Politiek in china Politiek in China is behoorlijk complex, laat staan als je alle afkortingen zoals CCP, NPC, AML en OGI uit elkaar moet houden. Vergelijkbaar met Europa in diversiteit en grootte, heeft China ook een woud aan wetten waar het lijkt alsof er iedere week nieuwe bomen geplant en omgehakt worden. Maar van welke bomen kun je maar beter de namen weten? Met andere woorden, welke wetten en welk beleid zijn van invloed op Westerse bedrijven die naar China komen? In dit artikel zullen we de belangrijkste zaken op een rij zetten en zo een handvat bieden voor de Westerse ondernemer. Hoe werkt het politieke systeem Het Chinese politieke systeem kent een topdown structuur met de overheid aan het hoofd, daaronder de ministeries en daarna de lokale ambtenaren. Wat erg opvallend is aan het Chinese systeem is het ontbreken van een strikte scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht zoals wij die kennen.
Article by
Valérie Hoeks Valérie studied Sinology and co-founded China Inroads. She has been active in China since 2000. Valérie creates a bridge between customer requirements and the implementation of their plans in China. China Inroads supports innovative companies in their expansion to the Chinese market. “China belongs to the Chinese.” This philosophy is the guidance for how we match companies with the right parties and markets in China, to create a successful and effective venture.
Hoewel het systeem heel anders is dan wij gewend zijn, is er goed over nagedacht voordat het werd ingevoerd. Een democratie kan bijvoorbeeld inefficiënt zijn omdat de kandidaten aan verkiezingen moeten denken, waardoor gevoelige zaken vaak blijven liggen. Als deze wel worden besproken, gebeurt dit vaak vanuit zeer uiteenlopende standpunten wat meestal leidt tot een afgezwakte compromis. Een ander probleem van democratie is volgens de Chinezen het feit dat iedereen zich verkiesbaar zou moeten kunnen stellen, maar dit in praktijk toch vaak mensen zijn met een goede opleiding of succesvolle carrière. Zonder een dergelijke achtergrond zouden ze als politici minder geloofwaardig overkomen, waardoor alsnog de bovenste laag van de bevolking echt mee kan doen. Tot slot kunnen politici gesteund worden door bepaalde industrieën of lobbies. Dit kan ertoe leiden dat ze meer interesse hebben in de wensen van hun sponsors, dan wat de kiezers willen. Binnen de Chinese eenpartijstaat wordt besluitvorming daarom zoveel mogelijk gecentraliseerd en conflicten grotendeels opgelost voordat beleid wordt doorgevoerd. Ons parlement, de wetgevende macht, wordt in China vertegenwoordigd door het Nationale Volkscongres (NPC). Behalve het opstellen van wetten, kan het Volkscongres nieuwe ambtenaren aanstellen en beslissingen nemen over staatszaken. Volkscongressen zijn in China op elk niveau te vinden, van de kiesdistricten tot de provincies. De uitvoerende macht ligt bij de Staatsraad die onder het hoofd staat van president Xi Jinping. Deze formuleert en implementeert het nationale economische beleid en houdt het budget in de gaten. De derde speler is het Volksbevrijdingsleger, een militaire partij in plaats van een aparte rechtelijke macht. Het Volksbevrijdingsleger wordt geleid door twee commissies die onder de NPC en het Centrale Comité van de Communistische Partij vallen. Het overkoepelend orgaan boven de NPC, de Staatsraad en het leger is het Politieke Bureau (Politburo). De macht is hier geconcentreerd bij de negen leden van het Permanente Comité wiens invloed tot in ieder deel van het politieke apparaat reikt. Een van deze leden is bijvoorbeeld de voorzitter van het Nationale Volkscongres. Op deze manier kan de Communistische Partij macht uitoefenen en beleid controleren op alle administratieve niveaus met verschillende politieke of ideologische middelen.
Barrières en kansen Voor een succesvol bedrijf in China is echter meer nodig dan kennis van het politieke systeem alleen. Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken voert jaarlijks een onderzoek uit waarin het de ontwikkelingen in de zakelijke relaties tussen China en Nederland vastlegt. In de laatste editie stond dat “Nederlandse bedrijven toegang tot de lokale markt en sterke lokale competitie als de grootste uitdagingen ervaren bij het zakendoen in China.
”De vaakst genoemde barrières zijn de relatie met de overheid en de ondoorzichtigheid van het Chinese beleid.” China probeert deze zaken via verschillende wetten te verbeteren. Zo werd op 1 mei 2008 de Open Government Information wet (OGI) geïmplementeerd en volgde een Anti Monopolie wet (AML) in augustus dat jaar. Hoewel dergelijke wetten bestaan, blijft het lastig om informatie te krijgen vooral over strategisch of politiek gevoelige sectoren zoals hightech en grondstoffen. Bovendien verandert de regelgeving regelmatig en kan het beleid onsamenhangend lijken wat het niet gemakkelijker maakt voor buitenlandse bedrijven. Behnam Sobhani, advocaat bij HIL International Lawyers & Advisors, erkent dat transparantie een probleem is, “maar naar mijn mening gaat het hierbij meer om culturele verschillen en is het de vraag of een wet dit soort problemen kan oplossen. De juiste relaties zijn in China nog steeds het belangrijkst en meest effectief.” Hier heeft Pascal Bleeker, COO bij Locamation, ook ervaring mee. “Ons bedrijf ontwikkelt oplossingen om de betrouwbaarheid, betaalbaarheid en duurzaamheid van elektriciteitsnetwerken te verbeteren en te behouden. We werken nu samen met twee Chinese partners en merken dat de juiste mensen kennen een groot voordeel is. Een van onze partners heeft bijvoorbeeld connecties bij het Nationale Elektriciteitsagentschap (NEA). Zelfs grote multinationals kunnen maar moeilijk met hen in contact komen, maar wij hebben er via onze partners interessante gesprekken kunnen voeren.” Met andere wetten zoals de AML, die voornamelijk gericht is op het controleren van fusies en prijsafspraken, hebben Westerse bedrijven ook niet veel te maken. Volgens Sobhani kunnen “Westerse bedrijven alleen te maken krijgen met een Foreign Investment Guidance Catalogue controle of een AML veiligheidscheck. Het Chinese Ministerie van Handel (MOFCOM) voert deze uit bij buitenlandse bedrijven die een joint venture beginnen. De Foreign Investment Guidance Catalogue schrijft voor in welke sectoren mag worden geïnvesteerd door buitenlanders, eventueel met restricties, en in welke niet. Dit gebeurt vooral voor specifieke sectoren zoals defensie, infrastructuur en telecom.” Locamation begeeft zich in China op een vrij gesloten markt waar twee grote staatsbedrijven een monopolie hebben. Toch merkt hij weinig van de AML wet. “In Nederland hebben we een marktaandeel van 40%. In China heeft de State Grid Corporation of China echter 82% marktaandeel en Southern Grid 18%. Het is dus afwachten hoe groot we in China kunnen worden.” Een gebrek aan doeltreffendheid van de Chinese wetgeving komt ook deels door het ontbreken van een volledig ontwikkeld wettelijk kader.
Sobhani merkt op dat “het Chinese juridische systeem nog relatief jong is, dus het is niet vreemd dat veel dingen nog in ontwikkeling zijn.” “De grote schaal van het land zorgt er ook voor dat beleid langzamer geïmplementeerd wordt en niet alles even effectief is.” Maximale voorbereiding Om een sterke positie op Chinese bodem te creëren zijn bepaalde zaken vanuit een juridisch standpunt van belang. Locamation is sinds twee jaar op de Chinese markt actief en aan de hand van hun ervaringen zullen we drie belangrijke aspecten toelichten voor Westerse ondernemers. Toen Locamation richting China ging, hadden ze net de SASsensor ontwikkeld. “Deze sensors kunnen de hoeveelheid elektriciteit bij deelstations heel precies meten. In Nederland, waar onze basis is, ligt het elektriciteitsnetwerk voornamelijk onder de grond. Dit is ook in de meeste Chinese steden zo, dus onze technologie is ook voor hen interessant. We zijn toentertijd benaderd door twee verschillende Chinese bedrijven om deel te nemen aan enkele projecten, dus we hadden echt een luxe positie,” legt Bleeker uit. Juridische ondersteuning is erg belangrijk voor bedrijven die de stap naar China zetten en Locamation nam ook direct contact op met een advocatenkantoor. Dit was ook nodig omdat ze erachter kwamen dat een ander bedrijf al een logo dat leek op hun eigen logo geregistreerd had in China. “We gebruiken onze officiële en informele kanalen om hier een oplossing voor te zoeken. Het netwerk van onze partner is hierbij van belang, maar ook hulp van derde partijen.” Een mogelijke stap zou kunnen zijn om naar de rechter te gaan, maar Sobhani zegt dat “het een heel kostbaar proces is en je kunt alleen procederen in China als je een Chinese advocaat in de arm neemt.” Ten tweede is het nodig om voorzichtig te zijn. Brent Yuan, directeur van Yuan Associates dat communicatie en samenwerking tussen bedrijven en overheden bewerkstelligt, raadt bedrijven aan zorgvuldigheid te zijn. “Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een bepaalde bedrijfstak in China niet toegankelijk is voor Westerse bedrijven. Westerse contracten kunnen ook bepaalde voorwaardes hanteren die niet op de Chinese wet van toepassing zijn en andersom.” Sobhani beaamt dat het erg lastig is om een geschikte Chinese distributeur of partner te vinden als Westers bedrijf. “Lokale kennis en ervaringen zijn daarom cruciaal. Je weet niet direct met wie je te maken hebt, dus je moet alles goed vastleggen anders kunnen er gemakkelijk conflicten ontstaan.” Bleeker zegt dat Locamation ook goed heeft nagetrokken met wie ze te maken hadden voordat ze de contracten ondertekenden. “Het beschermen van intellectueel eigendom is nog steeds lastig en we zijn daarom erg voorzichtig met het publiceren van informatie. We houden sommige dingen achter de hand of knippen informatie op. Informatie wordt ook verspreid over verschillende werknemers en distributeurs om onze technologie beschermen. Een andere manier is het scheiden van de hardware en software. Onze machines functioneren niet zonder de juiste software, dus dit is ook een vorm van bescherming.” Innoveren en alert blijven zijn ook nodig om beschermd en relevant te blijven in China. “Wij bieden vaak een iets oudere versie van onze producten aan en houden de nieuwsten achter de hand. Doordat we lange looptijden hebben, is er zo tijd om nieuwe technologieën te ontwikkelen en steeds een stap voor te blijven,” aldus Bleeker. Ten slotte moeten bedrijven niet vergeten dat iets opzetten in China behoorlijk veel tijd en geld kost. Bleeker had hier al ervaring mee want “in ons vakgebied hebben we altijd lange doorlooptijden, ook in Europa of Amerika. Onze technologieën moeten wel enkele tientallen jaren blijven werken, dus na de verkoop zijn er vaak nog pilots die een half jaar tot een jaar kunnen duren. Van tevoren hadden we wel gehoord dat het
sneller zou gaan in China, maar er waren veel verschillende belanghebbenden, dus dit bleek toch meer marketing dan waarheid te zijn.
”De Chinezen zijn echter erg nieuwsgierig en willen graag innoveren, dus het is het zeker waard om in China te investeren.” Yuan sluit af met vijf woorden waar iedereen die in China zakendoet zich volgens hem bewust van moet zijn: “De eerste is ‘ambtenaar’. Wat betekent het in China om ambtenaar te zijn en waarom zijn ze zo belangrijk? Als tweede is er ‘planning’. De planning van de CCP wordt via de vijfjarenplannen en jaarlijkse overzichten duidelijk en geeft inzicht in de lijn van het overheidsbeleid. Bepaalde prioriteiten zijn ook hierin te zien en Westerse bedrijven kunnen zo slim inspelen op bepaalde ontwikkelingen. Ten derde is er ‘beleid’. Er zijn regelmatig wijzigingen in wet- en regelgeving en door alert te blijven kan een bedrijf hier adequaat op reageren. Nummer vier zijn ‘relaties’. Guanxi zijn essentieel om zaken te regelen. De overheid heeft veel verschillende departementen, dus weet waar je moet zijn. Tenslotte is er ‘reputatie’, mianzi. Door je aan de regels van het systeem te houden, toon je respect aan de overheid en zijn ze ook bereid mee te werken. Dit is een erg belangrijk onderdeel van zakendoen in China.” De toekomst Sinds president Xi Jinping tijdens de nucleaire top Europa heeft bezocht, zijn de handelsrelaties weer aangehaald. Sobhani voorziet een mooie toekomst voor beide landen. “Als we niet teveel over Tibet praten, zullen de handelsrelaties in de toekomst goed blijven. China zet ook stappen om het investeringsklimaat aantrekkelijker te maken voor Westerse bedrijven. Er is bijvoorbeeld net een wijziging geweest in de trademark wet die de aanvraagtijden verkort en bedrijven in staat stelt een herziening in te dienen.” Bleeker is ook positief over de toekomst en hoopt op verdere samenwerking met de Chinezen. “De Chinese regering wil erg graag een zekere controle houden over de markt en voor de elektriciteitsmarkt kunnen onze technologieën hen daarbij helpen. Het zou bijvoorbeeld effectief zijn om de transmissie- en distributiemarkt op te splitsen in private en publieke projecten. Onze producten werken namelijk het beste als het elektriciteitsnetwerk van een stad verdeeld wordt in ‘eilanden’. Zo wordt de markt opener, maar kan de overheid wel de controle behouden. Een win-win situatie dus voor beide kanten.” Yuan is ook positief over de huidige ontwikkelingen in de Chinese politiek, vooral over het recente anticorruptie beleid van Xi Jinping. “Het is erg belangrijk dat het politieke systeem meer gebaseerd zal zijn op institutionele relaties tussen bedrijven en overheidsafdelingen, in plaats van persoonlijke relaties,” aldus Yuan. Sobhani beaamt dat de grootste uitwassen aangepakt moeten worden, “maar het is ook gewoon een andere manier van zakendoen waar we in het Westen niet zo negatief tegenaan hoeven te staan. Er zijn de laatste tijd wat grote corruptieschandalen geweest, maar dit hoeft niet aan het systeem te liggen. Elders in de wereld zijn er ook corruptieschandalen, dus het heeft ook met onze mindset te maken.” Veranderingen in China gaan razendsnel en dat zal de komende jaren zo blijven. Een oogje op de Chinese politiek houden is gelukkig veel gemakkelijker geworden via verschillende blogs of nieuwsbrieven. Met een goede voorbereiding, moet het dus geen probleem zijn om blijvende voetsporen achter te laten op Chinese bodem!
Wat CI voor u kan betekenen om uw kansen op succes te vergroten? Vanuit onze kantoren in Amsterdam en Beijing ondersteunt China Inroads innovatieve bedrijven in hun gang naar de Chinese markt. Wij representeren uw bedrijf in China en zorgen voor uw succesvolle en effectieve expansie aldaar. Wij helpen u met de opzet van een passende strategie, alsook de uitvoering daarvan. Daarom zijn wij gedurende het gehele proces – van begin tot eind – nauw betrokken bij uw activiteiten. Wat kan beginnen met een diepgaand marktonderzoek, gaat veelal verder in het vinden van betrouwbare lokale partners; het managen van deze relaties en het uit handen nemen van de dagelijkse administratieve rompslomp. Alles erop gericht u te ontzorgen. U bent van harte welkom voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek op één van onze kantoren. Maar we komen uiteraard ook graag bij u langs.
‘China is van én voor Chinezen.’ Deze filosofie vormt de basis voor de wijze waarop China Inroads bedrijven met de juiste lokale partners in contact brengt. Wij menen dat bedrijven die op basis van 100% gelijkwaardigheid zaken doen met Chinese partijen, daarbij gebruik makend van lokaal potentieel, het meest succesvol en effectief expanderen op de Chinese markt. Wij denken op pro-actieve en creatieve wijze met u mee en bieden (on)gevraagd advies over uiteenlopende zaken die vóór, tijdens én na uw gang naar de Chinese markt op uw pad komen. China Inroads gelooft in langetermijnrelaties en wij fungeren graag als uw lokale, strategische partner.
