Pijn en pijnbehandeling bij Kanker 23-04-2014 Centrum Cabane Drs. A.M. Karsch, anesthesioloog – pijnspecialist UMC Utrecht Drs. G. Hesselmann, oncologieverpleegkundige, epidemioloog UMCU
Wat is pijn? • • •
‘lichamelijk leed, veroorzaakt door ziekte of verwonding’ ‘naar gevoel dat je hebt als je b.v. een wond hebt’ ‘vervelend gevoel in je lichaam als je ziek bent’
• • • •
‘iets met pijn en moeite voor elkaar krijgen’ ‘hij heeft mij pijn gedaan met die woorden’ ‘pijn in je portemonnee’ ‘zielepijn’
Definitie van pijn
Pijn is datgene wat een persoon die pijn ervaart zegt dat het is en is aanwezig wanneer hij/zij zegt dat het aanwezig is
International Association for the Study of Pain: “Pijn is een onplezierige, gevoels- en emotionele ervaring die gepaard gaat met of beschreven wordt in termen van weefselbeschadiging”
PIJN IS AU
Symptomen bij kanker
• • • • • • • •
Vermoeidheid Pijn Energiegebrek Zwakte Verlies eetlust Gespannenheid Gewichtsverlies Droge mond
74% 71% 69% 60% 53% 48% 46% 40%
• • • • • • • •
Somberheid Obstipatie Zorgen maken Slapeloosheid Benauwdheid Misselijkheid Angst Prikkelbaarheid
39% 37% 36% 36% 35% 31% 30% 30%
Verschillende soorten pijn • “Gewone” pijn
• Pijn van de organen (hart, longen, darmen, lever) • Zenuwpijn
Oorzaken van pijn bij kanker
• De tumor zelf • De behandeling van de tumor • Andere oorzaken
Goede diagnose is heel belangrijk: • Wat voor soort pijn? • Wat is de oorzaak van de pijn?
Behandeling van pijn (bij kanker) Oorzaak behandelen Opereren
Bestralen Chemotherapie
Symptoombehandeling Pijnstillers
Zenuwblokkade Ondersteuning omdat niet alles met medicatie / ingrepen is aan te pakken uitleg, fysiotherapie, muziektherapie, ontspanning, massage,
warmte, etc.
Informatie pijnmedicatie algemeen Welk middel? Welke manier van toedienen?
Pillen Zetpillen
Pleisters Drank Injecties
Continue toediening via pomp Met welke reden? Welke dosering? Hoe te gebruiken? Wanneer effect te verwachten?
Informatie pijnmedicatie afgestemd op persoon ‘Weet wat je waarom slikt’ Ervaring met medicatie (negatief en positief) Hoe omgaan met bijwerkingen? Wanneer contact opnemen?
Met wie?
Behandeling met pijnstillers WHO-pijnladder
WHO pijnladder Stap 1 Paracetamol • Bij milde tot matige pijn • Nauwelijks bijwerkingen, heel veilig middel
• Max 4000 mg/dag (=8 tabletten) Bij onvoldoende effect van paracetamol: NSAIDs toevoegen: (diclofenac, ibuprofen, naproxen,…..) • Bijwerkingen: – Irritatie van maagslijmvlies – Verhoogde bloedingsneiging
Morfine (opioïden) Veel verschillende soorten: Zwak: • Tramadol • Codeine Sterk:
• Morfine • Oxycodone • Fentanyl • Methadon ……….
Vragen over morfine: •
Morfine heeft veel bijwerkingen: welke?
•
Word ik suf van morfine?
•
Krijg ik last van benauwdheid van morfine?
•
Hoe neem ik morfine?
•
Welke soorten morfine heb je?
•
Mag morfine samen met andere pijnstillers gebruikt worden?
•
Moet ik steeds meer morfine gaan gebruiken?
•
Kan ik verslaafd raken aan morfine?
Bijwerkingen
• • •
Verstopping (obstipatie) – ALTIJD, BLIJVEND – laxeermiddel Misselijkheid en braken – vaak, vooral de eerste 1-2 weken Sufheid – regelmatig, vooral de eerste dagen Verwardheid – soms, vooral bij ouderen en ernstig zieken
• • • • • • •
Jeuk Moeilijk plassen Transpireren Droge mond Verlies van smaak Duizeligheid Spiertrekkingen
•
Bijwerkingen Verslaving = gebruik vanwege de kick (“het is lekker”) • Het gaat dan dus niet om pijnstilling • Bij gebruik op medisch voorschrift is de kans klein
Gewenning = steeds meer nodig voor eenzelfde effect • Het lichaam went aan het middel
Vragen over morfine: •
Morfine heeft veel bijwerkingen: welke?
•
Word ik suf van morfine?
•
Krijg ik last van benauwdheid van morfine?
•
Overlijd ik eerder door morfine te gebruiken?
•
Hoe neem ik morfine?
•
Welke soorten morfine heb je?
•
Moet ik steeds meer morfine gaan gebruiken?
•
Kan ik verslaafd raken aan morfine?
•
Mag ik autorijden als ik morfine gebruik?
•
Mag ik alcohol drinken als ik morfine gebruik?
Bijzondere pijn, bijzondere behandeling Pijn van de organen • Buikkramp: koliekpijn •Pijn bij grote lever: zwelling
Zenuwpijn •Anti-depressiva •Anti-epileptica
Zenuwblokkade Indicaties: • Reageert onvoldoende op morfine • Teveel bijwerkingen van medicijnen • De pijn wordt door 1 zenuw of zenuwnetwerk voortgeleid Contra-indicaties: • Stollingsstoornissen • Infecties
Pijn Total pain: Lijden in al zijn facetten: • • • • • •
lichamelijk psychologisch sociaal emotioneel existentieel spiritueel
Pijn bij kanker – we kunnen veel, maar… We kunnen nooit garanderen dat een patiënt met kanker geen pijn meer hoeft te lijden .....
Pijn bij Kanker
Hippocrates • 5-e eeuw v. Chr. • Grondlegger van de westerse geneeskunde
"Cure sometimes, treat often, comfort always"
Literatuur/websites • Informatiefolder UMCU: “Pijn bij kanker, behandeling met medicijnen” • Folder: “Fabels en feiten over morfine en andere opioïden” • Folder: “Alles wat u moet weten over morfine en andere morfineachtige pijnstillers” • Informatiefolder UMCU: “Poli 8, ondersteuning voor patiënten met kanker en hun naasten” • Palliatieve Zorg: Richtlijnen voor de Praktijk’ (2010) Richtlijn Pijn blz. 528-574
www.stichtingpijnbijkanker.nl www.ongeneeslijk.nl
