Position paper CNV Publieke Zaak Hervorming Langdurige Zorg CNV Publieke Zaak zet zich in voor kwalitatief hoogstaande zorg. Goede zorg is een groot goed voor iedereen in Nederland. Naast onze ideeën over goede zorg en de meest efficiënte inrichting van het zorgsysteem in Nederland, ligt onze focus voornamelijk op de medewerker in de zorg. Kwaliteit van zorg betekent in onze visie dat zorgverleners met plezier en voldoende ruimte voor professionaliteit hun vak moeten kunnen uitoefenen. Wij sluiten niet onze ogen voor de ontwikkelingen die gaande zijn in de zorgsector. Het kabinet en de meeste politieke partijen vinden de handhaving van de huidige kostengroei niet acceptabel. Men ziet dan ook een noodzaak tot hervorming van de langdurige zorg. Het komt er in het kort op neer dat de centrale overheid minder wil gaan uitgeven aan zorg en dat de samenleving meer zorg zelf moet gaan opvangen. Gelet op de grote maatschappelijke gevolgen moeten de hervormingen zeer doordacht doorgevoerd worden. De hervormingen mogen er voor de politici in ieder geval niet toe leiden dat er meer mensen dan nu het geval is, een beroep moeten doen op duurdere (intramurale) zorg, omdat de ondersteuning vanuit de Wmo en Zvw te wensen overlaat. Daarnaast willen we ook het debat over alternatieve bezuinigingen in de zorg blijven voeren. Hieronder vallen bijvoorbeeld zaken als de exorbitante topinkomens in de zorg en de ontstane bureaucratie als gevolg van marktwerking. In het “Platform Verspilling”, dat zich richt op verspilling in de langdurige zorg, moeten werknemers dan ook een belangrijke stem hebben. Dit betekent een grote omslag voor de zorgsector en de medewerkers in de zorg. CNV Publieke Zaak maakt zich sterk de positie van medewerkers, ook binnen de voorgestelde hervormingen, te handhaven of zelfs te verstevigen. En daar waar dit niet mogelijk blijkt in ieder geval de nadelige gevolgen te beperken. Een belangrijke voorwaarde is in ieder geval dat de zorgverleners in staat worden gesteld hun vak naar behoren en met voldoening te blijven uitoefenen. Dit vraagt van ons allen de grootst mogelijke inzet. Regeerakkoord In het Regeerakkoord van oktober 2012 kondigde het Kabinet talrijke bezuinigingsmaatregelen aan voor de zorg. CNV Publieke zaak heeft in november 2012 een brief met onze overwegingen gestuurd aan de kamerleden die de langdurige zorg in hun pakket hebben. Het betrof vooral onze zorgen over de effecten op de werkgelegenheid en de kwaliteit van zorg in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT), gehandicaptenzorg (GHZ) en geestelijke gezondheidszorg (GGZ). In het kort betrof de brief de volgende punten: - Een verlies van werkgelegenheid in de huishoudelijke zorg door het schrappen van de aanspraak op huishoudelijke zorg voor bepaalde groepen en de hiermee gepaard gaande verlaging van de rijksbijdrage - Het onderbrengen van de GGZ-zorg onder de Zvw en Wmo - Het schrappen van de aanspraken op dagbesteding en persoonlijke verzorging - Het beperken van de AWBZ tot het zorgzwaartepakket (ZZP) 5 en hoger in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg - Nullijn voor zorgpersoneel
Zorgakkoord Het in april 2013 gesloten Zorgakkoord (mede-ondertekend door CNV Publieke Zaak) heeft bovenstaande maatregelen kunnen verzachten. Het financiële beslag op arbeidsvoorwaarden is verlaagd van €1,8 miljard naar ongeveer €500 miljoen. Deze punten zijn uitgewerkt in een kamerbrief over de hervorming van de langdurige zorg van staatsecretaris Van Rijn aan de Tweede Kamer. Hieronder de belangrijkste afspraken op een rij: - De nullijn voor zorgpersoneel is van tafel - Er wordt minder bezuinigd op de huishoudelijke zorg, waardoor gemeenten meer mensen huishoudelijke zorg kunnen blijven bieden - Voor de ouderenzorg zal de AWBZ in sommige gevallen ook nog toegankelijk zijn voor mensen met een ZZP 4. Dit betekent dat ook deze ouderen nog de mogelijkheid hebben om in een instelling te verblijven - Voor de GHZ zal de AWBZ beschikbaar blijven voor een deel van de mensen met een verstandelijke beperking (ZZP VG3) en voor een deel van de mensen met een lichamelijke beperking (ZZP LG1 en 3) - Voor de GGZ komen mensen vanaf ZZP GGZ 3 voor intramurale behandeling (Zvw) of begeleid wonen (Wmo) in aanmerking - De functies persoonlijke verzorging en dagbesteding vanuit de AWBZ zullen blijven bestaan in 2014 - Huishoudelijke zorg blijft in 2014 ook voor nieuwe cliënten beschikbaar - Wanneer persoonlijke verzorging tijdens één zorgcontact gecombineerd wordt met thuisverpleging, dan valt dit beiden onder de zorgverzekeringswet, per 2015. Zorgvragen die alleen uit persoonlijke verzorging bestaan gaan naar de Wmo Speerpunten CNV Publieke Zaak Dit laat onverlet dat er nog steeds zeer omvangrijke bezuinigingen doorgevoerd gaan worden in de langdurige zorg met alle mogelijke gevolgen van dien. Wat zijn hierin de speerpunten voor CNV Publieke Zaak? Huishoudelijke zorg In de kamerbrief van staatssecretaris Van Rijn is één van de kernzinnen: “In de nieuwe Wmo wordt mogelijk gemaakt dat meer mensen dan nu met ondersteuning en zorg thuis kunnen blijven wonen”. Dit is een zin waaraan we de staatssecretaris zullen houden, aangezien de decentralisatie van de zorg gepaard gaat met grote bezuinigingen. Hoewel de bezuinigingen in de huishoudelijke zorg door het Zorgakkoord substantieel zijn verlaagd, zullen er naar verwachting toch nog veel - schattingen variëren van 17.000 tot 50.000 - mensen hun vaste baan gaan verliezen door het krappere budget van gemeenten. Gemeenten zullen minder huishoudelijke zorg gaan bieden. De overname van personeel zal hierdoor niet altijd soelaas bieden; er is minder werkgelegenheid in de sector. Er moet voor deze groep mensen goede van-werk-naar-werk afspraken gemaakt worden. De vraag naar thuiszorg zal echter niet afnemen. Mensen die het zelf moeten of kunnen betalen zullen zich gaan beroepen op meer particuliere initiatieven van huishoudelijke zorg. We willen niet, zoals sommige werkgevers al aangeven, dat huishoudelijk verzorgers weer zogenaamd eigen ondernemer gaan worden in “alfaconstructies”, zoals een paar jaar geleden al niet bleek te werken.
De bezuinigingen in de huishoudelijke zorg houden nog steeds het risico dat er een kaalslag komt in de thuiszorgsector. De in het zorgakkoord afgesproken kwaliteitswaarborgen van de herziene Wmo zijn niet voldoende. De verdere uitwerking van wetten en regelgeving en een zorgvuldige overgang en verantwoorde rol van de gemeenten zijn hard nodig. CNV Publieke Zaak zet hier uiteraard op in en zal verantwoordelijken aanspreken of zo nodig in actie komen. Verpleging en Verzorging In de thuissituatie Eenzelfde uitholling dreigt voor de functie van begeleiding en persoonlijke verzorging door de overheveling van een groot deel van de ouderenzorg naar de Wmo met daaraan grote bezuinigingsdoelstellingen gekoppeld. De plannen mogen niet leiden tot nog meer bureaucratie in de zorg. Doordat persoonlijke verzorging onder de Wmo blijft vallen en thuisverpleging onder de Zvw, wordt de taakafbakening zeer onduidelijk voor de beroepsbeoefenaren in de zorg aan huis.1 De zorgbehoefte van thuiszorgcliënten wisselt soms wekelijks of dagelijks tussen verpleging en persoonlijke verzorging. Daarnaast mag de knip in financiering niet de efficiënte samenwerking in de thuiszorgteams belemmeren. En het terugdringen van administratieve lasten en bureaucratie belemmeren. Zorgverleners zouden niet bezig moeten zijn met de vraag onder welke noemer een bepaalde handeling thuishoort. Zij moeten zich kunnen bezighouden met hun kerntaak: goede zorg verlenen. In een instelling Er treedt een verlies aan werkgelegenheid op in de intramurale verzorging, aangezien er minder mensen in een instelling zullen verblijven. De onrust is momenteel zeer groot bij medewerkers en bestuurders in de verpleeg- en verzorgingshuizen; iedereen probeert het hoofd boven water te houden. De werkgelegenheid neemt af, waardoor veel zorgverleners hun baan gaan verliezen. Naar verwachting zullen er ook zware klappen bij de facilitaire diensten in de instellingen gaan vallen. Mensen die hun baan verliezen als gevolg van deze bezuiniging dienen goed begeleid te worden; we hebben deze mensen hard nodig! De cliënten die wel in een instelling mogen verblijven, zullen een zwaardere zorgvraag hebben. Dit betekent ook dat de werknemers goed toegerust moeten worden op deze zwaardere zorgvraag, zodat ze om kunnen gaan met de toegenomen werkdruk. Gehandicaptenzorg Dagbesteding zal in 2014 vanuit de AWBZ beschikbaar blijven. Daarna is het aan de gemeenten om een dergelijke voorziening aan te bieden. Dit met de wetenschap dat gemeenten al een heel krap budget hebben om hulpbehoevenden te ondersteunen. Het zal voor veel kleinschalige instellingen in de GHZ in ieder geval grote gevolgen hebben en de werkgelegenheid in de GHZ zal hierdoor sterk afnemen. Er zal daarnaast veel meer neerkomen op mantelzorgers, die het in veel gevallen kunnen volhouden door de zorg af en toe uit handen te geven. Wij pleiten voor het behoud van eenzelfde voorziening vanuit de gemeenten. 1
Verzorgenden in de thuiszorg en de (wijk)-verpleegkundigen/Verzorgende in de individuele gezondheidszorg (VIG-er).
Geestelijke gezondheidszorg De intramurale GGZ gericht op behandeling zal per 2015 geheel overgaan naar de Zvw. Begeleid wonen gericht op participatie valt dan onder de Wmo. Het is de vraag in hoeverre dit in de praktijk een werkbaar onderscheid is. Het moet voor de medewerkers in de GGZ werkbaar blijven om cliënten door te verwijzen naar een instelling of begeleid wonen in het geval de zelfredzaamheid in het gedrang is. De ‘muren’ tussen de Wmo en Zvw mogen dit proces niet belemmeren. Mantelzorgers De kerngedachte van de hervorming van de langdurige zorg is dat de samenleving meer zorg op zich gaat nemen. De vraag blijft wel hoeveel we kunnen vragen van mantelzorgers die vaak naast de zorg voor naasten ook nog een baan hebben. Vooral als de overheveling van zorg ook nog gepaard gaat met een beperking van de mogelijkheden op ondersteuning vanuit de overheid. Mantelzorgers zouden in ieder geval op hun werk voldoende ondersteuning moeten krijgen om de zorg ook daadwerkelijk te kunnen blijven leveren en waar mogelijk moeten kunnen rekenen op de gemeenten. Bovendien is het van belang om te realiseren dat mantelzorgers niet opgeleid zijn om professionele zorg te verlenen. Waar dit nodig is moeten cliënten kunnen rekenen op professionele zorg, zodat de kwaliteit ervan geborgd is. Wil de grotere eigen verantwoordelijkheid van burgers en hun naasten echt delen van de zorg weer overnemen dan is meer dan een wijziging van financiering of regelgeving nodig; het gaat dan om een mentaliteitsverandering in Nederland. Dagbesteding Dagbesteding zal vanuit de AWBZ voor 2014 behouden blijven. Erna is het maar de vraag of gemeenten dit middel zullen blijven inzetten. Wij pleiten voor behoud omdat dagbesteding het ouders of partners van hulpbehoevenden in staat stelt de zorg voor hun naasten te blijven bieden. Het afschaffen van deze vorm van ondersteuning zou rampzalig zijn en indruisen tegen de gedachte om de samenleving een grotere rol te geven in de zorg. Overbelasting van een mantelzorger, omdat de dagbesteding wegvalt, heeft een (onnodige!) opname in intramurale instelling van de gehandicapte of oudere met dementie of chronische ziekte tot gevolg. Contracten in de zorg Naast het verlies van werkgelegenheid, zal ook het aanbod van vaste contracten nog sterker afnemen. In verband met de onzekere vooruitzichten zullen werkgevers in zorg slechts tijdelijke en flexibele contracten aanbieden. Juist in een tijd waarin we de instroom en behoud van goed gekwalificeerd zorgpersoneel zouden moeten koesteren. Het afschaffen van het nulurencontract in de zorg is wat ons betreft te rigoureus. Er zijn medewerkers in de zorg die hier doelbewust voor kiezen. Het kernpunt is het realiseren van arbeidscontracten waarin een werknemer voldoende mogelijkheden heeft om economisch zelfstandig te zijn en waarin de werknemer voldoende zeggenschap heeft. Het kabinet heeft €100 miljoen beschikbaar gesteld voor het verbeteren van de arbeidsmarktpositie van specifieke groepen. We willen als vakbond nauw betrokken worden bij de besteding van dit bedrag.
Sectorplannen In 2014 en 2015 komt er in totaal €600 miljoen beschikbaar voor het uitvoeren van sectorale plannen in alle sectoren in Nederland. Als CNV PZ zullen we er alles aan doen om het geld dat hiervoor beschikbaar is, in te zetten voor de werknemers in de sector. Het kabinet wil zeer ingrijpende hervormingen doorvoeren, maar is zich nog onvoldoende bewust van de consequenties voor de werkgelegenheid. We zullen dan ook plannen indienen om de werknemers aan het werk te houden of te helpen en waar mogelijk de arbeidsmarkt te versterken.
