Plan van aanpak diffuse bronnen

Plan van aanpak diffuse bronnen 2006 - 2010

Mei 2006

Gemeente Leusden Afd. Ruimtelijke Ontwikkeling

Postbus 150 3830 AD Leusden

Inhoudsopgave 1

Inleiding

3

2

Doelstelling

3

3

Maatregelenpakket

3

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9

3 3 3 3 3 3 3 3 3

Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening Gemeentelijke gebouwen Woningbouw nieuw en beheer Utiliteitsbouw nieuw en beheer Openbaar groen en verharding Openbare inrichting Verkeer Consumenten Landbouw en buitengebied

4

Monitoring en evaluatie

3

5

Planningschema

3

6

Kosten

3

Bijlagen Bijlage 1: Verontreinigingsituatie Leusden Bijlage 2: Aanbevolen materialen in de bouw Bijlage 3: Uitvoeringsprogramma

Colofon

1 Inleiding Het probleem (in Nederland) In de afgelopen decennia hebben waterbeheerders en de industrie de puntbronnen succesvol aangepakt. Door het saneren van grote industriële lozingen en het bouwen van rioolwaterzuiveringsinstallaties is de kwaliteit van het oppervlaktewater sterk verbeterd. Industrieel en huishoudelijk afvalwater wordt nu voor een groot deel gezuiverd. Toch worden nog steeds de grenswaarden in oppervlaktewater en waterbodems op veel locaties overschreden. Voor een groot deel wordt deze verontreiniging veroorzaakt door diffuse bronnen. Dit zijn bijvoorbeeld de slijtagedeeltjes van autobanden. Autobanden bevatten zinkdeeltjes en deze zinkdeeltjes spoelen met het regenwater af naar het oppervlaktewater. Zo wordt regen- of afvalwater ook verontreinigd door af- en uitspoeling van metalen uit bouwmaterialen, zoals koper, lood en zink. Zink spoelt uit uit zinken dakgoten en verzinkt straatmeubilair als fietsenrekken. Koper komt vooral van de koperen waterleiding en koperen dakbedekking en gevelbekleding. Chemische onkruidbestrijdingsmiddelen gebruikt op verharding komen na een regenbui, al dan niet via de riolering, in oppervlaktewater terecht. En het lozen van sanitair afvalwater door de recreatievaart leidt in de zomermaanden tot een teveel aan stikstof en fosfaat in het water. Al deze verspreid liggende, kleine verontreinigingsbronnen beïnvloeden samen de kwaliteit van het water aanzienlijk. De aanleiding en aanpak in Leusden De gemeente Leusden is, naar aanleiding van de lozingsvergunning van 25 augustus 2004, verplicht een plan van aanpak diffuse bronnen op te stellen. Uit gegevens van het waterschap Vallei & Eem blijkt dat de situatie in Leusden gunstig is wat verontreiniging van oppervlaktewater en waterbodems betreft. Het Leusdens rioolstelsel is hoofdzakelijk een verbeterd gescheiden stelsel en een kleiner deel is gemengd gescheiden. Enkel Leusden-centrum beschikt over een gescheiden rioolstelsel. Hierdoor wordt het meeste (mogelijk) verontreinigde hemelwater naar de RWZI afgevoerd. In de toekomst zullen in Leusden diverse delen worden afgekoppeld. Dit is in lijn met het kabinetsstandpunt dat afkoppelen propageert. In Bijlage 1 is een overzicht van de verontreinigingsituatie in Leusden opgenomen. Naar aanleiding van de hierboven beschreven situatie richt dit plan van aanpak zich met name op preventie van diffuse bronnen. Hiermee wordt mee bedoeld het voorkomen van het ontstaan van verontreiniging van oppervlaktewater en waterbodems door het niet meer toepassen van uitlogende bouwmetalen en chemische bestrijdingsmiddelen en het zoeken naar goede milieuvriendelijke alternatieven. De gemeente heeft hierin een belangrijke rol. Zo kan zij in programma’s van eisen van bouwlocaties alternatief materiaalgebruik voor koper, lood en zink opnemen. De gemeente kan de diffuse bronnen echter niet alleen aanpakken; daar heeft ze anderen voor nodig. Dit zijn de burgers, woningcorporaties en bouwende partijen. Om deze doelgroepen te stimuleren vervult de gemeente een voorbeeldfunctie. Dit is en zal in de toekomst zichtbaar zijn in de openbare ruimte en de eigen gebouwen. Ook de andere gemeenten binnen het verzorgingsgebied van het Waterschap Vallei & Eem spannen zich in om de diffuse bronnen aan te pakken. Dit plan van aanpak geeft weer hoe de gemeente de diffuse bronnen aanpakt. De looptijd van het plan is 2006-2010. Het plan van aanpak bestaat uit een concreet maatregelenpakket. Dit maatregelenpakket wordt ingepast in de lopende werkzaamheden van de gemeente. De activiteiten worden jaarlijks geëvalueerd. Aan de hand van deze evaluatie wordt het plan van aanpak eventueel bijgesteld. Het Waterschap Vallei & Eem krijgt jaarlijks een evaluatierapport toegestuurd met de wijzigingen in het plan van aanpak. Leeswijzer In hoofdstuk 2 is de doelstelling van dit plan van aanpak geformuleerd. Hoofdstuk 3 bestaat uit het maatregelenpakket per segment of doelgroep. In de hoofdstukken 4, 5 en 6 wordt achtereenvolgens de monitoring, planningschema en kosten opgenomen.

pagina 3 van 14

2 Doelstelling De doelstelling van dit plan van aanpak is het verbeteren van de kwaliteit van oppervlaktewateren en waterbodems in de gemeente Leusden door het terugdringen van de diffuse bronnen. Tevens is het doel om te voldoen aan de nieuwe regelgeving KaderRichtlijn Water. De KaderRichtlijn Water heeft als doel het water in de EU te beschermen en te verbeteren en duurzaam gebruik van water te bevorderen. De gemeente Leusden richt zich hierbij op de kansrijke segmenten en doelgroepen. Dit zijn stedenbouw en openbare inrichting, gemeentelijke gebouwen, woningbouw nieuw en beheer, utiliteitsbouw nieuw en beheer, openbaar groen en verharding, verkeer, consumenten, landbouw en buitengebied. Het gaat hierbij om de emissies van de bouwmetalen koper, lood, zink en emissies veroorzaakt door chemische onkruidbestrijding. Bij het aanpakken van de diffuse bronnen gaat het vooral om preventieve maatregelen. Hiervoor blijft de gemeente actief zoeken naar alternatieven voor bijvoorbeeld chemische onkruidbestrijdingsmiddelen en uitlogende metalen. Daarnaast treft de gemeente voorzieningen of laat dat juist na. De gemeente maakt ook zaak van voorlichting en communicatie zowel intern binnen de gemeentelijke organisatie als richting burgers en bedrijfsleven. De gemeente voert een afkoppelbeleid. Ook dit beleid maakt het noodzakelijk om werk te maken van de diffuse bronnen problematiek. De gebieden waar afgekoppeld is of gaat worden, krijgen prioriteit. Gedurende de loop van dit plan van aanpak zal worden bezien of het mogelijk is het afkoppelbeleid in combinatie met het diffuse bronnen-beleid gebiedsgericht aan te pakken. Het Milieubeleidsplan loopt in 2007 af. Het plan van aanpak diffuse bronnen wordt in het nieuwe Milieubeleidsplan meegenomen.

pagina 4 van 14

3 Maatregelenpakket In dit maatregelenpakket zijn de specifieke maatregelen per doelgroep of sector opgenomen. Meer algemeen geldt dat communiceren en blijven overleggen over de aanpak van diffuse bronnen belangrijk is. Hieronder valt ook de kennisuitwisseling met andere gemeenten. Tevens is het bewaken van de afspraken een aandachtspunt. Hieronder is voor de volgende sectoren of doelgroepen een pakket aan maatregelen opgesteld. 1. Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening 2. Gemeentelijke gebouwen 3. Woningbouw nieuw en beheer 4. Utiliteitsbouw nieuw en beheer 5. Openbaar groen en verharding 6. Openbare inrichting 7. Verkeer 8. Consumenten 9. Landbouw en buitengebied

3.1

Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening

De gemeente Leusden neemt in elk bestemmingsplan de (verplichte) waterparagraaf op. Hierbij wordt de ruimtelijke relevantie van het onderdeel water in het oog gehouden. Aspecten als inrichting, beheer en waterkwaliteit worden niet in de bestemmingsplannen vastgelegd. Vanuit de afdelingen RO en RB wordt standaard in de verschillende fasen van ruimtelijke plannen (inrichtingsplan, Masterplan) aandacht gevraagd voor het onderwerp diffuse bronnen en worden voorstellen gedaan voor de rapportages (zie ook paragraaf 3.2 en 3.3). De gemeente Leusden voert een experiment uit waarbij duurzaam bouwen eisen opgenomen zijn in de gronduitgifte contracten. Het doel van dit experiment is om deze eisen in de gronduitgifte te standaardiseren. In de duurzaam bouwen eisen is ook het niet gebruiken van koper, lood opgenomen. Het hoofdstuk over zink wordt toegevoegd (zie 3.2) Onderzocht zal worden welke mogelijkheden er zijn om via het beeldkwaliteitplan kwaliteitsafspraken omtrent het terugdringen van diffuse bronnen af te dwingen.

3.2

Gemeentelijke gebouwen

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn de bouwmetalen zink, lood, koper en nikkel (roestvrijstaal). Doel Het doel is het beperken van het gebruik van deze uitlogende metalen. Kansen Dit doel heeft de meeste kans van slagen als zij in de initiatieffase van bouwactiviteiten wordt aangekaart. Hiervoor moeten de medewerkers goed zijn geïnformeerd. En er dienen heldere afspraken gemaakt te worden met de medewerkers en de bouwende partijen. Aanpak en acties Voor een deel zijn de diffuse bronnen in het gemeentelijk duurzaam bouwen beleid verankerd. Een voorbeeld zijn de koperen waterleidingen. In het duurzaam bouwen beleid is het beperken van het bouwmetaal lood opgenomen. Het beperken van het bouwmetaal zink wordt nog opgenomen. Daarnaast worden er afspraken gemaakt in de lopende projecten. Dit zijn de brede scholen in de wijken Tabaksteeg en Biezenkamp en de brandweerkazerne te Achterveld. Daarnaast worden er afspraken gemaakt over de onderhoudswerken. De onderwijsgebouwen vallen niet meer onder gemeentelijke gebouwen, maar zijn geprivatiseerd. Het gemeentelijk duurzaam bouwen beleid is daarom tot op heden niet van toepassing op deze pagina 5 van 14

gebouwen. In overleg met de afdeling Welzijn, Sport & Onderwijs (WSO) wordt gekeken welke mogelijkheden er zijn om het duurzaam bouwen beleid toch van toepassing te verklaren. Organisatie De betrokken organisatieonderdelen van de gemeente zijn: • team gebouwenbeheer van de afdeling Ruimtelijk Beheer • team onderwijs van de afdeling Welzijn, Sport en Onderwijs • team strategie en beleid, cluster milieu van de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling

3.3

Woningbouw nieuw en beheer

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn de bouwmetalen zink, lood, koper en nikkel (roestvrijstaal). Doel Het doel is het beperken van het gebruik van deze uitlogende metalen. Kansen Dit doel heeft de meeste kans van slagen als zij in een vroeg stadium, bij voorkeur tijdens de initiatieffase van bouwactiviteiten, wordt aangekaart. De gemeente zal hiertoe voorlichting geven aan en invloed uitoefenen op de bouwende partijen. De gemeente kan dit doel ook bereiken door afspraken te maken met de bouwende partijen. Aanpak Om het gebruik van uitlogende metalen te beperken of tegen te gaan zijn steekhoudende argumenten nodig en moeten alternatieven voorhanden zijn. Om concrete afspraken met partijen te maken, is het belangrijk te weten wat de probleemstoffen zijn en hoe ze kunnen worden aangepakt. Het Waterschap Valei en Eem heeft hierover veel informatie en zal dit met de gemeente delen. Met de woningcorporatie worden afspraken gemaakt. De afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling heeft een overzicht van alle verhuurders in de gemeente. Het wateradvies, dat het waterschap bij ruimtelijke plannen verstrekt, is een instrument om de diffuse bronnen op de agenda te houden. Het duurzaam bouwen beleid van de gemeente Leusden is een goed instrument om de diffuse bronnen aan te pakken. Acties De activiteiten van de gemeenten bestaan uit het geven van voorlichting aan de bouwende partijen, zoals woningcorporaties, bouwers, architecten, ontwerpers en aannemers. Dit kan gebeuren door middel van informatieavonden en folders. Met de woningcorporatie worden afspraken gemaakt over de diffuse bronnen aanpak. Bij een concreet bouwproject zorgt de gemeente ervoor dat in een vroeg stadium, bij voorkeur de initiatieffase, de diffuse bronnen aanpak bij de bouwende of ontwikkelende partij bekend is. De gemeente onderzoekt de mogelijkheden van een convenant met ontwikkelende en bouwende partijen. Op het gemeentehuis zijn al folders over duurzaam klussen verkrijgbaar. Burgers die een bouwvergunning aanvragen, kunnen dit foldermateriaal meenemen. Door de Natuur- en Milieufederatie Utrecht (NMU) is het document “Metalen in de Bouw, niet in het water” opgesteld [NMU, Utrecht, juni 2005]. In dit document is een overzicht opgenomen van aanbevolen materialen in de bouw. In Bijlage 2 is deze tabel opgenomen. Deze tabel wordt uitgewerkt met een kolom “kosten” (in %, per m2 of strekkende meter) en een kolom “duurzaamheid”. Organisatie • afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling • afdeling Ruimtelijk Beheer pagina 6 van 14

• afdeling Communicatie

3.4

Utiliteitsbouw nieuw en beheer

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn de bouwmetalen zink, lood, koper en nikkel (roestvrijstaal). Doel Het doel is het beperken van het gebruik van deze uitlogende metalen. Kansen De meeste kans van slagen bij de utiliteitsbouw is het geven van voorlichting aan de bouwende partijen. Ook bij de utiliteitsbouw geldt dat dat in een vroeg stadium moet gebeuren. Daarnaast wordt de kans van slagen vergroot als de gemeente en de bouwende partijen een convenant aangaan. Aanpak Net als bij de Woningbouw nieuw en beheer is het belangrijk te weten wat de probleemstoffen zijn en hoe ze kunnen worden aangepakt. Hiervoor zijn steekhoudende argumenten nodig en alternatieven moeten voorhanden zijn. Het Waterschap Valei en Eem heeft hierover veel informatie en zal dit met de gemeente delen. Het wateradvies van het waterschap en het duurzaam bouwen beleid van de gemeente Leusden zijn instrumenten om de diffuse bronnen op de agenda te houden. Acties Een aantal acties is dezelfde als bij Woningbouw nieuw en beheer. Het gaat hierbij om het geven van voorlichting aan de bouwende partijen, zoals ontwikkelaars, bouwers, architecten, ontwerpers en aannemers. De gemeente onderzoekt ook de mogelijkheden van een convenant met ontwikkelende en bouwende partijen. De tabel “Aanbevolen materialen in de bouw” (Bijlage 2) wordt ook aangepast voor de Utiliteitsbouw. (zie 3.3) Organisatie • afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling (team strategie en beleid) • afdeling Ruimtelijk Beheer • afdeling Communicatie

3.5

Openbaar groen en verharding

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn de chemische bestrijdingsmiddelen, poep en kunstmest op sportvelden. De gemeente Leusden past in openbaar groen geen chemische onkruidbestrijdingsmiddelen toe. Op verharding wordt chemische bestrijdingsmiddelen selectief toegepast. Doel Doel is het beperken van het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. Kansen Een grote kans is om bij de aanleg van bestrating rekening te houden met het vermijden van onkruidgroei. Dit is mogelijk door toepassen van dichte bestrating met minder obstakels. Ook is winst te behalen door chemische middelen alleen toe te passen op dagen waarop er geen neerslag is voorspeld. Om te komen naar een duurzaam onkruidbeheer (DOB) kan gebruik worden gemaakt van de DOBmethode (http:\\www.dob-verhardingen.nl). Het Waterschap Vallei & Eem wil het dob-pakket in de

pagina 7 van 14

nabije toekomst waarschijnlijk als minimale maatregel gaan verlangen. De gemeente Leusden past een aantal maatregels uit het pakket reeds toe in het lopende bestek 2007/2008, te weten: • spuiten bij gunstige weersverwachting (24 uurs voorspelling < 1 mm neerslag en kans op neerslag < 40%) • Roundup dosering van 1% bij gunstige omstandigheden De afdelingen RB en RO zullen gezamenlijk nagaan welke mogelijkheden er zijn voor een uitbreiding van het dob-pakket voor de gemeente Leusden Aanpak De gemeente Leusden gaat in de nabije toekomst halfverharde paden mechanisch onkruid bestrijden. Het selectief toepassen van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen op dagen waarom geen neerslag is voorspeld wordt ook opgenomen in de bestekken. Het aanleggen van bestrating waarbij rekening is gehouden met het vermijden van onkruidgroei is opgenomen in het dubo-GWW beleid en zal in de PvE’s en ontwerpplannen worden opgenomen. Organisatie • Afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting en beheer en team wijkbeheer • Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling, team strategie en beleid (cluster milieu) • Afdeling Projectbureau

3.6

Openbare inrichting

Onder openbare inrichting verstaan we straatmeubilair, openbare verlichting (palen), waterbouw e.d. Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn zink, gewolmaniseerd hout en belijningen op straat. Doel Doel is het beperken van het gebruik van uitlogende metalen en materialen. Kansen Kansen om zink te vermijden in de openbare inrichting zijn minder palen neerzetten, meer borden op één paal plaatsen en straatnamen op woningen plaatsen. Daarnaast kunnen de palen worden gecoat. Om materiaal uit te sparen voor belijningen op de weg kan de gemeente zorgvuldiger bepalen van de hoeveelheid benodigde belijning en het type belijning. Aanpak Het vermijden van zink en het zorgvuldiger toepassen van belijning worden opgenomen in het handboek inrichting openbare ruimte. Organisatie vermijden zink • nieuwbouw en reconstructie: Afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting en beheer • beheer: Afdeling Ruimtelijk Beheer, team wijkbeheer belijning • Afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting en beheer (verkeer)

3.7

Verkeer

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn uitlaatgassen, bandenslijtage, olie, zoutstrooien en autowassen op straat. Doel Het doel is het terugdringen van onnodig autoverkeer, waardoor er minder uitlaatgassen, bandenslijtage en olielekkage ontstaat. Een tweede doel is om het zoutstrooien te verminderen.

pagina 8 van 14

Kansen De kansen zijn vooral gelegen in het selectiever strooien van zout bij gladheid. Andere kansen zijn gelegen in het uitvoeren van de VPL-aanpak (VPL staat voor vervoersprestatie op locatie). De VPL aanpak biedt kansen voor minder emissie van CO2 en terugdringen van onnodig autoverkeer, waardoor er minder uitlaatgassen, olie en bandenslijtage ontstaat. De VPL-aanpak heeft een duidelijke relatie met ruimtelijke ontwikkeling. Andere aandachtspunten zijn duurzaam veilig, betaald parkeren en verkeersdrempels. Dit plan van aanpak beperkt zich tot het verminderen van het strooien van zout. Aanpak Het strooibeleid wordt aangepast. In kleine woonstraten wordt minder gestrooid. Organisatie Afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting en beheer en team wijkbeheer

3.8

Consumenten

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn chemische onkruidbestrijding, tuinschuttingen, uitlogende bouwmaterialen, Doel Doel is om de burger en consument te informeren over de diffuse bronnen en alternatieven aan te reiken. Kans De kans binnen deze doelgroep is vooral gelegen in het treffen van voorzieningen door de gemeente, voorlichting geven en regels handhaven. Aanpak De gemeente Leusden start in 2006 met het Samenwerkproject Milieuvriendelijk tuinieren. Dit project zal gebruikt worden om het beperken van diffuse bronnen in relatie tot aanleg, onderhoud en gebruik van tuinen aan te pakken. In het kader van dit project zal een informatiefolder worden ontwikkeld. Naar aanleiding van dit project zal bij de media aandacht gevraagd worden voor het onderwerp diffuse bronnen. Met name in gebieden waar afgekoppeld is of gaat worden, worden de bewoners en gebruikers geïnformeerd via de bestaande media. De gemeente Leusden biedt de burgers, die informatie komen inwinnen, bij de balie van de afdeling RO informatiemateriaal aan zoals duurzaam kluswijzers van Hart voor uw huis. Organisatie Team strategie en beleid, cluster milieu van de afdeling RO is projectleider van het samenwerkingsproject Milieuvriendelijk tuinieren. De baliemedewerkers zorgen voor bevoorrading van de kluswijzers. Afdeling RO in overleg met Communicatie zorgt ervoor dat de media wordt gevoed.

3.9

Landbouw en buitengebied

Bronnen De bronnen van diffuse verontreiniging zijn meststoffen en chemische bestrijdingsmiddelen. Doel Doel is het beperken van het gebruik van meststoffen en chemische bestrijdingsmiddelen.

pagina 9 van 14

Kansen De belangrijkste kansen zijn stimulering, milieuvergunning en uitvoering van het landschapsontwikkelingsplan (LOP). Het is gemeentelijk beleid om biologische landbouw te stimuleren. De gemeente voert het project “natuurvriendelijke slotenoever beheer” uit. Dit project is met name gericht op het tegengaan van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. De gemeente zal aanhaken bij toekomstige initiatieven die in het kader van het Reconstructieplan Gelderse Vallei worden gestart. Bijvoorbeeld het initiatief om uitspoeling tegen te gaan in Moorsterbeek. Tevens zal de gemeente aanhaken bij de projecten van het Waterschap. Dit zijn: • Randenbeheer. Het mest- en bestrijdingsmiddelenvrij houden van een 5 meter brede strook langs oppervlaktewater. De bedoeling is de strook meer te laten zijn dan een strook gras. Bijvoorbeeld door inzaaien met bloemenzaadmengsels en/of combineren met fiets- en wandelpaden. Het doel is om meer biodiversiteit te krijgen. • Zaksloot voor oppervlaktewater van boerenerf. Op het erf raakt regenwater flink verontreinigd. Er loopt een pilot om dit probleem aan te pakken. Hierbij laat men het vervuilde regenwater allereerst bezinken, waarna het op de sloot kan worden geloosd. De achterblijvende bagger moet op het land worden gestort. Aspecten uit de Wet milieubeheer kunnen hierin wel een belemmering vormen. • Omschakelen op biologische landbouw. Bijvoorbeeld streekproducten, zoals biologische eieren. De meeste projecten staan ook in het Reconstructieplan Gelderse Vallei.

4 Monitoring en evaluatie De looptijd van dit plan van aanpak is 2006 - 2010. Het plan wordt jaarlijks geëvalueerd en zonodig bijgesteld. Waterschap Vallei & Eem krijgt jaarlijks een evaluatierapport toegestuurd met de wijzigingen in het plan van aanpak. De tabel “planning en organisatie” is tevens bedoeld als monitor. Op gezette tijden worden de activiteiten getoetst aan de tabel “planning en organisatie”. Afwijkingen worden in de tabel opgenomen. De resultaten van deze monitor worden opgenomen in het evaluatierapport.

5 Planningschema In Bijlage 3 is het Uitvoeringsprogramma opgenomen. In dit programma is de planning opgenomen van de voorgenomen acties zoals die in voorgaande hoofdstukken zijn beschreven.

6 Kosten Voor het uitvoeren van dit Plan van aanpak zijn geen extra middelen nodig. De activiteiten worden binnen het bestaand beleid uitgevoerd.

pagina 10 van 14

Bijlage 1: Verontreinigingsituatie Leusden Waterbodems: Het gaat in het bijzonder om enkele bestrijdingsmiddelen die tot Klasse 3 komen, maar dat betreft oude, inmiddels verboden middelen (DDT, DDD en DDE). Op moderne bestrijdingsmiddelen zijn geen metingen uitgevoerd. Hexachloorbenzeen: Traject 21, eindoordeel waterbodem klasse 2 (Amstelpad) PAK: Traject 15, eindoordeel waterbodem klasse 3 (vijvers Middenweg, Noorderinslag en Torenakkerweg) Oppervlaktewater: De gehaltes aan zware metalen (zink, koper) in stadswateren zijn niet extreem hoog. Het totaal gehalte (inclusief zwevend stof en waterbodem) ligt vaak wel veel hoger, omdat de vaste delen als ophopingsmedium fungeren. Met baggeren kan deze situatie worden hersteld. Als de bron echter niet wordt aangepakt, blijft het probleem bestaan. Koper komt op enkele plaatsen boven de norm uit (ringsloot Clarenburg, Burgemeester de Beaufortweg, Asschatterweg) en zink één keer (Lisidunalaan).

Bijlage 2: Aanbevolen materialen in de bouw Liever niet

Aanbevolen materialen

Opmerkingen

Zinken of koperen dakgoten

gecoat staal gecoat (gerecycled) aluminium verzinkt staal met coating (FSC-vurenhouten getimmerde) dakgoot met EPDM-bekleding - GVP (glasvezel versterkt polyester) - gerecycled PVC - gecoat zink

Zinken of koperen regenpijpen

- PP (PB), PE - Gecoat dun (!) staal - Gerecycled PVC - PP, PE kunststofleidingen

- Plastisol en Pural coatings zijn corrosiebestendig - Zink coaten is iets goedkoper dan dakgoten met EPDM bekleden - De meeste coatings moeten iedere paar jaar opnieuw aangebracht worden - voor aluminium is het aan te bevelen gerecycled materiaal te gebruiken - EPDM heeft lange levensduur en 15 jaar garantie, slijtvast, elastisch, weersbestendig; - bekleden van getimmerde dakgoten vergt wel enige ervaring - Gebruik liever geen PVC. Ook met de huidige technieken komen teveel afvalstoffen vrij bij verbranding. Wilt u het toch gebruiken, kies dan voor gerecycled PVC. Recycling van PVC kan overigens alleen mits het voldoende zuiver is (zonder weekmakers). - gecoat dun staal: in de praktijk is ondereind vaak van verzinkt staal ivm stevigheid (bv tegen vandalisme) - Gemakkelijk in elkaar te zetten door kleine delen - Kop(aansluit-)stukken vaak nog van koper; gemakkelijker te bewerken - liever SBS dan APP 1 - Ecoseal EP-folie is bitumen - en wortelgroeibestendig en halogeenvrij (zonder chloor, broom en jodium). - TPO=thermisch lasbaar + plastisch vervormen is reversibel

Koperen en loden drinkwaterleidingen

Zinken en koperen dakbedekking platte daken

Zinken en koperen dakbedekking schuine daken

Gevelbekleding van zink of geïmpregneerd hout

Loodslabben als waterkerende afsluiting

-

- VB-EPDM- of Ecoseal EP-folie - Gemodificeerd bitumen (APP/SBS) - TPO/FPA (Thermoplastische Polyolefinen ofwel Flexiel Polyolefine Alloy) = Ecoseal - Aluminum Kalzip (niet volledig plat: licht hellend) - vezelcementen of kunststof (geen PVC) golfplaten - aluminium platen (Falzonal/Kalzip) - kunststof- of natuurleien - keramische (gerecyclede) dakpannen - betondakpannen met hoog puingranulaat-gehalte - onverduurzaamde naaldhoutsoorten (Western Red Cedar met FSCkeurmerk) of (inlandse) lariks - gecoat staal - sommige kunstharsen - cementvezelplaten en -leien - glazen systeemgevels - natuurstenen leien - keramische gevelsystemen - thermisch of chemisch gemodificeerd hout (bv Plato) - Aluminium - gewapend EPDM (rubber) - gewapend aluminiumgaas met PIB (Wakaflex van LaFarge)

- Aluminium daksystemen van Falzonal geven geen schadelijke stoffen af en is te leveren in o.a. verschillende koperen zinkkleuren. - Kunststof leien zijn goedkoper dan natuurleien - Onbehandeld Red Cedar verandert, als het blootstaat aan weersinvloeden, van kleur. - helaas is Western Red Cedar met FSCkeurmerk nog moeilijk te leveren - kunstharsen zijn slechts onder voorwaarden dubo-verantwoord

Bronnen: NIBE (Het Basiswerk Duurzaam & Gezond Bouwen), RIZA, DGMR Raadgevende Ingenieurs BV, Milieu Centraal, www.ecoline.org , www.dakweb.nl, www.livios.be .

1

Bitumenbestendig: folie kan direct over de oude bitumenlaag worden gelegd

Bijlage 3: Uitvoeringsprogramma nr. actie Stedenbouw en RO 1 eisen duurzaam bouwen in gronduitgifte contracten 2 opnemen waterparagraaf in bestemmingsplannen 3 In gemeentelijke ruimtelijke plannen het onderwerp diffuse bronnen onder de aandacht brengen en waar mogelijk maatregelen opnemen in Programma's van Eisen 4 mogelijkheid nagaan om kwaliteitsafspraken in het beeldkwaliteitsplan op te nemen Gemeentelijke gebouwen 5 In lopende projecten het onderwerp diffuse bronnen onder de aandacht brengen en waar mogelijk maatregelen opnemen in Programma's van Eisen 6 hoofdstuk 'zink' toevoegen aan gemeentelijk duurzaam bouwen beleid 7 afspraken maken over lood bij onderhoud 8 mogelijkheden nagaan voor duurzaam bouwen bij (geprivatiseerde) onderwijsgebouwen Woningbouw nieuw en beheer en Utiliteitbouw nieuw en beheer 9 waterschap verstrekt informatie m.b.t. uitlogende materialen 10 voorlichting aan architecten, ontwerpers en aannemers 11 voorlichting aan en afspraken met woningbouwcorporaties 12 voorlichting aan bewoners 13 de gemeente onderzoekt de mogelijkheden van een convenant met ontwikkelende en bouwende partijen 14 informatiemateriaal aanbieden bij principe aanvraag bouwvergunning 15 tabel "aanbevolen materialen in de bouw" (Zie Bijlage 2) uitwerken met kolom Kosten en Duurzaamheid Openbaar groen en verharding 16 halfverharde paden worden mechanisch van onkruid ontdaan (i.p.v. chemisch) 17 chemische bestrijdingsmiddelen enkel aanbrengen op dagen waarop geen neerslag is voorspeld 18 mogelijkheden nagaan uitbreiden toepassing DOB-pakket 19 bij aanleg van werken rekening houden met de opkomst van onkruid en voorkomen van toepassing van chemische bestrijdingsmiddelen Openbare inrichting 20 minder palen neerzetten, meer borden op 1 paal, straatnamen op woningen 21 zorgvuldig kiezen van de hoeveelheid belijning op de weg en het type belijning 22 opnemen acties 19 en 20 in handboek inrichting openbare ruimte Verkeer 23 beperken van de strooiroutes Consumenten 24 aanhaken bij samenwerkproject Milieuvriendelijk tuinieren 25 opstellen informatiefolder t.b.v. project milieuvriendelijk tuinieren Landbouw en buitengebied 26 aanhaken bij project natuurvriendelijk slootkantenbeheer 27 continueren gemeentelijk beleid om biologische landbouw te stimuleren 28 aanhaken bij toekomstige initiatieven in het kader van het reconstructieplan Gelderse Vallei 29 aanhaken bij projecten van het Waterschap Vallei & Eem die zijn gericht op het voorkomen van verontreiniging door diffuse bronnen Algemeen 30 koppeling met Milieubeleidsplan 31 onderzoek naar gebiedsgerichte aanpak van afkoppelbeleid en diffuse-bronnenbeleid 32 blijven overleggen en communiceren 33 afspraken bewaken 34 kennisuitwisseling met gemeenten

uitvoering 2006 2007

2008

x continue continue x

x x x

wettelijke verplichting

RO / RB

continue x x x x

WVE RO / RB RO RO RO

op aanvraag van gemeente informatieavond overzicht van verhuurders maken

continue

RO RB

informatiemateriaal wordt reeds beschikbaar gesteld

x continue

RB RB

continue

RB / RO RB

x

continue continue

RB RB RB

continue

RB

x x

RO RO

x

x x

RO RO RO / RB

2010

RO RO / RB RO / WSO

x

x

opmerking

RO continue

x x

2009

trekker

x continue x

x x continue continue continue

RO / RB RO RO RO / RB

RO RO en RB alle betrokken partijen RO RO en RB

nog geen besluitvorming, nog opnemen in bestekken

in GWW dubo, moet worden opgenomen in PvE's en ontwerpplannen

aanpassen strooibeleid, kleine woonstraten minder strooien

Colofon Aan dit plan van aanpak hebben gewerkt: Gemeente Leusden Adriaan van Arkel Rob Bannink Liesbeth van Holten Kees de Kruijf Piet van Nimwegen Wilbert Pastoor Theo Prinsen Ben Wassink Jan Westerhof Judith Zuiderwijk

afdeling Ruimtelijk Beheer, team gebouwenbeheer afdeling Ruimtelijk Beheer, team wijkbeheer afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling, team strategie & beleid Wethouder, onder meer van milieu afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling, team strategie & beleid afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting & beheer afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting & beheer afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting & beheer afdeling Ruimtelijk Beheer, team inrichting & beheer er afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling, team strategie & beleid

Waterschap Vallei & Eem Frans van Baardwijk afdeling Vergunningen Dimitri van Dam afdeling Watersystemen Wessel Doorn afdeling Vergunningen Op 18 april 2005 is de gemeente gestart met het ontwikkelen van dit plan van aanpak. In de eerste workshop is de aanzet gegeven. Deze workshop is georganiseerd door het Waterschap Vallei & Eem in samenwerking met de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling van de gemeente Leusden. Het programma van deze workshop bestond uit een presentatie over de diffuse bronnen en het invullen van het maatregelenpakket voor de woningbouw. In vervolg workshops heeft de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling in samenwerking met de andere disciplines voor alle geselecteerde bronnen een maatregelenpakket samengesteld. Dit plan van aanpak is integraal ontwikkeld en opgesteld. Alle disciplines van de gemeente, die te maken hebben of krijgen met de diffuse bronnen hebben hun inbreng gehad bij het ontwikkelen en opstellen van dit plan. Het Waterschap Vallei & Eem heeft tijdens het opstellen van dit plan van aanpak meegekeken en reacties gegeven.

Leusden, maart 2006 Opgesteld door: Gemeente Leusden, mevrouw L. van Holten in samenwerking met BouwWijzer b.v., mevrouw C. J. Gijswijt In opdracht van: Gemeente Leusden, afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling, de heer A. Bannink