SCALES-paper N200405
Pilot Voorspelmodellen: de prijs van synthetisch rubber
drs. H.H.M. Peeters drs. W.H.J. Verhoeven
Zoetermeer, maart 2004
The SCALES-paper series is an electronic working paper series of EIM Business and Policy Research. The SCALES-initiative (Scientific Analysis of Entrepreneurship and SMEs) is part of the ‘SMEs and Entrepreneurship’ programme, financed by the Netherlands’ Ministry of Economic Affairs. Complete information on this programme can be found at www.eim.nl/smes-and-entrepreneurship
The papers in the SCALES-series report on ongoing research at EIM. The information in the papers may be (1) background material to regular EIM Research Reports, (2) papers presented at international academic conferences, (3) submissions under review at academic journals. The papers are directed at a research-oriented audience and intended to share knowledge and promote discussion on topics in the academic fields of small business economics and entrepreneurship research.
address: mail address: telephone: telefax: website:
Italiëlaan 33 P.O. Box 7001 2701 AA Zoetermeer + 31 79 343 02 00 + 31 79 343 02 01 www.eim.nl
The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
2
Inhoudsopgave Inl ei din g
4
1
Aan p a k v an h e t o nd e rz o ek
5
1.1 1.2 1.3 1.4
Inleiding Keuze voor kwartaalcijfers Intercorrelatie tussen mogelijke exogenen Modelkeuze
5 5 5 5
2
S c h a t ti n g sr e su l t a te n v o o r d e p r i j si n d ex v a n s y n th e t i s c h ru b b e r
6
3
Vo o r sp el li n g p r ij s in d ex d e rd e k wa r t aa l 2 0 03
7
4
Pr ogno se v o o r d e p rij so n t wi k ke li ng v an n a tu u r ru b b e r v oo r 2 0 03
8
3
Inleiding Bij een groot deel van het Nederlandse industriële MKB is de prijs van de grondstoffen een zeer belangrijke component in de eindprijs van het product. Voor midden- en kleinbedrijven uit deze bedrijfstakken is de grondstofprijs moeilijk beïnvloedbaar, omdat men te maken heeft met mondiale, grote aanbieders. Tegelijkertijd zijn de afnemers van deze MKB-bedrijven ook vaak weer grote bedrijven die het product voor een zo laag mogelijke prijs willen afnemen. Er is veel concurrentie op deze industriële markt en daarom is beheersing van de kosten, en daarmee van de prijs van het product, van essentieel belang. Vanwege deze oorzaken is het voor deze industrieën van groot belang inzicht te hebben in de fluctuaties en voorspelbaarheid van de grondstofprijzen. Het kan aan de ene kant een factor zijn die een prijsverhoging richting afnemers kan verklaren en acceptabel maken. Aan de andere kant kan het mogelijkheden bieden om met de aanbieders van de grondstoffen te komen tot bijvoorbeeld een bandbreedte waarbinnen de prijsvorming van de grondstoffen zich afspeelt. Dit levert als voordeel op dat het risico van de grondstofprijs, als belangrijke factor voor de uiteindelijke prijs van het product, beter beheerst kan worden. Verbetering van de kostenkant van de industriële midden- en kleinbedrijven kan op deze wijze worden bevorderd. Een dergelijk onderzoek is voor veel takken van het industriële MKB van belang. Hierbij kan worden gedacht aan de rubber- en kunststofverwerkende industrie, de tapijtindustrie, de textielindustrie, de glasindustrie, de papierindustrie en de metaalindustrie. VNO-NCW zou door middel van een mini-onderzoek binnen de quick-scanfaciliteit ten behoeve van het industriële MKB een nadere uitwerking van dit model willen bewerkstelligen. Met behulp van het model moet een beter inzicht worden verkregen in de fluctuaties en voorspelbaarheid van de grondstofprijzen. Indicatoren voor de prijzen zijn onder andere de orderportefeuille en de voorraden van het industriële MKB. EIM doet in deze notitie verslag van de bereikte resultaten om de prijsontwikkelingen van het (synthetische) rubber te verklaren. Er is voor gekozen gebruik te maken van kwartaalcijfers. Het aantal verklarende variabelen is beperkt: de prijs van ruwe olie in euro’s (met eventueel als componenten de dollarkoers en de olieprijs in dollars (Brent)), de orderpositie van de bedrijven in de kunststofverwerkende industrie alsmede de productie-index van producenten van synthetisch rubber in de VS. De producenten van deze producten in de VS hebben wereldwijd, door hun omvangrijke productie, een grote invloed op de prijsvorming.
4
1
Aanpak van het onderzoek
1.1
Inleiding In oktober 2002 heeft EIM op verzoek van de NRK binnen de quick-servicefaciliteit gekeken of het mogelijk is een model te maken dat inzicht geeft in de te verwachten prijsontwikkeling van de grondstof synthetisch rubber. De eerste uitkomsten waren bemoedigend.
1.2
Keuze voor kwartaalcijfers In verband met het doel van het onderzoek, inzicht in het verloop van de grondstofprijzen, is een analyse met data op kwartaalbasis (1990-I t/m 2002-II) de meest interessante aanpak voor dit onderzoek. Voor het afsluiten van contracten is het nodig om goed inzicht te krijgen in omslagpunten en feitelijke prijsontwikkelingen. Bij jaarcijfers worden feitelijke ontwikkelingen minder goed traceerbaar. Het gaat immers om jaargemiddelden. Doordat er meer waarnemingen zijn, kan bij de analyse gewerkt worden met vertragingen in de doorwerking.
1.3
Intercorrelatie tussen mogelijke exogenen EIM heeft voor een groot aantal variabelen die in verband gebracht zouden kunnen worden met de prijsvorming van synthetisch rubber, cijferreeksen opgesteld voor de jaren 1990-2002. Door van al deze variabelen een correlatiematrix op te stellen is de intercorrelatie tussen deze variabelen bekeken. Dit is belangrijk omdat we in een prognosemodel geen variabelen willen opnemen die sterk met elkaar gecorreleerd zijn. Zo veel mogelijk willen we multicollineariteit tussen variabelen in het prijsprognosemodel zo laag mogelijk houden. 1 Zoals te verwachten viel, zijn een aantal prijzen sterk gecorreleerd . Ook is er een zwak verband tussen synthetisch-rubberprijzen en het aanbod, respectievelijk de vraag op de markt in de VS.
1.4
Modelkeuze Naast technische keuzes voor variabelen, zoals intercorrelatie tussen de diverse variabelen en een voorkeur voor kwartaalcijfers, speelt ook de validiteit van het gekozen model een grote rol. In de loop van het onderzoek werd duidelijk dat een redelijke verklaring van de prijsontwikkeling van synthetisch rubber kon worden gevonden op basis van de olieprijsontwikkeling (in euro's dan wel in dollars) en de orderpositie van de Nederlandse kunststoffenindustrie. Omdat er voor de synthetisch-rubberindustrie geen orderpositie bekend is binnen de nationale conjunctuurdata van het Centraal Bureau voor de Statistiek is daarvoor, als proxi-variabele, de orderpositie uit de kunststoffenindustrie gebruikt.
1
Er is een sterk verband als de correlatiecoëfficiënt |> 0,6| is. Is deze lager dan |0,3| dan is amper sprake van enig verband. Tussen |0,3| en |0,6| is sprake van een zwak verband.
5
De schattingen, die op basis van deze variabelen zijn uitgevoerd, waren acceptabel en lieten ook plausibele prognoses zien. De indruk bestaat evenwel dat de Amerikaanse synthetisch-rubbermarkt een belangrijke invloed uitoefent op de ontwikkeling van de prijs van synthetisch rubber. Allereerst is daarom nagegaan of de vraag naar synthetisch rubber in de VS een redelijk substituut zou zijn voor de ontwikkeling van de orderpositie in Nederland en daarmee van invloed zou zijn op de prijsontwikkeling. De achtergrond hiervan is dat we veronderstellen dat deze ontwikkeling wellicht een betere maat zou zijn voor de ontwikkeling van de orderpositie in de kunststoffenindustrie, die we in de schattingen hebben meegenomen voor de verklaring van de prijsontwikkeling van synthetisch rubber. De ontwikkeling van de economie in de VS loopt, in het algemeen gesproken, wat voor op die in de EU, zodat een aantrekkende vraag daar een voorbode zou kunnen zijn voor een aantrekkende prijsontwikkeling op de nationale markt. Voorgaande gedachten hebben wij niet in significante coëfficiënten in een schattingsmodel kunnen concretiseren.
2
Schattingsresultaten voor de prijsindex van synthetisch rubber
Het resultaat van een niveauschatting voor de prijsindex van synthetisch rubber (op basis van 45 waarnemingen), prijzen van olie, (een oordeel over) orderportefeuilles bij Nederlandse ondernemers die deze producten afnemen en de productie van primaire kunststoffen in de VS wordt onderstaand weergegeven. Normaal gesproken zijn alle variabelen 1 kwartaal vertraagd, door een correctie voor autocorrelatie komen er ook verder vertraagde variabelen in het schattingsmodel voor. Toetsingsgrootheid daarbij was de Durbin Watson coëfficiënt, een maatstaf die een indruk geeft van de aanwezigheid van autocorrelatie. Een acceptabele waarde voor deze toetsingsgrootheid is 1,5 à 1,7. Bij een eerste schatting met deze variabelen beliep de waarde van deze toetsingsgrootheid aanvankelijk 0,7, hetgeen duidt op de aanwezigheid van autocorrelatie. Het regressieresultaat luidt: PrSyr(t)=24.70+0.05*(brent_oil (t-1)-rho*brent_oil(t-2))+0.25*(orderpositie(t-1)rho*orderpositie(t-2)-0.03*(prod_VS(t-1)-rho*prod_VS(t-2))+rho*PrSyr(t-1) waarin; rho, de correctie voor autocorrelatie gelijk is aan 0.67; PrSyr(t) de prijsindex van synthetisch rubber in kwartaal t; brent oil(t) de prijsindex van olie in kwartaal t; orderpositie(t) de index van de orderpositie in de kunststoffenindustrie, als proxi voor de orderpositie in de synthetisch-rubberindustrie, in kwartaal t; prod_VS de productie-index van het aanbod van de kunststoffenindustrie in de VS in kwartaal t. Over de waarnemingsperiode wordt het schattingsresultaat in beeld gebracht in figuur 1.
6
figuur 1
Werkelijke en geschatte waarden voor de prijsindex voor synthetisch rubber
120
115
110
prijzen
105
nieuwe modelraming
100
95
19 9
0II 19 I 91 19 -I 91 -II 19 I 92 19 -I 92 -II 19 I 93 19 -I 93 -II 19 I 94 19 -I 94 -II 19 I 95 19 -I 95 -II 19 I 96 19 -I 96 -II 19 I 97 19 -I 97 -II 19 I 98 19 -I 98 -II 19 I 99 19 -I 99 -II 20 I 00 20 -I 00 -II 20 I 01 20 -I 01 -II 20 I 02 -I
90
Figuur 1 laat een goede fit zien van de geschatte waarden voor de prijsindex en de werkelijke waarden. Ten opzichte van een eerder geschat model waarin de prijsindex van synthetisch rubber verklaard wordt uit olieprijzen en orderposities is er ook hier sprake van een aanzienlijke verbetering van de fit. Met name op het eind van de waarnemingsreeks sluit het nu geschatte model beter aan bij de werkelijke waarden van de prijsindex.
3
Voorspelling prijsindex derde kwartaal 2003
In tabel 1 worden de schattingsresultaten voor de prijsindex voor synthetisch rubber gepresenteerd. tabel 1
Prijsontwikkeling kunststoffen 2002
2003-I
2003-II
2003-III
2003-IV
144,5
157,2
125,3
137,1
93,2
90,5
89,5
85,9
116,0
126,9
119,7
107,1
112,0
110,3
112,0
108,7
-
110,5
109,8
108,0
2003
Exogenen: brent oil US $ orderpositie prod. USA prijsontwikkeling synthetisch rubber voorspelling prijsontwikkeling
110,4
109,7
Tabel 1 laat zien dat het geschatte model de prijsontwikkeling van synthetisch rubber in het tweede kwartaal van dit jaar enigszins onderschat. In het derde kwartaal wijzen de
7
meeste in het model meegenomen variabelen op een daling van de prijsindex van synthetisch rubber: dalende olieprijzen en een licht verslechterde orderpositie. De lagere productie-index voor het aanbod uit de VS heeft een licht positieve invloed op de prijsontwikkeling van synthetisch rubber. In het laatste kwartaal van 2003 zal de prijsindex van synthetisch rubber verder toenemen als gevolg van stijgende olieprijzen en een gedaald aanbod uit de VS. De lichte daling van de orderpositie kan daar geen tegenwicht tegen bieden.
4
Prognose voor de prijsontwikkeling van natuurrubber voor 2003
Voor natuurrubber (NR) hebben we geen prognosemodel opgesteld. Dit was niet mogelijk binnen de termijn die beschikbaar was voor dit mini-onderzoek. De prijsbepalende factoren voor dit product zijn het aanbod van NR op de wereldmarkt en de wereldconsumptie van NR. De prijsontwikkeling van NR heeft grote invloed op de aanplant van plantages waar NR gewonnen kan worden. Wanneer de prijs van NR hoog is, wordt de productiecapaciteit sterk uitgebreid; is de prijs laag, dan gebeurt dat niet. Dat geeft een soort varkenscycluseffect te zien dat moeilijk in een eenvoudig model te vatten is. SEO in Amsterdam heeft uitgebreid onderzoek verricht naar vraag en aanbod van NR en heeft ook prognoses opgesteld voor de ontwikkeling van de prijs van NR. In een recente 1 studie daarover wordt aangegeven dat de prijzen voor NR de komende jaren sterk zullen stijgen. Tot en met 2002 was de prijs van NR relatief laag, wat met name veroorzaakt werd door omvangrijke voorraden van NR. Thans lijkt daar een eind aan gekomen te zijn, waardoor er in 2003 een sterke prijsstijging van NR zal plaatsvinden. In genoemde studie wordt aangegeven dat de prijsstijging van NR in 2003 uit kan komen op ruim 40%. Ook voor latere jaren wordt er een sterke prijsstijging voor NR voorzien.
1
Kees Burger en Hidde Smit, Natural Rubber Supply Policies and the Outlook for Natural Rubber Demand and Prices, SEO, Free University Amsterdam, augustus 2002.
8
