PLATFORM E-BOEK OP WEG NAAR EEN BELANGENORGANISATIE
JACK VAN DOOREN EN RENÉ BLADDER
( CONCEPT )
OKTOBER 2010
Naar een programma voor het e-boek Het e-boek is hot-and-booming! Verkoopcijfers van organisaties als Bol.com zijn telkens boven verwachting. Innovatie en goedkopere e-readers zorgen voor een stijgende vraag. In dit veld hebben de uitgevers een uitdaging. Voor hen heeft het traditionele boek zijn waarde al ruimschoots bewezen. Voor hen is het e-boek vooral nog een variant op dat boek: het e-boek als back-order. Investeren in digitale productie, opslag en distributie biedt nog geen zekerheden. Uitgevers zijn hierdoor terughoudend met digitale uitgifte van hun boeken. Schrijvers zien hun kans schoon. Het in eigen beheer uitgeven van boeken is nog nooit zo dichtbij geweest. Er zijn mogelijkheden te over. Zelfs zo veel mogelijkheden en uitgiftekanalen dat hier enige sturing en begeleiding wenselijk is. Welke standaard verdient de voorkeur? Wel of geen DRM? Wel of niet uitgeven via een uitgever? En welke diensten neem je dan af? De lezers van boeken willen massaal over naar de ereader. Een grote hoeveelheid boeken op een handzaam apparaat. Toch lopen ook zij tegen problemen aan. Hoe krijg je een aangeschaft boek op je iPad? Hoe kun je je collectie overzetten van een oude e-reader naar een nieuwe e-reader? Waar koop ik de laatste bestseller als e-boek? Met al deze vragen en problemen wijken velen uit naar de gratis collecties zoals het project Gutenberg of naar de downloadsites om hun probleemloze content dan maar daar te halen. En dat terwijl ze gewoon willen betalen! Het E-boek in Nederland verdient beter dan deze versnippering! Uitgevers, schrijvers, hardware- en dienstenleveranciers en lezers dienen hun krachten te bundelen om zo een krachtig platform te vormen. Het Nederlandse E-boek verdient dit! Het gaat hier niet alleen over het e-boek, maar ook over: - het lezen zelf (privé, onderwijs…), - het schrijven - over de hele organisatie eromheen (uitgeverijen, auteursrecht, afzetkanalen, boekhandel…). Door een goed platform in te richten kan het e-boek kan een belangrijke bijdrage leveren aan: - het lezen zelf, door een breder en goedkoper aanbod; - de ontwikkeling van nieuwe media; - het reduceren van het papier- en energieverbruik; - reductie van de illegale verspreiding. De ontwikkeling van het e-boek wordt onder meer geremd door: - onbekendheid van de mogelijkheden; - verschillende standaarden; - gedwongen winkelnering tussen de e-reader en de bookshop achter die e-reader (bijv. Kindle); - onvoldoende aandacht/ interesse bij de gevestigde boekenbranche; - zorg over onrechtmatig kopiëren (piraterij/schending van het auteursrecht); - gebrek aan Nederlandstalig aanbod; - het hoge BTW-tarief voor e-boeken.
Een onafhankelijk platform kan zorgen voor een betere ontwikkeling van het Nederlandse eboek. Beoogde effecten van dit platform kunnen zijn: - grotere bekendheid van en aandacht voor het e-boek; - meer titels, ook van startende auteurs, tegen betaalbare prijzen; - digitale leermiddelen tegen marginale kosten; - het bibliotheek- en archiefwezen kan tegen marginale kosten alles, altijd en overal leveren; - de boekenbranche is door een slimme combinatie van boek en e-boek financieel gezond en kan daardoor nieuwe producten ontwikkelen en auteurs een redelijke vergoeding geven; - de betrokken branches werken samen in een platform, hebben een gezamenlijk distributiekanaal en ontwikkelen samen nieuwe producten. Het platform bevindt zich in een concept-fase en wordt voorbereid door René Bladder en Jack van Dooren. Wij zijn bereid om een onafhankelijke inzet te tonen en zo het Nederlandse e-boek een goede toekomst te schenken. Wil jij hier aan meewerken? Praat dan met ons mee via de LinkedIn groepen E-boek NL of E-boekportaal.
1. Het e-boek en het e-boekformat Het e-boek wordt nu vooral nog gezien als een traditioneel boek in digitale vorm dat op een speciale e-reader wordt gelezen, maar dat zal snel veranderen. De kracht van de doorsnee e-reader is nu vooral gelegen in de kwaliteit van het beeld ( door het gebruik van e-inkt goed leesbaar en niet vermoeiend), de grote opslagcapaciteit, het geringe energieverbruik en het geringe gewicht. De techniek achter de e-readers beweegt zich in de richting van meer functionaliteiten, zoals kleur en internetverbinding waardoor downloaden eenvoudiger wordt. Parallel aan de e-reader wordt de tablet-pc ontwikkeld, waarvan de iPad nu de bekendste is. Er wordt vaak beweerd dat de achtergrondverlichting eerder vermoeit, maar dat hangt natuurlijk ook af van het gebruik. De tablets scoren hoog door hun multifunctionaliteit ( zoals e-reader, internetverbinding en eenvoudige kantoorautomatisering) en op termijn door de integratie daarvan ( bijvoorbeeld tekst met videobeelden). Zoals het er nu naar uitziet zijn dit twee ontwikkelingen die moeilijk te verenigen zijn. De speciale e-reader richt zich op optimale leeskwaliteit en de tablet richt zich op een breed scala aan functionaliteiten waarbij integratie een belangrijk element is. De discussie over het e-boekformat ( e-pub, mobipocket…) is vergelijkbaar met die in het verleden over de formats bij videorecorders. Binnen het grote aanbod zal op termijn onvermijdelijk standaardisering optreden. Het zal hierbij niet alleen om de beste functionaliteit gaan, maar ook om de machtspositie van de betrokken partijen op de markt.
2. Perspectieven - Kansen Als we naar de haalbare perspectieven op hoofdlijnen kijken dan zijn die veelbelovend. Op niet al te lange termijn zal duidelijk worden of e-reader en tablet-pc voorlopig gescheiden ontwikkelingslijnen zullen houden of dat er integratie optreedt. Ongeacht de uitkomst zal de hardware en software het mogelijk maken dat teksten digitaal goed leesbaar zijn op zeer gebruikersvriendelijke hardware. Opslagcapaciteit en energieverbruik vormen geen probleem meer. De teksten kunnen worden gedownload via het web, op verzoek of automatisch. Het zal mogelijk zijn tekst te combineren met geluid en beeld ( kleur, stilstaand en bewegend, mogelijk ook 3-d). Verbreding met internet functionaliteiten ( zoals surfen, e-mail, interactie), kantoorfunctionaliteiten ( zoals tekstverwerking) en games zal optreden. Dit alles opent mogelijkheden om bijvoorbeeld boeken, kranten en tijdschriften een geheel nieuwe richting te geven. Schoolboeken kunnen eenvoudig actueel worden gehouden. Bibliotheken en archieven kunnen altijd, alles en overal aanbieden. Schrijvers kunnen hun eigen uitgever worden. In organisaties kan het papierverbruik (kopiëren en printen) worden gereduceerd door te gaan werken met tablet-pc’s en bijvoorbeeld te vergaderen met digitale stukken. Deze ontwikkeling kan ook kosten besparen en milieuvoordelen opleveren. E-boeken kunnen goedkoper zijn dan het gewone boek en dus leiden tot een breder en goedkoper aanbod van titels, wat ook weer het lezen zelf kan bevorderen. Zeker voor de kleine Nederlandstalige markt is dat belangrijk. En de slogan “veel boeken zijn het bos niet waard, maak er een e-boek van” geldt natuurlijk ook voor de vele vergaderstukken die vaak dezelfde dag nog worden weggegooid. - Bedreigingen De digitalisering kent geen grenzen. Rechthebbenden (auteurs, uitgevers…) willen hun bezit beschermen en vrezen terecht voor wat er in de muziekindustrie is gebeurd: piraterij die moeilijk te bestrijden is. Het aanbod van Nederlandstalige e-boeken is mede daardoor nog beperkt en vormt zo een remmende factor. Is fysiek beschermen van digitale boeken (DRM) een adequaat antwoord? Apple bookstore, Amazon … buitenlandse bedrijven kunnen eenvoudig de Nederlandse digitale markt betreden en door hun omvang eisen stellen. Zij kunnen door hun omvang beslissen over de prijs van het boek en de vergoedingen aan uitgevers en auteurs. Zij kunnen zo ook hun stempel drukken op het aanbod. Een speciale dimensie daarbij is dat deze bookstores vaak gekoppeld zijn aan hun eigen hardware (bijvoorbeeld Amazon aan de Kindle e-reader), dus vrij bestellen en op verschillende apparaten gebruiken is niet zo eenvoudig. De versplintering en kleinschaligheid van aanbod en distributie op de Nederlandse markt heeft nadelige effecten op de ontwikkeling. Er zijn enkele grote spelers, maar vooral ook veel kleine. De beschreven situatie doet denken aan de strijd eind 19e eeuw tussen gas en elektriciteit die zich focuste op de verlichting van straten en huizen. Elektriciteit won, maar uiteindelijk sloegen beide takken geheel eigen en veel bredere ontwikkelingsrichtingen in. We moeten nu ook verder kijken dan de discussie “boek of e-boek.”
3. Verkenning van belangen - Consument De consument is gebaat bij een breed en betaalbaar aanbod dat hij zonder problemen optimaal kan gebruiken. - Een boek uit de (online) boekwinkel of de e-boekwinkel, zonder veel gedoe met zoeken en bestellen of over compatibiliteit. - Gedigitaliseerde, online toegankelijke bibliotheken en archieven, zeker ook van belang voor onderwijs, wetenschap en bedrijven. - Digitale school- en leerboeken, die eenvoudig actueel gehouden kunnen worden en voor een lichte boekentas zorgen. - Digitale alternatieven, in het bijzonder in de kantooromgeving, voor de kopie en de print. - Nieuwe produkten. - Belastingbetaler De belastingbetaler is gebaat bij lagere kosten en hogere inkomsten. De onder consument genoemde voorbeelden laten zich eenvoudig vertalen in besparingen. Bijvoorbeeld goedkopere schoolboeken en minder personeel bij bibliotheken en archieven. Belangrijker wellicht nog dan de besparingen zijn de inkomsten. Deze ontwikkeling kan een nieuwe economische impuls opleveren voor tal van bedrijfstakken en daarmee de belastingopbrengst vergroten. - Milieu De discussie is nog gaande, maar bij slim gebruik zal er minder papier en energie nodig zijn. - Hard- en software producenten en dienstverleners De hard- en software producenten willen hun afzetmarkt ontwikkelen en zoeken daarom de samenwerking op in de aanpalende branches en met de afnemers. Een wezenlijk probleem is dat die niet vertrouwd zijn met de nieuwe producten en toepassingsmogelijkheden. Het probleem is vergelijkbaar met de eerste invoering van automatisering: “technisch specialisten laten praten met managers over bedrijfsprocessen terwijl men elkaars business niet kent” - Auteur De auteur wil kansen, een maximale afzet van zijn werk, een billijke vergoeding en bescherming van zijn rechten. De auteur heeft last van piraterij. De auteur is gebaat bij een goed georganiseerde boekenbrache, afspraken over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Uitgever De uitgever wil een maximale afzet van zijn producten, winst en bescherming van zijn rechten. Het grote dilemma is dat het e-boek nieuwe markten opent, maar tegelijk grote risico’s in zich draagt. De vrees voor piraterij is terecht groot. De uitgeverij heeft er last van dat hij niet alle disciplines in huis heeft ( voor databewerking en multimedia-toepassingen) en dat er geen uniform distributiekanaal bestaat. De uitgever is gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Kranten en tijdschriften Kranten en tijdschriften willen een maximale afzet van hun producten, winst en bescherming van hun rechten.
Zij zijn gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Bibliotheek De bibliotheek wil zijn collectie maximaal toegankelijk maken. Digitalisering en aanbod via het web ( en e-boek) van de collectie betekenen een belangrijke verbetering en kunnen tegelijk leiden tot kostenverlaging (vermindering kosten exploitatie, o.a. door centralisatie). De hard- en software vormen een beperkte kostenpost voor de bibliotheek zelf, maar voor de gebruiker mogelijk niet. Naast de pc met internetverbinding gaat het hier namelijk ook over tablet pc’s. De bibliotheek is gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Archief Het archief wil zijn collectie maximaal toegankelijk maken. Digitalisering en aanbod via het web ( en e-boek) van de collectie betekenen een belangrijke verbetering en kunnen tegelijk leiden tot kostenverlaging (vermindering kosten exploitatie, o.a. door centralisatie). De harden software vormen een beperkte kostenpost voor het archief zelf, maar voor de gebruiker mogelijk niet. Naast de pc met internetverbinding gaat het hier namelijk ook over tablet pc’s. Het archief is gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Onderwijs Het onderwijs wil up-to-date leermiddelen tegen een redelijke prijs. Digitalisering en aanbod via het web ( en e-boek) van leermiddelen betekenen een belangrijke verbetering en kunnen tegelijk leiden tot kostenverlaging (vermindering kosten exploitatie, o.a. door centralisatie). Een belangrijk punt vormen wel de kosten van hard- en software voor de gebruiker: school en leerling. Het onderwijs is gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Wetenschap De wetenschap wil optimale toegang tot informatie en zelf eenvoudig informatie kunnen opslaan en verspreiden. Digitale opslag en verspreiding via het web ( en e-boek) betekenen een belangrijke verbetering en kunnen tegelijk leiden tot kostenverlaging (vermindering kosten exploitatie, o.a. door centralisatie). De wetenschap is gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software voor de gebruiker. - Bedrijven en organisaties Bedrijven en organisaties willen effectief en efficiënt kunnen communiceren, zowel intern als naar buiten. Zij kunnen intern de efficiency vergroten en de kosten verlagen door archief en bibliotheek te digitaliseren en aan te bieden via het web ( of e-boek). Daarnaast kunnen zij de tablet-pc inzetten om het papierverbruik terug te dringen en bijvoorbeeld met tablets gaan vergaderen. Dat laatste past binnen de brede beweging naar Het Nieuwe Werken, waarbij tijd- en plaatsonafhankelijk werken met behulp van moderne techniek een belangrijke plaats inneemt. Bedrijven en organisaties zijn gebaat bij afspraken over standaardisering van formats en distributie en over auteursrechten en bij kostenverlaging van hard- en software. Globaal kunnen deze stakeholders worden ingedeeld in schrijvers, dienstverleners, uitgevers, distributeurs en natuurlijk eindgebruikers ( lezers). In de analyse valt op dat veel stakeholders belang hebben bij hetzelfde.
4. Niets doen is geen optie, durf te veranderen Angst verlamt en niets doen leidt in dit geval op de iets langere termijn al tot daling van inkomsten. Er zijn namelijk grote buitenlandse partijen die de markt gaan overnemen als we niets doen. Dat is in het bijzonder ook slecht voor Nederlandstalige producten. Er is een markt en er is ook groei mogelijk. Er zijn drie pijlers. Bestaande producten ( boeken, kranten….), integratie van het bestaande producten ( boek met bewegende beelden en geluid…) en het onbekende nieuwe ( 3d reisgids met augmented reality?). Er zijn vier ondersteunende pijlers. Content ( verhaal…), techniek ( databewerking, tablet pc’s…) , verkoop ( businessmodellen, marketing, sales) en distributie ( distributiekanalen…). Er is geen reden om aan te nemen dat de eerste drie pijlers niet naast elkaar kunnen bestaan, maar het zal zoals gebruikelijk gaan om mainstream en niches. Alleen al vanwege de eenvoudige distributie en kostenreductie zal er een beweging ontstaan naar digitale producten: zeker mainstream. Net zoals een kunstwerk nu zal een kwaliteitsboek worden gewaardeerd: mogelijk niche en … de “tulproman” zal het natuurlijk nog wel even volhouden. Als we naar de onderliggende bewegingen kijken dan valt op dat er verstoringen zijn die snelle ontwikkeling van het e-boek hinderen. 1. De verbinding tussen de uitgever in meest brede zin en de techniek is niet goed, terwijl deze niet zonder elkaar kunnen. De toekomst eist feitelijk dat er wordt gekozen voor een standaard voor gegevensopslag van waaruit crossmediaal kan worden gepubliceerd. Dat is nog niet de wereld van de uitgever die vooral in termen van boeken en drukken denkt. Dat vereist ook een discussie over wie wat gaat doen. Stoot de uitgever deze techniek af en concentreert hij zich op het ontwikkelen van inhoud en verkoop en distributie? 2. De verbinding tussen de uitgever in meest brede zin en de techniek enerzijds en de organisaties anderzijds is niet goed. Content en techniek kunnen beter samenwerken en zo betere producten leveren ( bijv. naslagwerken, bedrijfspublicaties) en techniek kan verder gaan om Het Nieuwe Werken en reductie van het papierverbruik te ondersteunen. 3. De verkoop en distributie worden gehinderd door de angst voor piraterij, de versplinterde markt en behoudzucht. De angst voor piraterij is terecht, maar vraagt ook een herbezinning op auteursrecht en businessmodellen. De versplinterde markt heeft betrekking op de even zovele distributiekanalen als er “uitgevers” zijn en dat zal alleen maar toenemen door de digitalisering en de ontwikkelingen op het web. Behoudzucht wordt deels veroorzaakt door de kip of ei discussie, maar men realiseert zich terdege dat stilstaan achteruitgang betekent. Dus wie durft?
5. Naar een win – win situatie Er is een aantal discussies dat gevoerd moet worden tussen de belanghebbenden. - Over auteursrecht - Over standaarden voor gegevensopslag, ook om crossmediaal publiceren te ondersteunen. - Over samenwerking bij de afzetkanalen. Is het bijvoorbeeld mogelijk het aantal digitale loketten te verminderen zoals in Frankrijk is gebeurd? - Over digitalisering in organisaties. Dat raakt niet alleen de binnen te halen producten, bibliotheek & archivering, maar ook het Nieuwe Werken en reductie van het papierverbruik. - Over gezamenlijke ontwikkeling. Concurrentie is goed, maar staat samenwerking niet in de weg. Het bijzondere van de huidige situatie is dat er over de eigen grenzen heen moet worden samengewerkt. - Over branche-afspraken en waar nodig wettelijke verankering. We praten bij digitalisering over een veel breder perspectief dan het e-boek en de achterliggende techniek. We praten ook over het web, de “ mobiele communicatie”, Het Nieuwe Werken enz.. Het gevaar van alomvattende strategieën is dat ze te weinig focus kennen en daardoor actie in de weg staan. Mensen willen een droom, maar willen ook op korte termijn al successen zien. En ondernemers moeten dat om te overleven. Er zijn diverse scenario’s denkbaar die ook nadere uitwerking verdienen. Zoals “Nederland digitaal exportland.” Er valt een wereld te winnen. Op dit moment lijkt het echter raadzaam enkele stippen op de horizon en enkele concrete doelen te benoemen, daarover af te stemmen en vervolgens solide scenario’s en actie gerichte strategieën te ontwikkelen. 1. Afspraken over standaarden voor gegevensopslag. Kunnen en willen we daar afspraken over maken? Het ligt voor de hand aan te sluiten op bestaande initiatieven. Zou het bijvoorbeeld denkbaar zijn hier de grote uitgevers en de universitaire wereld ( bekend van open source projecten) te laten samenwerken? 2. Afspraken over samenwerking bij digitale distributie? We kennen een Centraal boekhuis, Marktplaats, Bol.com … moeten we verder gaan met versplinteren of kunnen we bijvoorbeeld kanalen gezamenlijk opzetten en beheren? Kunnen een of meer grote marktpartijen als facilitator optreden? 3. Afspraken over focus. Naast alle andere mogelijke initiatieven springen er drie naar voren die elkaar versterken. Het Nieuwe Werken. Organisaties maken zich op om tijd- en plaatsonafhankelijk werken mogelijk te maken met behulp van de moderne technieken. De winst zit o.a. in meer efficiënte samenwerking en minder kantoorplekken. Dat vraagt om vergaande en vooral ook draadloze digitalisering. De tablet pc en het e-bookformat kunnen daarbij helpen. Onderwijs. Nederland wil investeren in zijn onderwijs, maar ook kostenreductie. Dat vraagt om vergaande en vooral ook draadloze digitalisering. De tablet pc en het e-bookformat kunnen daarbij helpen, met als randvoorwaarde dat er ook digitale leermiddelen zijn. Zo groeit de jeugd ook op met de moderne media. De tablet pc. De facto is de slag om de markt al begonnen met de iPad en die zal snel gaan. De slag om de hard- en software is niet zozeer aan Nederland, maar die om de de content wel. Op dit moment lijken kranten en bladen hier voorop te lopen. Dat moeten we dus steunen.
Opgeteld betekent dat dat niet alleen bedrijven en scholen de beschikking krijgen over de nieuwe media, maar ook veel huishoudens. Dan is er voldoende volume voor een doorbraak, ook voor producten buiten de hiervoor genoemde smalle scope. Is er een basis om op basis van win-win aan de slag te gaan? Is er behoefte aan een onafhankelijk en breed platform?
De initiatiefnemers Jack van Dooren Jack werkt als interimmanager voor ABD-Interim binnen de overheid. Naast de gebruikelijke opdrachten gaat het daarbij ook om verandermanagement met accenten op o.a. strategievorming en innovatieve werkvormen. Verder is hij bestuurder van Stichting Limint, een stichting die innovatie en samenwerking bevordert. Tenslotte is hij reeds lange tijd actief op internet met websites en discussies. Enkele recente projecten: – LinkedIn discussiegroepen “e-boekportaal” en “Het nieuwe werken: trends” – Websites: www.organisatieportaal.nl, www.projectmanagementsite.nl, www.limint.nl Recente publicaties ( zie o.a. www.limint.nl): – Bezuinigen met beleid bij gemeenten; - Strategie en scenario's in samenhang; - Tips voor organisatieverandering; - Verboden aan het pluche te trekken (verzamelde weblogs). Contact:
[email protected] Twitter: @jackvandooren René Bladder René werkt als manager binnen de overheid. Hij is onder meer verantwoordelijk voor projectmanagement, procesmanagement en systeemontwikkeling. Naast manager is hij een actief blogger en adviseur voor diverse weblogs. Een kleine greep uit zijn internetactiviteiten: - LinkedIn groep E-boek NL - Management-weblog.nl - E-boeken.info – Healthcheck-online.com & the ITIL® weblog & the Prince2® weblog De stichting Stichting Limint ( www.limint.nl) bevordert innovatie en samenwerking. Op dit moment lopen er twee grote projecten. Het ontwikkelen van een Deltaplan voor Het Nieuwe Werken. Doel is over de vele initiatieven heen een samenhangbrengende visie en aanpak te formuleren zodat die initiatieven door samenwerking meer kans van slagen hebben. Het bevorderen van de introductie van het e-boek in Nederland. Het gaat hierbij nadrukkelijk ook om het gebruik van de daarbij horende nieuwe media om het papier- en energieverbruik in de organisaties terug te dringen.
Dit is een publicatie van Stichting Limint Kopiëren en verspreiden hiervan is toegestaan en wordt zelfs warm aanbevolen. Natuurlijk bijvoorkeur digitaal. © Stichting Limint 2010
