Proefhoofdstuk Praktische psychologie

Proefhoofdstuk Praktische psychologie www.centrumvoorafstandsonderwijs.be

www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

Kom je cursus inkijken: Antwerpen, Frankrijklei 127, 2000 Gent, Oude Brusselseweg 125, 9050 Hasselt, Simpernelstraat 27, 3511 Brussel, Timmerhoutkaai 4, 1000 +32 3 292 33 30 [email protected] Maak van je opleiding praktische psychologie een succes! Beste toekomstige student, Hartelijk dank voor je interesse in de opleiding praktische psychologie aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs. Op de volgende pagina’s vind je een hoofdstuk en de volledige inhoudstafel van deze thuisstudie terug. Ook krijg je alle nodige informatie over de werking van onze school. Neem deze info rustig door, zo krijg je een goed beeld van de inhoud van de cursus en weet je zeker dat je voor de opleiding kiest die het beste bij jou past. Noteer alvast dat alle diploma’s die je via het CVA behaalt erkend zijn en uitermate praktijk- en dus jobgericht! Heb je na het inkijken van dit proefhoofdstuk nog vragen? Geef ons gerust een seintje op het nummer +32 3 292 33 30 of mail ons op [email protected]. Onze opleidingsconsulenten beantwoorden al jouw vragen en geven je persoonlijk advies omtrent je studiekeuze. Blader je graag door de volledige cursus? Ook dat kan. Het Centrum Voor Afstandsonderwijs geeft je op vier plaatsen in België de mogelijkheid om de cursussen geheel vrijblijvend in te kijken. Je kan de cursussen inkijken in de campussen van Het Centrum Voor Avondonderwijs VZW in Antwerpen, Gent en Hasselt of in Brussel. Je hoeft hiervoor geen afspraak te maken, kom gewoon vrijblijvend langs.

Ik wens je veel leesplezier en alvast veel succes met je studie!

Jo Vandevelde Opleidingsconsulent Centrum Voor Afstandsonderwijs


Praktische psychologie: erkende opleiding en praktijkgerichte cursus

Deze moderne en praktijkgerichte opleiding kwam tot stand in samenwerking tussen het Centrum Voor Afstandsonderwijs en zelfstandige beroepsdeskundigen met jarenlange ervaring. Een duidelijke structuur maakt deze cursus zeer overzichtelijk. Op deze manier garanderen wij je een vlot studietraject. Op de volgende pagina’s vind je de volledige inhoudstafel van de opleiding en een gratis onderdeel uit de cursus terug.


1

Maak kennis met psychologie 1.1

Inleiding

1.2

Voorgeschiedenis van de psychologie

1.2.1

De oorspronkelijke benadering

1.2.2

Eerste Copernicaanse Revolutie

1.2.3

Tweede Copernicaanse Revolutie

1.2.4

Tweede Copernicaanse Revolutie

1.2.5

Tweede definitie

1.3

2

Welke stromingen zijn er in de psychologie

1.3.1

Academische psychologie

1.3.2

Niet-academische psychologie

1.4

De hedendaagse definitie

1.5

Een rijke geschiedenis

Neuropsychologie 2.1

Inleiding

2.2

Wat is neuropsychologie?

2.3

Geschiedenis van de neuropsychologie

2.4

Hoe zijn gedragsfuncties gelokaliseerd?

2.4.1

Pariëtale lobben

2.4.2

Occipitale lobben

2.4.3

Temporale lobben

2.4.4

Frontale lobben www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

2.5 2.5.1

Temporale lobben

2.5.2

Frontale lobben

2.5.3

Occipitale lobben

2.5.4

Pariëtale lobben

2.6 3

Lateralisatie van gedragsfuncties

Besluit

Ontwikkeling 3.1

Inleiding

3.1.1

Erfelijkheid en milieu

3.1.2

Universele ontwikkelingsprocessen

3.2

Prenatale fase

3.3

Geboorte en neonatale fase

3.4

Wat gebeurt er tijdens de eerste twee levensjaren?

3.4.1

Perceptuele ontwikkeling

3.4.2

Cognitieve ontwikkeling

3.4.3

Sociale ontwikkeling

3.4.4

Emotionele ontwikkeling

3.5

Wat gebeurt er op de peuter –en kleuterleeftijd?

3.5.1

Lichamelijke ontwikkeling

3.5.2

Motorische ontwikkeling

3.5.3


3.5.4

Persoonlijkheidsontwikkeling


3.6 3.6.1

Lichamelijke en motorische ontwikkeling

3.6.2


3.6.3

Persoonlijkheidsontwikkeling

3.7

Wat gebeurt er tijdens de adolescentie?

3.7.1

Lichamelijke ontwikkeling

3.7.2


3.7.3

Sociale rolverandering

3.7.4

Identiteitsontplooiing

3.8

Wat gebeurt er tijdens de volwassenheid?

3.8.1

De jongvolwassenheid (18-24 jaar)

3.8.2

De vroege volwassenheid (25-40 jaar)

3.8.3

De levensmiddag (40-45 jaar)

3.8.4

De middelbare volwassenheid (40-65 jaar)

3.8.5

De late volwassenheid (vanaf 65 jaar)

3.8.6

Hoge ouderdom

3.9 4

Welke fases doorloopt het schoolkind?

Besluit

Persoonlijkheid 4.1

Inleiding

4.2

Persoonlijkheidsschalen

4.2.1

Wat is de Eysenck Personality Questionnaire?

4.2.2

The Big Five

4.2.3

DISC-model

4.2.4

Kernkwadranten

4.2.5

Mental Preference Theorie


4.3

5

Wat is temperament?

4.3.1

Vuur

4.3.2

Water

4.3.3

Lucht

4.3.4

Aarde

4.4

Persoonlijkheid en gezondheid

4.5

Besluit

Emoties 5.1

Inleiding

5.2

Wat zijn emoties?

5.3

Hoe komen emoties tot stand?

5.3.1

Cognitieve emotietheorie

5.3.2

De negen paden van Ekman

5.4

Wat is het nut van emoties?

5.5

Welke basisemoties zijn er?

5.5.1

Verdriet

5.5.2

Woede

5.5.3

Angst

5.5.4

Afschuw

5.5.5

Verrassing

5.5.6

Vreugde

5.6

Wat is het verband tussen emoties en verstand?

5.7

Hoe verdwijnen emoties?

5.8

Psychosomatiek

5.9

Besluit www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

6

Motivatie 6.1

Inleiding

6.2

Wat is motivatie?

6.3

Welke motivationele factoren zijn er?

6.3.1

Energie

6.3.2

Strategie

6.3.3

Verbondenheid

6.3.4

Self-efficacy

6.3.5

Verantwoordelijkheid

6.3.6

Moeilijkheidsgraad

6.3.7

Termijn

6.3.8

Slagen-falen

6.3.9

Waarneming

6.4

Welke motivatietheorieën zijn er?

6.4.1

De behoeftehiërarchie

6.4.2

Het economische ruilmodel

6.4.3

Het psychologische reflexmodel

6.4.4

Arbeidtevredenheid

6.4.5

Doel-motivatie theorie

6.5

Wat is de oorsprong van motivatie?

6.5.1

Intrinsieke motivatie

6.5.2

Extrinsieke motivatie

6.5.3

Geïnternaliseerde motivatie


6.6 6.6.1

Energie

6.6.2

Strategie

6.6.3

Verbondenheid

6.6.4

Self-efficacy

6.6.5

Verantwoordelijkheid

6.6.6

Moeilijkheidsgraad

6.6.7

Termijn

6.6.8

Slagen-falen

6.6.9

Intrinsieke motivatie

6.6.10

Communicatie

6.6.11

Taal

6.6.12

Emotionele intelligentie

6.7 7

Welke motivatietechnieken zijn er?

Besluit

Sociale interactie 7.1

Inleiding

7.2

Cultuur

7.2.1

Wat?

7.2.2

Cultuurelementen

7.2.3

Culturele verscheidenheid

7.3

Microsociologie

7.4

Sociale dilemma’s

7.4.1

Wat?

7.4.2

Afhankelijkheid

7.4.3

Van kleinschalig naar grootschalig

7.4.4

Altruïsme versus egoïsme www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

7.5 8

Wat is geestelijke gezondheid? 8.1

Inleiding

8.2

Psychopathologie

8.2.1

Welke cognitieve stoornissen zijn er?

8.2.2

Stoornissen door gebruik van psychoactieve stoffen

8.2.3

Psychotische stoornissen

8.2.4

Stemmingsstoornissen

8.2.5

Angststoornissen

8.2.6

Dissociatieve stoornissen

8.2.7

Somatoforme stoornissen

8.2.8

Eetstoornissen

8.3

Klinische psychodiagnostiek

8.3.1

Vragen in de praktijk

8.3.2

Diagnostische methoden

8.3.3

Het klinisch diagnostisch proces

8.4 9

Besluit

Besluit

Waarneming 9.1

Inleiding

9.2

Hoe interpreteer je?

9.3

Perceptuele illusies

9.4

Welke interindividuele verschillen zijn er?

9.5

Waarneming van personen

9.5.1

Algemene persoonsindruk

9.5.2

Oorzaken van gedrag


9.6

Besluit

10 Communicatie 10.1

Inleiding

10.2

Elementen

10.3

Medium

10.3.1

Gesproken woord

10.3.2

Stem

10.3.3

Gezichtsuitdrukking

10.3.4

Ogen

10.3.5

Lichaamshouding

10.3.6

Ruimte

10.3.7

Besluit

10.4

Wat is de rol van de zender?

10.4.1

De agressieve benadering

10.4.2

De niet-assertieve benadering

10.4.3

De passief-agressieve benadering

10.4.4

De assertieve benadering

10.5

Wat is de rol van de ontvanger?

10.5.1

De passieve benadering

10.5.2

De selectieve benadering

10.5.3

De oplettende benadering

10.5.4

De actieve benadering

10.6

Besluit


11 Hoe bouw je een relatie op en hoe voer je een tactvol gesprek? 11.1

Vergaar informatie

11.2

De hulpverlener als meetinstrument

11.3

Hoe luister je?

11.3.1

Het belang van een vrije ruimte

11.3.2

Hoe wordt een gesprek verstoord?

11.3.3

Welke houding meet je jezelf aan?

11.4

Hoe geef je aandacht?

11.4.1

Non-verbaal

11.4.2

Gebruik openingen

11.4.3

Parafraseer

11.5

Stel vragen

11.5.1

Gesloten vragen

11.5.2

Open vragen

11.5.3

Waarom-vragen

11.5.4

Suggestieve vragen

11.6

Luister actief

11.6.1

Parafraseer

11.6.2

Interpreteer

11.7

Het belang van empathie

11.8

Besluit


12 Werkmethodieken 12.1

Inleiding

12.2

Opstapje

12.3

Uitgewerkte methodieken

12.3.1

Doosje

12.3.2

Levensboek

12.3.3

Spiegel

12.3.4

Helden

12.4

Besluit

13 Hoe ga je om met een conflict? 13.1

Inleiding

13.2

Assertieve benadering

13.3

Timing

13.4

Stappenplan

13.5

Reacties

13.6

Don’ts

13.7

Besluit

14 Leren 14.1

Inleiding

14.2

Associatieve leertheorieën

14.2.1

Klassieke conditionering

14.2.2

Gissen en missen

14.2.3

Operante conditionering


14.3

Cognitieve leerpsychologie

14.4

Leren in de gestaltpsychologie

14.5

Toepassing van de leertheorieën: gedragstherapie

14.6

Besluit

15 Conclusie 15.1

Respect

15.2

Doelen

15.3

Communicatie

15.4

Aanpassingsvermogen

15.5

Leren

15.6

Vertrouwen

15.7

Ontwikkeling

15.8

Eenheid

15.9

Observatie

15.10 Geven 16 Gezondheidspsychologie 16.1

Inleiding

16.2

Wat?

16.3

Doelen

16.4

Evoluties

16.4.1

Geneeskunde

16.4.2

Maatschappij


16.5

Hoe analyseer je gedrag?

16.5.1

Gezondheidsrisico

16.5.2

Persoonlijke betekenis

16.5.3

Voorwaarden voor gedragsverandering

16.6

Toepassing

16.7

Besluit


HOOFDSTUK 11: HOE BOUW JE EEN RELATIE OP EN VOER JE EEN TACTVOL GESPREK? 11.1

Vergaar informatie

Als hulpverlener (begeleider, consulent, coach,…) wil je natuurlijk een zo goed mogelijke begeleiding aanbieden aan de persoon die jouw hulp inschakelt. Om er zeker van te zijn dat je de volledige vraagstelling (‘probleem’) van je cliënt begrijpt, wat nodig is om de beste hulp te bieden, moet je eerst in gesprek gaan en zoveel mogelijk informatie verzamelen. De cliënt zal het vaak zelf moeilijk hebben om de eigen hulpvraag volledig te kennen en/of te begrijpen. Daarom is de eerste stap het samen met de cliënt verwoorden van de hulpvraag doorheen een gesprek.

11.2

De hulpverlener als meetinstrument

Het gebruik van gesprekstechnieken is natuurlijk geen exacte wetenschap waarbij een of ander meetinstrument aangeeft wanneer je het belangrijkste basisprobleem van de cliënt hebt gevonden. De hulpverlener zelf is het meetinstrument. Hij moet aanvoelen wanneer hij juist zit op basis van zijn professionele achtergrond. Je dient je dus verder te verdiepen in het gesprek om andere mogelijkheden uit te sluiten, zelfs wanneer je denkt de hulpvraag ontdekt te hebben. Problemen waarmee mensen naar hulpverleners gaan zijn immers nooit eenvoudig of meteen duidelijk. Nadat je de ware hulpvraag van de cliënt hebt ontdekt en andere mogelijkheden hebt uitgesloten dankzij de eerste gesprekken, ga je met je cliënt aan de slag. Je geeft advies en je krijgt in deze tweede fase van de begeleiding een cruciale rol als motivator. Je kan aan de cliënt wel uitleggen wat er nodig is in zijn leven, maar het is ook aan jou om ervoor te zorgen dat de cliënt gemotiveerd wordt en blijft om dit gedrag te (blijven) vertonen. Om een goede motivator te zijn is het eerst en vooral noodzakelijk dat de cliënt je vertrouwt.

In de eerste gesprekken heeft de

hulpverlener dus ook als taak de professionele vertrouwensrelatie op te bouwen. Dit doet je door een juiste houding aan te nemen in het gesprek, een houding die bij de cliënt respect en begrip genereert.

11.3

Hoe luister je?

Door aandacht te geven en zorgvuldig te luisteren kan de hulpverlener belangrijke informatie inwinnen. Dat lukt niet als hij teveel denkt of praat. Het is ook een manier om respect en interesse te communiceren en een goede werkrelatie op te bouwen. Als je vanuit een zuivere luisterhouding werkt, beweeg je je in de wereld van de cliënt. Je zet de eigen behoeften opzij.


11.3.1

Het belang van vrije ruimte

Er moet een vrije ruimte zijn waarin je je geïnteresseerd, respectvol, open en ontvangend op de andere kunt richten. Hierbij vraag je jezelf af: “Waar gaat het om bij deze persoon?”, “Wat wil hij duidelijk maken?”. Typerend voor deze luisterhouding is rustig worden vanbinnen en de aandacht op de cliënt richten. Zo verwelkom je zijn gedachten en gevoelens. Respecteer ook de beleving van de cliënt en probeer zijn acties en beleving vanuit zijn wereld te begrijpen. Laat de cliënt zien wie hij is en probeer hem niet te veranderen. Erken ten slotte de eigenheid van de cliënt

11.3.2

Hoe wordt een gesprek verstoord?

Als je werkt vanuit je eigen behoeften, denk je vanuit je eigen wereld (selectief luisteren). Behoeftes van de hulpverlener die een zuivere luisterhouding verstoren zijn: -

snel een oorzaak willen vinden

-

professioneel en zelfzeker willen overkomen

-

stiltes willen vermijden

-

snel verbanden willen leggen

-

goede raad en oplossingen geven

-

controle over het gesprek willen hebben

-

ongezond nieuwsgierig zijn

-

de cliënt iets willen doen inzien www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

-

zelf nood hebben aan meer structuur

-

irritatie onrechtstreeks uiten

-

veroordelen

-

van onderwerp willen veranderen

11.3.3

Welke houding meet je jezelf aan?

In de opbouw van een relatie met een cliënt zijn er verschillende factoren die de houding bepalen. Ten eerste is er de houding van de hulpverlener met betrekking tot het aanvaarden van de cliënt. Je kan enerzijds te betrokken (goedkeurend, vriendschappelijk, gretig) en anderzijds te afstandelijk zijn (afwijzend, negatief kritisch, onverschillig, vijandig, afsluitend). Een evenwichtige houding is hier aanvaarden, acties begrijpen vanuit de leefwereld van de cliënt, vriendelijk en open. Ten tweede is de wijze waarop je deelneemt aan de wereld van de cliënt belangrijk. Een te betrokken deelname wordt gekenmerkt door identificatie, medelijden en versmelting. Een te afstandelijke deelname daarentegen wordt gekenmerkt door neutrale en gevoelloze reacties op basis van het verstand. Een evenwichtige deelname bestaat uit invoelen, gebruik maken van gevoel en verstand, medeleven voelen, enz. Tot slot is de wijze van beïnvloeden van de cliënt van tel. Hierin kan je je weer te betrokken (taken overnemen, beschermen, opofferen) of te afstandelijk (preken, dwingen, aanklagen) gedragen. Een evenwichtige aanpak wordt gekenmerkt door ten dienste staan van de cliënt, de cliënt zichzelf te laten zijn en verantwoordelijkheid delen.

11.4

Hoe geef je aandacht?

11.4.1

Non-verbaal

Luisteren is een innerlijke houding die zich vertaalt in uiterlijk, non-verbaal gedrag. Het eerste uiterlijke aspect van aandachtig luisteren is de lichaamstaal. Je kan het gericht zijn op de cliënt met je hele lichaam uitdrukken. Belangrijke lichaamssignalen zijn de houding (naar voren leunen, open houding van de armen, ontspannen), het knikken en de mimiek. Daarnaast speelt ook het oogcontact een belangrijke rol. Probeer een tamelijk bestendig oogcontact met de cliënt te onderhouden. Hiermee vertel je de cliënt dat je aan het volgen bent en dat je wil horen wat hij je te vertellen heeft. Verder kan je veel informatie overdragen door de stem en de manier waarop je iets zegt (snelheid van praten, volume, toon,…). Met je stem kan je aandacht, interesse, betrokkenheid, maar ook irritatie, ongeduld en afwezigheid overbrengen.


11.4.2

Gebruik openingen

Je kan gebruik maken van minimale aanmoedigers. Dat zijn hele korte tussenkomsten waarmee je zonder inhoudelijk te sturen de boodschap overbrengt: ”Ik volg, ga verder”. Enkele voorbeelden zijn “uh-huh”, het herhalen van één of twee kernwoorden, “ah ja”, “en dan?”, “vertel meer”, “geef een voorbeeld”, enz. Tot slot is luisteren ook zwijgen, niet praten, ruimte laten. Probeer stiltes zeker niet te vermijden. Voor je het gesprek een bepaalde richting geeft, moet je duidelijk maken aan de cliënt dat je met je volledige aandacht naar hem luistert. Je creëert openingen voor een gesprek. Hieronder worden de openingen onderverdeeld in verbale en niet-verbale aanmoedigingen. Non-verbale openingen Met je hoofd knikken (bevestiging dat je volgt)

“Hm-hum” “Ok”

Oprechte glimlach (bij positieve boodschap) Geïnteresseerd kijken

“Ik begrijp het” “Jaja”

Bezorgd kijken (bij ernstige boodschap) De spreker aankijken

“Ja” “Ah ja”

Zich in de richting van de spreker buigen (bevestiging dat je volledig op de spreker gericht bent)

“En dan?” “Vertel meer”

Goed oogcontact onderhouden Geduldig kijken en stil zijn

Verbale openingen

“Geef een voorbeeld” Eén of twee kernwoorden herhalen (echo)


Let er op dat je de verbale openingen levendig formuleert. Jouw tussenkomsten moeten neutraal, geïnteresseerd en geduldig klinken, maar zeker niet monotoon, want dat communiceert een tekort aan interesse. 11.4.3

Parafraseer

Het gebruiken van een echo (het herhalen van het belangrijkste dat de spreker gezegd heeft) is een gesprekstechniek die je op verschillende momenten kan toepassen. Ten eerste kan je herhaling gebruiken wanneer de spreker een vage, algemene stelling heeft geuit. Omdat een dergelijke stelling veel verschillende betekenissen kan hebben, herhaal je best het onduidelijke deel in vraagvorm zodat de spreker uitgenodigd wordt om verder uit te leggen. In tweede instantie kan je de herhalingstechniek toepassen bij vage maar geladen uitdrukkingen. Deze uitdrukkingen geven ook weinig duidelijkheid maar de ondertoon van de boodschap geeft aan dat er iets meer aan de hand is. Herhaal dan het woord dat mogelijk geladen zou kunnen zijn. Tot slot kan je ook herhalen wanneer de spreker een onbekende term gebruikt. Wanneer je deze term op een vragende toon herhaalt, nodig je de spreker uit om te verduidelijken.

11.5

Stel vragen

Nadat je openheid en interesse hebt gecommuniceerd door een zuivere, actieve luisterhouding aan te nemen, kan je dieper gaan graven door vragen te stellen. Hierbij geef je al meer richting aan het gesprek. Vragen stellen is een manier om een gesprek te onderhouden. Je kan verschillende soorten vragen stellen. 11.5.1

Gesloten vragen

De eerste soort zijn vragen naar informatie. Deze vertrekken vanuit jou als hulpverlener. Jij wil iets weten. De vragen zijn inhoudelijk sturend en vaak zijn ze gesloten (dat wil zeggen dat je ze kort kan beantwoorden). Enkele voorbeelden zijn: “Hoe oud bent u?”, “Werd je toen bang?”, “Was het moeilijk voor jou?”. Een gesloten vraag kan je beantwoorden met ‘ja’, ‘neen’ of één of twee woorden. Teveel gesloten vragen duwen de cliënt in een passieve rol en zo gaat het gesprek op een kruisverhoor lijken. Het is belangrijker de cliënt zelf zijn probleemgebieden te laten onderzoeken. Zo bekomt men meer belangrijke informatie. In een hulpverlenend gesprek dien je enkel gesloten vragen te stellen als centrale informatie ontbreekt. 11.5.2

Open vragen

Ten tweede kan je ook exploratorische of verkennende vragen stellen. Dit zijn open vragen die de cliënt helpen zelf meer duidelijkheid te brengen in zijn gevoelens en gedachten. Hierbij stuur je niet de inhoud maar het proces van het gesprek. Deze vragen worden gesteld wanneer de cliënt niet uit zichzelf de eigen probleemgebieden onderzoekt. Je kan een onderscheid maken tussen concretiserende vragen (“Wat bedoel je precies?”, “Kan je me een voorbeeld geven?”) en verdiepende vragen (“Wat ervaar je daarbij?”).


Merk op dat open vragen meestal met een vraagwoord of een zeer bepaalde vraagterm beginnen:

Vraagwoord/term

Voorbeeld

Wat?

“Wat is er dan juist gebeurd?”

Hoe?

“Hoe voel je je daarbij?”

Vertel…

“Vertel me daar eens wat meer over.”

Beschrijf…

“Beschrijf me hoe je dat hebt ervaren.”

Leg uit…

“Leg me uit wat je daarmee bedoelt.”

Geef…

“Geef me daar eens een voorbeeld van.”

11.5.3

Waarom-vragen

Verder is er nog de waaromvraag, die vooral denkprocessen uitlokt bij de cliënt. Met deze vragen moet je opletten. Ze komen vaak kritisch en beschuldigend over. Dit kan ervoor zorgen dat de spreker in verdediging gaat en zich dus niet meer uitgenodigd voelt om vrijuit te spreken. Probeer daarom het vraagwoord “waarom” te vermijden en steeds te vervangen door “Hoe komt het dat…?” of “Hoe is het gekomen dat…?” Hierdoor neem je de focus weg van de spreker als veroorzaker van het probleem en leg je de nadruk op alle facetten die voor een bepaalde situatie kunnen gezorgd hebben: ook anderen en de omgeving. 11.5.4

Suggestieve vragen

Ook suggestieve vragen moet je vermijden. Dit zijn vragen die door hun vraagstelling een zeer bepaald antwoord vereisen. Ze duwen de spreker in de richting van een antwoord, in plaats van een vrije ruimte te creëren waarbij de spreker opening krijgt om het eigen antwoord te geven. Een voorbeeld van een suggestieve vraag is “Denk je nu echt dat dat de oplossing is?”. De spreker wordt hier bijna gedwongen om ‘neen’ te antwoorden en het vereist al een grote hoeveelheid zelfzekerheid om hier tegenin te gaan en “toch wel” te antwoorden. Niet alleen de woordkeuze maar ook de ondertoon van jouw vraag kan suggestief zijn. Stel daarom jouw vragen op een neutrale en onderzoekende manier.


11.6

Luister actief

11.6.1

Parafraseer

Actief luisteren kan je doen door te parafraseren, kort samenvatten wat je gehoord of begrepen hebt. Door het kort herhalen van de essentie erken je de cliënt. Er zijn verschillende redenen om te parafraseren: checken of je juist zit, het gesprek gaande houden, laten zien dat je luistert of de spreker terug tot de essentie van het gesprek brengen wanneer deze afdwaalt. Het is de bedoeling dat je in een gesprek parafraseert na elke betekeniseenheid. Dat kan best op een bondige manier, waarbij men de intensiteit en specificiteit dient te behouden. Maak de gevoelens of gedachten van de cliënt niet zwakker of algemener. Men kan naast woorden en gedachten ook gevoelens en gedragingen parafraseren. Je controleert dan de emoties die je waarneemt bij de persoon door ze terug te koppelen. Ook bij gevoelens en gedachten waarmee je het niet eens bent, mag je parafraseren. Empathie is niet hetzelfde als sympathie. Je hoeft het niet eens te zijn met de cliënt om een beleving te kunnen erkennen of begrijpen. Spreker

Parafraseren + reden

“Ik wilde hem wel bellen, maar dat mocht niet

“Uw man verbood u om uw vriend te

van hem.”

bellen?”  Checken

“Op

dat

moment

word

ik

er

weer

mee

geconfronteerd en dan wordt het allemaal te moeilijk, te zwaar…(lange stilte).” “Zij zegt het alsof het mijn schuld is, maar ik heb daar niets mee te maken!”

“Het wordt zwaar voor jou?”  Gesprek gaande houden “Niet uw schuld…”  Laten zien dat je luistert

“Ik moet echt iets met u bespreken. Een vriend van mij was ook naar een hulpverlener gestapt

“U volgt dus het voorbeeld van uw vriend om met mij iets te bespreken?”

en had er veel aan gehad. Hij had problemen op het werk, waardoor……”.

 Spreker terug bij essentie brengen

“Ja, sinds mijn ontslag heb ik nog geen dag

“U zucht diep.”

stilgezeten. Ik zoek voortdurend naar werk. (diepe zucht).”

 Gedrag en emotie terugkoppelen


11.6.2 Interpreteer Parafraseren is niet hetzelfde als interpreteren. Terwijl je bij parafraseren gewoon herhaalt wat de cliënt heeft gezegd, eventueel met een andere nadruk of andere woorden, zal je bij interpreteren iets aan de letterlijke boodschap toevoegen. Kijk voor een voorbeeld even naar de laatste zin in de bovenstaande kolommen. Wanneer je parafraseert, zeg je wat je observeert: “U zucht diep”. Bij een interpretatie voeg je iets toe: “U zucht diep. U lijkt het echt wel beu te zijn. Klopt dit?” De cliënt heeft niet gezegd dat hij het beu is, maar de hulpverlener leidt dit af uit de zucht. Zo kan je ook interpretaties afleiden uit woordgebruik, de toon van de stem en de lichaamshouding. Het is belangrijk dat deze interpretatie niet overkomt als een vaste waarheid maar wel als een toetsing. Formuleer de interpretatie dus vragend: “Klopt dit?”.

11.7

Het belang van empathie

Empathie is zorg en aandacht aan het gesprek geven opdat de cliënt zich gerespecteerd en begrepen voelt. Zonder empathie kan je niet overkomen als een oprechte luisteraar. Probeer het verhaal van de cliënt te laten binnenkomen waardoor je er zelf door geraakt bent. Wat roept dit bij jou op? Je wil de wereld van de cliënt leren kennen. Je verwelkomt alle beleving en gedachten onvoorwaardelijk. Wanneer je probeert duidelijk te maken dat je de cliënt begrijpt, doe dit dan op een tentatieve (proberende, toetsende) manier. Je wil nagaan of jouw interpretatie van de belevingswereld van de cliënt wel klopt. Laat je vooral niet afschrikken wanneer de cliënt emotioneel wordt. Hij komt immers naar jou omdat er iets is dat hij niet meer kan (ver)dragen. Zorg ervoor dat jij deze problemen wel kan dragen!


Er zijn verschillende houdingen die empathie in de weg staan. Verkeerde boodschappen die men hier kan geven zijn: -

KRITIEK: “Typisch jij!”. Kritische opmerkingen zijn vaak persoonlijk en geven de cliënt het gevoel dat hij beoordeeld of afgewezen wordt.

-

IDENTIFICATIE: “Ik ook!”. Hierbij laat je als luisteraar weten dat je iets gelijkaardig voelt/hebt meegemaakt, maar dat is gevaarlijk. Ben je zeker dat het gelijkaardig is? Je communiceert aan de cliënt: “Zwijg al maar, ik weet al helemaal wat je bedoelt.” Maar voor je het weet ben je je eigen verhaal aan het vertellen.

-

VERDEDIGING: “Waarom ik?!”. Wanneer je in elke boodschap een mogelijke belediging zoekt voor jezelf en deze dan op een scherpe toon terugkaatst, ben je als luisteraar meer met jezelf bezig dan met de spreker.

-

ONTKENNING: “Dat zal wel…”. Alles wat er gezegd wordt, minimaliseer je meteen of spreek je meteen tegen. Dat is erg beledigend voor de spreker, aangezien je hem niet serieus neemt.

-

ZWART-WITDENKEN: “Ik heb gelijk”. Iemand met deze houding zal in plaats van te luisteren meteen proberen te bewijzen dat hij gelijk heeft. Er is volgens hem maar één juiste mening en die verdedigt hij tot in den treure.

-

VERHOREN: “Waarom deed je dat?”. De luisteraar vuurt de ene onaangename vraag na de andere op de spreker af, waardoor deze zich al snel overdonderd en in het nauw gedreven voelt. De vragen worden zodanig gesteld dat het duidelijk is dat de luisteraar de antwoorden eigenlijk al weet maar ze gewoon uit de mond van de spreker zelf wil horen om zijn punt te bewijzen. De spreker krijgt geen tijd om over zijn antwoorden na te denken, want in een verhoor lijkt zwijgen op toestemmen.

-

VECHTEN: “Jij verzint excuses!”. De luisteraar vormt het gesprek om in een debat door te argumenteren en daarin steeds het tegenovergestelde standpunt in te nemen.

-

DIAGNOSE: “Weet je wat jouw probleem is:…”. Zonder echt te luisteren worden er meteen conclusies getrokken op basis van veronderstellingen. Hier zegt de luisteraar weer “Zeg maar niets meer, ik weet al wat het probleem is”.

-

ADVIES: “Weet je wat je moet doen:…”. Zonder het probleem eerst te willen begrijpen gaat de luisteraar meteen naar de tweede stap van probleemoplossing: advies. Hier geeft de luisteraar advies, zelfs wanneer de spreker er helemaal niet om vraagt en gewoon een gesprek wil.


11.8

Besluit

Dit hoofdstuk heet niet alleen ‘gesprekstechnieken’ maar ook ‘opbouw van een relatie’, omdat het duidelijk maakt dat naast het stellen van de juiste vragen en het geven van de juiste reacties, de juiste open, empathische houding dé sleutel is tot een goed hulpverlenend gesprek.


Vragenreeks 1. Welke behoeftes van de hulpverlener kunnen een zuivere luisterhouding verstoren? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. Welke non-verbale aspecten spelen een rol bij een gesprek met een cliënt? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Geef drie voorbeelden van verbale openingen. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. In welke gevallen kan je als therapeut gebruik maken van een zogenaamde “echo”? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. Noem twee houdingen die empathie in de weg staan. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 6. Wat is het verschil tussen interpreteren en parafraseren? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

7. Waarom moet je suggestieve vragen vermijden? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………


Afstandsonderwijs = studeren op je eigen tempo Een thuisstudie volgen aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs is de meest flexibele manier om je erkend diploma te behalen. Met een thuiscursus start je namelijk wanneer het jou het beste uitkomt. Je studeert waar en wanneer je wil, en legt examen af wanneer jij er klaar voor bent. Erg handig als jouw leven meer is dan studeren alleen! Tijdens je studie kan je rekenen op de professionele begeleiding van een persoonlijke docent. Met de taken die je docent aan elk hoofdstuk heeft toegevoegd, oefen je jezelf in de praktijk, en bereid je je optimaal op het examen voor. Heb je vragen, of wil je je gemaakte oefeningen uit de cursus laten verbeteren? Dan stuur je je docent een mailtje via het online leerplatform (je krijgt een toegangscode bij inschrijving). In het inschrijvingsgeld is twaalf maanden begeleiding van je docent inbegrepen. Klaar met studeren? Dan leg je examen af op één van onze examenlocaties in Antwerpen, Gent of Hasselt. Je hebt vijf jaar de tijd om je examen af te leggen en je beslist zelf wanneer je dit wil doen. Dit kan bijvoorbeeld al na drie maanden, maar ook na een jaar; de keuze is aan jou! Geslaagd? Dan krijg je je diploma binnen de 14 dagen. Je kan hiermee meteen solliciteren als werknemer of als zelfstandige starten (mits je ook een attest bedrijfsbeheer hebt). Al onze diploma’s zijn erkend en zijn een fikse meerwaarde op de arbeidsmarkt. Niet van de eerste keer geslaagd? Geen nood. Je kijkt je examen in, en leert van je fouten. Vervolgens mag je gratis herexamen afleggen. Examen afleggen is trouwens nooit verplicht.


Zes ijzersterke redenen om te studeren aan het CVA 1. Je behaalt een erkend diploma  Het Centrum Voor Afstandsonderwijs bezit het ISO 9001-2008 certificaat. Dit is een onafhankelijk kwaliteitslabel dat elk jaar opnieuw, na een grondige audit, moet worden toegekend. Zowel ons cursusmateriaal als de docenten en de secretariaatswerking kregen en krijgen een positieve beoordeling. Dit is jouw beste garantie voor een kwaliteitsvolle en degelijke opleiding.  Het Centrum Voor Afstandsonderwijs is door een groot aantal beroepsfederaties erkend. Je kan je met je diploma bij deze federaties aansluiten en genieten van allerlei voordelen. Bij werkgevers in verschillende sectoren heeft het diploma een grote troef bij je sollicitatie en biedt het je vaak werkzekerheid.  Bovendien zijn onze diploma’s internationaal erkend door de International Association of Professional Education (IAPE), die alle beroepsopleidingen wereldwijd registreert en accrediteert. De IAPE controleert en beoordeelt de kwaliteit van professioneel onderwijs van instellingen zoals universiteiten, hogescholen, publieke en private opleidingsverstrekkers, docenten en onderwijsinstellingen voor volwassenen. 2. Je kiest voor een praktijk- en jobgerichte opleiding  Al onze opleidingen en cursussen worden ontwikkeld en geschreven door zelfstandige specialisten met jarenlange beroepservaring. Je gaat er meteen mee aan de slag. Dankzij onze jarenlange ervaring weten we precies welke onderwerpen, extra uitleg of praktijkvoorbeelden het verschil maken. Hierdoor bereik je snel je doel: je carrière een boost geven of een nieuwe job vinden.  Het contact tussen jou en je docent is maximaal door gebruik van ons online studentenplatform. Al je vragen zullen binnen de 48 uren worden beantwoord.  Momenteel is er in het bedrijfsleven veel vraag naar goed opgeleide werknemers. Het diploma dat je behaalt is een internationaal erkend diploma. Deze cursus biedt daarom zeer goede perspectieven op de arbeidsmarkt en een groot voordeel tijdens je sollicitatie. Veel afgestudeerde studenten startten reeds hun eigen succesvolle zaak na het volgen van een opleiding bij het CVA. Wij zijn dan ook een echte ondernemersschool die startende


ondernemers met veel plezier begeleidt in hun eerste stappen naar een carrière als zelfstandig ondernemer. 3. Je kiest voor maximale flexibiliteit  Thuisstudie is uiterst flexibel. Jij bepaalt zelf wanneer je studeert, hoe lang, en wanneer je examen aflegt. Je hebt je toekomst dus zélf in de hand! Ideaal als je je studie wil combineren met een job, kinderen of andere activiteiten. 4. Je weet zeker dat je de opleiding kiest die bij je past  Nog vragen? Extra informatie nodig? Kom dan gewoon langs op één van onze inkijklocaties (Antwerpen, Brussel, Gent, Hasselt) voor een adviserend gesprek met één van onze professionele opleidingsconsulenten. Zij helpen jou met veel plezier bij het ontwikkelen van een studietraject dat volledig aan jouw eisen en wensen voldoet. Je kan er ook je volledige cursus inkijken! 5. Je kan boeiende stages lopen  Het CVA helpt je carrière op weg! Heel wat studenten kiezen ervoor om tijdens hun opleiding stage te lopen, ook al is dat in de meeste gevallen geen verplichting. Je docent begeleidt je in jouw keuze van een stageplaats en jouw opleidingsconsulenten brengen de nodige papieren in orde. Een handige manier om praktijkervaring op te doen, waardevolle referenties te krijgen en connecties te leggen! 6. … Dit aan een uiterst scherpe prijs!  Wist je dat het CVA elk jaar meer dan 12.000 studenten telt? Door die schaalgrootte kunnen we jouw cursus tegen een bijzonder scherpe prijs laten drukken en verzenden. Zonder in te boeten op de kwaliteit van het lesmateriaal.  Het examen dat je aflegt op onze school is in je inschrijvingsgeld inbegrepen (inclusief herkansingen!). Geen verborgen kosten bij het CVA!  Je kan mogelijk genieten van extra financiële voordelen bij je inschrijving, zoals de Ondernemerskorting voor startende ondernemers, korting indien meerdere familieleden dezelfde opleiding volgen, korting bij het volgen van een studietraject dat bestaat uit meerdere cursussen enz. Bel onze opleidingsconsulenten (03 292 33 30) tijdens je inschrijving om te weten voor welke korting jij in aanmerking komt.


Overtuigd? Start vandaag nog! Schrijf je snel en eenvoudig in: Wie studeert aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs heeft een streepje voor. Moderne werkgevers hechten veel belang aan permanente bijscholing en een praktijkgerichte kennis. Onze school bouwde in de loop der jaren op dit vlak een ijzersterke reputatie op. Alle diploma’s die je behaalt via het Centrum Voor Afstandsonderwijs zijn erkend, en verhogen je kansen op de arbeidsmarkt. Jouw keuze gemaakt? Dan hoef je je alleen nog in te schrijven. Je hebt hiervoor 3 opties: 1. Je vult het inschrijvingsformulier in op www.centrumvoorafstandsonderwijs.be 2. OF je mailt naar [email protected] 3. OF je maakt gebruik van het inschrijvingsformulier op de volgende pagina (als je je rechtstreeks op één van onze locaties komt inschrijven). Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je cursusgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus praktische psychologie bedraagt €249 en bevat de kostprijs van het cursusboek, de begeleiding van jouw docent en het (her)examen bij ons op school. Na ontvangst van je inschrijvingsgeld krijg je van ons een bevestigingsmail. Je krijgt je cursus dan binnen de week toegestuurd, zodat je meteen aan de slag kan! Veel succes!


INSCHRIJVINGSFORMULIER THUISSTUDIE PRAKTISCHE PSYCHOLOGIE Naam: Voornaam: Straat + Huisnummer: Postcode + Gemeente: Telefoon: GSM: E-mailadres: Geboortedatum: Heb je bij ons al een cursus gevolgd?

JA - NEE

Wens je een factuur na je betaling?

JA - NEE

Bij ja, vul hier je bedrijfsnaam en BTW-nummer in: O Ik ga akkoord met de algemene voorwaarden zoals ze vermeld staan op onze website.

(handtekening)

Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je inschrijfgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus praktische psychologie bedraagt €249 en bevat de kostprijs van de cursus, de begeleiding van je docent en je examen bij ons op school (en eventuele herexamens).

Veel succes met je opleiding en je verdere carrière!


Proefhoofdstuk Praktische psychologie

Recommend Documents