WWW.ZORGVISIE.NL/FINANCIEN
specIAL FInAncIËn
jaargang 39 juni 2009
6A
Pluspakketten: Geld maakt het verschil
1035273_ZV6A.indd 1
14-05-09 10:07
Analyse
Pluspakketten voor extra zorg en aandacht
Bijbetalen voor de douche Een nieuw verschijnsel doet zijn intrede in de langdurige zorg: bijbetalen voor extra verzorging. Hoewel veel zorgverleners bedenkingen hebben bij het pluspakket, lijkt de ontwikkeling niet te stuiten. Krista Kroon
I
een krappe vorm van zorg kunnen bieden.” de directeur aan. Amaris Theodotion heeft n zorginstellingen zit iedereen in hetSchraal, noemt directeur Rachel Mak van het nu al bewoners die gezelschap inhuren via zelfde schuitje. Rijk of arm: alle beLarense woonzorgcentrum Amaris Theodoparticuliere bureaus, voor zo’n twintig euro woners zijn ziek of gehandicapt, altion de zorgzwaartepakketten. “Het blijkt per uur. Wel nieuw is dat de organisatie deze len krijgen dezelfde zorg. Zo was het dat wij mensen veel meer bieden dan veraanvulling in de toekomst zelf wil gaan lealthans voordat de zorgzwaartebeplicht is volgens het zzp, vooral in de dagbeveren. kostiging dit jaar haar intrede deed. In het steding. Nu wij moeten kijken wat individukielzog van de nieuwe AWBZ-bekostiging ele cliënten mogen krijgen, zullen mensen maken ‘pluspakketten’ hun entree: extra Een schoon lijf met een lager zzp erop achteruitgaan.” zorg en diensten die bewoners tegen beDe cruciale vraag is natuurlijk: wat is het bataling kunnen afnemen. sispakket en wat is extra? Zorgaanbieders Pluspakketten ontstaan doordat de nieuwe kunnen niet zomaar van alles tot pluspakChique diners financiering de zorgvraag van cliënten als ket bombarderen, waarschuwt Beeker. “Er Die schraalheid brengt zorgaanbieders op uitgangspunt neemt. Kregen instellingen zijn grenzen aan wat je kunt doen. Iets is bijhet idee om cliënten toch iets extra’s te bievroeger voor alle bewoners evenveel geld, voorbeeld pas ‘plus’ als je boven het maxiden, maar dan tegen particuliere betaling. nu ontvangen ze male aantal uren uit het zzp zit, ook al is het Van wasservice, meer naarmate tarief te laag om dat maximale aantal uren extra schoonmaak ‘Het is nu transparant dat een cliënt zichzelf te financieren.” of groepsactiviteiwe maar een krappe vorm minder kan redDat is ook de belangrijkste bedenking van ten tot wandelen den. Maar de zorgde Nederlandse Patiënten en Consumenten of extra douche van zorg kunnen bieden’ zwaartepakketten Federatie bij de pluspakketten. Deze moebeurten. Maar (zzp’s) tonen niet alleen verschillen in zorgten geen bijverdienste worden voor organiliefst 250 ActiZ-leden bezochten bijeenkomvraag, ze maken ook zichtbaar waar cliënten saties die karige zorg leveren, zegt manager sten van de brancheorganisatie over het inrecht op hebben vanuit de AWBZ en waarJan Coolen. “Als je vijftigduizend euro hebt richten van pluspakketten. op niet. Een zzp omvat een aantal uren en voor een cliënt, realiseert de ene zorgaanEen van de deelnemers was Amaris Theodoals de instelling die levert, voldoet ze aan bieder 21 uur zorg van redelijke kwaliteit en tion. “Wij willen niet alleen datgene bieden haar verplichtingen. Het is dus duidelijk gede ander maar vijftien uur met minder mediwat nodig is, maar een aansprekend woonworden wat zorgaanbieders moeten levecatie en minder dagbesteding. Als de eerste en leefklimaat creëren waarin mensen iets ren voor het geld dat ze krijgen. “In het verzegt: ‘U kunt bijbetalen voor linnenservice of te kiezen hebben”, zegt Mak. Daarom heeft leden had je aan de ene kant een budget, en om vaker naar buiten te gaan’, dan kan dat. Amaris Theodotion in samenspraak met de aan de andere kant een zorgaanspraak die Maar als de tweede geld vraagt voor alles bewoners nieuwe activiteiten in clubverzo breed was dat je geen grens kon trekken”, wat ze boven dat miband opgezet, zoals zegt Constance Beeker van ActiZ, de brannimum leveren, zijn schilder-, film-, kook‘Ik denk dat wij heel cheorganisatie voor verpleeg- en verzorze verkeerd bezig.” en praatgroepen. Er veel dingen bieden die gingshuizen. “Nu kun je ook aan de cliënt inVanuit de AWBZ zijn chique diners in niet in de zzp’s zitten’ zichtelijk maken: wat valt met dit geld wel moet in elk geval de het restaurant, onder en niet te financieren?” basiszorg worden de naam ‘Avondje uit En dat valt tegen, constateren betrokkenen. geboden, stelt Coolen: “Een schoon lijf, mein eigen huis’. Ook is een dienstencentrum De oorspronkelijk berekende tarieven voor dicatie, verpleging.” Het veld moet volgens in oprichting waar bewoners terechtkunnen de zzp’s zijn verlaagd zodat ze passen binhem de state of the art definiëren: wat kan voor klusjes of bijvoorbeeld vragen over vanen het huidige AWBZ-budget. Beeker: “Ineen zorgorganisatie redelijkerwijs bieden kantiemogelijkheden. De zorgorganisatie stellingen zien: help, wat krijgen we eigenvanuit de AWBZ en is dat voldoende? “Als biedt dan zelf een oplossing of bemiddelt. lijk weinig. Het is nu transparant dat we maar dan blijkt dat overal een schraaltemodel Helemaal nieuw is bijbetalen niet, tekent
6
1035273_ZV6A.indd 6
nummer 6A / juni 2009
www.zorgvisie.nl/financien
14-05-09 10:07
Vanaf kwart voor zeven worden de bewoners van woonzorgcentrum Amaris Theodotion opgehaald om gezamenlijk een film te kijken.
heerst, dat bewoners geen schoon lijf hebben, dan moeten we de AWBZ opplussen. Gaat het om luxevarianten, dan is het wat anders.”
Het butlermodel
Foto’s: Reed/Ton Kastermans
De discussie over basis versus luxe woedt nog volop binnen Vitalis WoonZorggroep in Eindhoven. “Ik denk dat wij heel veel dingen bieden die niet in de zzp’s zitten”, zegt de in januari aangetreden bestuurder Pink van Veen. Zo hebben sommige locaties in het verleden veel geïnvesteerd in kunst en cultuur, zoals toneelvoorstellingen en exposities. “Je kunt je afvragen of dat basiszorg is, maar we bieden het wel. Moeten mensen er nu opeens voor gaan betalen? Nog zoiets: de receptie van een verzorgingshuis. Behoort die tot de basiszorg of is het een verstopte meerservice?” Omring in Hoorn is al een heel eind met de definiëring van basiszorg. De organisatie heeft de zorgplannen van 1100 bewoners met hen vertaald in cliëntagenda’s: zoveel minuten wassen per dag, zoveel minuten dagbesteding per week. Daaruit is een voorlopig aantal standaardarrangementen gekomen waarin mensen kunnen schuiven. www.zorgvisie.nl/financien
1035273_ZV6A.indd 7
boerderijbezoek; of een arrangement ‘lichaEen van de standaarden kan bijvoorbeeld melijke zorg plus’, met zaken als frequenter vijf keer per week basisverzorging en twee douchen, haren krullen en nagels lakken. keer per week douchen omvatten, en vijf Daarnaast zouden mensen extra begeleikeer per week dagbesteding. Wie vaker wil ding kunnen inkopen, bijvoorbeeld iemand douchen, kan dan kiezen voor minder dagdie voorleest of hen escorteert bij ziekenbesteding, maar in de toekomst ook voor huisbezoek. Uitgebreider marktonderzoek bijbetalen, zegt Annemarie de Hart. moet uitwijzen wat de Omring-bewoners De Hart is adviseur bij een projectgroep die het liefst willen. binnen Omring nadenkt over pluszorg. Er Dit alles past in een andere kijk op de zorg, zijn al vele plannen, maar de cliëntenraad zegt De Hart. “De en het managevisie was: wij kunmentteam moe‘Het is lastig om geld te nen helpen, wij ten zich daar nog vragen voor dingen die je zorgen wel voor over buigen. Op het liefst zelf zou bieden’ u. Je kunt ook zegdit moment gaat gen: u weet zelf het bijkopen eenwat goed voor u is en u kunt nog een aantal voudig starten volgens wat De Hart het dingen, dus houd u alstublieft de regie. In “butlermodel” noemt: “‘U vraagt, wij kijken plaats van een warme deken uit te spreiden wat we kunnen doen.’” De manager van de over mensen, laat je hen meer zelf bepalen.” afdeling kan kijken of er ruimte is in de roosters. Op één locatie is voor meerdere cliënten een flexibele kracht ingehuurd. Informele zorg Voor later dit jaar denkt De Hart aan kantPluspakketten lijken vooral een thema in en-klare pluspakketten. Uit gesprekken de ouderenzorg. GGZ Nederland en Verenimet enkele cliënten zijn diverse ideeën geging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) komen. Zoals een verwen-snoezelarranmelden dat het bij hun achterban niet leeft. gement voor demente bewoners en een De ggz heeft nog geen zorgzwaartebekosbuitenarrangement voor wandelingen en tiging. Maar ook als die er eenmaal is, ver-
»
nummer 6A / juni 2009
7
14-05-09 10:07
Analyse
Bijbetalen voor de douche
netwerk, zoals familieleden of vrijwilligers, wacht plaatsvervangend directeur Goof van kan betekenen bij wandelen en boodGemert van GGZ Nederland niet direct plusschappen doen. Als een cliënt niet kan of pakketten. Hij wijst erop dat de behandeling wil betalen voor de was, kunnen we dat van psychiatrische patiënten het eerste jaar netwerk inschakelen of hem misschien onwordt betaald vanuit de Zorgverzekeringsdersteunen om het zelf te leren. Maar daarwet, niet vanuit de AWBZ. “De focus in de naast bieden we de mogelijkheid om extra ggz ligt op de Zorgverzekeringswet als het diensten in te kopen. Dat vergroot de keugaat om onderscheidend vermogen. Dáár zevrijheid.” bind je cliënten aan je.” Ook VGN-leden hoor je niet over pluspakketten, meldt woordvoerder Erma van LaTweedeling moen. Misschien komt dat doordat veel geDat cliënten extra zorg kunnen kopen, is handicapten nauwelijks geld hebben, denkt ontegenzeglijk een nieuwe keuzemogezij. En doordat cliënten vaak in groepen verlijkheid. De keerzijde van die keuzevrijheid blijven. “Dan zou het een beetje raar zijn als is de tweedeling die ontstaat tussen degeeen persoon in de groep extra zorg krijgt.” nen die wel en niet kunnen betalen voor Maar dat de gehandicaptenzorg niet praat pluspakketten. Dat schuurt bij veel zorgover pluspakketten, kan een kwestie zijn verleners – misschien zelfs nog meer dan van naamgeving. Gehandicaptenzorgorgabij de cliënten. “Eigenlijk is het zo dat de nisatie Prisma bewoners onze vermeldt in een plannen niet ‘Moeten we vooraf met zijn gedetailleerde opzienbarend allen bepalen dat mensen na vinden, maar brochure wat hun tachtigste gelijk zijn?’ cliënten krijgen de medewervanuit de AWBZ, kers wel”, verwat ze zelf moeten betalen én hoeveel dat telt Mak. “Het is lastig om geld te vragen kost. Alleen heten dit volgens communicavoor dingen die je het liefst zelf zou bietiemanager Esther Vaarties geen pluspakden.” Ze benadrukt dat Amaris Theodotiketten. “Het gaat om extra dingen zoals on de bijdragen voor cliënten zo laag moreiskosten, hulp bij de was of bij de adminigelijk houdt: twee euro voor de filmgroep, stratie, die we voorheen deden terwijl het eivijftien voor de luxediners. “We rekenen genlijk niet hoefde. Dat is niet meer haalbaar de reële kosten. Ik zou niet willen dat we doordat ons budget daalt vanwege de zorgals zorginstelling winst gaan maken en zwaartebekostiging.” uitkeren.” In de brochure Daar kunt u op rekenen is te Ook Van Veen staat niet zonder meer te lezen dat de cliënt vanuit de AWBZ begeleijuichen bij de privé-pakketten. “Het is nading krijgt voor een bezoek aan de huisarts, tuurlijk een solidariteitskwestie: koopt demaar niet aan de kapper. De zorgorganisatie gene met veel geld meer service in dan een begeleidt cliënten tijdens vakanties, maar ander? Het is een maatschappelijke ontwikals dat meer tijd kost dan het zzp omvat, bekeling dat we meer verschil mogen maken. talen de vakantiegangers bij. Een assistentMaar als ik kijk naar de zorg in de VS, toch begeleider B kost per uur 31 euro, een senivaak ons voorland, denk ik wel: zo willen we or-begeleider 43 euro. het echt niet.” Prisma blijft zich verantwoordelijk voelen AWBZ-gefinancierde zorg moet voor iedervoor de extra’s, zegt Vaarties: niet om ze te een goed en gelijk blijven, zegt Constanleveren, wel om ze te regelen. “In plaats van ce Beeker van ActiZ. Maar als de klant daar‘zorgen voor’ komt ‘zorgen dat’. Het is niet zo naast wil bijbetalen, wie is de zorgaanbieder van: ‘De begeleiding vanuit de AWBZ is bedan om te zeggen dat het niet mag? “Moeperkt, dus zitten cliënten de hele dag binten we vooraf met zijn allen bepalen dat nen.’ Dingen als boodschappen doen zitten mensen na hun tachtigste gelijk zijn, terwijl niet in het zzp, maar zijn wel belangrijk.” de een zijn hele leven in een villa heeft gePrisma is er volgens Vaarties niet op uit cliwoond en de ander in een appartement?” ënten te laten betalen. De hoop is gevestigd De NPCF is niet principieel tegen de ongeop informele zorg. “We kijken wat iemands lijkheid die pluspakketten met zich mee8
1035273_ZV6A.indd 8
nummer 6A / juni 2009
Voor de film betalen de bewoners van Amaris Theodotion twee euro
brengen. De zorg kent allang verschillen, zegt Coolen. Niet alleen onder thuiswonende cliënten, die vrij zijn om de gewenste hulp in te huren, maar ook binnen instellingen. “Verschillen zitten nu in het feit dat de ene instelling veel creatiever is dan de andere en daardoor meer kan bieden. En de ene oudere krijgt vaak kinderen op bezoek, terwijl de andere altijd alleen zit.” Het wordt wel “extra ingewikkeld” als ouderen met meer inkomen meer zorg kunnen inkopen, vindt hij. Daarom zouden instellingen tegenover particuliere inkoop ook andere modellen moeten zetten: reisjes met De Zonnebloem, uitstapjes van ouderenbonden, activiteiten met vrijwilligers.
Hellend vlak Verschillende geïnterviewden memoreren www.zorgvisie.nl/financien
14-05-09 10:07
heodotion twee euro.
Ik zie eerder het hellende vlak dat zorgaanook dat veel zorginstellingen al langer exbieders die hun zaken niet op orde hebben, traatjes bieden waar bewoners voor betade rekening privaat bij cliënten gaan leglen, zoals een kapper in het zorgcentrum. gen. Dat moeten we niet accepteren.” Toch markeren particuliere bijdragen voor Ook Vitalis-bestuurder Van Veen verwacht zaken als wandelen of extra douchebeurdat de AWBZ overeind blijft als basisvoorten een breuk met het verleden. De vraag is ziening. “Je moet het goed regelen voor de of de zorg hiermee op een hellend vlak bemensen die het landt. Als menkwetsbaarst zijn, sen vandaag ‘Je moet het goed regelen die veel zorg moeten bijbetavoor de mensen die het nodig hebben len om extra te kwetsbaarst zijn’ en geen beroep douchen, waarkunnen doen om morgen dan op mantelzorg. Die groep moet je altijd niet voor de dagelijkse wasbeurt? Coolen is voor ogen houden. Maar je moet óók kijdaar niet bang voor. “Ik ga ervan uit dat we ken wat je voor welgestelde ouderen kunt verzekerde langdurige zorg in stand zullen doen. Dat kan heel goed allebei. Het is tyhouden. Wonen zal uit het pakket gaan, de pisch Nederlands om te zeggen: je doet het service zal misschien wat minder worden, een of het ander.” maar over de basiszorg ben ik niet ongerust. www.zorgvisie.nl/financien
1035273_ZV6A.indd 9
De langdurige zorg verkeert volgens Van Veen in een overgangsfase. “Op termijn zal helder zijn dat de AWBZ een basispakket is. Maar op dit moment hebben mensen jaren premie betaald voor wat ze beleefden als een all-inclusivepakket. Dat maakt het lastig om de boodschap te brengen: dit is wat we kunnen bieden, als u meer wilt, moet u bijbetalen.” Opvallend afwezig in de discussie zijn de beleidsmakers. Met de opmars van de pluspakketten leidt de zorgzwaartebekostiging tenslotte tot meer onderscheid binnen de instellingsmuren dan voorzien. “Wij vinden dat dit een maatschappelijke discussie is die eigenlijk in de politiek gevoerd moet worden”, zegt Beeker van ActiZ. “Maar VWS gaat die discussie niet graag aan.”
•
nummer 6A / juni 2009
9
14-05-09 10:07
