CoRPS
Positieve psychologie, mindfulness en gezondheid
CoRPS
Center of Research on Psychology in Somatic diseases
Positieve psychologie • Een vrolijk hart is een goed medicijn (Spreuken, 17-22) • Laatste jaren: veel aandacht voor positief gevoel
UvTilburg Ivan Nyklíček
– In populaire bladen – Ook in wetenschappelijk onderzoek
• Positieve psychologie: onderzoekt de “strengths and virtues that enables individuals and communities to thrive” (Compton, 2005; naar Seligman, Fredrickson, Diener, Csikszentmihalyi, ...): – Stabiel (optimisme, positieve affectiviteit) – Acuut (positieve emoties)
CoRPS
CoRPS
Positief affect (PA) • Centraal in positieve psychologie • Niet slechts het andere uiteinde van de valentie dimensie? (dan uitkomsten omgekeerd aan die van negatief affect (depressie, angst, …) – Ja, vooral acuut EN – Nee, vooral over langere perioden (ook verschillend gelateraliseerd)
• Trait PA: relatief stabiel (en ca. 50% genetisch) • Overlap met optimisme, self-esteem, etc.
CoRPS
PA – zelfgerapporteerde gezondheid • PA – betere zelfgerapporteerde gezondheid: – Minder pijn – Minder symptomen
• In zowel gezonden als verschillende soorten (somatische) patiënten • Mogelijk effect van perceptie-inkleuring
CoRPS
PA - mortaliteit • Vooral bij 60+ • Ostir et al. (2000): – > 2000 oudere (> 60) Mexicaanse Amerikanen – 2 jaar gevolgd – PA en NA gemeten met CES-D – Gecontrolleerd voor NA, gezondheidsstatus, demografische en gezondheidgedragvariabelen: – Versus laag PA: Hoog PA ½ mortaliteit • Bijna alle (7) studies vonden positieve effecten • Gezondheidsstatus gecontrolleerd in slechts 3 studies bron: Pressman & Cohen, 2005, Psychol Bull
CoRPS
CoRPS
PA - mortaliteit • Bij nog zelfstandige gezonde oudere mensen (> 60): PA lagere mortaliteit • Bij andere groepen: inconsistente resultaten of te weinig studies • Bij mensen met chronische aandoening: te weinig evidentie • Wel enige aanwijzing voor tweedeling: – Bij korte overleving: PA - kortere overleving – Bij langere overleving: PA – langere overleving • Rol gezondheidsgedrag?
CoRPS
PA – ernst ziekte
CoRPS
• Inconsistente resultaten: – Vaak wat bloeddrukverhoging – Verlaging stresshormonen (E, NE, cortisol) – Verhoging SIgA – Ook: geen effect op ischemie bij hartpatiënten – Maar: verbetering longfunctie bij asthmatici • Daily life emotions milder dan lab? – Daily life: kracht en energie positief voor overleving bij enkele studies
• In het algemeen nog inconsistent, • Bij asthma en IBS: mogelijk afhankelijk van arousal – Acute emotieinductie: hoog-arousal PA: hoog arousal fysiologie, bijna net als bij NA! – Laag-arousal PA: kleine daling cortisol
CoRPS
PA versus NA • Weinig onderzoeken samen onderzocht.. • In de paar van wel (+ vs. – items van CES-D): PA sterker en/of onafhankelijk effect van NA (4 studies) • In de meeste studies is trait PA gemeten (relatief onafhankelijk van NA).
PA in daily life
CoRPS
PA breed of specifiek? • Geluk: – Lagere mortaliteit – Minder heropnames bij hartpatiënten – Geen duidelijk effect op overleving
• Echter: hoge correlatie tussen verschillende positieve stemmingen
CoRPS
PA soms teveel?
CoRPS
Model PA - gezondheid
• Bij geïnstutionaliseerde ouderen: veel PA: hogere mortaliteit • Bij chronische of terminale aandoeningen: erg hoge niveaus van PA: hogere mortaliteit • Asthma: erg hoge PA: slechtere longfunctie • Mogelijke verklaringen – Arousal? – Perceptie van ‘zelf’ als niet kwetsbaar -> minder gezondheidsbevorderend gedrag? Uit: Pressman & Cohen, 2005
CoRPS
Positive psychology en mindfulness • Mindfulness: behorend tot positive psychology – Correleert negatief met NA, psych. klachten – Correleert positief met PA, optimisme, self-esteem etc. – Mindfulness interventies hebben effecten in dezelfde richting
• Conceptueel overlapt mindfulness echter niet met ‘positiviteit’, eerder met realiteit
CoRPS
Stress en aandacht: hypothese
• Stress wordt veroorzaakt en in stand gehouden door • 1) “verkeerde” aandacht aan zaken te besteden – Bepaald door op angst gebaseerde appraisal • 2) aandachtloos automatisch reageren op dingen – Bepaald door oude gewoontepatronen (gedachtengevoelens-gedrag)
CoRPS
Mindfulness: in aandacht zijn
• Open, oordeelvrije aandacht voor – wat zich ook aandient, van moment tot moment, “hier en nu”: – Zintuiglijke en proprioceptieve gewaarwordingen, gevoelens, gedachten. • Aandacht – Open (voor alles) – Direct (pre-reflexief) – Oordeelvrij, het nemend zoals het is op dit moment • “the clear and single-minded awareness of what actually happens to us and in us at the successive moments of perception” (Thera, 1972) • It “offers a bare display of what is taking place” (Shear & Jevning, 1999)
CoRPS Genen
stressor
oordeel
Ervaringen
stressreactie
CoRPS
CoRPS Genen
Ervaringen
Gewoonten: Gedachten, Gevoelens, Gedrag
stressor
oordeel
stressreactie
CoRPS
Genen
aandacht
stressor
CoRPS Genen
aandacht
Gewoonten: Gedachten, Gevoelens, Gedrag
oordeel
stressreactie
Accepterende mindfulness
Ervaringen
Gewoonten: Gedachten, Gevoelens, Gedrag
X stressor
Ervaringen
oordeel
X stressreactie
altern. reactie Sigmund, 2007
CoRPS
Mindfulness-Based Interventies
• MBSR (Kabat-Zinn, 1990) en MBCT (Segal et al., 2000) – Aandachtig kalm ademhalen: de basis – Lichaamsscan: aandacht voor het lichaam – Aandachtig bewegen: grenzen van het lichaam – Aandachtig zitten: gevoelens en gedachten zien en loslaten – In het dagelijks leven oefenen in “stilstaan” bij wat er gaande is – In MBCT ook: inventarisatie maladaptieve gedachten, energiebalans, terugvalpreventie, etc.
CoRPS
MBSR/CT: Psychologische effecten
• O.a. RCT: – Verlaging “waargenomen distress” (Speca et al., 2000; Jain et al., 2007; Nyklíček et al., 2008) – Verlaging symptomen van angst en depressie (KabatZinn et al., 1982; Ott et al., 2006) – Verhoging positief affect (zie boven) – Verbetering kwaliteit van leven (zie boven) – Preventie terugval in depressie bij > 2 eerdere episodes • In zowel gezonde als patiëntengroepen (kanker, chronische pijnpatiënten, depressie) • Overall effect size RCTs d = .54 (Grossman, et al, 2004)
CoRPS
Mindfulness en psychofysiologie: Model
Mindfulness
Behavioral regulation ↑
PFC / ACC
Task performance ↑
Limbic s.
Attention regulation ↑ Autonomic regulation ↑ Immune regulation ↑
Emotion regulation ↑ Vagus
Cardiovascular health ↑
Inflammation ↓
CoRPS
MBSR: Fysiologische effecten I
• Nog heel weinig RCTs • Neurofysiologische effecten: – Grotere activatie linker frontale cortex (RCT; Davidson et al., 2003) • Neuroendocriene effecten: – Verlaging 24-uurs cortisol niveaus (tot 1 jaar followup Carlson et al., 2007; Witek-Janusek, in press) – Awakening cortisol levels lager post MBSR (Marcus et al., 2003)
Integrating models by: Corrigan (2004), Shapiro & Schwartz (2000), Thayer & Lane (2000)
CoRPS
MBSR: Fysiologische effecten II
• Immunologische effecten: – minder inflammatoir profiel in kanker patiënten (tot 1 jaar follow-up: Th1; Carlson et al., 2007; WitekJanusek, in press) • Cardiovasculaire effecten: – body scan vs. relaxation: grotere acute toename RSA, beide between en within-subjects designs (Ditto et al., 2006) – grotere daling bloeddruk in lab post MBSR (RCT; Nyklíček et al.)
CoRPS
CoRPS
Conclusie
• Positieve psychologie veelbelovend – Echter niet altijd in alle gevallen positief – Meer onderzoek is nodig
• Mindfulness veelbelovend – Psychologische effecten lijken aangetoond – Langere follow-up perioden nodig – Fysiologische effecten: wat gevonden maar
• Meer onderzoek is nodig!
CoRPS
Dit moment
Door deze echte aandacht voor wat zich afspeelt van moment tot moment → minder gevangen in gedachten en gevoelens, meer ontspannen → meer er echt zijn → “tot je zinnen” komen (levenskwaliteit)
Dank u voor uw aandacht www.ditmoment.nu
www.aandachttraining.nl
