‘Poetsplan’ Groene voorjaarsschoonmaak 21 Maart begint het voorjaar. Voor veel mensen tijd voor de voorjaarsschoonmaak. Milieu Centraal geeft in dit ‘Poetsplan’ informatie over schoonmaken en het effect daarvan op het milieu. Het voorjaar is bij uitstek het moment om het huis eens extra schoon te maken. De eerste voorjaarszon nodigt uit om ramen en deuren open te zetten en lekker te luchten, ramen te zemen, gordijnen te wassen, de keukenkastjes eens goed te schrobben om zo weer fris de zomer tegemoet te gaan. Daarbij is het heel eenvoudig om rekening te houden met het milieu en daar is ook nog aan te verdienen. Waarmee is nu de meeste milieuwinst te behalen? Wat is een goed alternatief voor chloor? Wat betekenen de nieuwe gevarensymbolen? In dit poetsplan biedt Milieu Centraal een overzicht van feiten, cijfers en adviezen over schoonmaken. Schoonmaken met oog voor het milieu blijkt prima te doen. Zo is het heel eenvoudig om niet te warm te wassen, schoonmaakmiddelen zuinig te doseren en chloorbleekmiddel te vermijden. Inhoud 1. Schoonmaakcijfers 2. Grootste milieuklappers op schoonmaakgebied 3. Schoonmaakmiddelen uit de oude doos 4. Desinfecteren versus schoonmaken 5. Wassen op lage temperaturen 6. Gevarensymbolen 7. Vloeren extra schoon houden bij kleine kinderen 8. Chloor 9. Schoonmaakdoekjes 10. koelkast ontdooien 11. Meer informatie
Voor meer informatie over het ‘Poetsplan’ van Milieu Centraal kunt u contact opnemen met Ingrid Aaldijk of Hans van Dijk via telefoonnummer: 030 - 230 50 78 / 06 8116 6214 of mail:
[email protected]. 1/7
1. Schoonmaakcijfers Aankoop schoonmaakmiddelen Per jaar koopt een Nederlander gemiddeld negen kilo aan wasmiddelen en wasverzachters, ruim vijf kilo aan andere schoonmaakmiddelen en bijna drie kilo aan afwasmiddel. In totaal ging er 278 miljoen kilo aan schoonmaakmiddelen over de toonbank, per huishouden gemiddeld 38 kilo. Met zijn allen leggen we daarvoor ruim 685 miljoen euro op de toonbank, per huishouden ruim € 90,-. Dit bedrag is onder te verdelen in: Wassen 352,8 Schoonmaken 158,2 Afwassen 120,4 Onderhouden 55,4 Kosten schoonmaakmiddelen in miljoen euro. Cijfers NVZ, 2007) Wat kost schoonmaken aan elektriciteit, gas en water? Per jaar kost schoonmaken ons per huishouden gemiddeld 19.200 liter water, 735 kWh elektriciteit en 32 m3 gas. De kosten daarvoor zijn respectievelijk circa € 25,-, € 175,- en € 20,-. In totaal komen deze kosten daarmee uit op circa € 220,- per huishouden. Elektriciteit In Nederlandse huishoudens wordt 21% van onze elektriciteit verbruikt voor schoonmaken en reinigen. Dit komt neer bij een gemiddeld huishouden op bijna € 175,- per jaar. Denk hierbij aan de wasdroger, vaatwasser, wasmachine en de stofzuiger. Gas Huishoudens gebruiken gemiddeld 23% van hun gasverbruik voor warm water. Het meeste warm water wordt in een huishouden gebruikt voor de douche en het bad. Een klein percentage wordt gebruikt voor het verwarmen van water voor de handafwas of het maken van een sopje om mee schoon te maken. De kosten hiervoor worden geschat op € 20,-. Water Ongeveer 18% van ons watergebruik gaat naar diverse schoonmaakactiviteiten, met name wassen en afwassen. De kosten daarvoor zijn ongeveer € 25,-. 2. Grootste milieuklappers op schoonmaakgebied Hieronder wordt aangegeven op welke manier de consument het beste het milieu kan sparen bij het schoonmaken in huis. De volgorde is verrassend: 1. Gebruik niet onnodig veel warm water. De meeste milieuwinst is te behalen door niet onnodig veel warm water te gebruiken. Het kost namelijk energie om het water op te warmen. Minder gas of stroom voor warm water scheelt euro’s. 2. Kies de juiste dosering Goed letten op de dosering van was- en reinigingsmiddel zorgt ervoor dat er niet onnodig veel stoffen in het riool verdwijnen en het oppervlaktewater belasten. Bovendien zorgt juist doseren ervoor dat er niet onnodig veel grondstoffen worden gebruikt. Ook hier scheelt het u in de portemonnee! 3. Kies compacte/geconcentreerde producten Compacte (was)middelen zijn beter voor het milieu, omdat er minder chemicaliën worden gebruikt en er minder verpakking nodig is. Bij gebruik van compacte producten moet wel extra goed worden gelet op de dosering; juist bij compacte middelen zijn mensen al snel geneigd om te veel te doseren. 4. Vermijd chloor, toiletblokjes en desinfectiemiddelen Vermijd producten met chloorbleekmiddel; dit is slecht voor het milieu en kan schadelijk zijn voor uw gezondheid. Kies liever een product met zuurstofbleekmiddel. (Lees meer over chloor onder het kopje 8.) Sommige producten kunnen beter helemaal niet worden gebruikt omdat ze niet nodig zijn en mogelijk milieubelastende stoffen bevatten. Het betreft producten met vluchtige organische stoffen (VOS) in bijvoorbeeld glasreinigers, luchtverfrissers en bepaalde onderhoudsmiddelen. Toiletblokjes en desinfectiemiddelen zijn niet nodig en mogelijk milieubelastend. Toiletblokjes reinigen nauwelijks, maar verspreiden wel een aangename geur; de milieurisico’s van de geurstoffen zijn niet duidelijk. 2/7
Desinfectiemiddelen zijn normaal gesproken in huis niet nodig. Een goede huishoudelijke en persoonlijke hygiëne zijn voldoende om schadelijke bacteriën in toom te houden. 5. Alleen op het riool lozen Zorg dat was- en reinigingsmiddelen niet zomaar ergens in het water terechtkomen. De wasactieve stoffen, die in veel was- en reinigingsmiddelen voorkomen, zijn namelijk giftig voor waterorganismen. Als deze in het riool terechtkomen (via de gootsteen, de afvoer van de (vaat)wasmachine of via het toilet) worden deze stoffen in de rioolwaterzuivering grotendeels uit het afvalwater verwijderd. Gooi schoonmaakmiddelen liever niet in de goot op straat, want niet in alle gemeenten wordt het water dat in het afvoerputje op straat terechtkomt nog gezuiverd in een rioolwaterzuivering. 6. Navulverpakkingen gebruiken Dit beperkt de hoeveelheid verpakkingsafval. 7. Europees Ecolabel Het Europees Ecolabel is een milieukeurmerk dat is ontwikkeld voor allerlei consumentenproducten, waaronder ook schoonmaakmiddelen. Van een was- of reinigingsmiddel met Ecolabel staat vast dat het tot de minst milieubelastende producten in die categorie behoort. Het label ziet eruit als een bloemetje.
3. Schoonmaakmiddelen uit de oude doos Milieubelasting van schoonmaakmiddelen verminderd De milieubelasting van veel schoonmaakmiddelen is sinds de jaren zeventig sterk afgenomen. Dat komt doordat het afvalwater van huishoudens beter wordt gezuiverd, maar ook doordat was- en reinigingsmiddelen minder milieubelastende stoffen zijn gaan bevatten. Fosfaten worden bijvoorbeeld nauwelijks meer gebruikt. Bovendien worden wasmiddelen steeds compacter, waardoor minder chemicaliën worden verbruikt. Door de toevoeging van bijvoorbeeld enzymen en bleekmiddelactivatoren in wasmiddelen kan de was bij een steeds lagere temperatuur worden gedaan, en dat scheelt veel energie. Een paar producten uit grootmoeders tijd waren echter zo slecht nog niet, ze kunnen ook vandaag de dag nog prima gebruikt worden en zijn een milieuvriendelijke keuze. Schoonmaakazijn Gebruik azijnzuur voor het verwijderen van kalk. Azijnzuur is een milieuvriendelijk alternatief voor sanitairreinigers of toiletreinigers. Ook helpt schoonmaakazijn bij het zemen van de ramen: dit gaat het handigst met twee emmers water: in de één een scheutje afwasmiddel om de ramen schoon te krijgen, in de andere emmer een scheutje azijn om na te zemen voor een streepvrij resultaat. Veel milieuvriendelijker dan de speciale glasreinigers en spiritus. Die bevatten oplosmiddel en dat draagt bij aan luchtvervuiling. Groene zeep Groene zeep is een prima allesreiniger; het lost vet op en reinigt prima op een breed scala aan oppervlakken. Groene zeep is echter minder geschikt in gebieden met hard water. Zeep werkt namelijk niet meer als er veel kalk in het water zit. De VEWIN geeft een overzicht van de waterhardheid in Nederland (www.vewin.nl). Bij hardnekkig vuil is een schuurmiddel praktischer. Het bevat fijngemalen kalksteen dat zorgt voor de schurende werking. De verschillen in milieubelasting tussen groene zeep en allesreiniger zijn overigens de laatste jaren heel klein geworden. Soda Soda kan vettig vuil verwijderen. Het heeft bovendien een wateronthardende werking. Soda wordt toegepast in wasmiddelen en vaatwasmachinemiddelen, en is niet milieubelastend. Soda kan bij uitstek gebruikt worden voor het verwijderen van hardnekkig vuil door het te laten weken in sodawater, denk bijvoorbeeld aan aangekoekte etensresten in een pan. 3/7
4. Desinfecteren versus schoonmaken Desinfectiemiddelen normaal gesproken niet nodig Vuil vormt een voedingsbodem voor micro-organismen, vooral in het toilet, de badkamer en de keuken. Vaatdoekjes zitten bijvoorbeeld vaak vol met bacteriën. Toch is het normaal gesproken niet nodig om in huis regelmatig desinfectiemiddelen te gebruiken, ook niet in de keuken. Er is namelijk geen bewijs dat hierdoor minder ziektes optreden. Hetzelfde geldt voor de zogenaamde ‘hygiënische reinigers’. Desinfectie- en bleekmiddelen reinigen en ontvetten nauwelijks en ontkalken helemaal niet. Ze werken ook niet tegen alle micro-organismen: sommige virussen zijn ongevoelig voor veel desinfectiemiddelen. Ondeskundig gebruik van desinfectiemiddelen (bijvoorbeeld te weinig gebruiken of te kort laten inwerken) kan juist risico’s met zich meebrengen, omdat het schijnveiligheid creëert. Wat wel helpt om infectiegevaar te beperken is een goede huishoudelijke en persoonlijke hygiëne. Als regelmatig en goed wordt schoongemaakt, zullen schadelijke bacteriën zich namelijk minder ophopen. Wanneer wél desinfecteren? Desinfecteren is wél nuttig als iemand in huis een besmettelijke ziekte heeft. Óf desinfecteren in een bepaalde situatie noodzakelijk is, wat er dan precies gedesinfecteerd moet worden en met welk middel, kan het beste met de huisarts of de GGD worden besproken. Reguliere schoonmaakmiddelen zonder desinfecterende werking zijn voldoende om micro-organismen van handen en oppervlakken te verwijderen, simpelweg door de ’fysieke’ actie. Wel is van belang dat goed wordt nagespoeld met water, zodat de micro-organismen ook echt worden verwijderd. Als niet goed wordt nagespoeld met water kunnen bacteriën juist verder worden verspreid over oppervlakken. Het oppervlak dat is “gereinigd”, is dan viezer na het reinigen dan daarvoor. 5. Wassen op lage temperaturen Lage temperatuur Door de was te doen bij een zo laag mogelijke temperatuur kan veel energie worden bespaard. Energieverbruik voor het verwarmen van water in de wasmachine is namelijk één van de belangrijkste manieren waarop het milieu wordt belast bij het doen van de was. De meeste was is slechts licht vervuild en kan op lage temperatuur gewassen worden. Alle wasmiddelen werken goed bij 40 °C en vaak ook bij 30 °C voor normaal vervuild wasgoed. Koudwasmiddelen werken zelfs op nog lagere temperaturen. Bacteriën gaan dan weliswaar niet dood door de temperatuur, maar worden voor het grootste gedeelte wel weggespoeld met het water. Ook het drogen en strijken van de was vermindert het aantal bacteriën. Een wasje draaien op 90 graden is bijna acht keer zo duur als een wasje op 15 graden. Een was draaien op 60 graden kost twee keer zoveel als een was op 40 graden. Kosten voor elektriciteit per wasbeurt*
Wastemperatuur 15 graden
€ 0,05
30 graden
€ 0,08
40 graden
€ 0,12
60 graden
€ 0,23
90 graden
€ 0,38
* De tabel geldt voor 5 kg katoenwas in een gemiddelde wasmachine met 5 kg belading, en energielabel A. Er zijn een paar uitzonderingen op het wassen op lage temperaturen: zwaar vervuild wasgoed dient wel op 60 graden gewassen te worden, waaronder vaatdoekjes die gebruikt zijn in de keuken, omdat daarin eventueel ziekmakende bacteriën kunnen voorkomen als gevolg van bereiding van rauw voedsel; ook microvezeldoekjes moeten op 60 graden worden gewassen. 4/7
-
mensen met een darminfectie of met een allergie voor huisstofmijt kunnen hun wasgoed ook beter op 60 graden wassen. Ook bij het strijken worden bacteriën gedood. Bij alle andere ziekten en aandoeningen zouden mensen aan hun huisarts kunnen vragen of het nodig is hun wasgoed te wassen op hoge temperaturen. Wanneer iemand in huis griep heeft, heeft het geen zin om de was bij 60 °C of meer te doen, want griep wordt overgedragen door druppels door de lucht en niet via doekjes of kleding.
Volle trommel Draai pas een was als de machine beladen is naar de volledige capaciteit. Een derde van de huishoudens wast op zestig procent van de beladingscapaciteit. Die huishoudens draaien meer wasjes dan eigenlijk nodig is. Wassen met een volle trommel scheelt dan gemiddeld 40 procent aan elektriciteitskosten voor de wasmachine. Hang de was bij droog weer buiten Hang, als het weer het toelaat, de was buiten aan de lijn. Drogen in huis kan het beste in een goed geventileerde en onverwarmde ruimte. Ongeveer 63% van de huishoudens heeft een wasdroger, en deze wordt gemiddeld 155 keer per jaar gebruikt. Een gemiddelde droogbeurt kost € 0,60. Wanneer deze huishoudens in de helft van deze gevallen hun was niet in de droger stoppen maar aan de lijn hangen kan dat ongeveer 45 euro per jaar opleveren aan besparing op de energierekening. 6. Gevarensymbolen Op de verpakking van schoonmaakmiddelen kunnen gevarensymbolen staan. Er geldt op dit moment een overgangsperiode tussen oude en nieuwe gevarensymbolen. Het oude systeem, met de oude symbolen, mag nog worden gebruikt tot 1 juni 2015. Maar de nieuwe symbolen mogen sinds begin 2009 ook worden gebruikt. In de tussenperiode kan de consument dus zowel met de oude als de nieuwe symbolen worden geconfronteerd. Het nieuwe symbool bestaat uit een zwarte afbeelding op een witte achtergrond met een rode rand eromheen. Bij de nieuwe symbolen komt ook tekst te staan: - Een signaalwoord, namelijk “waarschuwing” of “gevaar”. - Een tekst die het gevaar aanduidt. Bijvoorbeeld: “houder onder druk”, of “veroorzaakt huidirritatie”, of “giftig voor in het water levende organismen”. - Een tekst die aangeeft welke voorzorgsmaatregelen je moet nemen. Bijvoorbeeld “buiten bereik van kinderen bewaren”, “alleen buiten of in een goed geventileerde ruimte gebruiken” of “voorkom lozing in het milieu”. Voor een overzicht van de nieuwe gevarensymbolen kunt u terecht bij de voedsel en waren autoriteit. Kijk op www.vwa.nl bij productveiligheid -> wonen en leven -> huishoudchemicaliën -> nieuwe etiketten -> het etiket 7. Vloeren extra schoon houden bij kleine kinderen Zuigen en dweilen Kleine kinderen die veel op de grond zitten, kruipen en spelen zijn vatbaarder voor bacteriën, huisstofmijt of giftige stoffen uit bijvoorbeeld de vloerbedekking. Houd daarom vloeren extra goed schoon: zuig meerdere keren per week uw vloer en/of vloerbedekking en dweil indien mogelijk na met zeep of allesreiniger. Intensieve reiniging van tapijt Voor het regelmatig schoonmaken van tapijt is stofzuigen voldoende. Zo nu en dan moet men echter het gehele tapijt intensiever reinigen of moeten vlekken uit het tapijt worden verwijderd. Hiervoor zijn tapijtreinigers voor een reinigingsmachine, tapijtvloeistoffen en tapijtpoeders te koop. Verder zijn er nog de tapijtspuitbus en de pistoolverstuiver, die speciaal zijn bedoeld voor het verwijderen van vlekken. Vloerreinigers Vloerreinigers reinigen niet alleen, maar laten ook een waslaag achter op de vloer, waarmee krasjes in bijvoorbeeld de parketlak of vinyl voorkomen kunnen worden. Ook zorgt dit beschermende laagje ervoor dat vocht en vuil niet in het materiaal kunnen dringen en de vloer mooi glanst. De producten worden meestal gewoon met een emmer met sop op de vloer aangebracht.
5/7
Kies bij tapijt- en vloerreinigers voor een product met zo weinig mogelijk oplosmiddel. Oplosmiddelen dragen namelijk, net als drijfgassen in spuitbussen, bij aan luchtvervuiling door smogvorming. 8. Chloor Alternatief voor chloor: zuurstofbleekmiddel Chloorbleekmiddel is belastend voor het milieu omdat de productie ervan veel energie kost en er gevaarlijk afval bij ontstaat. Een goed alternatief voor chloor is een zuurstofbleekmiddel, deze is veel minder milieubelastend. Schoonmaakmiddelen mengen met chloor: levensgevaarlijk Chloorbleekmiddelen mogen nooit in combinatie worden gebruikt met andere schoonmaakmiddelen vanwege de kans op het ontstaan van de gevaarlijke stoffen chloorgas of chlooramines. Door het mengen van chloorbleekmiddel met een zuur product kan zich chloorgas vormen, dat zeer giftig is en uiteindelijk zelfs tot verstikking kan leiden. Dit gevaar kan zich bijvoorbeeld voordoen als toiletreinigers worden gemengd worden met chloorbleekmiddelen. Gebruik ook nooit chloorbleekmiddel in een toiletpot waar een WC-blokje in hangt. Verder kunnen bij het mengen van een chloorbleekmiddel met ammonia of amine chlooramines gevormd worden, die irritaties aan ogen en luchtwegen kunnen veroorzaken. Het is beter geen chloor in de toiletpot te laten staan of, als er chloor in staat, in ieder geval voor gebruik het toilet door te trekken. Amines komen namelijk ook voor in urine, zodat ook bij het mengen chloorbleekmiddel met urine deze chlooramines kunnen worden gevormd. Maar ook sommige schuurmiddelen bevatten chloorbleekmiddel. Het is daarom veiliger om schuurmiddelen zonder chloorbleekmiddel te gebruiken. 9. Schoonmaakdoekjes Kant-en-klare vochtige doekjes Kant-en-klare vochtige doekjes leveren meer afval op dan schoonmaakdoekjes. Maar deze schoonmaakdoekjes moet u vaak warm wassen, en dat kost energie. Daarom is niet te zeggen welk van de twee het milieuvriendelijkst is. Vochtige schoonmaakdoekjes mogen na gebruik niet door het toilet gespoeld, maar moeten in de vuilnisbak. Als ze in het riool terechtkomen zorgen ze namelijk voor grote problemen in het riool en de waterzuivering. Microvezeldoekjes Microvezeldoekjes bestaan uit synthetisch materiaal dat goed in staat is vuil aan te trekken, op te nemen en vast te houden. Bacteriën blijken zelfs beter te worden verwijderd met microvezeldoekjes dan met ‘gewone’ doekjes en een sopje. Microvezeldoekjes zijn geschikt voor het reinigen van het interieur, het sanitair en de vloer. Het doekje kan klamvochtig worden gebruikt (niet te nat), door het even onder de (koude) kraan te houden. Onderdompelen in een emmer en uitwringen is niet nodig. In tegenstelling tot ‘gewone’ doekjes heeft tussentijds uitspoelen van microvezeldoekje geen zin want het vuil zit zo sterk aangehecht dat het niet meer uit het doekje vrijkomt. Door de sterke hechting van vuil aan microvezeldoekjes is het bij gewone vervuiling ook niet nodig schoonmaakmiddel te gebruiken. Microvezeldoekjes kunnen ook droog gebruikt worden voor de opname van stof. Door het wrijven over een oppervlak ontstaat statische elektriciteit en trekken de vezels stofdeeltjes en bacteriën naar zich toe. Microvezeldoekjes kunnen niet worden schoongemaakt door uitspoelen, maar alleen door ze te wassen in de wasmachine, op een hoge temperatuur (tenminste 60 °C), omdat er meer bacteriën in blijven zitten dan in een gewoon vaatdoekje. Schuursponsjes Gebruikt u een schuursponsje, dan is schuurmiddel vaak niet nodig. Gebruikt u dat toch graag, dan is een schuurmiddel zonder chloorbleekmiddel de beste keuze voor het milieu. 10. ontdooien van de koelkast Ontdooi het vriesgedeelte van de koelkast of de vriezer regelmatig. Een ijslaag zorgt voor een vermindering van het vriesvermogen en een hoger energieverbruik.
6/7
11. Meer informatie -
Milieu Centraal, http://www.milieucentraal.nl/Schoonmaken Consumentenbond, www.consumentenbond.nl Geeft het boekje 'Vlekken!' uit met tips over het verwijderen van vlekken. De Nederlandse Vereniging van Zeepfabrikanten geeft antwoord op vragen over wasproblemen: www.nvz.nl. Stichting Keurmerk Huidfonds beoordeelt producten op mogelijke allergische reacties: , www.keurmerkhuidfonds.nl. Voor informatie over wetten en regels rond schoonmaakmiddelen kunt u terecht bij de Voedsel en Warenautoriteit (VWA): www.vwa.nl.
Milieu Centraal Milieu Centraal is de onafhankelijke voorlichtingsorganisatie die consumenten informeert en adviseert over milieu en energie. De informatie is wetenschappelijk getoetst en direct toepasbaar in het dagelijks leven. De onderwerpen variëren van spaarlampen tot zonnepanelen. Voor het overnemen van de teksten en adviezen van Milieu Centraal gelden de volgende copyrights regels: − Bij overname van kleine stukjes (tot 250 woorden) graag de vermelding 'Bron: www.milieucentraal.nl' − Bij overname van een iets groter stukje (tussen de 250 en 500 woorden) graag vermelden: 'Bron: Milieu Centraal. Milieu Centraal informeert consumenten over energie- en milieu in het dagelijks leven. Zie: www.milieucentraal.nl’ − Bij het overnemen van uitgebreide informatie (meer dan 500 woorden) graag vooraf contact opnemen. U kunt bij het overnemen van informatie gebruik maken van een logo van Milieu Centraal. De bestanden vindt u in de Perskamer op www.milieucentraal.nl.
7/7
