimensionaal en daardoor zijn diepte- en afstandwaarneming beter. De driedimensionale waarneming ontstaat door binoculaire ongelijkheid (elk oog geeft een ander beeld door aan de hersenen) wat leidt tot een stereoscoop beeld.
6.
De monoculaire afstandsaanwijzingen zijn de volgende. • Voorpositie: als object A een deel van object B aan het zicht onttrekt is de conclusie dat A dichterbij is. • Relatieve grootte: bij het waarnemen van soortgelijke objecten is de conclusie dat de kleinere objecten verder weg zijn. • Samenstelling van dichtheid: hoe hoger de samenstelling van dichtheid (weinig details) hoe groter de afstand. • Hoogtepositie: objecten die hoger in het gezichtsveld liggen zijn verder weg.
7.
De informatiebronnen voor het waarnemen van beweging zijn: a. aanwijzingen in de omgeving; b. de relatie tussen objecten en de betekenis daarvan; c. informatie van het lichaam.
8.
De illusie van afstand kan worden gewekt door het object iets hoger in het gezichtsveld te plaatsen en klein weer te geven.
9.
Het gevaar is dat het tot misverstanden en zelfs onenigheid kan leiden. Denk aan het ophalen van herinneringen die kunnen verschillen of aan de welles-nietesdiscussies over wie een verkeerssituatie goed inschatte enzovoort.
Uitwerkingen
13
Hoofdstuk 10
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (I geen van beide hypothesen kon worden bevestigd en II er mist een omgeving die de hypothese kan bevestigen).
2.
C is juist (als een hypothese overeenkomt met informatie uit het geheugen is er sprake van synthese).
3.
D is juist (bij het waarnemen maakt iemand gebruik van zowel opgedane ervaring, de context als de kenmerken van het object).
4.
D is juist (I is onjuist want het beeld komt overeen met de ontvangen informatie en II is onjuist want een perceptuele illusie is een interne illusie).
Open vragen
14
5.
Er bestaan externe en interne illusies. Bij een externe illusie ontstaat de vertekende beeldvorming door iets in de omgeving (bijvoorbeeld een lachspiegel). De beeldvorming klopt dus wel met de waargenomen informatie. Bij een interne illusie (ook wel perceptuele illusie genoemd) ontstaat de vertekende beeldvorming nadat de ogen de informatie hebben ontvangen. Bij een perceptuele illusie komt de beeldvorming dus niet overeen met de waargenomen informatie.
6.
Een hypothese is een voorlopig aangenomen veronderstelling die nog moet worden bewezen.
7.
De aandacht wordt gericht door interne en externe factoren. Interne factoren zijn zaken als interesse, doelen, motieven, verwachtingen enzovoort. Ook de lichamelijke staat en de stemming richt de aandacht. Externe factoren zijn zaken als intensiteit, grootte, contrast en beweging.
8.
In de eerste fase vormen we een beeld over de betekenis van de ontvangen informatie (de hypothese). In de tweede fase vindt vergelijking plaats tussen de kenmerken van het object en de kenmerken die opgeslagen zijn in het geheugen. Als deze overeenkomen is er sprake van synthese.
9.
Selectieve aandacht houdt in dat alleen door de aandacht ergens op te richten er waarneming plaatsvindt. Een voorbeeld van selectieve aandacht is als iemand opeens zijn naam hoort roepen in een rumoerige omgeving, de aandacht zich zal richten op de roep.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 11
Meerkeuzevragen
1.
C is niet juist, want de verhouding waken-slapen verandert wel van kind tot volwassene.
2.
A is juist (beide uitspraken zijn juist).
3.
B is juist (I is juist en II niet, want slaap wordt vanuit de hersenen geregeld).
4.
C is juist (we hebben vier tot zes droomfasen per nacht).
Open vragen
5.
Het EEG registreert de elektrische activiteit van de hersenen en het dromen vindt plaats in de REM-slaapfase.
6.
Een posthypnotische suggestie is een suggestie die tijdens de hypnose wordt gegeven met de bedoeling dat de gedachte die wordt gesuggereerd ook ná de hypnose invloed uitoefent op degene die de suggestie ontving. Bijvoorbeeld de posthypnotische suggestie goed uitgerust te zijn of in topconditie te zijn.
7.
De karakteristieken bij de hypnotische bewustzijnstoestand zijn: • niemand kan tegen zijn wil in hypnotische trance worden gebracht; • mensen verschillen van elkaar waar het de gevoeligheid voor suggestie betreft; • in hypnotische toestand behouden we de controle over ons eigen handelen; • in hypnotische toestand kunnen we de aandacht sterk richten.
8.
Het belangrijkste verschil is dat trance in de normale waaktoestand spontaan optreedt (bijvoorbeeld ergens helemaal in opgaan) en tijdens hypnose doelgericht wordt opgeroepen.
9.
Hypnose is bruikbaar in de geneeskunde, bij psychotherapie, bij creatieve vormgeving en in de topsport.
Uitwerkingen
15
Hoofdstuk 12
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (voor betekenisvolle informatie werkt de methode van plaats het beste).
2.
A is juist (voor betekenisloze informatie werkt de methode van sleutelwoorden het beste).
3.
D is juist (zowel A, B als C is bruikbaar om de beschikbare plaatsen te vergroten).
4.
B is juist (I is correct en II niet, want het is niet verdwenen maar onvindbaar omdat het niet goed is opgeslagen).
Open vragen
16
5.
Het kortetermijngeheugen heeft een voorkeur voor de akoestische code en het langetermijngeheugen voor de semantische code.
6.
Informatie kan uit het kortetermijngeheugen verdwijnen door het principe van vervangen. Dit betekent dat als alle beschikbare plaatsen in het kortetermijngeheugen bezet zijn, de eerst binnengekomen informatie plaats moet maken voor de nieuw binnengekomen informatie.
7.
Informatie lijkt verdwenen te zijn als deze niet systematisch en geordend is opgeborgen waardoor de informatie moeilijk (of niet meer) te achterhalen is.
8.
Het blijkt dat het oproepen van informatie contextafhankelijk is. Dus zal het beantwoorden van de vragen beter lukken in dezelfde ruimte als waar het hoofdstuk is geleerd.
9.
Toepassing van de geheugenstrategieën in het dagelijks leven kan bijvoorbeeld bij het onthouden van een telefoonnummer (plaatsvergroting), bij het leren van een vreemde taal (sleutelwoorden), bij het boodschappen doen (methode van plaats), bij het bestuderen en het oproepen van die kennis (contextgelijkenis) en bij goed willen kunnen oproepen van informatie (methode van oefenen).
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 13
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (I is onjuist want het is manipulatie in ongewenste richting en II is juist want de geleerde verbanden worden daardoor versterkt).
2.
B is juist (semantische generalisatie want de hond is gekoppeld aan de betekenis ‘huisdier’ en een vis in een kom valt binnen de betekeniscategorie huisdier).
3.
C is juist (er is sprake van stimulusgeneralisatie als overeenkomstige objecten in staat zijn dezelfde gevoelsreactie op te roepen).
4.
B is juist (operante conditionering betekent dat er een verband wordt gelegd tussen bepaald gedrag en de gevolgen van dat gedrag).
Open vragen
5.
Klassieke conditionering houdt in dat twee gebeurtenissen met elkaar in verband zijn gebracht (geassocieerd) en vervolgens onlosmakelijk met elkaar verbonden lijken te zijn (geconditioneerd). Doet het één zich voor, dan treedt het andere automatisch op. Een voorbeeld is het ontbijtritueel.
6.
Operante conditionering houdt in dat er een koppeling plaats vindt tussen bepaald gedrag en de gevolgen van dat gedrag. Dit sociale leerproces is een actievere vorm van leren dan klassieke conditionering. Door operante conditionering wordt gedrag in een bepaalde richting gestuurd. Een voorbeeld is de opvoeding met straf en beloning.
7.
Het gevaar bij operante conditionering is dat iemand op grond van eerdere leerervaringen een nieuwe situatie betreedt met bepaalde verwachtingen over de gevolgen van dat gedrag. Deze verwachtingen kunnen echter in de nieuwe situatie wel eens ten onrechte bestaan. Een voorbeeld is veronderstellen dat een grapje op prijs wordt gesteld (leerervaring) terwijl dat in een ander gezelschap helemaal niet op prijs wordt gesteld.
8.
Situationele associatie betekent dat iemand een koppeling maakt tussen de ervaren emoties en een detail uit de situatie. Hierdoor kan iemand situaties gaan vermijden.
9.
Een voorbeeld is worden gebeten door een hond wat leidt tot angst voor alle honden (stimulus generalisatie) en waarbij iemand vervolgens bang wordt voor alle huisdieren (semantische generalisatie).
Uitwerkingen
17
Hoofdstuk 14
Meerkeuzevragen
1.
C is onjuist want fysiologische drijfveren hebben een duidelijke lichamelijke oorsprong.
2.
A is juist (een zelfregulerende systemen zijn gebaseerd op feedback en een conflict tussen persoonlijke wensen en sociale regels kan het zelfvertrouwen schaden).
3.
C is juist (we zetten ons zo in uit de behoefte tot zelfontplooiing).
4.
A is onjuist, want angst belemmert het denkvermogen.
Open vragen
18
5.
Een positief gevoel van eigenwaarde is direct gekoppeld aan eerlijkheid en integriteit.
6.
Fysiologische drijfveren zijn aangeboren en psychosociale zijn aangeleerd. Fysiologische drijfveren zijn gericht op het individu (bijvoorbeeld honger en dorst) en psychosociale drijfveren zijn gericht op de relatie met anderen (bijvoorbeeld het krijgen van waardering).
7.
Psychosociale drijfveren komen voort uit de behoefte te presteren, de behoefte aan zekerheid, sociale waardering of materiële welvaart.
8.
De eerste beperkingen van het gedrag zijn volgens Freud gebaseerd op angst voor sociale gevolgen, zoals een standje of een klap. In de loop van de tijd laat een kind het afgekeurde gedrag achterwege, omdat hij ‘weet’ dat ‘het slecht is’. Dit proces van het zich eigen maken van sociale regels noemt men het socialisatieproces (ontwikkelen van het geweten).
9.
De obstakels die we volgens Maslov moeten overwinnen zijn de behoefte aan veiligheid en zekerheid, de behoefte aan beheersing van negatieve motivatie in plaats van de ontwikkeling van positieve motivatie en de twijfel en angst voor het groeiproces.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 15
Meerkeuzevragen
1.
D is juist (de herinnering is verdrongen).
2.
C is juist (er wordt een zondebok gebruikt).
3.
C is juist (de externe dreiging wordt ontkent).
4.
D is juist (om minderwaardigheidsgevoelens te verminderen kan compensatie worden gebruikt).
Open vragen
5.
Objectieve angst is een reële angst die ontstaat door een externe dreiging. Door actie te ondernemen kan iemand de dreiging proberen te verminderen. Neurotische angst is een irreële angst die ontstaat door een interne dreiging. Deze angst is persoonsgebonden en kan worden verminderd door gebruik te maken van afweermechanismen.
6.
Bij ontkenning is de dreiging in omgeving aanwezig (externe bron), bijvoorbeeld het fotoboek dat vervelende herinneringen zou kunnen oproepen. Bij repressie is de dreiging niet in de omgeving aanwezig, maar ontstaat deze in de grijze cellen (interne bron), bijvoorbeeld een nare gedachte, een verboden wens, vervelende ervaringen en andere onplezierige herinneringen.
7.
Projectie betekent dat iemand een onaangename eigenschap van zichzelf in overdreven mate bij een ander plaatst (projecteert), bijvoorbeeld die ander die altijd gelijk wil hebben.
8.
Reactieformatie wil zeggen dat iemand een ongewenste eigenschap van zichzelf omzet in een tegengestelde eigenschap, bijvoorbeeld gierigheid omzetten in uitermate vrijgevigheid of agressie omzetten in overdreven tolerantie.
9.
Nadelen of gevaren van het gebruiken van afweermechanismen zijn onder andere dat het effect tijdelijk is, de oorzaak niet wordt aangepakt, de werkelijkheid wordt verdraaid en het kan leiden tot onbegrip en conflicten.
Uitwerkingen
19
Hoofdstuk 16
Meerkeuzevragen
1.
D is juist (de behoefte aan fantasieën behoort niet tot de functionele aspecten van seksualiteit).
2.
A is juist (ieder mens bepaalt zelf wat goed/slecht is in zijn bestaan en uitingen van seksueel gedrag zijn cultuurgebonden).
3.
B is juist (I is juist en II niet, want antropologisch onderzoek toonde aan dat er ook andere natuurlijke rolverdelingen tussen mannen en vrouwen bestaan).
4.
B is juist (een proseksuele visie vormt geen belemmering voor de vrije beleving van seksualiteit en de andere alternatieven wel).
Open vragen
20
5.
Jonge kinderen weten niet wanneer zij zich op seksueel terrein begeven. Zij hebben nog geen seksueel bewustzijn, maar alleen seksuele gevoelens.
6.
Beide leggen de nadruk op de invloed van de omgeving op de vorming van de mens.
7.
In een relatie gaat het om duidelijkheid over de band die er tussen twee mensen bestaat. Het gaat erom dat men van elkaar weet welke plaats men in elkaars leven inneemt. Vanuit dit standpunt gezien is liefde – de relationele behoefte – belangrijker dan seks.
8.
In de totaalvisie wordt het seksuele beschouwd als een van de behoeften van de mens. Als er geen onderscheid wordt gemaakt tussen lichaam en geest, zal men zijn lichamelijkheid en alle functies van het lichaam waarderen, ook de orgastische. Seksualiteit krijgt daarmee een minder zwaar beladen rol toebedeeld en wordt in grotere vrijheid beleefd.
9.
Mensen worden in de vrije beleving van seksualiteit belemmerd door waardeoordelen van anderen, onwetendheid en verkeerde verwachtingen. Een andere reden daarvoor kan een slechte ervaring zijn.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 17
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (emoties die betrekking hebben op zintuiglijke stimulatie worden zowel door objecten als door gebeurtenissen opgeroepen).
2.
D is juist. I en II zijn beide niet juist, want volgens deze theorie zijn emoties het gevolg van gedrag en in het bijzonder van fysiologische veranderingen.
3.
C is juist (I is onjuist want een baby heeft nog maar één ongedifferentieerde emotie).
4.
B is juist (weten door welke situatie onze emoties worden opgeroepen). Het is beter emoties wel te uiten en er ook aandacht aan te besteden.
Open vragen
5.
De emotie valt in hoofdklasse drie (emoties die betrekking hebben op zelfwaardering). Hoofdklasse één betreft primaire emoties, zoals vreugde, angst, woede en verdriet. Hoofdklasse twee betreft emoties die betrekking hebben op zintuiglijke stimulatie, zoals pijn, ongenoegen en genot. Hoofdklasse vier betreft emoties die andere mensen betreffen, zoals liefde, haat, jaloezie, afgunst en medelijden.
6.
Volgens de tweefasentheorie vinden er fysiologische veranderingen plaats die worden geïnterpreteerd naar de situatie waarin men verkeert.
7.
Jaloezie en afgunst zijn beide gericht op de ander. Jaloezie komt voort uit onzekerheid of angst de ander te verliezen. Afgunst is het niet kunnen verkroppen dat de ander iets heeft wat men zelf niet heeft en graag wil hebben. Afgunst is bijvoorbeeld ook zo’n mooi huis willen hebben als iemand anders.
8.
Om zeer geëmotioneerde mensen te helpen de spanning te verminderen kunnen we gelegenheid geven emoties te uiten, begrip tonen, goed luisteren en reageren op gevoelens.
9.
De wijze waarop het doel wordt bereikt of de reden waarom het doel niet wordt bereikt, blijkt de beslissende factor. Het gevoel van succes hebben of falen wordt namelijk vooral bepaald door de wijze waarop we zelf de prestatie beoordelen.
Uitwerkingen
21
Hoofdstuk 18
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (I galgenhumor geeft in bedreigende situaties een gevoel van controle en II de onplezierige emoties die zo’n situatie opwekt kunnen door deze vorm van humor worden ontladen).
2.
C is juist (de essentie van humor is de incongruentie die in de stimulus aanwezig is).
3.
B is juist (het eerste lachen van een baby komt door lichamelijke opwinding).
4.
C is juist (de mop is voor het vijfjarig kind te moeilijk).
Open vragen
22
5.
Voorbeelden van opmerkingen zijn: doe niet zo traag, wees niet zo plakkerig, doe niet zo slijmerig, wat ben je toch hartstochtelijk, wees niet zo zwartgallig enzovoort.
6.
Humor draagt bij aan de aanpassing aan de omgeving en kan therapeutisch werken door pijn, problemen of dagelijkse beslommeringen enigszins te verlichten. Een eigen voorbeeld zou kunnen dat humor na een inspannende dag de dagelijkse beslommeringen even verlichten.
7.
In het tweede levensjaar, als spel en fantasie zich ontwikkelen, is een kind in staat incongruentie waar te nemen en deze van een humoristische betekenis te voorzien.
8.
Een goed humeur wordt over het algemeen door de omgeving als prettig ervaren. Hierdoor ondervindt iemand met een humoristische kijk op het leven meer waardering dan de meer pessimistisch ingestelde persoon, die geneigd is de sombere kant van het leven te benadrukken. Dit betekent dat het getuigen van (gevoel voor) humor, sociale waardering oplevert. Iemand die zich sociaal gewaardeerd voelt, zal een steviger en positiever zelfbeeld ontwikkelen dan iemand die minder sociale waardering ervaart. Humor kan dus een positieve bijdrage aan het zelfbeeld betekenen.
9.
Met de ontlaadfunctie worden agressieve en seksuele impulsen en energie gereguleerd (bijvoorbeeld schuttingtaal). Met de beheersingsfunctie vinden angst, onzekerheid, dreiging of weerzin een uitlaatklep (bijvoorbeeld galgenhumor).
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 19
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (ons gevoel van eigenwaarde staat zwaar onder invloed van onze opvoeding).
2.
A is juist (arrogantie en grootspraak verwijzen naar gebrek aan eigenwaarde en mensen met een gering gevoel van eigenwaarde zoeken het gezelschap van gelijkgestemden).
3.
A is juist (eigen verantwoordelijkheid stimuleert het gevoel van eigenwaarde en een gezond gevoel van eigenwaarde stimuleert het onafhankelijk denken).
4.
D is juist (de belangrijkste bron van eigenwaarde is zowel de wil om te begrijpen wat er gebeurt als intellectuele onafhankelijkheid en een gevoel voor verantwoordelijkheid).
Open vragen
5.
Het gevoel van eigenwaarde verwijst naar de diepste gevoelens die we over onszelf koesteren. Het geeft aan in hoeverre we onszelf in staat achten het leven zelf het hoofd te bieden, inclusief alle eisen die daarbij aan ons worden gesteld en in hoeverre we menen het geluk waard te zijn.
6.
Zelfvertrouwen ontstaat als iemand aan den lijve ondervindt dat hij op zijn gezonde verstand kan vertrouwen en in staat is de realiteit onder ogen te zien, te begrijpen en te beoordelen. Zelfrespect is het gevoel van persoonlijke waarde. Het wordt gebouwd op de antwoorden op de vragen als ‘Wat vind ik van mezelf?’, ‘Verdien ik mijn geluk wel?’ en ‘Ben ik het waard met respect te worden behandeld?’.
7.
De opvoeding weegt het zwaarst bij de ontwikkeling van onze eigenwaarde. Voor een kind is het vrijwel onmogelijk zich aan de invloed van de omgeving te onttrekken, ook al zou die nog zo schadelijk zijn voor de ontwikkeling van een gezond gevoel van eigenwaarde.
8.
Het vormt een aanslag op hun eigenwaarde. Ze nemen deze boodschap voor waar aan en putten zich jaren lang uit om de goedkeuring van anderen te verwerven.
9.
Onafhankelijk denken is het kunnen maken van onderscheid tussen feiten enerzijds en wensen of angstgevoelens anderzijds. Dat is soms moeilijk, omdat onze gedachten vaak worden versluierd door onze wensen of door angst.
Uitwerkingen
23
Hoofdstuk 20
Meerkeuzevragen
1.
A is onjuist, want psychometrie is psychologisch onderzoek met behulp van schriftelijke tests.
2.
A is juist (beide uitspraken zijn correct).
3.
C is juist (II is juist en I is onjuist, want een kennistest valt onder de vorderingentests).
4.
D is onjuist, wat een geschiktheidtest meet het vermogen van iemand zich voor een bepaalde maatschappelijke functie of taak te bekwamen.
Open vragen
24
5.
Ze blijven te allen tijde interpretatie behoeven van de onderzoeker(s) en zijn daarom geen zuivere objectieve meetinstrumenten.
6.
Hij ontwierp een non-verbale test die bij de verbale test kon worden gevoegd. In die test moeten plaatjes in logische volgorde worden gezet.
7.
Het toenmalige testonderzoek richtte zich uitsluitend op verbetering van de werkomstandigheden en ging volledig voorbij aan de verschillen tussen de medewerkers onderling.
8.
Psychotechniek is nog steeds van toepassing in de vorm van simulators die heel kundig de werkelijkheid nabootsen. Op duidelijke wijze wordt dan getoetst hoe vaardig iemand in toepasselijke situaties handelt.
9.
Er is geen eenduidende definitie van intelligentie te geven, want intelligentie meer is dan één meetbaar iets. Om wat voor intelligentie gaat het bijvoorbeeld (om het leervermogen, goed aangepast omgaan met de omgeving, scheppingskracht enzovoort)?
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 21
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (het belangrijkste kenmerk van het sturend model is dat het vooruit werkt).
2.
A is juist (zowel I als II is juist; de functie van stress is het lichaam te beschermen tegen beschadiging en de stressreactie is een proces dat in twee fasen verloopt).
3.
C is juist (I is onjuist want psychische spanning heeft wel invloed op de toestand van onze spieren en II is juist want ontspanning geeft ons een gevoel van veiligheid).
4.
C is juist (de ideale toestand tot zelfverwerkelijking is een toestand die wordt beschreven in de humanistische psychologie).
Open vragen
5.
Het kenmerk van de traditionele manier van denken die lijnrecht staat op het sturend model is het voortborduren op voorgaande gebeurtenissen.
6.
Veel mensen gaan meer roken of drinken als zij onder spanning komen te staan, omdat dergelijk gedrag voor een moment belonend is.
7.
Mensen met type A-gedrag wekken de indruk vijandig tegenover de omgeving te staan, omdat zij niet alleen veel van zichzelf eisen maar ook van anderen.
8.
De basisregel waaraan we moeten om stress onder de knie te krijgen is onszelf door en door te kennen.
9.
Type B-mensen onderscheiden zich vooral van type A-mensen doordat zij in staat zijn hun rust te bewaren ook als zij onder druk staan.
Uitwerkingen
25
Hoofdstuk 22
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (de oorzaak van een depressie ten gevolge van een te langzaam werkende schildklier valt onder biologische factoren).
2.
B is juist (I is juist en II niet, want het belangrijkste hulpmiddel voor mensen met een depressie is zelfkennis).
3.
C is juist (I is onjuist, want de toename van psychisch zieke mensen is toe te schrijven aan het feit dat de definitie van wat psychisch ziek is ruimer is geworden).
4.
D is juist (de neiging om zich negatief over zichzelf en de omgeving uit te laten valt onder de cognitieve symptomen).
Open vragen
26
5.
Dat het de schijn heeft dat we met z’n allen steeds gekker worden is aan de volgende oorzaken toe te schrijven. • Psychische klachten worden heel uiteenlopend gedefinieerd. In de loop der jaren is de definitie ruimer geworden. Ook mensen met lichtere klachten vallen daardoor in de categorie ‘psychisch ziek’. • De mogelijkheid om te worden behandeld is ruimer geworden. Er zijn betere behandelingsmethoden en er zijn meer hulpverleners. Daardoor is het aantal mensen dat een behandeling krijgt groter geworden, wat de indruk wekt dat het aantal psychisch zieken is toegenomen. • Vroeger had men de ‘dorpsgek’. Daar vond men niets geks aan. Verder was iedereen ‘normaal’. Nu spreken niet alleen therapeuten, maar ook patiënten eerder over psychisch gestoord. Nu wordt lusteloosheid niet afgedaan met voorjaarsmoeheid, maar wordt serieus onderzocht of er sprake kan zijn van psychisch lijden, bijvoorbeeld van een depressie.
6.
In de behandeling van psychische klachten is men overgegaan tot de interactionistische benadering, omdat de meeste klachten niet zuiver aan één oorzaak zijn toe te schrijven.
7.
Er is sprake van een aanhoudend gevoel dat wordt omschreven als een ongelukkige of matte stemming en het onvermogen ergens plezier in te hebben. Symptomen zijn: • gebrek aan levenslust dat langer dan een paar dagen aanhoudt. Men krijgt het niet voor elkaar ook maar ergens enthousiast voor te worden en wat er gedaan moet worden gebeurt plichtmatig; • de mate waarin de neerslachtige persoon zijn sombere stemming kan verklaren; • de mate waarin de stemming is te beïnvloeden.
8.
Obesitas geen psychische ziekte, omdat het lichamelijke aspect het psychische overvleugelt.
Praktische Psychologie
9.
Bij mensen die aan deze ziekten lijden staat het psychische probleem op de voorgrond. Ze hebben als overeenkomst een stoornis in het beleven van hun eigen lichaam. Het kenmerk van anorexia is de angst dikker te worden. De intensiteit van de angst loopt absoluut niet parallel met het lichaamsgewicht, want zelfs bij ondergewicht vindt iemand zich nog te dik. Bulimiapatiënten zijn net als anorexiapatiënten geobsedeerd door voedsel en lichaamsgewicht, maar bulimiapatiënten hebben last van vreetbuien en werken dan stapels voedsel naar binnen. Zij proberen daarom hun lichaamsgewicht op peil te houden door het gebruik van braak- en/ of laxeermiddelen, strenge diëten en bovenmatig veel lichaamsbeweging. De meeste bulimiapatiënten hebben een vrij normaal figuur.
Uitwerkingen
27
Hoofdstuk 23
Meerkeuzevragen
1.
D is juist (het heeft met zowel A, B als C te maken).
2.
A is juist (beide uitspraken zijn juist).
3.
A is juist (beide uitspraken zijn juist).
4.
B is juist (gedragstherapie is het meest effectief gebleken bij de behandeling van fobieën).
Open vragen
28
5
a. Iemand met een fobie behoort tot de klasse neurotici. b. Neurose is een intern conflict tussen tegenstrijdige en vaak niet onder woorden te brengen wensen. c. Een voorbeeld is dwangmatig gedrag.
6
a. Oorzaken van het vertalen van psychische spanning in lichamelijke klachten zijn te vinden in biologische factoren, persoonlijkheidsaspecten en het aanpassingsvermogen. b. Deze klachten worden psychosomatische klachten genoemd. c. Voorbeelden zijn spanningshoofdpijn, verhoogde bloeddruk en een maagzweer.
7.
Het voornaamste verschil is dat psychoanalyse in het traumatisch verleden duikt en zelfactualiseringstherapie zich richt op persoonlijke groei in heden en toekomst.
8.
Eén theoretisch uitgangspunt is niet mogelijk,omdat achter de problemen waarvoor de mensen hulp vragen een mengeling van kenniselementen, gevoelens, verdrongen behoeften en wensen schuilt.
9.
De belangrijkste pijler van de zelfactualiseringstherapie is dat ieder mens de natuurlijke neiging heeft zijn mogelijkheden ten volle te benutten.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 24
Meerkeuzevragen
1.
B staat niet gelijk aan goed luisteren (alvast een antwoord verzinnen terwijl de ander nog praat).
2.
C is juist (II is juist en I niet, want hier wordt direct zonder feedback geïnterpreteerd).
3.
A want beide uitspraken zijn juist.
4.
D is niet juist (de vervormingshoek kan namelijk wel ontstaan door verschil in ideeën tussen de gesprekspartners).
Open vragen
5.
Factoren uit de achtergrond van de luisteraar die zijn begrip beïnvloeden zijn ontwikkelingspeil, taalkennis, kennis van en ervaring met hetgeen wordt besproken.
6.
Luisterend een bijdrage leveren aan het welslagen van een gesprek kan door: • aandacht concentreren op de spreker; • welwillend luisteren; • vragen stellen; • samenvatten; • informatie zoeken; • je best doen de ander te begrijpen.
7.
Interpretatie verbindt de waarneming aan de eigen achtergrond waardoor deze subjectief wordt.
8.
Het is feedback op inhoudsniveau.
9.
Het gevoelsmatige aspect, want iets is objectiever als gevoelens geen rol spelen.
Uitwerkingen
29
Hoofdstuk 25
Meerkeuzevragen
1.
D is juist (beide zijn onjuist want dit is het geval bij de adaptoren).
2.
B is juist (deze afstand past bij een persoonlijke relatie).
3.
D is juist (non-verbale communicatie die het gesprek stuurt of richting geeft aan het gesprek valt onder de regulatoren).
4.
A is juist (de kans op misvatting het kleinst bij de symbolen).
Open vragen
30
5.
Non-verbale communicatie is praten zonder woorden. Deze ‘lichaamstaal’ bestaat uit signalen die worden uitgedragen door onder andere gezichtsexpressie, gebaren, intonatie, blik in de ogen, houding, gedrag en de afstand tot de ander.
6.
Het gebaren met de handen valt onder de illustratoren en deze vullen het gesproken woord aan, bijvoorbeeld de weg uitleggen en met de hand in de juiste richting wijzen.
7.
Het non-verbaal communiceren dat de koffie lekker is kan door met een hand langs het oor heen en weer te bewegen of met de hand over de buik te wrijven.
8.
Positieve emoties worden beter en sneller herkend dan negatieve emoties. Dit betekent dat in conflictsituaties de kans op misvattingen en foute interpretaties groter is, vanwege de negatieve emoties die daarbij gepaard gaan.
9.
Discrepantie betekent dat het gesproken woord niet correspondeert met de non-verbale signalen, deze ‘spreken’ elkaar tegen. Bijvoorbeeld ja zeggen en met het hoofd nee schudden.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 26
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (de zender moet zijn informatie logisch ordenen en op de ontvanger afstemmen).
2.
A is juist, want I en II zijn beide juist.
3.
B is juist (I is juist en II niet, want non-verbaal gedrag speelt een belangrijke rol bij communicatie).
4.
D is niet juist, want feedback op betrekkingsniveau vereist dat we ons openstellen voor het geven en ontvangen van feedback).
Open vragen
5.
Het communicatieproces is gevoelig voor storingen; er kan kortsluiting ontstaan. Elke blik, elke beweging en elk woord dat we spreken heeft een betekenis en we moeten ons voortdurend afvragen of die betekenis voor zender en ontvanger dezelfde is. Om goed te communiceren is het daarom noodzakelijk dat we al vóór we het gesprek aangaan, proberen onszelf in te leven in de andere persoon. Hoe zou die de woorden opvatten en de blik uitleggen? Ook omgekeerd moet de ontvanger zich inleven in de zender. Wat zou hij bedoelen met dat gebaar of met die uitspraak? Kortom, om goed te communiceren moeten we ons in de ander verdiepen.
6.
De volgende vragen garanderen een goede communicatie: • Wat wil/moet de ander weten? • Hoe en wanneer kan ik de informatie overbrengen? • Heeft de ander het goed begrepen? • Wat doet de ander met de informatie?
7.
Tactische middelen die ten dienste staan van een goede overdracht van informatie zijn verbale en non-verbale middelen, zoals: • woordkeus; • toon; • ordening van informatie; • non-verbale signalen als gezichtsuitdrukking, gebaren en houding.
8.
Richtlijnen bij bijzondere omstandigheden van de ontvanger zijn: • voor gespannen mensen moet de uitleg kort en bondig zijn; • aan mensen die de aandacht er niet bij kunnen houden kunnen we informatie het beste stap voor stap (puntsgewijs) geven.
9.
Van veel dingen die we doen of laten zijn we ons niet echt bewust. Die zitten in kwadrant D en zijn zonder meer het moeilijkst te veranderen.
Uitwerkingen
31
Hoofdstuk 27
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (als iemand in eigen bewoordingen een korte samenvatting geeft van wat de ander heeft verteld is er sprake van de spiegel).
2.
B is juist (een goede vraag begint met: Hoe...).
3.
A is juist (bij de echo herhaalt de luisteraar een paar woorden van de prater).
4.
A is juist (een gesloten vraag begint met: Wil...).
Open vragen
32
5.
Voordelen van goede luistergewoonten zijn: • het kan een positieve bijdrage leveren aan de onderlinge relaties; • het kan een positieve bijdrage leveren aan de samenwerking en/of de gezamenlijke activiteiten; • het kan voorkomen dat conclusies ten onrechte worden getrokken.
6.
Luisterreacties zijn verbale of non-verbale reacties waaruit de ander kan opmaken dat hij de volledige aandacht heeft. De luisterreacties zijn de hoofdknik, de pauze, de zijdelingse opmerking, de echo en de spiegel.
7.
Luisterreacties moeten kort en snel zijn om te voorkomen dat de gedachtegang van de spreker wordt afgeleid of gestoord. Alleen dan zijn de luisterreacties effectief.
8.
Slechte luistergewoonten gaan vaak samen met: • gehaast conclusies trekken; • op onvoldoende informatie afgaan; • snel geprikkeld raken; • de neiging conflicten aan te gaan; • in discussies snel obstinaat zijn.
9.
Het probleem van oordoppen wil zeggen dat iemand niet actief luistert en zich daardoor afsluit voor de gegeven informatie.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 28
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (II is juist en I niet, want co-actie doet de kwaliteit van een moeilijke handeling juist afnemen en de kwantiteit van een eenvoudige handeling juist toenemen).
2.
B is juist (toeschouwers wegsturen want sociale facilitatie werkt belemmerd bij ingewikkelde taken die iemand niet goed beheerst).
3.
D is juist (bij pluralistic ignorance treedt er een soort gezamenlijke onwetendheid op).
4.
C is juist (een verkoper aan de deur is een tastbare invloed, want dat is een openlijke beïnvloedingspoging – iemand is zich daarvan bewust).
Open vragen
5.
Ontastbare invloeden op het gedrag zijn invloeden die aanwezig zijn zonder dat deze bekend zijn of zonder dat iemand zich daarvan bewust is. Voorbeelden zijn de sociale normen of de invloed die uitgaat van de aanwezigheid van anderen.
6.
Deïndividualisatie is het proces dat optreedt als iemand deel gaat uitmaken van de massa. De anonimiteit heeft gevolgen voor het gedrag. De weerstand tegen impulsief gedrag vermindert, de eigen verantwoordelijkheid neemt af als ook de kracht om het eigen gedrag te sturen en in de hand te houden. De gevoeligheid voor het gedrag en de emoties van de massa neemt toe. Sociale normen worden daardoor gemakkelijker overschreden. Een voorbeeld is supportersgeweld.
7.
Er is sprake van omstandersapathie. Dit ontstaat door de invloed van: 1. betekenisverlening; en 2. gedeelde verantwoordelijkheid. Ad 1 Bij twijfel over de betekenisverlening is de gebruikelijke reactie het uitstellen van actie. Daarmee misleiden de omstanders elkaar door de indruk te wekken dat er niets aan de hand is. Hierdoor treedt een gezamenlijke onwetendheid op. Ad 2 Als anderen hetzelfde zien en horen, dan wordt de verantwoordelijkheid voor situatie gedeeld. Dit staat iemand toe de verantwoordelijkheid af te schuiven.
8.
Sociale facilitatie werkt stimulerend bij eenvoudige en bekende taken die iemand goed beheerst. Als iemand bijvoorbeeld goed is in een bepaalde sport en een prestatie moet neerzetten is het raadzaam te zorgen voor publiek.
9.
Als er één persoon actie onderneemt wordt de betekenisverlening daardoor voor de twijfelaars onder de omstanders duidelijk. Door dit modelgedrag zullen er spoedig meer volgen. Uitwerkingen
33
Hoofdstuk 29
Meerkeuzevragen
1.
D is juist (de attributiefout die vaak optreedt bij het verklaren van het gedrag van een ander is succes toeschrijven aan een externe oorzaak en falen aan een interne oorzaak).
2.
A is juist (de disconteerregel houdt in mogelijke oorzaken buiten beschouwing laten).
3.
C is juist (in een stereotype schema is informatie over een bepaald type mens opgeslagen).
4.
C is juist (falen toeschrijven aan gebrek aan vaardigheden is een interne attributie).
Open vragen
34
5.
Onder attributie wordt verstaan het toedichten van gevoelens en gedachten aan een ander en het toeschrijven van oorzaken aan diens gedrag.
6.
Attributie valt binnen de behoefte aan beheersbaarheid. We zijn steeds op zoek naar betekenissen en oorzaken en we willen weten waarom mensen doen zoals ze doen, zodat we daarop kunnen inspelen en niet voor onaangename verrassingen komen te staan.
7.
In het attributieproces zijn drie stappen te onderscheiden. 1. De observatie, waarbij we actief opzoek gaan naar informatie. 2. De beoordeling, waarbij we een beeld vormen van de situatie. 3. Het toeschrijven, waarbij we de attributie vormen.
8.
Bij het verklaren van gedrag worden de covariatieregel en de disconteerregel gebruikt. Bij de covariatieregel kijken we naar het samengaan van bepaald gedrag en een mogelijke oorzaak. Bij de disconteerregel laten we mogelijke andere oorzaken verder buiten beschouwing zodra er een aannemelijke oorzaak is gevonden.
9.
Bij het verklaren van het eigen gedrag bestaat de neiging eigen succes toe te schrijven aan interne oorzaken en falen aan externe oorzaken. We delen hiermee een schouderklop uit. We zien succes als resultaat van eigen kunnen en de minder geslaagde zaken niet als persoonlijk falen, maar als gevolg van de situatie. Door de schuld van gemaakte fouten bij externe oorzaken te leggen versterken en verdedigen we het zelfbeeld. Kortom, door de attributiefout zien we onszelf als iemand die succes heeft en niet als iemand die faalt.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 30
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (rond de 18 maanden begint een kind onderscheid te maken tussen mensen en dingen).
2.
D is juist (I is onjuist, want extravert gedrag wordt door de omgeving juist goedgekeurd en II is onjuist, want passief gedrag en toekijken wordt door de omgeving juist afgekeurd).
3.
A is juist (I en II zijn beide juist).
4.
D is juist (alle drie de methoden zijn bruikbaar).
Open vragen
5.
We zoeken we het gezelschap van andere mensen op, omdat ze ons van nut kunnen zijn in het vervullen van andere dan de eerste levensbehoeften.
6.
Nee, op een bepaalde leeftijd gaan zij er van nature toe over.
7.
Waarden zijn persoonlijke opvattingen over wat belangrijk voor ons is en de persoonlijke maatstaf voor goed en kwaad. Voorbeelden zijn waarheid, eenvoud, liefde, groei, respect, individualiteit, vrijheid, waardering door anderen, speelsheid enzovoort.
8.
Het wedstrijdelement van kinderen wordt aangemoedigd door ze te prijzen voor hun prestaties in vergelijking met de prestatie van een ander.
9.
We kunnen op basis van sociale afstand niet zonder meer bepalen hoe goed twee mensen met elkaar kunnen opschieten, omdat er culturele verschillen zijn in een comfortabele sociale afstand. Zo staan Spanjaarden dichter bij elkaar tijdens een gesprek dan Nederlanders.
Uitwerkingen
35
Hoofdstuk 31
Meerkeuzevragen
1.
C is juist (de volwassen egopositie wordt gekenmerkt door een op de feiten gerichte houding).
2.
A is juist (de ouderlijke egopositie wordt gekenmerkt door een kritische houding).
3.
D is juist (de kinderlijke egopositie wordt gekenmerkt door een spontane en soms rebellerende houding).
4.
C is juist (II is juist en I is onjuist, denk aan de ongekruiste transactiemogelijkheden).
Open vragen
36
5.
De Transactionele Analyse verbetert de mogelijkheid te begrijpen wat er plaatsvindt als twee mensen elkaar ontmoeten, een ondersteunende en positieve houding ten opzichte van anderen te handhaven, communicatiekanalen op te houden, de ander te accepteren.
6.
Een complementaire transactie is een aanvullende transactie waarbij de reactie ten eerste passend is in de situatie en te verwachten valt.
7.
Een niet-complementaire transactie is een transactie waarop een onverwachte of een nietpassende reactie volgt. Hierdoor wordt het communicatiekanaal min of meer afgesloten en is de kans groot dat het onbegrip oproept en mogelijk tot een conflict leidt.
8.
Een voorbeeld van een complementaire transactie tussen twee kinderlijke egoposities is het enthousiast ingaan op een voorstel van een ander.
9.
Door de eigen egopositie en die van de ander te (her)kennen is het mogelijk een dreigende niet-complementaire transactie in de kiem te smoren en de communicatiekanalen open te houden.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 32
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (de non-conformist zal zijn eigen mening naar voren brengen).
2.
B is juist (de anticonformist zal zonder reden tegen zijn).
3.
A is juist (de conformist sluit zich bij de meerderheid aan).
4.
B is juist (I is juist en II niet, want eigenbelangen kunnen de non-conformist wel aanzetten tot conformeren).
Open vragen
5.
Conformeren is een bijzondere vorm van aanpassen. Door werkelijke of verbeelde druk treden er veranderingen op in gedrag, houding of mening.
6.
Als de non-conformist het programma niet leuk vindt, zal deze instemmen. Vindt de nonconformist het programma wel de moeite waard, zal dit naar voren worden gebracht. Van de conformist valt te verwachten dat deze instemt, zelfs als deze het programma wel interessant vindt. De anticonformist zal een luid en duidelijk NEE laten horen, zelfs als deze het programma niet interessant vindt.
7.
Persoonlijke motieven of eigenschappen die de neiging tot conformeren doen toenemen zijn: • negatief zelfbeeld; • behoefte aan acceptatie; • voorkomen van straf; • verkrijgen van beloning; • deel uit willen maken van de groep; • twijfel over eigen vaardigheden.
8.
Groepsfactoren die de neiging tot conformeren doen afnemen zijn: • de groep bestaat uit leken; • er spelen geen persoonlijke belangen en de persoon in kwestie is niet afhankelijk van de groep; • de groepsleden zijn niet unaniem in hun oordeel.
9.
De eerste verklaring was dat men overtuigd raakte door de unanimiteit van de groep. De tweede verklaring was dat men meeging met het foute oordeel om door de groep geaccepteerd te worden en te vermijden dat men onaardig zou worden gevonden.
Uitwerkingen
37
Hoofdstuk 33
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (het selecteren van informatie die onze gedachten of gevoelens ondersteunt is vooral toe te schrijven aan onze behoefte aan balans).
2.
C is juist (II beschrijft de publieke opinie correct – de ‘gedurende een bepaalde tijd bestaande mening van brede lagen van het publiek ten aanzien van bepaalde feiten, gebeurtenissen of mensen’.
3.
D is juist (I is onjuist, want voorlichting is niet gericht op het sturen van de activiteiten van de voorgelichte mensen en II is onjuist, want propaganda maakt wel gebruik van manipulatietechnieken).
4.
A is juist (bij het zonder dwang bepaalde gedachten en voorstellingen overbrengen is er sprake van suggestie).
Open vragen
38
5.
Bij massacommunicatie ontbreekt de mogelijkheid tot weerwoord door de eenzijdigheid. Ze is gericht op een groot, heterogeen en anomie gehoor.
6.
Psychische factoren die het de media gemakkelijk maken mensen te manipuleren zijn het verlangen naar orde en de behoefte aan bevestiging van gedachten en gevoelens.
7.
Het woord massa heeft een negatieve klank, omdat het associaties oproept met macht.
8.
We gaan informatie die een schuldgevoel bij ons oproept uit de weg door de behoefte aan balans. We zoeken naar bevestiging van onze gevoelens en gedachten.
9.
De voorwaarden die ten grondslag liggen aan het geven van voorlichting zijn vrijheid en waarheid. Consequentie is dat reclamemakers met het geven van voorlichting er nadrukkelijk op moeten letten het belang van de voorgelichte mensen voorop zetten.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 34
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (I is juist en II niet, want assertiviteit roept een niet-assertieve reactie op).
2.
B is juist (weerstandsgedrag waarbij iemand zich openlijk verzet tegen de verandering en opstandig wordt zodra de verandering ter sprake komt valt onder tegenafhankelijkheid).
3.
B is juist (eigenschappen als adviserend, steunend en naar buiten toe gericht zijn vallen onder proactief gedrag).
4.
A is juist (als een collega reageert met wat kritische opmerkingen en probeert zijn eigen mening door te drukken is er sprake van offensief gedrag).
Open vragen
5.
De vijf vormen van weerstandsgedrag zijn: vechtgedrag, vluchtgedrag, paarvorming, afhankelijk gedrag en tegenafhankelijk gedrag.
6.
Vechtgedrag is weerstandsgedrag dat zich kenmerkt door boosheid (agressie), rivaliteit en een spottende houding. Vluchtgedrag is weerstandsgedrag dat zich uit in grapjes maken over het onderwerp, afdwalen en over iets anders beginnen of zich terugtrekken uit de groep. Paarvorming is weerstandsgedrag waarbij twee of meer groepsleden elkaar ondersteunen, beschermen en bijvallen en zich af en toe in een subgroepje terugtrekken uit de groep. Afhankelijk gedrag is weerstandsgedrag waarbij iemand de beslissing passief afwacht, maar bij de verandering actief om leiding, structuur en ondersteuning vraagt. Tegenafhankelijkheid is weerstandsgedrag dat wordt gekenmerkt door openlijk verzet met een opruiend en opstandig karakter.
7.
Deze kenmerken karakteriseren de defensieve gedragsstijl. De combinatie van een assertieve en coöperatieve gedragsstijl valt onder proactief gedrag.
8.
Deze strategie heet diagonaal doorbreken (bijvoorbeeld als iemand zich offensief opstelt met receptief reageren).
9.
De neiging zal bestaan met offensief gedrag te reageren. Deze gedragsreflex kan worden doorbroken door met proactief gedrag te reageren.
Uitwerkingen
39
Hoofdstuk 35
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (assertiviteit wordt gekenmerkt door een reële gedachtegang).
2.
B is juist (een sub-assertieve reactie), want iemand maakt het bezwaar wel kenbaar maar gaat toch akkoord met het verzoek.
3.
D is juist (zowel A, B als C zijn voorbeelden van irreële gedachtegangen).
4.
C is juist (I is onjuist, want iemand houdt wel rekening met anderen en II is juist, want iemand is zich bewust van zijn beweegredenen).
Open vragen
40
5.
Hierbij hoort iemand meer dan er wordt gezegd en ervaart kritiek op gebieden waarop de kritiek geen betrekking heeft. Bijvoorbeeld als iemand commentaar krijgt op een brief en daaruit concludeert helemaal niet te kunnen schrijven.
6.
Generalisatie van kritiek kan worden voorkomen door duidelijk en specifiek te zijn met het geven daarvan.
7.
Een assertiviteitstraining bestaat meestal uit: • het verschil leren (her)kennen tussen assertief gedrag, non-assertief gedrag, sub-assertief gedrag en agressief gedrag; • het leren (her)kennen van de wederzijdse rechten binnen sociale contacten; • het wegnemen van de oorzaken die assertief gedrag in de weg staan, zoals schaamte, schuldgevoel en onzekerheid; • het ontwikkeling van assertief gedrag door in groepsverband allerlei situaties te oefenen.
8.
Aandachtspunten bij het geven van kritiek zijn spreken in de ik-vorm, duidelijk en specifiek zijn, aanwijzingen geven voor verandering, de reden van kritiek vermelden en hier zelf bij stilstaan en een machtsstrijd vermijden.
9.
De cirkelredenering die kan optreden is bijvoorbeeld iets doms doen en concluderen dom te zijn. Andere situaties in gedachten nemen en tot dezelfde conclusie komen. Gemaakte fouten krijgen zo de overhand bij het oordeel over zichzelf.
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 36
Meerkeuzevragen
1.
D heeft dan het meeste effect (anders denken doet anders gedragen).
2.
D heeft dan het meeste effect (men vraagt en ik weet).
3.
A heeft dan het meeste effect (wie goed doet, goed ontmoet).
4.
C is juist (II is juist en I niet, want legitieme macht verkrijgt iemand op grond van positie of functie).
Open vragen
5.
De effecten die kunnen optreden zijn geen effect, een gering effect, de rollen worden omgedraaid of de relatie wordt symmetrisch.
6.
Interne controlewaarneming verwijst naar de wijze waarop iemand zichzelf in de omgeving waarneemt. Iemand met een interne controlewaarneming ziet zichzelf als een onafhankelijk individu en ervaart (levens)gebeurtenissen als gevolg van acties die onder eigen controle en beheersing vallen.
7.
De mindermachtige kan zich emotioneel (weerstand) en rationeel (oppositie) verzetten.
8.
In een constructief conflict zullen beide partijen streven naar overeenstemming en in een destructief conflict zullen beide partijen streven naar overwinning.
9.
Machtsstrategieën van de mindermachtige zijn rede (rationele argumenten), deskundigheid, compromis, onderhandelen, overtuigen en volharden, manipulatie, fait à compli, zinspelen, gevoelsbeïnvloeding, bedreiging, bedrog en ontwijking.
Uitwerkingen
41
Hoofdstuk 37
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (als gevoelens van de groepsleden onverenigbaar zijn is er sprake van een affectief conflict).
2.
C is juist (als ideeën, meningen en gedachten van de groepsleden strijdig zijn is er sprake van een cognitief conflict).
3.
C is juist (de Delphitechniek is vooral geschikt bij besluitvorming over omvangrijke problemen).
4.
A is juist (de vrije discussie wordt ook wel ‘brainstormen’ genoemd).
Open vragen
42
5.
Er kan onderscheid worden gemaakt tussen een gedragsconflict, een cognitief conflict, een affectief en een gedragsconflict.
6.
Een affectief conflict (bijvoorbeeld in verzet komen tegen een voorstel door antipathiegevoelens) en een gedragsconflict (bijvoorbeeld ergernis uiten over de wijze waarop een voorstel wordt gebracht) vragen een meer psychologische aanpak.
7.
Een sociaal dilemma betekent dat er zowel tegenstrijdige als parallelle belangen bestaan (bijvoorbeeld elk keuzeprobleem waarbij iemand kan vasthouden aan het eigenbelang of kan kiezen voor het gemeenschappelijke belang).
8.
Men kan zich coöperatief of concurrerend opstellen. Een coöperatieve opstelling is aan te raden, omdat zowel het individu als de groep daarbij gebaat is.
9.
De technieken zijn de vrije discussie (iedereen meldt ongebreideld ideeën), de nominale groepstechniek (iedereen noteert voor zichzelf ideeën die daarna worden besproken) en de Delphitechniek (inventariseren met behulp van vragenlijsten).
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 38
Meerkeuzevragen
1.
B is juist (de eerste fase is die van probleemherkenning).
2.
D is juist (het besluitvormingsproces van de mens als consument zal kort zijn bij zowel A, B als C).
3.
A is juist (het besluitvormingsproces van de mens als consument zal lang zijn bij ingewikkelde keuzes).
4.
D is juist (I is onjuist, want bij de voet-tussen-de-deurtechniek speelt het zelfbeeld wel een rol en II is onjuist, want de manipulatietechniek probeert de koopbeslissing te beïnvloeden).
Open vragen
5.
Producten zijn schaars als de ene behoeftebevrediging ten koste gaat van een andere behoeftebevrediging, bijvoorbeeld op vakantie willen gaan maar ook een nieuwe fiets willen kopen.
6.
De intentie van de consument wordt omgezet in actie en de psychologische verbintenis wordt versterkt.
7.
De verkoper zal moeten beginnen met een klein en redelijk verzoek dat wél groot genoeg is om invloed uit te oefenen op het zelfbeeld van de consument.
8.
Het besluitvormingsproces bestaat uit de volgende fasen: probleemherkenning, informatieinwinning, evaluatie van de alternatieven, keuze (koopbeslissing) en evaluatie van de keuze.
9.
De intentie wordt beïnvloed door de houding van de consument, de sociale normen en de motivatie van de consument.
Uitwerkingen
43
Hoofdstuk 39
Meerkeuzevragen
1.
A is juist (helderziendheid en geen telepathie, want de ober zal niet aan het bedrag denken hoog uit aan een fooibedrag).
2.
B is juist (een dobbelsteen op een bepaald aantal ogen laten rollen valt onder psychokinese).
3.
D is juist (een toekomstige gebeurtenis voorspellen valt onder proscopie).
4.
B is juist (I is juist en II niet, want bij telepathie ontvangt iemand informatie van een levend systeem).
Open vragen
44
5.
De parapsychologie houdt zich bezig met buitenzintuiglijke waarnemingen, te weten helderziendheid, telepathie en proscopie.
6.
Bij helderziendheid vindt informatieoverdracht plaats van een niet-levend systeem naar een levend systeem (bijvoorbeeld een object kunnen opsporen) en bij telepathie vindt informatieoverdracht plaats van een levend systeem naar een ander levend systeem (bijvoorbeeld gedachten kunnen lezen van een ander).
7.
Statistisch significant wil zeggen dat een proefpersoon beter scoort dan op grond van toeval kan worden verwacht.
8.
Psychokinese wil zeggen dat iemand in staat is objecten te laten bewegen zonder deze aan te raken. Dit wordt ook wel omschreven als het mentaal manipuleren van objecten (mind over matter).
9.
Non-lokaliteit houdt in dat tijd, ruimte en afstand, zoals we die vanuit de natuurkunde wetten kennen, bij paranormale fenomenen worden overbrugd (bijvoorbeeld het mentaal manipuleren van objecten).
Praktische Psychologie
Hoofdstuk 40
Meerkeuzevragen
1.
D is juist (het Horneffect is de neiging meerdere slechte eigenschappen aan een ander toe te schrijven).
2.
A is juist (oordelen op grond van één indicatie treedt vooral op als de ander een duidelijk andere belevingswereld heeft).
3.
C is juist (als een ander dezelfde onplezierige gevoelens oproept is er sprake van generalisatie).
4.
A is juist (I is juist, want een andere levensstijl is moeilijker invoelbaar en II is juist, want generaliseren is alleen een foutenbron als het gebeurt op basis van één emotionele ervaring).
Open vragen
5.
Eigen aan de mens is de behoefte aan beheersing en controle. Deze behoefte maakt het onder andere noodzakelijk het gedrag van de medemens in enige mate te begrijpen en zo mogelijk te voorspellen. Dit voorkomt (onaangename) verrassingen en maakt het mogelijk op zaken vooruit te lopen.
6.
Factoren die de kans vergroten dat foutenbronnen optreden zijn een andere belevingswereld, verschillen in leeftijd, status, beroep enzovoort, verschillen in psychologische en/of lichamelijke gezondheid, verschillende levensstijl en onbekendheid met de situatie van de ander.
7.
Foutenbronnen kunnen zijn oordelen op grond van één indicatie, beoordelen zonder rekening te houden met de situatie van de ander, generaliseren, het Halo-effect, het Horneffect en projecteren.
8.
Hiermee wordt bedoeld dat iemand een andere levensstijl, status, houding, lichamelijke of geestelijke gezondheid heeft.
9.
Bij projecteren worden eigen gedachten, gevoelens, motieven en eigenschappen aan een ander toegekend. Dit betekent dat het oordeel over die ander meer zegt over degene die het oordeel uitspreekt (bijvoorbeeld die ander die altijd gelijk wil hebben…). Iemand kan dus met het oordeel over een ander nogal wat informatie over zichzelf communiceren.
Uitwerkingen
45
130007662 ISBN 978-90-415-0766-2
