Pluimvee relatiedag Darmproblemen bij leghennen in de praktijk Pim Eshuis, pluimveedierenarts DAMB, Dierenartsen Midden Brabant in Diessen
Introductie Pim Eshuis, sinds 1981 werkzaam in Diessen DAMB is een grote dierenartsenpraktijk met 20 gespecialiseerd werkende dierenartsen • • • •
Team pluimveedierenartsen Lid van de CAPE-groep Eigen laboratorium Klantenkring (waaronder 26 grote legpluimveebedrijven)
Kijk voor meer informatie op www.damb.nl
Inhoud Waarom geef ik deze presentatie? Hoe zit de presentatie in elkaar: • Het maag-darmkanaal van een kip • De functies van het darmkanaal • De darmflora • Momenten en factoren die de darmflora onder druk zetten • 6 praktijkgevallen van darmproblemen bij leghennen • Enkele aanbevelingen
Maagdarmstelsel
Functies van het maag-darmkanaal • Het opnemen van voedingsstoffen en water door de darmwand heen • Het juist niet opnemen van bacteriën, virussen, schimmels en parasieten • De darm wordt daartoe beschermd door een slijmlaag, door bacteriën (darmflora) en door het immuunsysteem van de darm • 70% van het afweer(immuun)systeem van de kip zit in de darm • Wanneer dit darm afweersysteem, al dan niet blijvend geprikkeld wordt, kost dit mega veel energie!!!
Darmflora • • • • •
De darmflora is zeer complex (vooral in de krop en blinde darm) Is afhankelijk van de locatie in het maag-darmkanaal Is afhankelijk van leeftijd en voeding Helpt de gastheer bij de vertering van voedsel Beschermt de gastheer tegen kwaadaardige kiemen door kolonieresistentie • Speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van het darmgebonden afweersysteem!
Kolonierestistentie
Darmflora Momenten en factoren die het evenwicht in de darmflora negatief beïnvloeden: 1. Stress bij de overgang opfokstal naar legstal 2. Stress bij het begin van de leg 3. De wat ouder wordende hen 4. Infecties 5. Schimmeltoxines/toxines (bijv. glyphosfaat)
Darmflora 1. Stress bij de overgang opfokstal naar legstal: • Nuchter • Vangen • Transport • Nieuwe stal • Voer en water proberen te vinden • Nieuw/ander voer
Darmflora 2. Stress bij het begin van de leg • Hormonale stress • Calcium en eiwitrijk voer • Hoge voer en water opname
Darmflora 3. De wat ouder wordende hen • (te) hoge voer en wateropname • Hoge productie • Hoog eigewicht • Problemen met de bevedering • Problemen met de benutting van ca/p en dus eikwaliteit. • Darmstoornissen opgelopen in het begin van de productie dreigen chronisch te worden
Darmflora 4. infecties met: • • • • •
Bacterien Virussen Flagellaten Wormen/wormlarven Coccidiose
Darmflora 5. Schimmeltoxines en toxines (bijv. glyphosfaat)
Grey gut
Praktijk: Case 1 • • • • • • • •
Hennen net opgezet Voeropname daling ipv stijging Niet veel aan de kippen te zien Enkele tragere kippen/lege krop Sectie op typische kippen Beslag op binnenkant duodenum Enkele zweertjes Clostridium preparaat positief
Praktijk: Case 1 Therapie: • middenketen vetzuren • vitamines /mineralen • koperoplossingen • voer en management aanpassingen • in ernstige gevallen antibiotica Preventie: zie bij aanbevelingen
Clostridium kleuring
Praktijk: Case 2 • • • • • • •
Hennen zijn nog jong en komen in productie Voeropname is gezakt Teveel zieke en slome dieren Verhoogde uitval Enkele zieke kippen, dikke buik, blauwe kam Af en toe heel afwijkende mest. Sectie op enkele acuut dode kippen en enkele zieke kippen
• •
• •
Lege darm, gedeeltelijk gezwollen (ballooning) Laatste stuk van de dunne darm: dof aan de binnenkant,beslag bijna niet af te wrijven, daaronder felrood Soms bloederige inhoud Microscopisch coccidiose preparaat
Praktijk: Case 2 Therapie: • Als de drommel: antibioticum tegen kwartelziekte (phenoxypen/tylosine) • Combineren met anticoxmiddel: in opfok sulfa of baycox, in de leg: Essencial, CocciFit of Clean active
Praktijk: Case 2 Preventie: • Tegen coccidiose vaccineren in eerste levensweek bijv. Paracox 8 ® • Essencial, Coccifit of Clean active geven rond de gevaarlijke periode • Verdere preventie zie aanbevelingen
Kwartelziekte
Inwendig
Uitwendig
Relatie coccidiose en clostridium
Coccidiose
Coccidiose
E. Acervulina E. Maxima E. Brunetti
Coccidiose
E. Necratix
E. Tenella
Praktijk: Case 3 • • • • • • • • •
De hennen zijn al wat ouder (25-30 weken of ouder) Gaan steeds meer eten na een aanvankelijke dip Nekrui Worden elders ook steeds kaler Geen donsveertjes Productie blijft niet stabiel Koppel is wat onrustig Teveel ondereind, uitval aan hoge kant Mest/droppings niet afwijkend
Praktijk: Case 3 Sectie van enkele kale niet erg florisante kippen • Vermagerende kippen met toch veel vet. • (geringe)leververvetting • Max. 4 follikels • Ronde ontstekingen in de kale huid • Veertjes in de krop en maag • Binnenwand twaalfvingerige darm verdikt, rood, enkele zweertjes en grijze plekken. • Spoelworminfectie in tweede deel dunne darm • Stukjes van het duodenum verwijderd en opgestuurd in formaline naar gezondheidsdienst. • Microscopisch: chronische darmontsteking !!!
Therapie chronische darmontsteking • • • • • • • • • • •
Voeraanpassingen/ ontmenging voorkomen!!! Meer ruwe celstof, luxer makkelijker te verteren eiwit Minder raapzaad, meer soja ? Zalmolie ? Zuren/koper/ (aspirine) Extra vitamines en mineralen Ontwormen door voer of drinkwater. Luzerne of gehakseld hooi in ruifje Schoon strooisel !? Antibiotica hebben in dit stadium eigenlijk geen toegevoegde waarde. N.b. heb geduld !!! Behandelingen moeten meerdere weken worden volgehouden.!!!
Chronische darmontsteking score: Stukjes darm van 5 dieren, niet de beste en niet de slechtste Op het bedrijf verzameld, bijv. bij het overplaatsen en enkele weken later
CE score
Praktijk: Case 4 • • • • • •
Productie valt tegen Teveel vuilschalige eieren (vettige bruine strepen) Te bleke dooiers Mest te slap Teveel blekere kammen Overal in het hok caramelkleurige schuimige blinde darmmest • Verdenking op brachyspira (a.i.s.) • Verse blinde darmmest naar gezondheidsdienst pcr brachyspira positief op een ziekteverwekkende soort
Praktijk: Case 4 Therapie: • Mengsels van zuren en koper • Ruwe celstof (luzerne) • Extra vitamines en mineralen
Praktijk: Case 4 Preventie: • Goede reiniging, ontvetting en desinfectie tussen de rondes • Hygienogram • Jonge opfokkoppel controleren op brachyspiren • Biosecurity • Probiotica net na opzet • Stress voorkomen
N.b. !!!! Brachyspiren bij legkippen is een onderschat probleem, speelt vaak een rol mee in het hele complex van darmproblemen !!!
Praktijk: Case 5 • • • • • • •
Kippen doen het niet optimaal Bij controle van de darmen worden wormen gevonden Grote spoelwormen midden darm (ppp 28 dg) + Kleine spoelwormen in blinde darm (ppp 21 dg) ± Lintwormen in midden darm (ppp 14 dg) ++ Haarwormen bij vrije uitloopkippen (ppp 21 dg) +++ Zijn de wormen oorzaak of gevolg van het minder presteren?
Praktijk: Case 5 Therapie: • Ontwormen via drinkwater (flubendazole of fenbendazole) • Ontwormen via een voerattest (flubendazole) • De lengte van de kuur en het moment om met behandelen te beginnen is afhankelijk van de soort worm
Praktijk: Case 5 Preventie: • Ontwormen bij de opfokker • Ontvangen in een schoon hok • Strategisch ontwormen • Spelen de larven van de grote spoelworm een rol bij het ontstaan van de plaatselijk kwartelziekte ??
Worminfectie foto’s
Praktijk: Case 6
Praktijk: Case 6 Hierboven zijn de diverse afwijkingen op een rijtje gezet, maar in de praktijk lopen ze allemaal door elkaar. De een is een trigger voor de ander en andersom. De oorzaken zijn vaak van dezelfde orde en zijn door goed management en een goede voeding vaak te voorkomen of dan tenminste beheersbaar te houden!!!
Kale kippen
Aanbevelingen Voordat de kippen komen: • Overleg met uw adviseurs hoe de afgelopen ronde verlopen is, wat kan er verbeterd worden. • Keuze van ras en kleur van de volgende hennen. • Overleg met uw broederijorganisatie over de opfok, entschema (bijv. Paracox ® enten), lichtschema, voer etc. • Ga kijken bij de opfokker!!! Bijvoorbeeld 8-10 weken • Ontworm de opfokkippen vlak voor het overplaatsen en gebruik daarvoor het voer, dat ook op het legbedrijf gebruikt wordt
Vaccinatieschema
Aanbevelingen Voordat de kippen komen: •
•
• • • •
Zorg voor een goed reiniging, ontvetting en desinfectie van het hok, zeker als er tijdens de laatste ronde problemen geweest zijn. Zorg voor een warm hok, wanneer de hennen komen (metaal moet warm zijn) Besteed aandacht aan de waterkwaliteit !! Zorg dat de hennen s’ochtends komen, zodat ze alle tijd hebben om voedsel en water te vinden. Zorg dat de kippen niet (te) nuchter gezet worden voor transport Lege krop geen lege darmen
Aanbevelingen Bij aankomst van de hennen: • Blijf de hennen goed observeren. • Ruim voerniveau in de ketting • Vang de hennen op met een probioticum • Zorg voor een goed bodembedekking • Verstrek luzerne in een ruif of los op de grond • Vroeg beginnen met leggen en een goede persistentie gaat slecht samen.
Aanbevelingen Bij aankomst van de hennen: • Zorg dat de hennen er klaar voor zijn als ze beginnen te leggen (lichtschema opfok: late step down) • Na de eerste dagen: de hennen graag houden w.b. voeren, voerbak moet leeg komen elke dag • Zo weinig mogelijk grote overgangen in voer • Opfok 2 (hetzelfde als in opfok), startvoer en legvoer. • Geef regelmatig samengestelde zuren al dan niet met koper • Geef regelmatig maagkiezel • Voorkom stress bijv. : radio dempt geluidsstress.
Besteed veel tijd aan de hennen zeker in het begin !!!
Bedankt voor uw aandacht !!! Vragen ?????
