Planologische effecten scherp in beeld met Urban Strategy

Urban Strategy Planologische effecten scherp in beeld met Urban Strategy In Nederland en de rest van Europa is de druk op de ruimte groot. Bewoners, bedrijven en bezoekers stellen uiteenlopende eisen aan de omgeving. Eisen die vaak lastig te combineren zijn. TNO heeft een interactief instrument voor ruimtelijke planvorming ontwikkeld dat de gebruiker een gedetailleerd inzicht verschaft in de effecten van aanpassingen in de omgeving: Urban Strategy. Met Urban Strategy wordt het mogelijk integrale en weloverwogen oplossingen voor complexe planologische vraagstukken te realiseren. Vraagstukken waarbij vaak sprake is van uiteenlopende of zelfs tegengestelde belangen. Urban Strategy is een objectief en uiterst praktisch hulpmiddel dat bovendien de doorlooptijd van uw planologische projecten aanzienlijk verkort. Een proces dat voorheen weken tot maanden kon duren, kost nu enkele dagdelen. Urban Strategy heeft zijn waarde in de praktijk al bewezen. Onderstaand enkele praktijkvoorbeelden. 1. Stadshavens Rotterdam (2007-2010) 2. Duurzame stad (2010) 3. Muiden-Weesp (2008-2010) 4. Spoorzone Tilburg (2009) 5. Stedelijke distributie Nijmegen (2009) 6. Verlengde veilingroute (2009) 7. ViA 15 (2009-2010) 8. Nieuwe Westelijke oeververbinding Beneluxtunnel

Urban Strategy Case 1: Stadshavens Rotterdam (2007-2010) Opdrachtgever: De Rotterdamse haven is niet alleen de toegangspoort tot Europa. Het is een logistiek centrum zonder weerga en een economisch centrum van wereldformaat. De rijke historie en allure van de havens krijgt gezelschap van fonkelnieuwe functies zoals wonen en werken. Urban Strategy denkt mee. Situatieschets: Rotterdam is een omvangrijk en uitdagend ontwikkelproject. Het havengebied ondergaat een ingrijpende verandering en krijgt er nieuwe functies bij, zoals wonen en werken in een kantooromgeving. De introductie van deze functies in een gebied waar economische bedrijvigheid altijd de boventoon heeft gevoerd, leidt onherroepelijk tot botsende belangen, met name op milieugebied. Temeer omdat de havenfuncties niet op korte termijn kunnen worden verplaatst en Rotterdam de vaart wil houden in de realisatie van de geplande woningen en kantoren. Bijdrage Urban Strategy: Urban Strategy is in de Merwehaven, de Vierhavens en de Waalhaven ingezet om voor verschillende scenario’s knelpunten qua bebouwing en infrastructuur in kaart te brengen en te analyseren. Met behulp van Urban Strategy zijn tussen 2007 en 2010 verschillende virtuele ingrepen uitgeprobeerd. Op deze manier werd direct duidelijk welke effecten de scenario’s hadden op verkeer, geluid, luchtkwaliteit en externe veiligheid. Impact: Urban Strategy gaf snel inzicht in de knelpunten en effecten van de verschillende bebouwingsscenario’s. Dit leverde een aanzienlijke versnelling op in het planproces. Bovendien verbeterde Urban Strategy de communicatie tussen de diverse stakeholders zoals het Havenbedrijf Rotterdam, de milieudienst DCMR en de gemeentelijke diensten voor verkeer en ruimtelijke ordening.

I/C Waalhaven oost

Geluid Waalhaven oost

Externe Veiligheid

2D Variant Vlekkenplan

Urban Strategy Case 2: Duurzame Stad (2010) Opdrachtgever: De roep om te kiezen voor duurzaamheid klinkt steeds luider. Duurzaamheid is goed voor het milieu en maakt ons minder afhankelijk van (buitenlandse) energieleveranciers. Daarnaast biedt duurzaamheid ons economische kansen. Maar hoe pak je het nou aan? Wat werkt en wat niet? Het Planbureau voor de Leefomgeving gaf TNO in 2010 opdracht de contouren te schetsen van een duurzame stad anno 2040. Situatieschets: Ergens in de polder een compleet nieuwe en duurzame stad bouwen: dat moet te doen zijn. Maar een bestaande stad ombouwen tot een entiteit die uitblinkt in duurzaamheid, dat is een opgave van formaat. De volledige infrastructuur moet immers op de schop en alles staat met elkaar in verband. Een ingreep leidt al gauw tot een kettingreactie. Een soort domino day, met onoverzienbare gevolgen. Bijdrage Urban Strategy: Het Project Duurzame Stad 2040 is te vergelijken met een uitermate complexe vingeroefening. Om te kunnen komen tot een waarheidsgetrouwe schets, lieten deskundigen uit uiteenlopende vakgebieden hun licht over de materie schijnen. Met behulp van Urban Strategy is gekeken wat hun ingrepen voor gevolgen hadden en in hoeverre ze bijdroegen aan totstandkoming van de duurzame stad in 2040. Ook liet de simulatie zien wat een ingreep op een bepaald aspect van de infrastructuur voor gevolgen heeft voor andere infrastructurele gebieden. Impact: Urban Strategy verschafte zicht op de complexiteit van ingrepen en op de invloed van de verandering van een bepaalde variabele op andere variabelen. Urban Strategy bewees zichzelf als een uitermate nuttig instrument om sturing te geven aan ingewikkeld planologische projecten, gaf houvast en overzicht en voorkwam een geïsoleerde kijk op projecten die schreeuwden om een integrale benadering. Verder zijn met Urban Strategy diverse scenario’s geschetst, op basis waarvan planologen en bestuurders weloverwogen keuzes kunnen maken.

Geluid

Geluid Centrum afgesloten verkeer

I/C

I/C Centrum afgesloten verkeer

Urban Strategy Case 3: Muiden – Weesp (2008-2010) Opdrachtgever: Het landelijke gebied in de omgeving van Muiden en Weesp komt steeds meer onder druk te staan vanwege de groei van Schiphol, Amsterdam en Almere. Het verkeer neemt flink toe en de wegcapaciteit moet worden verdubbeld. Een goede inpassing van deze weg is essentieel, zeker indien ook de overlast van het spoor wordt bekeken in combinatie met aanleg van een hele nieuwe woonwijk. Situatieschets: De A1 ten noorden van Muiden-Weesp (ten zuidoosten van Amsterdam) vormt de toegang en uitgang van onze hoofdstad voor verkeer van en naar Noord- en Oost-Nederland. Tijdens de spits staat het verkeer op deze snelweg steevast muurvast. Er zijn plannen om de weg te verbreden. De Trajectnota SAA (Schiphol Amsterdam Almere) heeft uitgewezen dat het verkeer op de A1 in tien jaar zal groeien van 170.000 tot 310.000 voertuigen per etmaal in 2020, wat nagenoeg gelijk staat aan een verdubbeling van de geluidslast. Bijdrage Urban Strategy: In opdracht van TASK, een bureau dat voor de gemeenten een studie uitvoerde naar een goede inpassing, bracht TNO met behulp van Urban Strategy in 2008 de gevolgen van de wegverbreding in kaart. Het ging hierbij om een integrale studie van het plangebied. TNO inventariseerde dus niet alleen de gevolgen voor direct omwonenden, maar ook de effecten voor het nieuwbouwproject Bloemendalerpolder en het voormalige KNSF-terrein (dat wordt omgebouwd tot een aantrekkelijk woon- en werkgebied). Daarnaast bezag TNO wat de aanpassing van de A1 voor gevolgen zou hebben voor het spoor dat door Muiden loopt. Tot slot bekeek TNO hoe de aangepaste weg het beste kon worden ingepast in het landelijk gebied. Impact: Ingrepen in de omgeving zijn te vergelijken met een complexe stelling op een schaakbord. Een bepaalde zet kan een lange slagenwisseling tot gevolgen hebben, waarvan de uitkomst amper te overzien is. Urban Strategy loopt alle sporen na en schetst alle mogelijke scenario’s. Zo ook in Muiden-Weesp. TNO en TASK organiseerden samen een workshop met burgemeester en wethouders en een met raadsleden. Tijdens de workshops lieten ze zien welke scenario’s haalbaar waren en wat de gevolgen zouden zijn als Rijkswaterstaat de weg niet goed zou inpassen. TNO stelde aanvullende maatregelen voor, zoals extra geluidsschermen langs de weg. Ook opperde TNO het spoor af te schermen. Deze optie was in een eerdere studie niet meegenomen, omdat het geen integrale studie betrof. De integrale benadering is wellicht de grootste kracht van Urban Strategy. In amper zes weken tijd was het hele proces doorlopen en hadden de betrokken gemeenten zicht op de knelpunten en de oplossingen.

Spoor niet verlegd

Spoor verlegd

Spoor verlegd

Urban Strategy Case 4: Spoorzone Tilburg (2009) Opdrachtgever: Dat wonen nabij een snelweg, een spoorlijn of een luchthaven gepaard gaat met gezondheidsrisico’s, is zonneklaar. Nog altijd geldt: voorkomen is beter dan genezen. Daarom wilde het ministerie van VROM in de fase van planvorming (2009) beter zicht krijgen op de gezondheidsrisico’s die verbonden zijn aan wonen of werken nabij drukke vervoersstromen. Op zijn beurt wilde TNO zien hoe Urban Strategy optimaal kan worden ingezet in een ruimtelijk planvormingsproces. ‘Spoorzone Tilburg’ bleek een ideale pilot. Situatieschets: Economische belangen en milieubelangen lopen zelden synchroon. Het is steeds weer zoeken naar de ideale balans: ruimte voor economische ontwikkeling bij zo min mogelijk schade voor het milieu. Zo ook in Tilburg, waar vergevorderde plannen zijn om nabij het spoor woningen en kantoren te bouwen. Voordat de eerste spade de grond ingaat, wil Tilburg er zeker van zijn dat de nieuwe oplossing een wezenlijke verbetering is. Urban Strategy laat zien wanneer er sprake is van winst. Bijdrage van Urban Strategy: TNO toonde stedenbouwkundigen en experts op het gebied van geluid, lucht, externe veiligheid en verkeer waar in de plannen voor de Spoorzone Tilburg de knelpunten zaten. Vervolgens liet TNO de aanwezigen oefenen met het instrument. Zo konden ze zien wat het effect was en in hoeverre een bepaalde aanpassing van invloed was op de diverse beleidsterreinen. Impact: De pilot maakt twee dingen duidelijk. Ten eerste gaf Urban Strategy een adequaat beeld van de knelpunten in de diverse bebouwingsscenario’s en liet het zien wat het effect van bepaalde aanpassingen zou zijn. Het resultaat: betere plannen in minder tijd. Een positief neveneffect is dat Urban Strategy bijdraagt aan een betere communicatie en samenwerking tussen planologen, stedenbouwkundigen en milieukundigen. Ten tweede: Urban Strategy heeft zich in Tilburg bewezen als een bijzonder bruikbaar instrument om al in de fase van planvorming de juiste richting te bepalen.

3D (Spoorzone)

Geluid

Externe veiligheid

I/C

Urban Strategy Case 5: Stedelijke distributie Nijmegen (2009) Opdrachtgever: Bevoorrading van binnensteden is als een wedstrijdje touwtrekken. Links de winkels die hun voorraad op orde willen hebben als ze opengaan. Rechts de bewoners die hechten aan hun (nacht)rust en aan schone lucht, gesteund door het winkelpubliek dat niet steeds wil hoeven uitwijken voor bestelauto’s die zich een weg door de winkelstraten banen. Situatieschets: Nijmegen is een van de oudste steden van ons land. Noviomagum is door de Romeinen gesticht, eeuwen voor de komst van gemotoriseerd verkeer en stedelijke distributie. In een stadscentrum dat uit elke porie historie ademt, valt het niet mee een goede balans te vinden tussen economische activiteiten (detailhandel, horeca, toerisme) en de belangen van de bewoners van de binnenstad. De discussie wordt ook vaak bemoeilijkt doordat subjectieve ervaringen en emoties een eigen leven gaan leiden. Bijdrage Urban Strategy: Nijmegen wilde in 2009 keuzes kunnen maken op grond van feiten in plaats van onderbuikgevoelens en halve waarheden. Daarom schakelde de Gelderse stad TNO in. Met behulp van Urban Strategy bracht TNO in kaart welke effecten de diverse vervoersmodaliteiten voor stedelijke distributie hebben op de geluidslast, de verkeersintensiteit en de luchtkwaliteit. De analyses werden helder gepresenteerd met behulp van tabellen en grafieken. Impact: Vroeger leek besluitvorming over complexe vraagstukken zwarte magie. Feiten en emoties belandden in een hoge hoed, waarna de overheid er als een schimmige magiër de oplossing uit tevoorschijn toverde. Besluiten genomen op grond van Urban Strategy daarentegen zijn transparant. Daarom kunnen beslissingen die gebaseerd zijn op analyses uit Urban Strategy rekenen op een groot draagvlak. Zo ook in Nijmegen, waar men na de gedegen analyse van TNO met een gerust hart heldere keuzes kon maken.

3D (Nijmegen)

3D Geluid

Luchtkwaliteit (NO2)

2D (Nijmegen)

Urban Strategy Case 6: Verlengde veilingroute (2009) Opdrachtgever: Het Westland vormt het hart van de Nederlandse bloemen- en plantenindustrie. De vele productiebedrijven en de veilingen genereren een enorme distributiestroom in een van oorsprong landschappelijk gebied met wegen die niet berekend zijn op zulke vervoersstromen. Het is er – meer nog dan elders in ons land – woekeren met de ruimte. Situatieschets: Om de bereikbaarheid van het Westland te verbeteren zijn er plannen gemaakt om de veilingroute te verlengen, een aantal wegen te reconstrueren en een aantal nieuwe wegen aan te leggen. Ter ondersteuning van een bestemmingsplanwijziging droeg de gemeente Westland TNO in 2009 op te onderzoeken wat de gevolgen zouden zijn voor de luchtkwaliteit en de geluidslast. Bijdrage Urban Strategy: TNO organiseerde een aantal interactieve sessies. Samen met deskundigen op diverse beleidsterreinen analyseerde TNO met behulp van Urban Strategy wat het effect van de aanleg van nieuwe wegen zou zijn op diverse milieuaspecten. Door te spelen met variabelen zoals de positie van de wegas, het wegdektype en de snelheid van het verkeer werd inzicht verkregen in de ideale mix van maatregelen. Impact: Bestemmingsplanwijzigingen lopen nogal eens vertraging op omdat belanghebbenden bezwaar aantekenen en aannemelijk weten te maken dat alternatieven onvoldoende zijn onderzocht. Het is zaak zorgvuldig te werk te gaan en alle mogelijke scenario’s tegen het licht te houden. Dankzij de analyses van Urban Strategy kon de gemeente Westland in korte tijd beschikken over een bijzonder grondige onderbouwing van het bestemmingsplan, wat een aanzienlijke besparing in de doorlooptijd opleverde.

3D (woningen en bedrijven)

Luchtkwaliteit (NO2)

2D (verlengde Veilingroute)

2D (Geluidscherm)

Urban Strategy Case 7: ViA15 (2009-2010) Opdrachtgever: Bijna dagelijks staan automobilisten in de regio Arnhem – Nijmegen in de file. Het Rijk, provincie Gelderland en Stadsregio Arnhem Nijmegen werken daarom samen aan oplossingen door middel van een trajectnota/MER. Ze studeren onder meer op doortrekking van de A15 vanaf het knooppunt Ressen (tussen Nijmegen en Arnhem) naar de A12. Situatieschets: In het kader van ‘Sneller & Beter’ halveren overheid, burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven de doorlooptijd van nieuwe infraprojecten. Het projectbureau ViA15 sluit daarop aan en beoogt de planstudiefase inzake het project ViA15 snel maar daarom niet minder grondig te doorlopen. Daarom schakelde het projectbureau in 2009 TNO (en TASK BV) in. Bijdrage Urban Strategy: Niemand wil een reis van duizend dagen maken om bij aankomst te horen dat hij halverwege de verkeerde koers heeft gekozen. Je wilt snel mogelijk aankomen op de voorgenomen bestemming. Bij grote infrastructurele projecten betekent dat: gegevens verzamelen, scenario’s in kaart brengen en transparante keuzes maken. Zo geschiedde. TNO en TASK BV gaven bestuurders met een interactieve workshop inzicht in de verschillende ontwerpvarianten voor de ViA15-varianten en visualiseerde op heldere wijze de effecten van de varianten op de diverse milieuaspecten. Deelnemers konden zelf aan de slag door kleine wijzigingen in het model aan te brengen en te bezien wat het effect daarvan was. Impact: De inzet van Urban Strategy bood de betrokken bestuurders helderheid. Alle realistische alternatieven werden beoordeeld op hun merites. Dit gaf het projectbureau van RWS en haar adviseur DHV extra inzicht in toekomstige scenario’s.

Toekomstige ontwikkelingen

Natura 2000

I/C Doortrekking Variant

Geluid Doortrekking Variant

Urban Strategy Case 8: Nieuwe Westelijke oeververbinding Beneluxtunnel Opdrachtgever:


 Projectorganisatie Nieuwe Westelijke Oeververbinding (NWO) Projectbeschrijving:


 TNO heeft bijgedragen aan een serie meedenkbijeenkomsten met als doel varianten voor een Oeververbinding ten westen van de Beneluxtunnel te ontwikkelen. Onder de werktitel “Een kijkje in de verkeerskunde keuken” hebben de projectorganisatie en TNO gezamenlijk uitgelegd welke factoren het gebruik van het wegennet beïnvloeden.

Joop Roland van project NWO geeft uitleg over het project, waarna Don Guikink en Henk Verhagen van TNO met behulp van Urban Strategy de wijziging in verkeersstromen presenteren.

Urban Strategy Case 8: Nieuwe Westelijke oeververbinding Beneluxtunnel Urban Strategy bijdrage:


 Met behulp van het interactieve rekenmodel Urban Strategy is aan belanghebbenden, ambtenaren en omwonenden toegelicht hoe de verkeersstromen door het studiegebied (bestaande uit het hoofdwegennet ten westen van de huidige Beneluxtunnel, aan beide zijden van de Nieuwe Maas en Waterweg) veranderen bij ingebruikname van een Blankenburgtunnel (nabij Vlaardingen/Maassluis) of Oranjetunnel (nabij Hoek van Holland). Het interactieve karakter van Urban Strategy is daarbij bij uitstek nuttig gebleken.

Projectie van verkeersstromen in 2020 die door een eventuele Nieuw Westelijke Oeververbinding worden beïnvloed

Urban Strategy Case 8: Nieuwe Westelijke oeververbinding Beneluxtunnel Impact:


 "Deze manier van werken draagt zeker bij aan het begrip bij mensen hoe verkeerstromen worden beïnvloed door veranderingen in het netwerk. De deelnemers waren heel actief in het bedenken van allerlei verkeerskundige oplossingen. Met Urban Strategy konden deze oplossingen meteen globaal worden berekend en bekeken.": aldus Joop Roland manager planproducten van project NWO.

Meer informatie Urban Strategy: Is een interactief instrument van TNO geeft helderheid in complexe processen verschaft inzicht in de effecten van aanpassingen in de omgeving levert objectieve informatie op grond waarvan bestuurders transparante en goed onderbouwde besluiten kunnen nemen verkort de doorlooptijd van procedures aanzienlijk en bespaart daarmee veel tijd Contactpersoon: Dennis van Lit, telefoon: 088 866 33 92 e-mail: [email protected] Ab van Schelling telefoon: 088 866 86 49 e-mail: [email protected]