Pieter winsemius: rolmodel

najaar 09 magazine van de universiteit leiden

Pieter winSemiuS: rolmodel

‘Iedere student moet passie en enthousiasme ontwikkelen’

en verder:

BÈta-studies: synergie; cleveringa-programma; alumni: leidse leerMeesters

colofon

inhoud

Medewerkers

magazine van de universiteit leiden

najaar 2009

aan dit nummer van leidraad werkten mee: De schilderachtige beelden van Edwin Walvisch zijn in vele media terug te vinden, van Rails tot het jaarverslag van Rabobank. Voor Leidraad portretteerde hij Pieter Winsemius. ‘De essentie van een mens vangen, daar gaat het om.’

In de column van dit nummer pleiten de wiskundemeisjes Ionica Smeets en Jeanine Daems voor beter contact tussen alfa’s en bèta’s. ‘Als je elkaar beter leert kennen, bloeit er misschien wel iets moois op!   Brain of nerd, body of woman, zo omschrijft freelance journaliste Karina Meerman zichzelf vaak. Hoewel ze over tal van onderwerpen schrijft, zijn ICT en nieuwe media haar het meest lief. ‘Ik ben ongeneeslijk nieuwsgierig, vooral naar technologie en wetenschap.’ Leidraad is een uitgave van de directie Strategische

Communicatie & Marketing / Alumni Office van de Universiteit Leiden. Het blad is kosteloos voor de alumnus. Een abonnement is op aanvraag beschikbaar voor andere belangstellenden.

06

14

04 Leiden in het nieuws 05 Editorial

06 ‘Passie voor excellentie moet

je aansteken’Docenten moeten studenten inspireren en de passie voor het vak ontsteken. over zijn studie en loopbaan.

Pieter Winsemius

Uitgever Leidraad Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur

Strategische Communicatie en Marketing Hoofdredacteur (a.i.) Yoeri Albrecht Bladmanager Karen Jochems Basisvormgeving/Art Direction Van Lennep, Amsterdam Eindredactie Beatrijs Bonarius, Suus van Geffen Fotografie en illustraties Rhonald Blommestijn, Marc de Haan,

Mark Horn, Hollandse Hoogte, Frank de Ruiter, Martijn de Vries, Edwin Walvisch Medewerkers aan dit nummer Pieter van den Blink, Edith van Gameren, Karina Meerman, Kaspar Melchior, Marl Pluijmen, Hugo Schalkers, Ruud Slierings, Karin Swane en het Leids Universiteits Fonds (luf) Universiteit Leiden, development office Hanneke Wiessing, alumni officer (contactpersoon) Rapenburg 70, 2311 EZ Leiden tel. (071) 527 32 37, [email protected] Website www.alumni.leidenuniv.nl Oplage 53.000 Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden noch Albrecht Media kan aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten. 2 leidraad

11 Faculteitsnieuws – wiskunde en natuurwetenschappen 12 Algemeen Nieuws

14 Muurtjes slopen, bruggen slaan De samenwerking tussen de faculteiten Geneeskunde en

Wiskunde & Natuurwetenschappen werpt vruchten af. Een

20 24 Opinie: overleven of niet overleven?

20 Tachtig jaar alumnus Eind juni was het tachtig jaar geleden dat jurist, oudminister en oud-lid van de Raad van State Gerard Helders zijn bul behaalde. Een terugblik op een veelbewogen leven.

22 Verenigingsnieuws 31 Spotlight – Prof.dr. Eveline Crone

36

36 Waar Leiden toe kan leiden: Leidse leermeesters

Stamcelonderzoek is na tien jaar volwassen

De bètafaculteiten van de Universiteit Leiden

geworden, mede

behoren tot de internationale top en

door nieuwe ontwikkelingen die gebruik van embryonale cellen overbodig maken. Prof.dr. Christine Mummery en prof.dr.mr. Dick Engberts over technische mogelijkheden en ethische wenselijkheid.

28 Het Casimir-effect Het succes van de samenwerking tussen de universiteiten van Leiden en Delft in de Casimir Research School is groot. Net als de ambities: ‘Uiteindelijk hopen we natuurlijk op een Nobelprijswinnaar!’

dubbelinterview met de decanen over krachtenbundeling.

19 Column – de wiskundemeisjes

24

binnen hun faculteiten behoren zij tot de absolute top: Carlo Beenakker, Ewine van Dishoeck, Michel Ferrari en Els Goulmy.

43 Een vorstelijke opening Het gerestaureerde Academiegebouw

is open en

krijgt direct koninklijk bezoek.

44 De Cleveringa-

bijeenkomsten 2009 Alles over de jaarlijkse Cleveringa-bijeenkomsten,

dit jaar op 38 locaties in binnen- en buitenland.

31 Faculteitsnieuws – Archeologie 32 Faculteitsnieuws – Geesteswetenschappen 33 Faculteitsnieuws – Sociale Wetenschappen 34 Faculteitsnieuws – Rechtsgeleerdheid 35 Faculteitsnieuws – LUMC/Geneeskunde

48 Achter de Cleveringabijeenkomst

Drie sprekers en een comitélid over

hun motivatie

om deel te nemen.

52 Inspiratie 53 LUF-nieuws 54 LUF voor alumni 56 Liefst naar Leiden leidraad 3

nieuws

editorial

leiden in het nieuws Oude Leidse prijs voor studie over het kwaad

Databank terrorisme opengesteld

LEIDEN – De 29-jarige ethica Petruschka

Het Centre for Terrorism and

Schaafsma heeft de vijfjaarlijkse

Counterterrorism in Den Haag heeft

Stolpprijs van de Universiteit Leiden ge-

een databank vol gegevens over

wonnen voor haar studie over het begrip

nationaal en internationaal terrorisme

”het kwaad”.

opengesteld. De databank bevat

De Stolpprijs voor theologie en christelijke

honderden onderzoeken, maar ook

ethiek dateert uit 1753 en is een van de

onder andere documenten van daders

oudste academische prijzen van Europa,

en hun tegenstrevers. De databank is

aldus de universiteit.

alleen met een aan te vragen wacht-

Bron: Reformatorisch Dagblad,

woord toegankelijk.

13 augustus 2009

De databank is gemaakt onder leiding van de

Editorial

in 2007 door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding benoemde hoogleraar Bob de Graaff aan de Universiteit Leiden. De universiteit houdt eind november een symposium over bouw, gebruik en beheer van de site. Volgens De Graaff is bij het

Paul F. van der Heijden Rector magnificus

bouwen van de site al gebleken, dat in

en voorzitter van het College van Bestuur van de

Nederland weinig onderzoek wordt gedaan

Universiteit Leiden.

naar dierenactivisme en rechts-extremisme,

Snelheid op elf miljard lichtjaar gemeten

Bron: De Pers, 8 juli 2009

Jaap de Hoop Scheffer hoogleraar

van de aarde bewegen. De lichamen gaan

Miljoenen voor onderzoek naar tropische ziektes

met 1,5 miljoen kilometer per uur bijna

LEIDEN - Verscheidene farmaceutische

tember hoogleraar aan de Universiteit

twee maal zo snel als de zon. De resulta-

bedrijven, non-profitorganisaties en we-

Leiden. Hij gaat studenten onderwij-

In de Casimir Research School zullen jaarlijks ongeveer

ten van het onderzoek staan donderdag

tenschappelijke instituten slaan de han-

zen over internationale politiek en de

in het blad Nature.

den ineen voor de ontwikkeling van me-

diplomatieke praktijk. Dat heeft de

Het team gebruikte de Hubble ruimtetelescoop

dicijnen tegen twee dodelijke tropische

Universiteit Leiden laten weten.

en de acht-meter Gemini-telescoop in Chili om

ziektes, de Afrikaanse slaapziekte en

De Hoop Scheffer is benoemd op de Pieter

het sterrenstelsel 1255-0 te bekijken. Het licht

leishmaniasis.

Kooijmansleerstoel. De bekleder van deze

van de sterren deed er elf miljard jaar over om

De komende vier jaar hebben zij een

zogenoemde wisselleerstoel houdt zich

de aarde te bereiken. Het team bestond uit

budget van 3,6 miljoen euro tot hun

bezig met vraagstukken op het gebied van

sterrenkundigen van de Sterrenwacht Leiden

beschikking. Dat maakte het Leidse

vrede, recht en veiligheid voor een periode

en de Universiteit van Yale in Amerika.

Topinstituut Pharma bekend.

van maximaal drie jaar.

Bron: De Telegraaf, 5 augustus 2009

Bron: nu.nl, 17 augustus 2009

Bron: de Volkskrant, 27 augustus 2009

dertig promovendi bij de beste hoogleraren in Leiden en Delft kunnen studeren en zelf hun onderzoeksvoorstel kunnen schrijven. Deze aanpak is geheel nieuw in Nederland. Maar het kan alleen maar een succes worden als het een internationaal project wordt. Een project dat ook de beste promovendi uit het buitenland weet aan te trekken. De weduwe van professor Casimir, mevrouw Casimir-Jonker, zelf natuurkundige en Leids alumna, heeft een fonds op naam gesticht om deze internationale activiteiten van de onderzoeksschool te bekostigen. En zo wordt de fakkel van enthousiasme en de passie voor het excellente doorgegeven aan weer een volgende generatie. Hopelijk doet het prachtige voorbeeld van mevrouw Casimir-Jonker goed volgen.

LEIDEN -  Astronomen in Leiden en de Verenigde Staten hebben voor het eerst gemeten met welke snelheid sterren in een sterrenstelsel op elf miljard lichtjaar

4 leidraad

terwijl dat juist opkomende bedreigingen zijn.

‘Een goed natuurkundige kan alles’, zegt alumnus Pieter Winsemius in een gesprek met Yoeri Albrecht in deze Leidraad. Dat komt vooral omdat een natuurkundige tijdens zijn opleiding heeft geleerd dat hij problemen kan oplossen. Iedere Leidraad heeft een thema, dat thema proberen we niet te nadrukkelijk te benaderen maar het is de leidraad door de Leidraad. In dit nummer komen de bètavakken voor het voetlicht. Leiden heeft wat dat betreft een oude en wereldwijd vermaarde reputatie. Velen kennen het verhaal van de excellente vriendenkring rond de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Heike Kamerlingh Onnes, waar onder andere Paul Ehrenfest en Albert Einstein toe behoorden. Bij deze kring van wetenschappers heeft ook de grote natuurkundige en latere bestuurder van Philips en president van de KNAW Hendrik Casimir zijn opleiding gehad. Casimir was inderdaad een alleskunner. Dat een belangrijke onderzoeksschool van de universiteit zijn naam draagt, is geen toeval. Hendrik Casimir benadrukte de wisselwerking tussen fundamenteel onderzoek en toegepaste technologie, hij sprak van de wetenschap-technologie-spiraal. Winsemius benadrukt aan de hand van het voorbeeld van Casimir terecht dat het persoonlijk aanwakkeren van elkaars passie voor het vak en de passie om te willen excelleren tot de kerntaken van de universiteit en de hoogleraar behoren.

LEIDEN - Oud-secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer is per 1 sep-

leidraad 5

interview

interview

‘Passie voor excellentie moet je aansteken’ Zijn lange, pezige gestalte is van verre al zichtbaar, als hij op een warme zomerdag in hemdsmouwen staat te wachten voor het gebouw van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in Den Haag. We spreken in zijn werkkamer, waar Pieter Winsemius enkele dagen van de week als raadslid werkt. TEKST: Yoeri Albrecht BEELD: Edwin Walvisch

6 leidraad

leidraad 7

interview

interview

‘Ik heb mijn studie op de zelfde wijze gedaan als de manier waarop ik mijn marathons loop: het eerste deel moet je gewoon doorlopen en niet nadenken, het tweede deel gaat het lekker en het laatste deel gaat het echt tegenstaan’

begeleiding was dan ook abominabel, ik heb mijn promotor in zeven jaar drie keer gesproken. Dat had wel anders gekund. Maar ik heb wel leren doorzetten, ook als het met de experimenten heel erg tegen zat. Ik geef niet op. Dat komt uit die tijd.’

Hij heeft zijn vrouw ook in Leiden ontmoet.

Winsemius is niet alleen oud-minister en oudfirmant van McKinsey & Company, hij is ook bijzonder hoogleraar in Tilburg, oud-toezichthouder van de Erasmus Universiteit Rotterdam, eredoctor in Delft en gepromoveerd natuurkundige in Leiden. Een uitstekende gesprekspartner om over het onderwijs te spreken. ‘Een goed natuurkundige kan alles. Een slagzin die mij als student werd ingepeperd’, zegt Winsemius. ‘Toegeschreven aan de grote Leidse natuurkundige Kamerlingh Onnes. Het is natuurlijk uitdrukking van een verschrikkelijke arrogantie. De lui die op school goede cijfertjes hebben, komen bij Natuurkunde terecht en dat is echt nog niet genoeg om alles te kunnen.

‘Ik herinner me nog goed dat Hendrik Casimir in 1972 de diesrede hield. Ik zat op de eerste rij, want voor mij was Casimir een heel grote’ Ik ben Natuurkunde gaan doen omdat er rond 1960 een grote technologische doorbraak was. Ik vond dat mooi en wilde eigenlijk het management van die technologie in. Mijn vader zei dat ik dan Natuurkunde moest gaan doen. Dan wist ik er tenminste echt iets vanaf. Later kon ik altijd nog een MBA gaan doen en dat klopte. Ik heb mijn studie op dezelfde wijze gedaan als de manier waarop ik mijn marathons loop: het eerste deel moet je gewoon doorlopen en niet nadenken, het tweede deel gaat het lekker en het laatste deel gaat het echt tegenstaan. Ik ben tijdens mijn promotie werkelijk over alle drempels gestruikeld die er maar waren. De

‘Zij studeerde Scheikunde en wij hadden een paar gezamenlijke practica. De chemie was kennelijk goed.’ Goede cijfers betekenen volgens Winsemius zeker niet dat je alles al kunt, maar na voltooiing van de studie Natuurkunde is dat anders. ‘Je komt als student in een werkschema terecht waar de gemiddelde vakbondsman in Nederland bezwaar tegen zou maken. Je hebt in het laboratorium dus echt geleerd om te werken. En je durft een probleem aan te grijpen en op te lossen. Dat leer je als natuurkundige. Maar het belangrijkste dat iedere student moet ontwikkelen, is passie en enthousiasme. Die passie moet worden ontstoken, dat gaat niet zomaar vanzelf. Dat kun je ook niet alleen, dat doe je tussen mensen. Ik herinner me nog goed dat Hendrik Casimir in 1972 de diesrede hield. Ik zat op de eerste rij, want voor mij was Casimir een heel grote. Een Leidse hoogleraar Natuurkunde die het Casimir-effect op zijn naam had staan en bovendien een zeer invloedrijk lid van de raad van bestuur van Philips. Hij hield een lofrede op het vak van natuurkundige. Maar na drie kwartier zei hij dat dat allemaal mooi en aardig was, maar dat het belangrijkste was dat je als student hebt gewerkt voor een professor die passie en enthousiasme heeft. Passie is namelijk besmettelijk.

Ik heb Casimir later, toen ik minister was, bij een groter gezelschap weer ontmoet en toen dit verhaal als introductie verteld. Het was voor mij een eresaluut aan hem. Hij kwam na afloop naar me toe en ik heb hem toen gevraagd wie bij hem zijn passie voor excellentie hadden aangestoken. Ik vraag dat vaak: wie zijn de drie belangrijkste leermeesters? Daar heb ik ook een boekje over gemaakt, met de titel Waar halen ze het vandaan? Over inspiratie. Het geeft een verrassend inzicht in mensen. Casimir heeft mij toen verteld wie hem het meest hebben geïnspireerd. Dat was natuurlijk Paul Ehrenfest, de Leidse hoogleraar bij wie hij studeerde. Deze had hem geïntroduceerd bij zijn vriend Niels Bohr in Kopenhagen. Ehrenfest had Casimir persoonlijk afgeleverd bij Bohr. Ze waren er samen met de trein naartoe gereisd. Na de begroeting introduceerde Ehrenfest Casimir met de woorden: ‘Ik breng je deze knaap. Hij kan al wat, maar heeft nog wel slaag nodig.’

Iedereen heeft dit soort mensen – leermeesters – nodig om succes te hebben. Dat betekent hogere opleiding. Dat is ook precies wat de universiteit zou moeten doen. Maar of dat ook gebeurt? Dat is natuurlijk op dit moment wel de vraag. Tentamen in een veehal met achthonderd man. Hoorcolleges met pratende en broodetende studenten. Het is natuurlijk een no brainer dat dat niet werkt. Mijn eigen belangrijkste leermeester in Leiden was de baas op het lab, Kees van Baarle. Hij gaf me in 1963 mijn eerste baantje als student-assistent. Hij was geen groot natuurkundige, maar wel een mensenmens en dat is ook zeer belangrijk. Hij leerde me bijvoorbeeld klaverjassen en daarmee heb ik op het lab goede sier kunnen maken.

Tussen mijn middelbare school en Leiden heb ik een jaar in Amerika in een gastgezin gezeten. Mijn Amerikaanse vader is voor mij een role model geweest. Hij was een selfmade man die het als atletiekcoach ver had gebracht. Ik ben met een gouden lepel in mijn mond geboren. Hij heeft me geleerd om door te zetten, de lat hoger te leggen. Als je doorzet, worden de bokken van de schapen gescheiden. Altijd de vierde ronde. Tot de derde ronde kan iedereen goed meekomen, maar dan slaat de vermoeidheid en het zelfmedelijden toe. Ik kan mijn grenzen goed oprekken. Ik kan een goede vierde ronde lopen. Dat krijg je niet van huis uit mee, dat moet je leren, dat moet je ook op een opleiding leren. Je ouders kunnen wel zeggen dat doorzettingsvermogen belangrijk is, maar je neemt het toch niet echt van ze aan. Daar zijn je leermeesters en je vrienden voor. Ik moest in mijn leven ook van die gouden lepel af.

Voor mijn boekje heb ik die vraag over leermeesters gesteld aan een groot aantal Nederlandse toppers. Het verontrustende is dat er maar zeer zelden iemand van de universiteit werd genoemd. Dat is zeer ernstig. Juist professoren moeten jonge mensen verder brengen in de maatschappij. De Nederlandse universiteit moet inspireren. Maar helaas zijn er teveel studenten die alleen maar een beroepsopleiding willen om accountant te worden, liefst ook lekker dicht bij het ouderlijk huis. Wat een verschil is dat dan met Stanford waar ik een jaar een MBA heb gedaan. Daar waren de studenten hand picked. Er waren negen docenten met een Nobelprijs. Domme studenten werd de mond gesnoerd door medestudenten. Docenten die zich niet hadden voorbereid, werden daar door de studenten op gewezen. Dat was werkelijk een stimulerende omgeving. Eerlijk gezegd waren mijn hoogleraren in mijn tijd in Leiden niet

bijzonder. Ik kan twee positieve uitzonderingen noemen. De rest was slechts goed voor anekdotes.

Lesgeven is een vak. We hebben bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid een rapport over schooluitval uitgebracht. Daaruit bleek weer dat er veel onderwijzers zijn die niets hebben met leren en mensen. Dan kun je als leerling dus net zo goed de kennis uit een boek halen. Daar hoef je echt niet iedere dag voor naar die school. Wat je daar namelijk moet leren, is die passie voor een vak, voor de wereld. Daar moet een vonk overslaan. Als dat niet gebeurt, is het onderwijs waardeloos. Dan missen die jongelui iets. Er dreigt nu weer jeugdwerkeloosheid, dat is een ramp. Als je mensen thuis laat zitten, dan knappen ze af. Als je mensen niet inspireert als ze jong zijn, is dat heel ernstig. Het houdt mij erg bezig. Ik wilde vroeger minister van Onderwijs worden. Ruud Lubbers heeft me de post in 1986 aangeboden en ik heb het niet gedaan. Nee, daar heb ik nooit spijt van gehad. Spijt is ook niet een erg nuttig gevoel. Nooit achterom kijken. Wat zou je nu moeten doen om het onderwijs weer overeind te trekken? Ten eerste moet je docenten ook door hun studenten laten beoordelen. In Tilburg waar ik lesgeef, is de beoordeling van de docenten door de studenten niet openbaar. Als leiding, maar ook als student, weet je dus niet wie de goede docenten zijn. Op Stanford wel. Daar hangen gewoon lijsten in de gang met de beoordeling van docenten. Zo ontstaat er een zekere marktwerking, een goed beoordeelde docent krijgt vanzelf meer studenten. Je moet je docenten echt niet alleen maar op hun publicaties beoordelen, maar ook op het oordeel van de studenten. Bij de goede docenten zijn de baantjes als assistent zeer gewild. Daar wordt om gevochten en zo hoort het ook.

Ik vraag me ook af of we in Nederland docenten aan de universiteit niet veel te gemakkelijk een vaste aastelling geven. Ik weet wel dat wordt gezegd dat een vaste aanstelling rust geeft. Maar op Stanford krijgen zelfs heel goede professoren toch uiteindelijk geen tenure omdat er maar een zeer beperkt aantal vaste plaatsen is. Wellicht kun je niet op iedere universiteit een topteam samenstellen. Maar je kunt wel van ieder middelmatig team een topteam maken door er uitstekende kopstukken tussen te zetten. Dat geldt voor een bedrijf en ook voor een vakgroep of een school. Ik zou het wel mooi vinden als we in Nederland beter gaan selecteren aan de poort en ook onderscheid durven te maken

» leidraad 9

8 leidraad

interview



‘Altijd de vierde ronde. Tot de derde ronde kan iedereen goed meekomen, maar dan slaat de vermoeidheid en het zelfmedelijden toe. Ik kan een goede vierde ronde lopen’

wiskunde en natuurwetenschappen

tussen de verschillende universiteiten. Niet op acht plaatsen de studie Rechten. Ajax haalt het wereldniveau al niet, laat staan dat we in Nederland acht topclubs zouden hebben. We zijn al blij als de opleidingen Bedrijfskunde in Rotterdam en Nijenrode in de Europese top tien staan. Dat betekent dat ze een niveau hebben dat overeenkomt met wellicht nummer 35 in de VS. Dat is een score in de buurt van de Appalachian State University. Daar word ik niet vrolijk van. We kunnen in Nederland wel degelijk echte topuniversiteiten maken, maar dan moeten we wel willen en we moeten keuzes maken.

Ik zat ooit in de benoemingscommissie voor een leerstoel. We konden een internationale topper krijgen. Een echte negen. De man wilde uit het buitenland naar Nederland komen, maar er was een probleem. Hij wilde graag een baan voor zijn vrouw, een advocate. Dat kon de universiteit niet regelen. De universiteit had kennelijk geen netwerk in al die advocatenkantoren. Of het ontbrak aan de wil. Dus hebben we een andere kandidaat moeten benoemen. Een zeventje, geen topper. Ik had wel willen zien hoe dat op een Amerikaanse universiteit was gegaan. Die had die benoeming hoe dan ook rond gekregen. In Nederland nemen we helaas genoegen met minder. Wat mij het meest verbaast van de universiteiten is het gebrek aan samenwerking. Het woord “team” komt niet in het vocabulaire voor. Die decanenrepublieken die voortdurend hun eigen straatje schoonvegen. Waar geen besef heerst dat men binnen de universiteit samen groepen jonge mensen verder moet brengen in het leven. Zo ver als je kunt. Maar het is geen team, het is iedereen voor zich.

10 leidraad

een factor vijf in inkomen achteruit. Ik was partner bij McKinsey en dat zette ik op het spel. Het afbreukrisico in de politiek is groot. Ondanks dat hij het afraadde, heb ik veel aan mij vader gehad. Hij was zelf als oud-directeur-generaal goed bekend met politiek Den Haag. Na mijn eerste begrotingsbehandeling die al drie maanden na mijn aantreden was, heb ik bij mijn vader in Scheveningen gelogeerd. Hij zat om een uur ’s nachts in kamerjas op mij te wachten en had de beraadslaging in de Kamer op de radio gevolgd. Hij stelde voor een fles wijn open te trekken. Ik moest de volgende dag om zeven uur op het ministerie zijn om de tweede dag van het begrotingsdebat voor te bereiden. Ach, zei hij. Je kunt best één dag zonder al teveel slaap. Dat red je wel op pure adrenaline.’  

nieuws 25 miljoen voor fotosynthese

Sterk verbeterde resolutie

Nieuw in Leiden

Tests van wetenschappers van de

Informatica & Economie van start gegaan.

Universiteiten Leiden en Twente en van

De Faculteit der Wiskunde en

IBM laten zien dat met behulp van een

Natuurwetenschappen werkt hierin samen

nieuw soort detector de resolutie van de

met de Erasmus School of Economics om

elektronenmicroscoop sterk kan worden

studenten te leren hoe complexe

verbeterd. De resolutie van de lage-

bedrijfsproblemen projectmatig en

energie-elektronenmicroscoop (LEEM) kan

doelgericht kunnen worden opgelost met

zelfs met een factor 2,5 worden verhoogd.

behulp van informatica.

Dit maakt het mogelijk om de LEEM in te

Nieuwkomer binnen de masteropleidingen

zetten voor onderzoek aan de dunst

is de track Statistical Science. Na een

mogelijke materialen.

gedegen kennismaking met de theorie en

In september is de nieuwe bachelortrack

methodieken van statistische modellen en

Filippijnse krokodillen uitgezet

data-analyse in het algemeen, kunnen studenten zich specialiseren in toepassing ervan binnen de Life Sciences of binnen de Behavioural Sciences. Meer informatie over beide opleidingen is te vinden op www.science.leidenuniv.nl.

Dagboek van een zonsverduistering

Het onderzoeksprogramma Towards

Biosolar Cells ontvangt van het kabinet

De Filippijnse krokodil is een van de

een budget van 25 miljoen euro. Het

meest bedreigde diersoorten ter

onderzoek richt zich op een verhoogde

wereld. Sinds 1999 werkt het Centrum

efficiëntie van de omzetting van zonlicht in

voor Milieuwetenschappen Leiden (CML)

In rijke landen als het onze wordt de kwaliteit

energie en bouwstoffen door planten en

nauw samen met Filippijnse organisaties

van de samenleving bepaald door de manier waarop je de meest kwetsbare én de meest getalenteerde groepen in de samenleving behandelt. De bovenkant van de leerlingengroep bestaat uit diegenen die het meest ontvankelijk zijn voor de vonken die de leraar moet overbrengen. Dat zijn degenen die de maatschappij als geheel verder kunnen brengen. Dat zijn wetenschappers maar ook kunstenaars en sporters. Dat zijn de mensen die de wereld kunnen veranderen. Die moeten ook ruimte en aandacht krijgen. Gebeurt dat niet, dan gaat de maatschappij stil staan. Je moet jonge mensen leren baldadig te zijn. Ze moeten de gebaande paden durven verlaten. Ik werd op mijn veertigste minister. Mij vader vond het geen goed idee. Het was carrièretechnisch niet verantwoord. Ik ging

algen (fotosynthese). Bij het programma

aan onderzoek ter bescherming van dit

zijn naast de Universiteit Leiden, vijf

dier. Hoewel de belangrijkste

universiteiten, drie topinstituten, dertig

bedreigingen – jacht, het gebruik van

bedrijven en een hbo-instelling betrokken.

destructieve vismethoden en het verlies

CV

Het ministerie van Landbouw, Natuur en

van de leefomgeving – effectief zijn

Sterrenkundige dr. Dave Lommen kreeg de

Pieter Winsemius (1942) studeerde Natuurkunde

Voedselkwaliteit had het programma

aangepakt, herstelt de Filippijnse

kans om de zonsverduistering van

aan de Universiteit Leiden en promoveerde in 1973. Ook studeerde hij een jaar in Stanford. Na zijn studie werkte hij bij McKinsey & Company, tot zijn ministerspost van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer in 1982. In 1986 keerde hij terug naar McKinsey. Hij bekleedde tal van nevenfuncties en werd in 2006 opnieuw minister van VROM. Hij is lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en bijzonder hoogleraar in Tilburg.

voorgedragen vanwege de bijdrage die het

krokodillenpopulatie zich maar langzaam.

afgelopen juli van zeer nabij te volgen.

onderzoek zal leveren aan duurzame

Om het proces te versnellen, zijn onlangs

Bijzondere details van zijn unieke reis naar

energie, verbetering van de voedselvoor-

in gevangenschap gekweekte krokodillen

China legde hij voor de Faculteit der

ziening en duurzame biomassa.

uitgezet. Het vijftigtal jonge dieren zal de

Wiskunde en Natuurwetenschappen vast

Bovendien krijgt Nederland zo de kans

komende maanden door Nederlandse en

in een online dagboek. Alle ervaringen van

een leidende rol te spelen op dit nieuwe

Filippijnse studenten worden gevolgd met

Lommen zijn na te lezen op de website van

en innovatieve domein.

behulp van radiozenders.

de faculteit: www.science.leidenuniv.nl.

leidraad 11

nieuws

nieuws

nieuws

nieuws Series najaar 2009 Studium Generale

Deze programma’s gaan binnenkort van start:

Visiting Professors

Serie Gustav Mahler

Vanaf 1 september 2009 en vooralsnog

Bijzondere colleges voor vijftigplussers

Leienaren in het nieuws Prof.dr. Jan

Bij zijn pensionering afgelopen juni is

Studium Generale organiseert brede

Spreker: Drs. Leo Samama, musicoloog

voor drie jaar is dr. Nicolas Robin

Het HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen)

Anthonie Bruijn

drs. Gooitzen Zitman (1944), KNO-arts bij

activiteiten voor studenten, medewerkers,

en directeur Nederlands Kamerkoor

uitgenodigd door het Instituut voor

van de Universiteit Leiden biedt colleges voor

(1958, foto),

het Reinier de Graafhuis in Delft, geridderd in

alumni en andere geïnteresseerden die graag

Maandagavond 26 oktober en 9 november

Culturele Disciplines vanwege de Clusius

vijftigplussers, gegeven door ervaren docen-

hoogleraar

de Orde van Oranje-Nassau vanwege zijn

over de grenzen van hun vakgebied heen

Toegang gratis, maar reserveer tijdig!

Stichting om aan de Universiteit Leiden

ten. U buigt zich over diverse wetenschappe-

Pathologie aan

verdiensten op het gebied van kwaliteit van

kijken. Voor alle lezingen geldt: toegang is

Een middag over Tissue Engineering

werkzaam te zijn als Visiting Professor.

lijke onderwerpen. Een vooropleiding is niet

de Universiteit

het onderwijs in de zorg. Zitman genoot zijn

gratis, iedereen is welkom!

Vier lezingen over het kweken van huid,

Speerpunten in het onderzoek van Robin

nodig. In najaar 2009 kunt u kiezen uit 26

Leiden en het

opleiding en specialisatie in het Academisch

(kom wel op tijd, want vol = vol!)

proefdiervrij reumaonderzoek, kunst van

zijn: tuingeschiedenis, geschiedenis van de

verschillende collegeseries in Leiden en drie in

LUMC, is door

Ziekenhuis Leiden (thans LUMC).

“slachtoffervrij leer” en ethische aspecten

botanische tuin, en botanie en hofcultuur

Haarlem. Het grootste deel begint in de eerste

minister Ronald

Per 1 januari 2010 is prof.dr.mr. Mark

van tissue engineering (een evenement in

rond 1800.

week van oktober. De volgende series

Plasterk

Wissink (1962) benoemd tot advocaat-

het kader van het Key of Life Festival)

Professor en Leids ere-doctor Anthony

beginnen rond of na 15 oktober:

benoemd tot lid van de commissie

generaal bij de Hoge Raad. Wissink is thans

Zaterdag 17 oktober, 14.00-16.30 uur,

Grafton (Princeton University) zal een

Ammonieten en Moabieten,

Macrodoelmatigheid Hoger Onderwijs. Deze

hoogleraar privaatrecht aan de

Museum Boerhaave,

tweede termijn als Visiting Scaliger

door dr. Margreet Stiener

commissie beoordeelt namens de minister

Rijksuniversiteit Groningen.

Lange St. Agnietenstraat 10, Leiden

Professor aan het Scaliger Instituut

Geschiedenis van de sterrenkunde, door

alle nieuwe onderwijsplannen van de Nederlandse universiteiten en hogescholen.

Symposium From Pariah to the Pedestal:

verbonden zijn in november 2009. Zijn

prof.dr. Harm Habing

The Burgeoning of Iranian Cinema

aanstelling valt samen met het symposium

Religies zonder schrift, door prof.dr. Wouter

Faculty Club verhuisd

Authorities on film and documentary,

The Legacy of Joseph Scaliger (1540-1609)

van Beek (deze cursus kan worden

Op 31 augustus is het Academiegebouw geopend. Nu de Faculty Club is gehuisvest in

Persian culture and art meet to discuss

dat op 5 en 6 november in samenwerking

gecombineerd met een reis naar Mali)

het rechtergedeelte van het Academiegebouw, vormt zij mede het bruisend hart van de

developments in Iranian cinema over the

met het Warburg Institute, University of

Hersenfuncties bij mens en dier, door

universiteit. De Faculty Club is een dagelijkse ontmoetingsplaats voor de hele universitaire

past thirty years.

London wordt georganiseerd. Professor

diverse docenten van de Faculteit der

civitas en voor alumni. Er is een brasserie, een restaurant en een dining room, allen rondom

Monday, 26th and Tuesday 27th of October

Grafton zal ook weer een masterclass voor

Geneeskunde, het Instituut Biologie en

een ommuurde binnentuin gelegen. Ook aan vergaderingen is gedacht: er zijn diverse stijlvolle

Serie Rondom Theo van Doesburg -

studenten en promovendi verzorgen.

andere specialisten.

en modern geoutilleerde vergaderruimten. En er is een academische stamtafel waaraan men

Theo van Doesburg en zijn tijd

Het rijk van Filips II, door diverse docenten

van gedachten kan wisselen met vakgenoten. Bij de

Een korte serie in relatie tot de

van de opleiding Geschiedenis

brasserie en het restaurant kunt van 08.30 uur tot 22.30

Anton Mauve, tussen Haagse School en

uur binnenlopen. Het à la carte menu is geheel biologisch en

Van Gogh, door dr. Fred Leeman e.a. (naar

wisselt elke twee weken.

Onderstaande eerder aangekondigde series

Theo van Doesburg and the international

Oktober Kennismaand

zijn reeds begonnen. U kunt nog lezingen

Avant-Garde. Deze tentoonstelling is een

Meekijken over de schouder van een

aanleiding van de expositie in Teylers

Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen

volgen op de navolgende data:

samenwerking tussen Stedelijk Museum

wetenschapper of horen wat de laatste stand

Museum, Haarlem)

van de Faculty Club? Kijk dan regelmatig op

tentoonstelling Constructing a new World.

www.facultyclubleiden.nl

Serie Eten & Vreten - voedsel in

De Lakenhal, Leiden en Tate Modern,

van zaken is omtrent innovatief onderzoek?

historisch, sociaal-cultureel en

Londen, en zal in beide musea te zien zijn

Dat kan tijdens Oktober Kennismaand,

Begin januari zijn er twee korte series van

psychologisch perspectief

(Leiden: 16 oktober t/m 3 januari).

georganiseerd onder de auspiciën van het

slechts twee bijeenkomsten:

Dinsdagavond 13 oktober en donderdag-

Elke dinsdagavond van 27 oktober tot en

Nationaal Centrum voor Wetenschap en

De verwoeste wereld van T.S. Elliot,

avond 22 oktober

met 1 december

Technologie. De hele maand worden (veelal

door dr. Wim Tigges

Serie Christelijke liturgie

Kijk mettertijd voor de volledige

gratis) activiteiten georganiseerd door

Werk en leven van een Italiaanse

Donderdagavond 15 oktober, dinsdagavond

informatie, tijden en locaties op

(onderzoeks)instellingen, bedrijven, science

Renaissance- kunstenaar, door drs. Ernest

20 oktober en vervolgens elke donderdag-

www.studiumgenerale.leidenuniv.nl

centra en universiteiten. Ook de Universiteit

Kurpershoek

Leiden is deelnemer en organiseert tal van

Het volledige programma en een aanmel-

LET OP! Alleen de bijeenkomst op dinsdag

Organisatie & informatie

activiteiten op zondag 18 oktober, de Leidse

dingsformulier voor de collegeseries

20 oktober is in het LAK-theater!

Studium Generale Universiteit Leiden

Wetenschapsdag (zie Liefst naar Leiden,

vindt u op www.hovo.leidenuniv.nl of

Serie Infectieziekten

Postbus 9500, 2300 RA Leiden

pagina 56).

via HOVO Universiteit Leiden,

Elke woensdagavond van 21 oktober tot en

(071) 527 72 95 / 72 96 / 72 83

Meer informatie vindt u op

[email protected], tel.(071) 527 72 99

met 9 december

[email protected]

www.oktoberkennismaand.nl

(bereikbaar ma t/m do, 10-13 uur).

avond van 29 oktober tot en met 19 november

12 leidraad

leidraad 13

thema: Science

Thema: Science

MUURTJES SLOPEN, BRUGGEN SLAAN

Samenwerking bètamedisch bereikt optimum

De samenwerking tussen de faculteiten Geneeskunde en Wiskunde en Natuurwetenschappen is niets nieuws. Onderzoekers wisten elkaar altijd al wel te vinden. Maar sinds er “bestuurlijke kracht” op is gezet, neemt de effectiviteit toe en is de zichtbaarheid groter. Meer structuur, minder ad hoc. En daarmee kun je projecten binnenhalen, zo blijkt. En studenten. tekst: Ruud Slierings foto’s: Mark Hoorn

Raakvlakken genoeg voor een vruchtbare samenwerking tussen beide faculteiten. Maar dat is niet genoeg. Als je de context waarbinnen de samenwerking plaatsvindt zodanig vormt dat de ideale samensmelting tussen vakgebieden kan ontstaan, ben je pas echt een winnaar. Dat is de mening van de decanen Eduard Klasen (Geneeskunde/LUMC, tevens lid van de raad van bestuur) en Sjoerd Verduyn Lunel (Wiskunde & Natuurwetenschappen). Natuurlijk gaat het om de inhoud, maar die is – anders dan tot voor kort werd erkend – verweven met de vorm. Klasen: ‘Mooi voorbeeld: onlangs is bepaald dat een grote investering voor nanomicroscopie gaat plaatsvinden bij Medical Delta, het samenwerkingsverband van de universiteiten van Rotterdam, Delft en onze twee faculteiten. Dat was een narrow escape, want er waren veel goede kandidaten om die investering te ontvangen. Ik denk dat de kracht van onze samenwerking de doorslag heeft gegeven.’

De belangrijkste combinaties waarin Geneeskunde en Wiskunde en Natuurwetenschappen (W&N) elkaar hebben gevonden, zijn (naast vele andere samenwerkingsverbanden binnen en buiten de Universiteit Leiden) geneesmiddelenonderzoek en bioscience (science base of health). Het zijn twee van de profileringsgebieden die de positie van Leiden nationaal en internationaal moeten versterken. De samenwerking is in hoge mate complementair. W&N doet bijvoorbeeld het fundamentele geneesmiddelenonderzoek, het LUMC onderzoekt de toepassingsgebieden. Pareltjes onder de onderzoekers zijn er

14 leidraad

genoeg, maar om die zinvol samen te brengen, is een organisatorisch kader, een infrastructuur, nodig. Verduyn Lunel: ‘De drijfveer is onderzoek, bottom-up. Maar dat zijn vaak kleine stapjes. Die proberen we te verankeren in een visie, zodat we een grotere vuist kunnen maken.’ Het woord “businessplan” valt zelfs even. Vloekt dat niet met wetenschappelijk onderzoek? Klasen: ‘Zeker niet. In zo’n plan beschrijf je de wetenschappelijke kant van het verhaal, de aanpak, de organisatorische en financiële aspecten, hoe je het onderzoek voor het voetlicht gaat brengen en gaat uitventen. Neem het geneesmiddelenonderzoek waarin we nu erg dicht bij elkaar Sjoerd Verduyn Lunel

‘Er zijn geen scherpe grenzen tussen de disciplines. Grenzen komen voort uit onkunde’ zitten: de samenwerking is geformaliseerd in een plan van aanpak. Daarin staat precies beschreven in welke ziektegebieden we ons gaan specialiseren en waar de kansen liggen.’ Zelfs het simpele feit dat W&N en het LUMC op loopafstand van elkaar zitten, is van belang. Het is een impuls voor de communicatie. Internet is geweldig, maar samen in één gebouw werken, verdient de voorkeur. Al was het maar om dubbelbenoemingen van hoogleraren mogelijk te maken en de opleiding van studenten optimaal - en dus over de faculteitsgrenzen heen -

»

Sjoerd Verduyn Lunel: ‘De drijfveer is onderzoek, bottum-up.’ leidraad 15

Thema: Science

Thema: Science

te kunnen inrichten. Want, benadrukken beide decanen, in de samenwerking gaat het niet alleen om onderzoek, maar zeker ook om het onderwijs. De speciale mastertrack Statistical Sciences bewijst dat de faculteiten elkaar ook hierin gevonden hebben. Verduyn Lunel: ‘We vormen geen gelegenheidsduo’s, de onderzoekers, bijvoorbeeld op het gebied van de bio-informatica en biostatistiek kennen elkaar goed. Dat is van belang bij het zetten van volgende stappen, bijvoorbeeld bij het inrichten van zo’n mastertrack. Al langer leefde de wens om binnen een aantal opleidingen het informatica- en statistiekonderwijs aantrekkelijker te maken door veel meer klinische aspecten aan bod te laten komen. Dat gebeurt nu onder meer in deze mastertrack (waarin ook de Faculteit Sociale Wetenschappen participeert), en er staan docenten met verschillende achtergronden voor de klas. Dat maakt de opleiding veel aantrekkelijker voor studenten.’

Toch kun je je afvragen of samenwerking niet tot een dusdanig vergaande convergentie leidt dat je de eigen identiteit verliest. Verduyn Lunel is er niet bang voor: ‘In Leiden is Wiskunde & Natuurwetenschappen altijd een samenvoeging van vakgebieden geweest. Er zijn geen scherpe grenzen tussen de disciplines. Grenzen komen voort uit onkunde. Vroeger konden een statisticus en een medisch statisticus niet met elkaar praten. Dan moesten intermediairs de vertaalslag maken en ketentjes tussen de vakgebieden bouwen. Dan kreeg je net zo’n situatie als waarin mensen in een kring een woord in elkaars oor fluisteren waarbij er aan het eind iets heel anders uit komt. Nu – en dat is echt opvallend – kunnen mensen uit verschillende disciplines wel goed met elkaar communiceren.’ Daardoor ontstaat bijna een nieuwe manier van werken. Klasen: ‘Het elkaar opzoeken is nu de standaard. En omdat we complementair zijn in die samenwerking kunnen we nieuwe technologieën ontwikkelen en concepten bedenken. Dat brengt veel meerwaarde.’ Je zou zeggen: haal de grenzen helemaal maar weg. Of toch niet? Klasen aarzelt: ‘Het is verstandig om hier en daar een zekere afstand te bewaren. Zoals we nu samenwerken, dat is naar mijn idee het optimum. Je hebt ook je eigen organisatie, wij zijn ook een ziekenhuis en werken tevens met andere vakgebieden samen. Je moet telkens zoeken naar de balans. Bij de ene samenwerking schuif je wat verder in elkaar dan bij de andere. Bij onze samenwerking in het geneesmiddelenonderzoek gaat het heel ver met wederzijdse benoemingen en gedeelde verantwoordeEduard Klasen: ‘Zoals we nu samenwerken, is naar mijn idee het optimum.’ 16 leidraad

lijkheid, andere disciplines lenen zich daar minder voor.’ Volgens Verduyn Lunel moet je de mate van convergentie ook overlaten aan de specifieke kenmerken van de groep. ‘We proberen er dynamische clusters van te maken met een eigen infrastructuur. Geen nieuw instituut, want dan krijg je weer verzuiling, maar een groep onderzoekers. Als dan na vijf jaar blijkt dat het onderzoek toch naar verschillende richtingen uitwaaiert, kun je dat makkelijk hergroeperen. Dan houd je het systeem flexibel, en dat is echt nodig wil je de ontwikkelingen in de wetenschap kunnen volgen.’

Maar zijn dat soort minder geïnstitutionaliseerde clusters wel te financieren? Klasen: ‘Wij hebben de basisfinanciering van de universiteit, bestemd voor onderzoek en onderwijs. We stimuleren - of beter: gaan ervan uit - dat onderzoekers hun eigen budgetten binnenhalen. Daarvoor kloppen ze onder meer aan bij de Europese Unie of NWO, ook al is dat NWObudget van 500 miljoen euro natuurlijk véél te laag. Feit is dat als je financiering van buiten wilt binnenhalen, een flexibel systeem handig is omdat je dan beter multidisciplinaire aanvragen kunt indienen.’ En - niet onbelangrijk - geld volgt talent, niet

Internet is geweldig, maar samen in een gebouw zitten, verdient de voorkeur andersom. Verduyn Lunel: ‘Je kijkt naar het talent dat je in huis hebt en wat je daarmee kunt doen. Daar omheen vorm je die clusters, dat is je niche, en daarmee kun je naar Brussel of NWO.’ Het woord is gevallen: talent. Leiden heeft grote behoefte aan instroom van knappe koppen en zal zich dus nadrukkelijk moeten manifesteren om dat talent aan te trekken (Klasen: ‘Wij zijn misschien iets te bescheiden geweest in onze presentatie naar buiten.’). W&N gaf een enthousiasmerend boekje uit over de mooiste ontdekkingen van het afgelopen jaar - Waar wij trots op zijn - en laat schoolkinderen in het Junior Lab met de modernste apparatuur proefjes doen. Bovendien doen beide faculteiten mee in het Pre-University College, een academische opwarmer die de beste middelbareschoolleerlingen de weg naar Leiden moet wijzen. Wat dat betreft is het prettig dat Nederlandse universiteiten elkaar niet de tent uit vechten: als in de ene regio een centrum voor nanomicroscopie wordt opgezet, richten andere

»

leidraad 17

column

Thema: Science

Bèta zoekt vrouw

universiteiten zich op andere disciplines. Onderlinge competitie is er natuurlijk wel, maar elke universiteit heeft haar specialiteit. Ook daar kun je dus eventueel in je werving - van studenten, maar ook van fondsen - de aandacht op vestigen. Eduard Klasen

Tijdens het vorige seizoen van Boer zoekt vrouw viel ons iets op aan de beroepsgroep boeren. Het zijn bijna allemaal mannen, ze zijn

‘We zijn complementair, daarom kunnen we nieuwe technologieën ontwikkelen en concepten bedenken. Dat brengt veel meerwaarde’ Een probleem is alleen dat je de beeldvorming niet zomaar omdraait, constateert Verduyn Lunel. ‘Het idee bestaat dat een universiteit een zeeschip is dat langzaam in een bepaalde richting vaart. Maar wij zijn juist veel meer zoals die kleine bootjes die in de Gouden Eeuw de Spaanse Armada aanvielen. Snel, wendbaar en effectief. Alleen laten we noodgedwongen minder bootjes te water dan we zouden willen, omdat er onvoldoende geld is. Tegelijkertijd zeg ik: door die samenwerkingen kunnen we daar verandering in brengen. Een nieuwe wiskundestelling uitleggen is lastig en spreekt niet iedereen aan. Maar als ik een algoritme-toepassing kan laten zien waarmee we Alzheimer sneller kunnen detecteren, ziet iedereen direct het belang ervan in. We gaan dit soort voorbeelden vanuit die samenwerking dus goed gebruiken in de profilering.’

Voorbeelden van wapenfeiten in dit zogenaamde cutting edge-onderzoek zijn er voldoende. Het boekje van W&N staat er vol mee en binnen het science base of health-programma en het geneesmiddelenonderzoek worden grote stappen gezet. Klasen is een beetje jaloers op de manier waarop W&N mijlpalen meldt. ‘De faculteit organiseert elke week een succesvolle bijeenkomst: This Week’s Discoveries. Een zaal vol met twee-, driehonderd mensen, mensen van W&N, van onze faculteit, jonge onderzoekers die voordrachten houden. Dat stimuleert het gezamenlijke onderzoek enorm.’ Volgens beide heren krijgt de samenwerking daardoor iets natuurlijks, alsof het nooit anders geweest is. Verduyn Lunel: ‘Je kunt natuurkundigen voor natuurkundigen laten praten, maar het leuke zit ’m juist in die wisselwerking. Ook dit is een dynamisch proces. De komst van LUMC’ers brengt discussies op gang waardoor er nieuwe zaadjes geplant worden. Wat wij doen, is niet meer dan die samenwerking bestuurlijk faciliteren: barrières wegnemen, bruggen slaan en die zaadjes water geven.’  

18 leidraad

Focus op interdisciplinariteit De Universiteit Leiden wees vorig jaar elf profileringsgebieden aan in het onderzoek. Die doorkruisen stuk voor stuk traditionele grenzen tussen vakgebieden en faculteiten. Ze bieden kansen voor fundamenteel toponderzoek maar sluiten ook aan bij kernvraagstukken in de maatschappij. Door een focus op deze gebieden wil de universiteit de zichtbaarheid van, en samenhang tussen, cruciale onderzoeksgebieden vergroten. Hiermee versterkt ze de basis voor het verwerven van onderzoeksgelden. De profileringsgebieden zijn: - Asian modernities and traditions - Bioscience: the science base of health - Brain function and dysfunction - Fundamentals of Science - Global Interaction of people, culture and power through the ages - Health, prevention and the human life cycle - Interaction between legal systems - Language diversity in the world - Political Legitimacy: institutions and identities - Translational drug discovery and development - Vascular and regenerative medicine Op de website van de Universiteit Leiden www.leidenuniv.nl

Door Jeanine Daems en Ionica Smeets

bezeten van hun werk en ze zien er niet al te hip uit. Vaak wonen ze nog bij of naast hun moeder. De boeren zijn niet zo goed met mensen in het algemeen en met vrouwen in het bijzonder. Maar ze hebben een hart van goud. Als je ze beter leert kennen en een beetje om de ruwe kantjes heen kijkt, dan blijken ze ontzettend lief.   Ineens bedachten we dat deze omschrijving niet alleen opgaat voor boeren, maar ook voor wiskundigen. Of zelfs iets algemener: bèta’s. Het is tijd voor een reeks Bèta zoekt vrouw op prime time, want in het Leiden Bio Science Park is het voor veel mannen net zo moeilijk om een partner te vinden als op het Friese boerenland. Helaas zal het er wel nooit van komen. De labs vol biologen en natuurkundigen zijn stukken minder camerageniek dan velden vol schapen en koeien. We hebben zelf wel eens overwogen om een datingsite te beginnen waar bèta’s en alfa’s elkaar konden ontmoeten. Een vriend van ons verzon de perfecte naam: Flirt with a nerd. De site is er nooit gekomen, we moesten immers ook tijd in onze proefschriften steken. We betwijfelen of de site ooit een succes zou zijn geworden.   De kloof tussen bèta’s en de rest van de wereld lijkt moeilijk te overbruggen. Het is dit jaar vijftig jaar geleden dat C.P. Snow zijn beroemde toespraak The two cultures gaf. Snow, zelf zowel succesvol auteur als natuurkundige, beschreef daarin hoe mensen kozen voor geesteswetenschappen óf natuurwetenschappen en hoe die twee gebieden niet werden vermengd. Hij vond het belachelijk dat intelligente, ontwikkelde mensen geen antwoord konden geven op een vraag als: ‘Wat is de tweede hoofdwet van de thermodynamica?’. Nog erger vond hij dat het hen zelfs helemaal niets interesseerde. Hij vergeleek het met de vraag: ‘Heb je wel eens iets van Shakespeare gelezen?’. Volgens Snow zou elke natuurwetenschapper zich schamen als hij op die laatste vraag ‘Nee’ moest antwoorden.   Hoe is het nu, vijftig jaar later? De laatste jaren ontstaan er steeds meer interdisciplinaire samenwerkingsprojecten, maar de twee werelden lijken nog steeds grotendeels gescheiden. Helaas komen deze wiskundemeisjes te vaak alfa’s tegen die trots vertellen dat zij vroeger heel slecht waren in wiskunde en dat ze er nog steeds helemaal niets van weten. Andersom horen we collega-bèta’s soms gniffelen over onderzoek bij filosofie of letteren.  Misschien is dat Flirt with a nerd toch niet zo’n slecht idee en moeten we eens beginnen met wat afspraakjes of een speeddate-sessie. Gewoon, om elkaar wat beter te leren kennen. Wie weet, bloeit er iets heel moois op.  

staan alle elf profileringsgebieden beschreven. Deze profileringsgebieden zijn beschreven in het boekje

Jeanine Daems (1980) en Ionica Smeets (1979) zijn promovendi bij het Mathematisch Instituut in

Crossing Borders in Fundamental Research. Dit kunt u per

Leiden. Ze hopen allebei dit jaar hun proefschrift af te ronden. Op het meermaals bekroonde

e-mail opvragen via [email protected].

www.wiskundemeisjes.nl schrijven ze over alles wat ze leuk vinden aan wiskunde. 

leidraad 19

Generaties

Generaties

op een academische opleiding dus.’ Toen hij het kandidaatsexamen eenmaal had gehaald, besloot hij tot een bijzondere daad. Hij vroeg zijn vriendinnetje ten huwelijk. Helders: ‘Datzelfde meisje zou 52 jaar lang mijn vrouw blijven.’ Zijn verloofde stimuleerde hem om naar Leiden te verhuizen, zich aan te melden bij het corps en zich te wentelen in het studentenleven. Helders wilde daar echter niets van weten. ‘Ik vond het prima om tussen Rotterdam en Leiden op en neer te reizen’, vertelt hij. ‘Het leven als spoorstudent beviel me en contact met de andere studenten had ik toch wel. Bovendien had ik nog een bijbaantje in Rotterdam.’ Al op de hbs had hij zich aangemeld voor de Vrijwillige Landstorm. Een voorbereiding op de diensttijd, waar hem de beginselen van het soldaat zijn werden bijgebracht. ‘De plicht van iedere jongen, die je vervult voor volk en vaderland’, vindt Helders. Toen hij het examen had gehaald, ging hij als instructeur aan de slag. Vijf uur per week, voor tachtig cent per uur. Dat was ook toen al geen vetpot. Van het geld dat hij verdiende, kocht hij een gouden horloge voor zijn meisje.

Tachtig jaar alumnus 26 juni 1929. Gerard Helders zit in het zweetkamertje. Zijn doctoraalexamen is allesbehalve goed gegaan. Dan klinken de verlossende woorden: ‘U bent geslaagd’. tekst: Marl Pluijmen foto’s: martijn de vries

Het was deze zomer tachtig jaar geleden dat de jurist, voormalig minister en oud-lid van de Raad van State deze mijlpaal bereikte. Aan niets is te merken dat hij al 104 jaar oud is. Helders oogt vitaal, formuleert scherp en zijn geheugen werkt uitstekend. Slechts zijn gezichtsvermogen heeft hem in de loop der jaren in de steek gelaten. In een ruime Wassenaarse serviceflat, omgeven door vogels en groen, blikt hij terug op

20 leidraad

een lang en veelbewogen leven: zijn jeugd in Rotterdam, de studententijd in Leiden, het Indische avontuur dat zo bruut eindigde in de bezetting door Japan en de jaren daarna, terug in Nederland.

Helders werd aan het begin van de twintigste eeuw geboren in een christelijk antirevolutionair milieu in Rotterdam. De jonge Helders was bijzonder geïnteresseerd in alles wat met econo-

mie te maken had. Dat hij na de hbs naar de net opgerichte Handelshogeschool zou gaan, lag daarom voor de hand. Toch koos hij, op aanraden van een goede oom, voor een studie Rechten. Om toegelaten te worden tot de rechtenfaculteit moest hij wel eerst nog staatsexamen gymnasium doen. ‘Aan die klassieke talen heb ik veel gehad’, vertelt Helders. ‘Door Latijn leer je goed te lezen, logisch na te denken en conclusies te trekken. Een uitstekende voorbereiding

»

Hoewel hij altijd een echte Rotterdammer is gebleven (‘een specifieke soort, te herkennen aan de liefde voor zijn stad’), heeft Leiden een bijzondere plek in zijn hart. Niet in de laatste plaats om de inspirerende professoren die hem college gaven. Het was de tijd van Eduard Meijers, onder meer de grondlegger van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, en Rudolph Cleveringa die in 1940 zijn beroemde rede zou voeren tegen het op handen zijnde ontslag van zijn joodse collega’s. Helders herinnert zich de bomvolle collegezalen: ‘Het waren bezielende mannen, die ook nu nog bij veel mensen tot de verbeelding spreken.’ In juni 1929 studeerde hij af. Na een jaar bij een advocatenkantoor te hebben gewerkt, werd hij geattendeerd op een vacature bij de rechterlijke macht in Nederlands-Indië. Hij had al wel wat van

Europa gezien, maar van het Verre Oosten wist hij niet meer dan wat hij op school had geleerd. Helders: ‘Indië was een groot en onbekend avontuur, dat ik met beide handen aangreep.’ Het werd uiteindelijk niet de rechterlijke macht, maar het ministerie van Financiën. Aanvankelijk moest hij toezien op het naleven van de begroting voor Indië, later kreeg hij een baan als inspecteur van de Belastingen in Bandoeng. Hij zou jarenlang in Indië blijven en een bekend persoon in de Nederlands gemeenschap worden. ‘Ik had veel vrienden over de vloer, nam zitting in de gemeenteraad van Batavia en begon artikelen te publiceren’, vertelt hij. ‘In de eerste plaats was ik jurist, maar soms bekroop me het gevoel dat ik in de politiek meer kon doen. Mijn politieke ambities zijn altijd ingegeven door een gevoel van rechtvaardigheid.’ Het noodlot sloeg toe toen Nederlands-Indië in 1942 door Japan de Tweede Wereldoorlog werd ingesleurd. Gescheiden van vrouw en kinderen belandde Helders in een jappenkamp. ‘Ze nemen je drieënhalf jaar van je leven af. Je ziet jonge mensen om je heen sterven. Het ergste was nog wel dat ik niet wist waar mijn gezin was en of ze nog allemaal in leven waren.’ Toch probeerde hij sterk te zijn. Hij organiseerde kerkdiensten en verleende geestelijke bijstand aan mensen van wie hij vermoedde dat ze het harder nodig hadden dan hij. Na de oorlog keerde hij terug naar Nederland. Zijn vrouw was door haar eigen kampervaringen flink verzwakt. Bij Helders zelf werd een hart-

kwaaltje gevonden, waardoor hij niet naar Indië werd uitgezonden. ‘Niemand kon toen vermoeden hoe ijzersterk dat hart zou blijken’, zegt hij nu lachend. ‘Ik kon bij het ministerie van Financiën aan slag en kreeg al snel een droombaan als directeur van de Nederlands-Indische Handelsbank, de latere Nationale Trust Maatschappij.’ Het kwam als een totale verrassing dat hij in 1956 het verzoek kreeg bij minister-president Drees te komen. ‘Ik mocht Willem zeggen. De minister-president vroeg of ik minister van Zaken Overzee wilde worden voor de Christelijk-Historische Unie. Ik was vereerd, maar bedankte vriendelijk. Ik had een ontzettend fijne baan en wilde bovendien aandacht aan mijn gezin besteden. Eigenlijk was ik op dat moment ook helemaal niet bezig met politiek.’ Drees nam echter geen genoegen met Helders’ weigering. ‘Die man had een geweldige overredingskracht. Ik kon uiteindelijk niet anders dan instemmen met zijn verzoek. Zodoende werd ik minister.’ Het is nauwelijks voor te stellen dat het allemaal zo lang geleden is. ‘Dat ik tachtig jaar geleden doodnerveus dat doctoraalexamen doorstond, moest natuurlijk wel gevierd worden. We hebben een etentje gehouden in La Cloche in Leiden. Slechts een besloten gezelschap was uitgenodigd. Ik heb gezegd: alleen familieleden die zijn afgestudeerd in Leiden óf die een rechtenstudie hebben voltooid, mogen aanschuiven met hun partners. Anders wordt het veel te druk en dat kan ik op mijn leeftijd niet meer hebben.’  

Een mijlpaal

Natuurlijk heeft de Faculteit der Rechtsgeleerdheid de mijlpaal die mr. Gerard Helders onlangs bereikte, niet onopgemerkt voorbij laten gaan. Decaan prof.mr. Carel Stolker bracht een bezoek aan de heer Helders om hem te feliciteren en een persoonlijke brief met gelukwensen van de rector te overhandigen.Tevens ontving de jarige het boek Het bolwerk van de vrijheid van Willem Otterspeer, waarin de geschiedenis van de Universiteit Leiden wordt beschreven.

leidraad 21

verenigingsnieuws

verenigingsnieuws

Spotlight

In elke editie van Leidraad komt een topwetenschapper aan het woord over zijn vakgebied en passie voor wetenschap.

tekst: Karina Meerman beeld: HH ‘De menselijke geest heeft me altijd gefasProf.dr. Eveline Crone (1975) is hoogleraar

cineerd, vooral waarom mensen doen wat

Neurocognitieve Ontwikkelingspsychologie aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen en lid van het managementteam van het Leiden Institute for Brain and Cognition. Ze promoveerde in 2003 cum laude aan de Universiteit van Amsterdam en werkte daarna twee jaar als postdoc bij het Center for Mind and Brain aan de University of California Davis. Haar hersenonderzoek kwam in 2008 breed in het nieuws door haar boek Het puberende brein.

ze doen en hoe ze denken. Het brein is een van de meest intrigerende dingen die er

Lustrumviering Quintus

Reünie jaar ’49 LSC

Op zaterdag 11 juli 2009 vond in het

haar twaalfde lustrum. Het programma

kader van de viering van het zesde

behelst onder meer een ontvangst in het

lustrum van de Algemene

Regionaal Archief Leiden en een ontvangst

Studentenvereniging Quintus de

en rondleiding door het gerestaureerde

reünistendag plaats in de Hortus

Academiegebouw onder leiding van prof.dr.

Vroeger maten we dat met vragenlijsten

botanicus van Leiden. Maar liefst 450

Willem Otterspeer. Uiteraard is er ook een

en door het uitvoeren van taken. Dat doen

oud-Quinten waren met hun partner en

borrel en een diner in de Sociëteit Minerva.

we nog, maar nu met toevoeging van fMRI-

kinderen naar de Hortus gekomen voor deze

Begin september is het volledig programma

scans, die de werking van de hersenen in

grootste reünie van Quintus-reünisten ooit.

aan alle de LUCO bekende jaargenoten

beeld brengen.

Men genoot van het prachtige weer, de

toegestuurd, met daarbij het inschrijffor-

In het verleden dacht men dat een brein

Quintus Jazz Band Picadilly Circus en van de

mulier en een opgave van de kosten.

van tien tot twaalf jaar oud uitgegroeid was.

hapjes en drankjes, uitstekend verzorgd door

Vragen kunt richten aan: Abactis jaar/LUCO

Qua grootte is het dat wel, qua functiona-

de catering van de Hortus.

1949: Fred Nijkerk, [email protected] of

liteit nog lang niet. Het aantal verbindin-

‘s Avonds was het groot feest op de sociëteit

Postbus 257, 3700 AG Zeist. U kunt ook

gen en de hoeveelheid grijze stof verandert

van Quintus aan de Boommarkt. Ook nu weer

bellen met Cees Bevers, tel. (074) 250 1717.

enorm tot mensen begin twintig zijn.

Adreswijzigingen kunt u mailen naar

Ik prijs me gelukkig dat ik in deze tijd ge-

Cees Bevers, [email protected].

boren ben. In de jaren vijftig speculeerden

Op zaterdag 31 oktober viert LSC 1949

zijn, ook in complexiteit. Als ontwikkelingspsycholoog vond ik onvoldoende antwoorden op mijn vragen en daarom wendde ik me tot de biologie. Ik zocht naar de relatie tussen het gedrag van jongeren en de manier waarop hun hersenen zich ontwikkelen.

bijzonder groot. Alle zalen stonden vol en de

Het 39ste Lustrum van Minerva

aanwezigen werden getrakteerd op optredens

Afgelopen zomer heeft Minerva haar

Het programma staat tevens op

grote denkers al over de ontwikkeling van

van HIPP! en rasentertainer Albert West. Tot in

39ste lustrum gevierd! Zaterdag 4 juli

www.alumni.leidenuniv.nl.

het brein, maar zij hadden de technische

de vroege uurtjes werd de dertigste

was de succesvolle reünistendag, waar we

mogelijkheden niet dat te bestuderen. Die

verjaardag van Quintus gevierd. Organisator

maar liefst 4.500 reünisten mochten

mogelijkheden zijn er pas een jaar of tien.

en voorzitter van de reünisten van Quintus,

verwelkomen.

Michael Juffermans, sprak van een enorm

Met stralend weer begon deze dag met een

succes en prachtige geslaagde dag.

ontvangst op Sociëteit. Vervolgens startte de

Minerva

indrukwekkende intocht met trommels,

10 oktober Dies 1974

De publicatie van het boek heeft veel aan-

danseressen, de besturen van alle corpora

17 oktober Dies 1969

dacht gegenereerd. Dat is mooi, maar soms

en natuurlijk een hele stoet van reünisten.

24 oktober Dies 1959

zou ik wat uitgebreider willen praten over

De intocht ving aan bij het Van der

31 oktober Dies 1949

de complexiteit van het onderzoek. Het

Werffpark en bereikte via de Breestraat en

7 november reünistenavond, 1931-1952

Agenda

staat soms zo gemakkelijk geformuleerd,

het Rapenburg de Pieterskerk, waar de

14 november reünistenavond, 1953-1962

maar de vergelijking van hersenen die in

officiële opening plaatsvond. ‘s Avonds

21 november reünistenavond, 1963-1969

verandering zijn, is heel specifiek. We kij-

hadden alle huizen voor hun oud-huisgeno-

28 november reünistenavond, 1970-1977

ken namelijk niet alleen naar functieveran-

ten een gezellig diner georganiseerd waarna

30 januari 2010

dering, maar ook naar de structuur van de

velen naar het uitverkochte feest op het

22ste VVSL Lustrum Dies

hersenen, de connecties, de communicatie

lustrumterrein gingen. Twee dagen later

Meer informatie: www.reunistminerva.nl

tussen neurotransmitters. Dat is een vaar-

was de opkomst van de oud-Quinten

was de reünistengolfdag op het Kennemer, waar veel reünisten aan meededen en ook

Oud-leden Augustinus

een enkel lid. De leden en de reünisten

27 november

kunnen terugkijken op een geweldige

Oud-ledenborrel

viering en verheugen zich op het

21.00 uur, Sociëteit Eigen Huis

tweehonderdjarig bestaan in 2014.

leidraad 22

We werken daarin nauw samen met ande-

Agenda

re disciplines in Leiden, natuurkundigen en biologen. De sfeer is geweldig. Respectvol.

‘Hersenen vergelijken leer je niet zomaar even’

digheid die je niet zomaar even leert.’

 

OPROEP

Jongeren tussen 8 en 25 jaar die een keer willen meedoen aan het hersenonderzoek van professor Crone kunnen zich opgeven via www.hersenen-in-actie.nl.

leidraad 23

opinie

opinie

Overleven of niet overleven, dat is de oervraag

Interview met Christine Mummery en Dick Engberts

Ook bij het LUMC, waar nu veertien van de wereldwijd achthonderd menselijke embryonale stamcellijnen worden bestudeerd, lijkt het roeren in “God’s klei” tot het verleden te gaan behoren. Alle ogen zijn gericht op stamcellen uit menselijke huidcellen die ook alles kunnen worden. Survival of the fittest wordt over tien tot vijftien jaar een persoonlijke keuze voor mensen. Darwin zou versteld staan. Tekst: Rupert Parker Brady illustratie: rhonald blommestijn foto’s: Marc de Haan

Het maatschappelijke debat over de morele status van het embryo voor stamcelonderzoek en stamceltherapie lijkt zijn langste tijd te hebben gehad. Het gebruik van restembryo’s, embryo’s die zijn overgebleven na een succesvolle reageerbuisbevruchting, is in Nederland wettelijk toegestaan. Dat veroorzaakte de afgelopen jaren de nodige stofwolken. Groot was dan ook de opluchting toen een Japans team twee jaar geleden stamcellen uit menselijke huidcellen wist te creëren. Deze stamcellen, iPS-cellen genaamd, kunnen net als embryonale stamcellen bijna alle 220 celtypen in het menselijke lichaam vormen. Het belangrijkste voordeel is dat ze van de patiënt zelf afkomstig zijn. Daardoor wordt de

24 leidraad

kans op afstoting van ingespoten cellen een stuk kleiner, iets waar je tegenaan loopt bij de behandeling met embryonale stamcellen. ‘Het is een heel nieuw en onverwacht alternatief voor humane embryonale stamcellen’, aldus hoogleraar Ontwikkelingsbiologie prof.dr. Christine Mummery. ‘De ontwikkeling van iPS is een even grote doorbraak als de vondst van humane embryonale stamcellen in 1998. Deze alleskunners zijn te verkrijgen zonder gebruik van embryo’s en kunnen zelfs lichaamseigen zijn, zonder de noodzaak tot klonen. Alle kennis over humane embryonale stamcellen hebben we kunnen overbrengen op iPS-cellen door de genen van stamcellen over te brengen in huidcellen.’

Chinese onderzoekers publiceerden deze zomer in natuurwetenschappelijk tijdschrift Nature een paper waarin ze beweren dat ze gezonde levende muizen hebben gekweekt uit tot stamcel omgebouwde bindweefselcellen. Als dat waar is, dan is het wederom een signaal dat we de ethisch omstreden embryonale stamcellen niet langer hoeven te gebruiken. Mummery wist in 2001 wereldwijd haar reputatie te vestigen met de eerste kloppende hartcel, gebruikmakend van diezelfde menselijke embryonale stamcellen. En ook zij stelt dat iPS medio 2009 ‘een robuuste technologie’ is met oneindig veel mogelijkheden voor de geneesmiddelenindustrie. Mede door deze doorbraak is stamcelonderzoek na tien jaar volwassen gewor-

»

Moeten we met stamcelonderzoek mensen voorzien van nieuwe onderdelen, zoals je een auto naar de garage brengt? leidraad 25

opinie

opinie

den en politiek geaccepteerd. Mummery: ‘Ook ik gebruik al jaren geen embryo’s meer via de voorraad afgekeurde embryo’s van IVF-behandelingen. Sinds 2003 heeft mijn vakgroep in totaal honderd restembryo’s gebruikt voor stamcelisolatie en daaruit vier stamcellijnen verkregen. Een goed resultaat: andere vakgroepen hebben met vijfduizend embryo’s niet één stamcellijn.’ Iedere stamcellijn groeit oneindig door, dus aan cellen geen gebrek. Ondanks dat het gebruik van “God’s klei” dus aanzienlijk is verminderd, houdt prof.dr.mr Dick Engberts stamcelselectie

kansen van individuele mensen vergroten en ervoor zorgen dat ze in de beste fysieke conditie blijven. Ook dat is survival of the fittest. Daarvoor heb je in toenemende mate de geneeskunde nodig om cellen te bestuderen; hun opbouw, hun functioneren en hun interactie met indringers als virussen en bacteriën. Mummery: ‘De moderne geneeskunde streeft ernaar om ons zo normaal mogelijk te maken, zodat we langer kunnen leven. Maar dat laatste is uitsluitend een neveneffect.’ Ze krijgt bijval van Engberts. ‘De gezondheidszorg is bij uitstek een ma-

Christine Mummery

‘Met stamceltherapie is het niet de bedoeling om levens te verlengen of supermensen te maken’ en de toepassing voor therapie nauwlettend in de gaten. Engberts is hoogleraar Ethiek en Recht in de Gezondheidszorg en is binnen het LUMC specialist in praten over ethische dilemma’s met betrekking tot nieuwe technologieën en nieuwe soorten medische kennis. ‘Stamcelonderzoek is biologisch en medisch interessant. Embryonale stamcellen zijn nu niet meer de enige typen cellen voor toekomstige medische ontwikkelingen. De morele druk is van de ketel, dat geeft lucht.’ Survival of the fittest wordt vaak verward met “het recht van de sterkste”. Maar zo heeft Charles Darwin het nooit bedoeld. Een organisme hoeft niet de “sterkste” te zijn om betere overlevingskansen te hebben dan andere organismen. Een betere camouflage of beter vluchtgedrag kan overlevingskansen vergroten en ervoor zorgen dat een organisme in de beste fysieke conditie blijft. Het dier dat het best is aangepast aan zijn omgeving en daardoor de beste overlevingskansen heeft, is het fitst. Het goed functioneren van cellen – en van weefsels en organen die uit cellen zijn opgebouwd – kan ook de overlevings-

26 leidraad

nifestatie van anti-Darwinisme om zwakkeren te beschermen en kwetsbaren op de been te houden. Er geldt geen survival of the fittest, er is juist sprake van het voorkómen dat mensen voortijdig overlijden.’

Stamcellen lijken als alleskunners de sleutel te bevatten tot een betere gezondheid, omdat de aan hen toegedichte kwaliteiten in hoge mate beantwoorden aan de menselijke natuur een maakbare wereld te creëren. Mummery: ‘Met stamceltherapie is het niet de bedoeling om levens te verlengen of supermensen te maken. Het heeft net als gentherapie een veel bescheidener doel voor ogen: namelijk de situatie op te heffen waar de natuur tekort komt. We kunnen stamceltherapie hooguit gebruiken om een niet-functionerend orgaan te restaureren.’ Een verzoek van het populairwetenschappelijke maandblad Quest bewijst wel dat de media vaak verkeerd voorlichten over stamceltherapie: ‘Hoe lang duurt het voordat wij alle cellen in het lichaam kunnen vervangen door stamcellen zodat wij het eeuwige leven hebben?’ ‘Het is gewoon te prematuur om te

zeggen wat je aan stamcelonderzoek hebt’, benadrukt Mummery. ‘Klinische behandelingen met stamcelonderzoek, zoals de transplantatie van beenmerg in het hart, de hersenen of in de rug, blijven vooralsnog dure experimenten. Er zijn nauwelijks goede klinische patiëntentrials voor sommige aandoeningen. Het is dus pure oplichterij om te zeggen dat beenmergcellen inspuiten in je rug, dwarslaesie geneest. Ik ontvang zeer geregeld emails van mensen met de vraag of ze naar België of Duitsland moeten voor stamceltherapie. Dan zeg ik dat er geen bewijs is dat het werkt. Zij zeggen op hun beurt dat er ook geen bewijs is dat het niet werkt.’

Tien jaar stamcelonderzoek heeft een heel klein stapje voor de mensheid betekend. De echte doorbraak zal nog jaren op zich laten wachten. Mummery: ‘Toen ik in 2002 aan de Universiteit Utrecht mijn eerste oratie hield, leek het ons haalbaar de efficiëntie van hartcellenproductie aanzienlijk te verhogen en - mits de resultaten bij proefdieren goed zouden uitpakken - binnen vijf jaar te beginnen met het transplanteren van deze cellen in patiënten. Na al die jaren kunnen we hartcellen nog niet goed op een rij krijgen. En ook niet goed inspuiten, zelfs niet in een muizenhart.’ Mummery denkt - ‘dat is mijn perceptie, de meningen zijn verdeeld’ – dat ouderdomsblindheid de eerste ziekte is die dankzij stamceltherapie kan worden genezen. Niet in de laatste plaats omdat 95 procent van alle embryonale stamcellen een netvliescel kan vormen, waardoor je zuivere populaties kunt maken van de juiste celtypen. Een oogziekenhuis in Londen verwacht in 2011 met patiëntentrials te beginnen. Naar de smaak van Engberts is het glas halfleeg. ‘Ouderdomsblindheid lijkt op enige termijn behandelbaar te worden, maar dat was niet het grootste medische probleem waarvoor we het allemaal in gang hebben gezet. Het is intrigerend

uit het oogpunt van wetenschapsdynamiek dat juist door de vorderingen die worden gemaakt, de resultaten steeds verder weg kunnen komen te liggen. In de stamcelwetenschap begrijpen we meer van het lichaam, we kunnen celdeling beïnvloeden en nadoen. Maar het is de vraag wanneer patiënten dankzij toepassingen uit stamcelonderzoek zullen genezen van ziekten. Dan kom je op de vraag in hoeverre het onderzoek ten koste gaat van ander onderzoek en hoeveel beslag de gezondheidszorg mag leggen op het Bruto Nationaal Product.’

Er wordt op dit moment veel geld gepompt in stamceltherapie en toegepast onderzoek, terwijl Mummery meent dat in Nederland de nadruk zou moeten liggen op fundamenteel stamcelonderzoek. ‘De burgers, overheid, media en het maatschappelijk middenveld wensen door de politisering van de samenleving dat het doel de middelen heiligt. Wetenschappers moeten zich steeds meer verantwoorden waarom ze doen wat ze doen. Dat is de terugslag die we ervaren in een samenleving die in toenemende mate wordt bang gemaakt. Met stamcelonderzoek moeten we nu aan klinische toepassingen werken en mensen voorzien van nieuwe onderdelen, zoals je een auto naar de garage brengt’, zegt ze niet zonder

bryonale stamcellen of zelfs iPS-cellen naar de kliniek te brengen.’

Maar Mummery ziet wel mogelijkheden. ‘Celtransplantatie voor het hart lijkt op dit moment nog te zeer toekomstmuziek, maar ik ben erg optimistisch over het creëren van ziektemodellen om bijvoorbeeld de abnormale hartfysiologie te bestuderen en medicijnen te testen. We maken nu van iPS-stamcellen zieke hartcellen die we vervolgens proberen te genezen. Ik schat dat we nog tien tot vijftien jaar nodig hebben. Het is reëel om te stellen dat we op deze wijze eerder patiënten genezen met nieuwe medicijnen dan met lichaamseigen stamceltransplantatie. We zijn hier duidelijk op een goede weg en genieten veel interesse van grote farmaceutische bedrijven om dit verder uit te werken.’ Dat kan Engberts zich wel voorstellen. ‘Als er een brede toepassing in de gezondheidszorg komt van stamcelonderzoek, dan zal dat bedrijfsmatige trekken moeten krijgen. In de reguliere gezondheidszorg zal stamcelonderzoek een zodanig grote investering en logistieke operatie vergen, dat alleen de farmaceutische industrie dat kan opbrengen. Dan wordt deze sector in de toekomst de branche waar individueel afgestelde behandelingen worden klaargemaakt met productiebedrijven voor de

De stamcelonderzoekster Sinds anderhalf jaar is prof. dr. Christine Mummery hoogleraar Ontwikkelingsbiologie en ze leidt de afdeling Anatomie en Embryologie van het LUMC. Ze is in juni door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport benoemd tot bestuurslid van overheidsorganisatie ZonMw. Mummery is ook verbonden aan het nieuwe universitaire onderzoeksprofileringsgebied Regenerative Medicine.

Dick Engberts

‘De gezondheidszorg is een manifestatie van anti-Darwinisme’ cynisme in haar stem. Desondanks juicht ze toe dat het kabinet via overheidsorganisatie ZonMw 22,4 miljoen euro investeert in serieus toponderzoek. Dat onderzoek loopt over een periode van veertien jaar en moet uitwijzen wat de meest veelbelovende klinische toepassingen zijn met volwassen stamcellen, ongedifferentieerde cellen die kunnen uitgroeien tot een of alle celtypen in een bepaald weefsel. ‘Dat bedrag is echter lang niet genoeg om em-

geïndividualiseerde gezondheidszorg. De realiteit is echter dat een farmaceut alleen geld stopt in wetenschappelijk onderzoek dat als op afzienbare termijn rendeert. Bij stamcelonderzoek is dat nog maar de vraag en daarom raakt het ons concept van de maatschappij en de verhouding tussen publiek en privaat.’ Survival of the fittest wordt in de toekomst een persoonlijke keuze waarbij de vraag gesteld moet worden: overleven of niet overleven?  

De ethicus en jurist prof.dr.mr. Dick Engberts is sinds 2004 hoogleraar Medische Ethiek en Recht bij het LUMC en leidt de Sectie Ethiek en Recht in de Gezondheidszorg. Zijn vakgebied omvat de normatieve aspecten van de geneeskunde. Hij is een veelgevraagd consulent voor artsen en andere specialisten in het LUMC.

leidraad 27

thema: Science

thema: science

Het Casimir-effect 15 juli 2009 was de honderdste geboortedag van Hendrik Casimir. Casimir was een vermaard natuurkundige en directielid van Philips, president van de KNAW en schrijver, technoloog en theoreticus. De veelzijdigheid en de visie van de naamgever zijn nog steeds inspirerend voor de Casimir Research School die deze zomer haar eerste lustrum vierde. tekst: Edith van Gameren foto’s: Frank de Ruiter

Samen met zijn Delftse collega prof.dr.ir. Hans Mooij nam de Leidse hoogleraar prof.dr. Peter Kes in 2001 het initiatief voor de Casimir Research School die in september 2004 realiteit werd. Kes was op dat moment directeur van het Leiden Institute of Physics (LION), Mooij was directeur van het Kavli Institute of Nanoscience. ‘We hadden al een sterke samenwerking met Delft’, zegt Kes. ‘In die tijd was er bovendien een bezuinigingsronde gaande die ons dwong het instituut goed door te lichten. Daarbij bleek dat we op een aantal punten prima konden aansluiten bij Delft. We hebben toen een wetenschappelijke master “Nanoscience” in het leven geroepen en zijn gestart met de gezamenlijke onderzoekschool.’ De onderzoekschool is in de eerste plaats voor de promovendi, benadrukt Kes. ‘Samen kunnen wij hen een veel gevarieerder onderwijsprogramma aanbieden. We vullen elkaar goed aan en delen interesses.’ Professor Teun Klapwijk (TU Delft) is de eerste directeur van de Research School. Hij wordt gesecondeerd door zijn Leidse collega Jan Zaanen. ‘We proberen altijd geïntegreerd te opereren’, zegt Klapwijk. ‘Delft heeft met Leiden een sterke synergie op dit vakgebied, sterker dan bijvoorbeeld met de andere TU’s. Je kunt niet zeggen dat de een theoretisch sterker is en de ander technologisch. Elke moderne universiteit wil zowel theoretisch als technologisch presteren, het is een onderscheid dat misschien in het verleden geaccentueerd werd, maar nu niet meer. En met de Casimir Research School willen we zeker boven die discussie uitstijgen.’

De naamgever van de school steeg eveneens boven die discussie uit. Zijn visie en die van de Research School zijn nauw met elkaar verweven. ‘Casimir spreekt over de wetenschap-technologie-spiraal,’ legt Klapwijk uit, ‘de wisselwerking tussen fundamenteel onderzoek en technologie. Opvallend is dat veel Nobelprijzen van de afgelopen dertig jaar gerealiseerd

28 leidraad

zijn door materiaalbeheersing, ontwikkeld door de technologie.’ Het is dus niet alleen fundamenteel onderzoek dat technologie “aandrijft”, het is ook andersom. Casimir zelf was een exponent van dat denken. Hij verliet de wetenschappelijke wereld en werd eerst medewerker en daarna directeur van het Philips NatLab. Later werd hij lid van de raad van bestuur van Philips, maar hij bleef zich ook met fundamenteel onderzoek bezighouden. Zo schreef hij toen hij al bij Philips werkte On the attraction between two perfectly conducting plates (1948), waarin het zogenaamde Casimir-effect wordt voorspeld (zie kader pag. 30). ‘Casimir was een briljant man, zo briljant dat het wel eens demotiverend kon zijn voor zijn medestudenten in Leiden’, zegt Kes.

De visie van de Casimir Research School is nauw verweven met de visie van haar naamgever ‘Casimir werd later bijzonder hoogleraar in Leiden en gaf lezingen en colleges. Een genot om naar toe te gaan, hij gaf die lezingen vrijwel volledig uit het hoofd.’ ‘Fascinerend is dat hij zo’n brede man was’, aldus Klapwijk. ‘Hij was ook nog eens redacteur van literair tijdschrift De Gids en president van de KNAW. Hij had humor, zelfspot, kon een verhaal schrijven.’

De Casimir Research School telt circa vijftig stafleden – ud’s, uhd’s en hoogleraren - en zo’n honderdtwintig promovendi. Tot nu toe worden die – zo’n dertig per jaar - op individuele basis aangenomen door een hoogleraar die een promovendus aan een bepaald idee wil laten werken. Dat gaat in de toekomst veranderen. De Research School heeft bij NWO een aanvraag gedaan om een “pre-PhD-master” te kunnen opzetten,

Dagvoorzitter Carlo Beenakker geeft het woord aan mevrouw Casimir-Jonker tijdens de lustrumviering.

een op onderzoek gerichte master. ‘In die stroom willen we ongeveer dertig studenten toelaten. Zij krijgen “the best of Leiden en Delft”, inspirerende docenten en vakken. Daarnaast doen ze één langer en twee kortere onderzoeksprojecten en schrijven ze een onderzoeksvoorstel. De beste tien krijgen een vrije promotieplaats. Naast de“reguliere PhD’s” ziet Klapwijk wel toekomst in deze aio’s. ‘Promovendi met een eigen onderzoeksidee hebben een andere mentale instelling, de creativiteit wordt gestimuleerd en de ontvangende hoogleraar vindt het ook leuk’, zegt Klapwijk. Een van de belangrijkste uitdagingen voor de Casimir Research School is het aantrekken van buitenlands talent, “naam maken in het buitenland”. ‘Briljante studenten uit India of China denken nu eerst aan Princeton, Stanford, Harvard’, legt Klapwijk uit. ‘Ze moeten Europa en Nederland gaan meenemen in hun afwegingen. Als Europa haar kenniseconomie serieus neemt, moeten we zorgen dat die briljante studenten ons

niet zien als second best. Wat onze staf betreft kunnen we concurreren met de Amerikaanse universiteiten en in Europa is beslist veel interesse voor Nederland, bijvoorbeeld bij Italianen, Duitsers en Roemenen.’ De samenwerking van Leiden en Delft in de Research School heeft ook hier voordeel. ‘Onze omvang maakt ons interessanter voor buitenlandse promovendi’, aldus Kes.

Ter ere van de honderdste geboortedag van haar man heeft mevrouw Casimir-Jonker het Professor dr. Hendrik Casimir Fonds ingesteld bij het Leids Universiteits Fonds (LUF). Uit dit fonds kunnen internationale activiteiten van de Research School worden betaald. Zelf is mevrouw Casimir-Jonker alumna van Universiteit Leiden, in 1934 studeerde zij af in de experimentele natuurkunde. ‘Ook na ons afstuderen hebben we de band met Leiden behouden’, vertelt mevrouw Casimir-Jonker. ‘Mijn man heeft bijvoorbeeld

»

leidraad 29

thema: Science

Archeologie professor De Haas een jaar vervangen. Toen de oorlog kwam en de universiteit dicht ging, kreeg mijn man een baan aangeboden bij het Philips NatLab, waar hij al eens college had gegeven. Dat leek een tussenstation, maar hij vond het een heel plezierige positie. In het begin heeft hij bij Philips zijn wetenschappelijke ambities kunnen waarmaken. Later kreeg hij meer verantwoordelijkheid en meer bemoeienis met de organisatie. Maar ook dat vond hij prettig, samen met anderen ergens aan werken.’ Volgens mevrouw Casimir-Jonker is het Professor dr. Hendrik Casimir Fonds helemaal in de geest van haar man. ‘Mijn man heeft altijd graag betrekkingen aangeknoopt met het buitenland. Professor Ehrenfest heeft mijn man toen hij nog een betrekkelijk jonge student was, meegenomen naar Kopenhagen, naar Niels Bohr. Later is hij in Zürich geweest, bij Pauli. Hij vond het ook goed omdat je dan je talen leert, hij sprak bijvoorbeeld Deens. Vandaar dat we uit het fonds toelagen willen geven aan uitmuntende studenten die buitenlandse reizen willen maken, voor bijvoorbeeld congresbezoek of stage.’ Mevrouw Casimir-Jonker waardeert het dat op het lustrumsymposium van de Casimir Research School haar man wordt gememoreerd. Op het Casimir Symposium, 26 juni, was zij persoonlijk aanwezig om het Professor dr. Hendrik Casimir Fonds te overhandigen. Met de plaats waar dat gebeurde – het Kamerlingh Onnesgebouw heeft zij een bijzondere band. ‘In die zaal volgde ik tachtig jaar geleden mijn eerste college.’

Het Casimir-effect

Opgraving bij een Merovingische nederzetting.

In 1948 voorspelden Hendrik Casimir en Dirk Polder (lange tijd buitengewoon hoogleraar in

Archeologie naast de A44

Studenten en onderzoekers van

‘Krijn’ eerste Nederlandse neanderthaler

Delft) dat twee metalen platen, die in een vacuüm

de Faculteit der Archeologie

Sinds juni is in het

zeer dicht bij elkaar worden geplaatst, elkaar

hebben op een terrein naast

Rijksmuseum van

zullen aantrekken. In de klassieke natuurkunde

Corpus en de A44 een

Oudheden een fossiel

dacht men dat het vacuüm echt leeg is en zonder

Merovingische nederzetting

schedelfragment van

energie. De kwantumtheorie meent dat het

uit de zesde en zevende eeuw aangetrof-

vacuüm vol zit met “virtuele” deeltjes, die in

fen. Uit de vondsten – waaronder een ei-

zend jaar oud te zien. Hoewel het fragment

snelle afwisseling ontstaan en weer verdwijnen.

kenhouten kadebeschoeiing, waterputten,

maar klein is, is de ontdekking van ‘Krijn’

Deze “vacuümfluctuaties” veroorzaken een

aardewerk en botten – blijkt dat de plaats

een aanwinst van het cultureel erfgoed en

aantrekkende kracht. Casimirs voorspelling werd

hoogstwaarschijnlijk een welvarende han-

een mijlpaal voor de Nederlandse archeo-

De eerste vijf jaar van de Research School

pas in 1997 voor het eerst overtuigend bevestigd.

delsnederzetting was. Uit het vele eiken-

logie en paleontologie: het is immers het

geven aanleiding voor tevredenheid en optimisme, meldt Klapwijk. ‘Na zo’n drieënhalf jaar leken we opeens voorbij een soort dood punt te zijn, vanaf dat moment ging alles ineens soepel. Er worden steeds meer ballen opgehangen in de boom. Een fonds zoals mevrouw Casimir dat nu heeft ingesteld, is natuurlijk ook een heel mooi compliment.’ ‘Onze visie is niet veranderd in de afgelopen vijf jaar,’ zegt Kes, ‘alleen maar sterker geworden. De meerwaarde van de Casimir Research School ligt bij de studenten. Voor de toekomst hoop ik dat de school een instituut van betekenis wordt, ook in het buitenland, iets dat mooi staat op je cv. Er zijn nu plannen voor samenwerking met Cambridge. Ik hoop dat NWO onze aanvraag honoreert en dat we zo nieuw talent kunnen aantrekken dat kan uitgroeien tot nieuwe coryfeeën. En uiteindelijk hopen we natuurlijk op een Nobelprijswinnaar!’  

In het logo van de Casimir Research School is het

hout valt tevens te herleiden dat het ge-

eerste fossiel van een neanderthaler op

Casimir-effect visueel weergegeven: het beeld

bied rondom Leiden in die tijd dicht bebost

Nederlands grondgebied.

staat tegelijkertijd voor de aantrekkingskracht

moet zijn geweest.

NOOT VAN DE REDACTIE:

Inmiddels is bekend geworden dat de aanvraag van de Casimir Research School inderdaad is gehonoreerd. NWO stelt 800.000 euro beschikbaar uit het NWO Graduate Programma om de masterstudie en het promotieonderzoek meer te integreren. Minister Plasterk vond het ingediende plan een van de beste.

30 leidraad

tussen Leiden en Delft.

nieuws

Bronzen zwaarden

Dr. David Fontijn heeft de LSr Onderwijsprijs

De Faculteit der Archeologie en het

die hij op de Dies van

Department of Antiquity and Cultural

2008 mocht ontvan-

Heritage (DACH) van het Palestijnse minis-

gen, goed besteed.

terie van Toerisme en Oudheden hebben

Met het geld heeft hij

Drs. Arne Wossink heeft een Rubicon-

onlangs in Ramallah een overeenkomst ge-

een experiment gefi-

subsidie ontvangen van NWO. Met de sub-

tekend die een hernieuwde en duurzame

sidie kan hij gedurende twee jaar post-

samenwerking op het gebied van archeo-

te achterhalen hoe bronzen voorwerpen,

doctoraal onderzoek doen aan het Centre

logie waarborgt. De faculteit werkt reeds

zoals zwaarden, in vroeger tijden werden

Het Professor dr. Hendrik Casimir Fonds

Mevrouw J.M. Casimir-Jonker heeft het Professor dr. Hendrik Casimir Fonds als fonds op naam ingesteld bij het LUF. Het fonds heeft tot doel de masterstudenten van de Casimir Research School financieel te ondersteunen om voor hen deelname mogelijk te maken aan internationale wetenschappelijke bijeenkomsten. Wilt u het Professor dr. Hendrik Casimir Fonds rechtstreeks steunen? U kunt dan een donatie overmaken aan het LUF, op bankrekeningnummer 16.45.35 onder vermelding van Casimir Fonds.

Hernieuwde samenwerking

meer dan veertigdui-

Rubicon voor Arne Wossink

nancierd met als doel

for Ancient Middle Eastern Landscapes

dertien jaar naar wederzijdse tevredenheid

vervaardigd. In het historische themapark

Meer weten?

van het Oriental Institute (University of

samen met het DACH. De vernieuwde sa-

Archeon werd onder het toeziend oog van

Wilt u meer weten over de mogelijkheden om een eigen fonds op naam in te stellen? Mevrouw Annah R. Neve, directeur van het LUF, staat u graag te woord (tel.: 071 513 05 03). Op www.LUF.nl vindt u meer informatie over de fondsen op naam.

Chicago). Wossink wil met zijn onderzoek

menwerking bouwt voort op deze goede

het publiek en een filmploeg van het VPRO-

een model ontwikkelen dat kan helpen bij

ervaringen en zal onder meer zijn beslag

programma Noorderlicht een viertal gietin-

het beheer en behoud van archeologisch

krijgen in nieuwe projecten en meer uitwis-

gen verricht. Fontijn zal de zwaarden en de

erfgoed in Iraaks Koerdistan.

selingen tussen studenten en staf.

opnames gebruiken in zijn colleges.

leidraad 31

socialE wEtEnschappEn

gEEstEswEtEnschappEn nieuW: isis en lucis

Binnen de Faculteit der geestesweten-

nieuws

arminiusconferentie

Op 19 oktober is het vierhonderd jaar geleden dat Arminius overleed. Hij was van

benoemingen

Dr. Rint Sybesma

nieuws

benoemingen

alumni oPgelet!

Het tijdschrift Scientific Studies of reading

schappen zijn onlangs twee nieuwe

is benoemd tot

heeft prof.dr. Paul van den Broek

Sociale Wetenschappen organiseren

initiatieven op het gebied van de

hoogleraar in de

(Onderwijsstudies) aangesteld als

regelmatig activiteiten voor alumni.

islamstudies ontstaan. ISIS is een

Chinese taalkunde.

associate editor.

Informatie hierover vindt u op de

interuniversitaire onderzoeksschool

Sybesma is

waarbij acht Nederlandse universiteiten

aangesteld bij zowel

betrokken zijn. Naast onderzoek naar de

het Leiden University

subsidies en aWards

Dr. Gezinus Wolters

navolgende websites:

stichting gratama hebben samen een

(rechts op foto,

PEDAGOGIEK www.fsw.leidenuniv.nl/

onderzoekssubsidie van 25.000 euro

Cognitieve psychologie)

pedagogiek/alumni

Het Leids Universiteits Fonds en de

moderne islam is ook aandacht voor de

Center of Linguistics als het Leiden

toegekend aan dr. Guido Band, werkzaam bij

is benoemd tot Officier

BESTUURSKUNDE www.fsw.leidenuniv.nl/

geschiedenis van de islam. LUCIS is het

Institute Area Studies.

Cognitieve psychologie. Band doet

in de Orde van Oranje-

bestuurskunde/alumni

Leidse expertisecentrum met betrekking

Dr. Léon Buskens

onderzoek naar de effectiviteit van

Nassau. Wolters werd

POLITICOLOGIE www.fsw.leidenuniv.nl/

tot de islam en de moslimwereld en bouwt

is benoemd tot

hersentrainingspelletjes bij ouderen.

door zijn collega’s

politicologie/alumni

voort op de rijke traditie van de universiteit

hoogleraar recht en

hierin, die eind negentiende eeuw begon bij

Cultuur in

Snouck Hurgronje. Het Leidse onderzoek richt zich naast theologie en de Arabische taal onder andere ook op sociale en

Buskens is benoemd

voorgedragen vanwege zijn tomeloze inzet

PSYCHOLOGIE www.fsw.leidenuniv.nl/

psychologie) heeft de prestigieuze Award for

voor het vakgebied en zijn studenten.

psychologie/alumni

islamitische

Distinguished Early Career Contributions to

per 1 mei is prof.dr. Ingrid van Biezen

Ook de studievereniging der psychologie

samenlevingen.

psychophysiology gewonnen.

aangesteld als hoogleraar Vergelijkende

Labyrint biedt aan psychologiealumni

politicologie bij het Instituut politieke

verschillende activiteiten aan. komend jaar

Dr. Sander Nieuwenhuis (Cognitieve

De afdeling Algemene en gezinspedago-

politieke ontwikkelingen in moslimsamen-

in twee faculteiten, geesteswetenschappen

giek (Agp) heeft samen met de

Wetenschap. Na haar studie en promotie in

kunt u drie activiteiten verwachten,

levingen, en sharia en nationaal recht.

en rechtsgeleerdheid.

de leidse gastschrijver 2009

ruhr-Universität Bochum (Duitsland) en het

Leiden, heeft zij in de Uk en de VS gedoceerd.

waarvan één alumnidag.

Dr. Marijke van der

Norwegian Institute of public Health in Oslo

per 1 september 2009 is dr. Judi Mesman

meer informatie: www.laByrintleiDen.nl

Wal is door de

(Noorwegen) een onderzoekssubsidie van in

benoemd op de bijzondere leerstoel

Stichting Merweborgh

totaal 3,4 miljoen euro ontvangen van

‘Opvoeding en onderwijs in de

benoemd tot

NOrFACE (New Opportunities for research

multiculturele samenleving’. De Stichting

Marlene van Niekerk

bijzonder hoogleraar

Funding Agency Co-operation in Europe).

Sardes heeft deze leerstoel gevestigd.

Universiteit Leiden, en zijn opvattingen

is de Leidse

geschiedenis van het

Het gaat om een vierjarig onderzoeksproject

Prof.dr. Peter Nas is op 30 juli jl. tijdens het

over de predestinatie, en de disputen

gastschrijver 2009.

Nederlands. Van der

naar de sociale integratie van Turkse

zestiende internationale antropologiecon-

daarover met onder andere gomarus,

Van Niekerk

Wal is reeds sinds 2006 bijzonder

kinderen in Nederland, Duitsland en

gres in kunming, China, gekozen tot

brachten de toenmalige geleerde wereld in

debuteerde als

hoogleraar geschiedenis van het

Noorwegen. Het Nederlandse deel wordt

president van de International Union of

rep en roer. Om Arminius te gedenken,

dichter, maar heeft in

Nederlands (kNAW-Mullerleerstoel).

geleid door dr. Judi Mesman en prof.dr. Rien

Anthropological and Ethnological Sciences.

organiseren het remonstrants

zuid-Afrika en

1603 tot 1609 hoogleraar aan de

Alle instituten binnen de Faculteit der

leidse zege in debatWedstrijd

van IJzendoorn.

Seminarium en het Instituut voor

Nederland bekendheid verworven als

godsdienstwetenschappen op 9 en 10

romanschrijver (bijvoorbeeld met Triomf

agenda

oktober de Arminiusconferentie. De eerste

en Agaat). zij is tevens als hoogleraar

15 oktober

dag heeft een internationaal karakter,

Creatief Schrijven verbonden aan de

Albert-Verweylezing door Marlene van

waarbij wetenschappers uit diverse landen

Universiteit van Stellenbosch.

lezingen zullen houden. De tweede dag is

Van Niekerk zal, net als haar 24

meer publiekgericht en heeft plaats in de

nWo-subsidie

donatie voor onderzoek

Niekerk

Centre for International Legal Studies van

steunt het onderzoek “Structural and

20.00 uur, Groot Auditorium,

Campus Den Haag (zie pagina 34), hebben

functional connectivity in relation to

voorgangers, een aantal colleges

Academiegebouw Leiden

onderzoekers van de sectie Sociale en

cognitive functioning of children with

Lokhorstkerk.

verzorgen. Tevens zal zij de Albert

21 oktober

Organisatiepsychologie een NWO-subsidie

Neurofibromatosis Type 1” van dr. Stephan

Voor meer informatie oVer

Verweylezing geven, die dit jaar op 15

Latijnse historiografie en Leuvense Huma-

ontvangen voor conflictonderzoek. Prof.dr.

Huijbregts (Orthopedagogiek) met een

De studenten Rob Honig (Bestuurskunde

Deelname: m.tolsma@religion.

oktober wordt gehouden.

nisten. Van Titus Livius tot Justus Lipsius

Naomi Ellemers, dr. Fieke Harinck en dr.

donatie van 10.000 euro. Het nieuwe

en politicologie) en Ali al-Khatib (rechten)

leiDenuniV.nl.

meer informatie oVer marlene Van

Brill-lezing door prof.dr. Gilbert Tournoy

Daan Scheepers ontvangen de subsidie voor

onderzoek is een samenwerking tussen de

zijn eerste geworden in de categorie

informatie oVer De congresBunDel Die

niekerk, De leZing en De kaartVerkooP

16.00 uur, Rijksmuseum van Oudheden,

het project “Waardenconflict: de invloed van

afdeling Orthopedagogiek en het Leiden

English as a Second Language voor teams

naar aanleiDing Van De conferentie

VinDt u oP:

Leiden

verschillen in waarden op conflictescalatie

Institute for Brain and Cognition (LIBC)

van het Engelstalige European Universities

Verschijnt, VinDt u oP www.Brill.nl.

www.gastschrijVer.leiDenuniV.nl.

en effectiviteit van interventies”.

onder leiding van dr. Serge Rombouts.

Debating Championships.

3 2 leidraad

agenda

Net als dr. Carsten Stahn van het grotius

De Neurofibromatose Vereniging Nederland

leidraad 33

rechtsgeleerdheid Benoeming

nieuws

steun van de Maag Lever Darm Stichting

moot court competition for teams from

een fase-1-studie afgerond. Het innovatieve

Gerards (Staats- en

Asian universities, to be held in New Delhi,

onderzoek heeft ook internationaal

Bestuursrecht) is

India, in March 2010.

belangstelling gewekt: inmiddels is een

onlangs geïnstalleerd

More information:www.law.leidenuniv.nl/

nieuwe subsidie van maar liefst 1 miljoen

verzamelen ziekenhuizen veel klinische

als lid van de

org/publiekrecht/iiasl

euro toegekend door de Franse stichting

en moleculaire gegevens, waarvan tot

Staatscommissie

Digest Science, waarmee het onderzoek

op heden maar een fractie werd

Grondwet. De

kan worden voortgezet en uitgebreid.

gebruikt voor onderzoek naar het

ingesteld om te onderzoeken of de

Dr. Carsten Stahn van het Grotius Centre

belangrijke punten moet worden gewijzigd.

European Air Law Conference (EALA),

for International Legal Studies van

Vanuit de Leidse afdeling staats- en

presided by prof.dr. Pablo Mendes de

Campus Den Haag ontvangt een

bestuursrecht zijn verschillende

Leon, will be held on 5-6 November 2009

NWO-subsidie van 500.000 euro voor

onderzoeken verricht, onder meer door prof.

at the Peace Palace in The Hague.

onderzoek naar lokale effecten van

Gerards zelf, die als basis dienen voor de

This conference will focus on a wide array

internationale strafrechtelijke interventies.

werkzaamheden van de staatscommissie.

of topics. For more information, please

commissie is Nederlandse grondwet op een aantal

Het onderzoek, dat door dr. Stahn en door Publieksrecht) wordt uitgevoerd, duurt vier jaar. Het brengt in kaart welk effect de rechtspraak van internationale strafhoven

CuraRata: onderzoek en zorg geïntegreerd

The IIASL is setting up the first air law

Prof. Janneke

De lokale effecten van internationale interventies

dr. Larissa van den Herik (Internationaal

geneeskunde/LUMC

Annual conference EALA

De jaarlijkse Leidse Arbeidsrechtdag is

ontstaan, beheersen en genezen van

ZonMw Parel voor gekweekte huid

The next annual conference of the

nieuws

ziektes. Het nieuwe zorgproces CuraRata – “op maat gesneden zorg” – dat het LUMC onlangs heeft

Het onderzoekslaboratorium van de afdeling

gelanceerd, moet daarin verandering

Huidziekten van het LUMC heeft een ZonMw

brengen. Zo worden binnen CuraRata

Parel ontvangen voor het succesvol kweken

patiëntgegevens efficiënter benut,

van menselijke huid buiten het lichaam en de

bijvoorbeeld door geanonimiseerde

toepassing ervan bij onderzoek naar

gegevens van patiënten met dezelfde

Arts-onderzoeker

huidkanker. De gekweekte huid lijkt sterker

ziekte samen te voegen om zo

Yascha van den Berg

op de menselijke huid dan een dierlijke huid

kennisbanken te creëren. Ook worden

Alumni & studieverenigingen

(afdeling

en is dan ook een uitstekend alternatief voor

patiënten actiever betrokken bij het

Hematologie) heeft

dierproeven.

verzamelen van gegevens, waardoor

check the EALA website: www.eala.aero.

JPAO: Leidse Arbeidsrechtdag

Tijdens behandeling van patiënten

Prijs voor tissue factor onderzoek

40.000 dollar

meer data beschikbaar komen en zij

en tribunalen heeft op de maatschappijen

een must voor juristen en advocaten die

Veel studieverenigingen van de faculteit

ontvangen voor

waar deze gerechtigheid moet brengen.

in een dag willen worden bijgepraat over de

organiseren regelmatig activiteiten voor

onderzoek naar

Naast de subsidie voor het Grotius Centre

belangrijkste ontwikkelingen binnen het

hun leden, waarbij ook reünisten van harte

alternatively spliced tissue factor (asTF).

is door de NWO een tweede subsidie

arbeidsrecht in 2009 en ontwikkelingen

welkom zijn. Kijk voor uw studievereniging

Tissue factor is het eiwit dat bloedstolling

toegekend voor conflictonderzoek aan de

die naar verwachting in 2010 op hen

op www.law.leidenuniv.nl/studenten

initieert. De prijs, die werd uitgereikt door

Neuroloog prof.

leiden, waarmee innovatie in

Universiteit Leiden, aan de Faculteit der

zullen afkomen. De Leidse Arbeidsrechtdag

Wilt op de hoogte blijven van alle

Sanofi-Aventis en de International Society

dr. Michel Ferrari

behandelwijzen sneller tot stand kan

Sociale Wetenschappen, sectie Sociale en

vindt plaats op woensdag 2 december

activiteiten voor alumni?

of Thrombosis and Haemostasis, stelt Van

ontvangt de

komen. Om dit proces verder te

Organisatiepyschologie (zie pagina 33).

en staat onder leiding van prof.mr. Guus

Op www.law.leidenuniv.nl/alumni vindt u

den Berg in staat om vervolgonderzoek te

Spinozapremie

versnellen, zijn de acht universitair

Heerma van Voss.

het laatste nieuws van de Faculteit der

doen naar de rol van asTF bij kanker.

voor zijn

medische centra een gemeenschap-

Meer informatie over het programma

Rechtsgeleerdheid, toegespitst op

onderzoek naar

pelijke biobank gestart.

en de aanmelding vindt u op

oud-studenten.

migraine. De

www.law.leidenuniv.nl (tabje JPAO).

IIASL update

34 leidraad

Res Publica

Spinozapremie voor migraineonderzoek

Stamcellen tegen Crohn

zelf beter inzicht krijgen in het verloop van hun ziekte. Het LUMC hoopt dat de nieuwe aanpak tot meer nieuwe kennis zal

premie, die door NWO wordt

Prof.dr. Daan Hommes (afdeling Maag-,

toegekend, is de

Agenda

Bent u oud-lid van het staats- en bestuurs-

Darm- en Leverziekten) doet onderzoek

meest prestigieuze wetenschappelijke prijs

11 11november november

The International Institute of Air and

rechtelijk dispuut Res Publica en wilt u

naar het gebruik van stamceltherapie bij

van Nederland. De onderzoeksgroep van

LAG-lezing LAG-lezingdoor doordr. dr.Jan JanWerre Werreen en

Space Law (IIASL) will celebrate its 25th

graag op de hoogte worden gehouden van

de ziekte van Crohn. Zijn onderzoeksgroep

professor Ferrari zal de 2,5 miljoen euro die

prof.dr. Wim Fibbe

anniversary and the 10th anniversary of its

toekomstige activiteiten? Stuur ons dan

heeft proeven gedaan met het inspuiten

de Spinozapremie bedraagt, waarschijnlijk

19.30 – 21.30 uur, LUMC, Leiden

advanced LLM programme in Air and

een bericht met uw contactgegevens.

van cellen die de steuncellen van het

gebruiken om een nieuwe onderzoekslijn

Meer informatie en inschrijving:

Space Law in 2010/2011. Further

Op onze website vindt u alle informatie en

beenmerg vormen, om zo de

op te zetten naar de rol van gliacellen

www.lumc.nl, (tabje tabje Leidse LeidseAlumni Alumni

information will follow. Ideas and

ziet u tevens de agenda voor de komende

ontstekingsreactie in de darmen te

(cellen waarin het zenuwweefsel verpakt

Geneeskunde). Geneeskunde

suggestions are of course welcome!

tijd: www.respublicaleiden.nl.

onderdrukken. De afgelopen jaren is met

zit) bij migraine.

leidraad 35

Waar Leiden toe kan leiden

Waar Leiden toe kan leiden

Leidse leermeesters

Ewine van Dishoeck bestudeert het oneindig grote uitspansel, Els Goulmy kijkt naar de allerkleinste deeltjes van de menselijke cel, Carlo Beenakker theoretiseert in abstracte getallen en Michel Ferrari tracht het onwaarneembare te ontraadselen: de werking van de menselijke hersenen. tekst: Pieter van den Blink beeld: Martijn de vries

Goulmy en Ferrari werken in de bijenkorf van het LUMC, Beenakker en Van Dishoeck in het Oortgebouw, aan instituten die genoemd zijn naar illustere voorgangers. Vier maal naar de top. Als een wielrenner aan het begin van de Alpenetappe, zo voelt het om je opwachting te maken bij deze eminente Leidse hoogleraren. Nieuwsgierigheid naar het uitzicht dat elke top zal bieden, beetje zenuwen ook wel, maar niet onaangenaam. Zoals op de bergflank waar de wielrenner omhoog kruipt, bestaat ook hier de kans dat je wordt overmand door een besef van je eigen kleinheid. Exacte wetenschappers, zéér exacte wetenschappers zijn het alle vier. De bètafaculteiten van Universiteit Leiden behoren tot de internationale top en binnen hun faculteiten behoren zij tot de absolute top.

‘Ik kreeg eens een advies waarvoor ik nog steeds dankbaar ben: kies aan het begin van je loopbaan het steilste pad’

‘Ik ben paperless gegaan’, verklaart Carlo Beenakker grijnzend. ‘De boeken die u hier nog ziet, staan er puur ter decoratie.’ Het zijn er niet veel. Een velletje papier valt al helemaal niet te bespeuren in de werkkamer. Hij is erg con-

tent met zijn radicale besluit, zijn armen maken enthousiaste wegwerpgebaren als hij vertelt over de ladingen papier die hij heeft weggedaan. Niemand zal ooit weten welke schatten daarmee verloren zijn gegaan. Volgens Beenakker staat alles van waarde wel ergens op een schijf. De papierloze werkkamer past in een streven dat Beenakker tijdens het interview geregeld belijdt en dat hij bovendien permanent uitstraalt: het streven de afleiding tot een minimum beperken, om in een totale vrijheid te kunnen denken. Zeer tevreden is hij dan ook met de afschaffing van het fenomeen vakantiedagen binnen het Lorentz-insituut. ‘Wij spreken nu gewoon een jaarlijkse taakstelling af, en dan mag iedereen zelf weten hoe hij dat jaar verder indeelt.’ Zeven dagen per week werken, vindt hij een vanzelfsprekendheid. Zijn vader, eveneens Leids hoogleraar, deed het niet anders, zegt Beenakker. Net als senior neemt hij het werk ook mee naar huis en op vakantie. ‘Ik ben dan wel bij het gezin, maar terwijl de anderen een spelletje doen, zit ik te lezen op mijn laptop. Via Skype sta ik dan in contact met collega’s en studenten, van wie de meesten hun avonden net zo doorbrengen. Dat

«Prof.dr.Ewine van Dishoeck studeerde oorspronkelijk Scheikunde en

Wiskunde in Leiden, voordat zij haar blik op de sterren richtte en een wereldberoemd astronome werd. In 1995 werd zij benoemd tot hoogleraar in Leiden, na aanstellingen aan de universiteiten van Harvard en Princeton en het Californian Institute of Technology (Caltech).

36 leidraad

is zo bijzonder, zo prachtig. Als ik iets lees wat voor een van hen interessant is en ik zie dat hij of zij online is, dan stuur ik even een berichtje. Een avond per week eten we hier met elkaar op het instituut, om over het vak te praten.

Els Goulmy wrijft even in haar ogen. Ze heeft het weer, zegt ze, dat merkwaardige verschijnsel dat een jetlag bij haar leidt tot een soort tijdelijke letterblindheid. Goulmy is net terug uit Brazilië, waar ze college heeft gegeven en een congres heeft toegesproken. ‘De studenten daar zijn zo eager’, zegt ze. ‘Hier in Nederland zit er toch een aantal tussen dat het allemaal maar vanzelfsprekend vindt.’ Maar, preciseert ze snel, dan bedoelt ze de studenten in haar hoorcolleges, niet degenen met wie ze samenwerkt aan onderzoek en publicaties. Zelf is ze, vijfentwintig jaar na haar promotie (summa cum laude) nog steeds een voorbeeld van die eagerness. Extreem-skiën – onder leiding van een gids gedropt worden op een bergtop – doet ze niet meer, maar in haar verteltrant zit nog diezelfde vaart en schwung. Liever dan over zichzelf te praten, toont ze foto’s van borstkankertumoren, die slinken en oplossen. Het lijkt zo simpel als een reclame voor waspoeder: ‘links ziet u dat een gewoon middel niets uitricht, rechts ziet u de werking van Goulmy-extra’. Maar wat je ziet, is hoe de medische wetenschap weer

»

leidraad 37

Waar Leiden toe kan leiden

Waar Leiden toe kan leiden

‘Thuis heb ik via Skype contact met collega’s en studenten. Als ik iets lees wat voor een van hen interessant is en ik zie dat hij of zij online is, dan stuur ik even een berichtje’ Prof. dr. Carlo Beenakker studeerde en promoveerde in Leiden. Hij leverde zijn doctoraalscriptie Natuurkunde in potloodversie in. De scriptie werd cum laude goedgekeurd, evenals, minder dan drie jaar later, zijn proefschrift. Voordat hij in 1991 tot hoogleraar werd benoemd, was hij gedurende vijf jaar wetenschappelijk medewerker van Philips Natuurkundig Laboratorium te Eindhoven.

Prof.dr. Michel Ferrari ontving de Spinozapremie 2009 voor zijn onderzoek naar

migraine. Volgens het juryrapport stelt hij zich op als ‘ambassadeur voor hoofdpijnpatiënten’. Ferrari werd geboren in Tandjong Pandan (Indonesië). In aanvulling op zijn opleiding tot neuroloog in Leiden studeerde hij aan het Texas Medical Center in Houston en aan Harvard.

‘Door het contact met mijn patiënten is de wetenschappelijke fascinatie voor migraine overgegaan in een emotionele band’ 38 leidraad

leidraad 39

Waar Leiden toe kan leiden

Waar Leiden toe kan leiden

«Prof. dr. Els Goulmy werkte als klinisch-chemisch analist in het LUMC en

publiceerde haar eerste Nature-­paper voordat zij een wetenschappelijke graad had. Sinds 1999 is zij hoogleraar Transplantatiebiologie, sinds 2001 voorzitter van het Landelijk Netwerk van Vrouwelijke Hoogleraren.

een stap voorwaarts maakt en hoe levens kunnen worden gered.

Een paar verdiepingen hoger heeft Michel Ferrari nog geen gelegenheid gehad om de oorkonde behorende bij zijn Spinozapremie aan de muur te hangen. Het papier ligt op tafel. Ingelijst, dat wel. Er zal een plaatsje voor moeten worden gemaakt aan de muur, waar al meerdere oorkonden en een kaart van de Franse Bourgogne hangen. Neurologen zijn vaak wijnliefhebbers, zegt men. Andere afbeeldingen aan de muren van zijn werkkamer suggereren een rijk gevuld leven. ‘Mijn redding is dat ik weinig slaap nodig heb’, verklaart Ferrari. ‘Vroeger was het vier uur per nacht, nu vijf.’ Hij pakt een aankondiging van zijn bureau voor de ‘Avond van de wetenschap en maatschappij’, op 2 november in Den Haag met dit jaar als thema: Ons brein. Daar kan hij zich op verheugen. Waarmee meteen is bewezen is dat geniale bètawetenschappers niet allemaal hetzelfde zijn, want Carlo Beenakker zou zo’n aankondiging ongetwijfeld als “afleiding” terzijde leggen.

‘Nadat ik was gepromoveerd aan de universiteit Paris VI Pierre et Marie Curie kon ik mijn onderzoeksvoorstellen tenminste zelf ondertekenen’

40 leidraad

Eén ding hebben de vier geportretteerden wel duidelijk gemeen, besef je op het moment dat ook Ewine van Dishoeck haar hand naar je uitsteekt. Ze staan alle vier (de jongste is 49, de oudste 63) bol van de energie. Ze praten snel, bewegen snel en… denken snel. Ze geven kernachtige antwoorden op elke vraag. Van Dishoeck spant de kroon, door in reactie op de vraag of zij al jong wist dat ze in Leiden zou gaan studeren, een printje van haar eigen geboortekaartje te over-

handigen. Een baby kruipt van een alfabetposter over een dik boek richting een gekalligrafeerd diploma, dat toegang zal geven tot de universiteit op de achtergrond. In een knuist heeft de baby de sleutels van de academie, in de andere een oogspiegel. Opdat de ontvanger niet zou denken dat het een alfastudie was die haar ouders voor ogen stond. “Vires acquiret eundo” staat er onder de tekening. Al gaande vergaart zij de krachten, naar het woord van Vergilius. Net als Beenakker is Van Dishoeck kind van een Leidse hoogleraar. Al overleed haar vader toen zij nog jong was, de keuze voor de Universiteit Leiden was ‘natuurlijk en vanzelfsprekend’. De keuze

attitude werd haar niet met de paplepel ingegoten. Ze kwam als analiste op de afdeling Immunohematologie en Bloedbank van het LUMC te werken, beklaagde zich na enige tijd over de routinematigheid van haar bezigheden, kreeg toen van professor Jon van Rood de mogelijkheid om met hem mee te pionieren op het gebied van transplantatieonderzoek en stuitte na twee jaar op haar eerste grote ontdekkingen. Haar eerste Nature-paper verscheen. Van Rood begreep dat ze meer ruimte en mankracht moest krijgen. Alleen, Els Goulmy had geen titel, behalve die van de Mulo. Omdat “zij-instromen” in Nederland toen nog niet kon, reed Goulmy enkele jaren

Carlo Beenakker

‘Een paradijs op aarde - Leiden is een echte onderzoeksuniversiteit’ voor Sterrenkunde was dat niet. Ze studeerde Scheikunde en Wiskunde (en niet met vijfjes en zesjes). Het was, onder andere, de liefde die ervoor zorgde dat zij de Astronomie in ging. Haar man is Tim de Zeeuw, de huidige directeur-generaal van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO). Ze promoveerden beiden, cum laude, op dezelfde dag. Dat de werkweek zeven dagen telt, is ook voor haar – en haar man – een vanzelfsprekendheid.

Els Goulmy kreeg van haar ouders wel haar strijdvaardigheid en ‘het besef dat je de dingen goed moet kunnen verwoorden’, maar de academische

op en neer naar Parijs in een oude Renault 4, om ten slotte terug te keren met een Grade de Docteur d’Etat des Sciences Naturelles van de prestigieuze universiteit Paris VI Pierre et Marie Curie. Summa cum laude, zoals gezegd. ‘Toen kon ik tenminste mijn eigen handtekening zetten onder mijn onderzoeksvoorstellen’, grijnst Goulmy. Michel Ferrari, zoon van een geodetisch ingenieur ‘die de computer weerstond met een rekenliniaal’, had eigenlijk Vliegtuigbouwkunde willen studeren. Maar het vooruitzicht van een noodzakelijke emigratie om daarin emplooi te vinden, weerhield hem. Doordat ‘een

»

leidraad 41

Waar Leiden toe kan leiden

achtergrond

Klaar voor de toekomst

tennismaatje’ hem enthousiast maakte voor de Neurologie (‘tja, zo gaat het toch in het leven’) heeft Nederland nu deze eminente ‘hoofdpijnprofessor’. Door het contact met zijn patiënten is ‘de wetenschappelijke fascinatie voor migraine overgegaan in een emotionele band’. De toekenning van de Spinozapremie ziet hij als een ‘erkenning voor die ziekte’.

Deze vier professoren staan dagelijks in contact met vakgenoten over de hele wereld. Maar hoe intensief is de relatie met de eigen universiteit of faculteit? Ferrari zou graag zien dat de faculty-club nieuw leven kreeg ingeblazen. ‘Ik zou het toejuichen als het weer een ontmoetingsplaats wordt waar ik met andere wetenschappers kan praten.’ Carlo Beenakker berust erin dat ‘het hele in-

‘In mijn peptalkje voor de jonge generatie zeg ik altijd: “iedereen kan het”.’ Ze zou er het advies aan kunnen toevoegen dat Ewine van Dishoeck eens kreeg en waarvoor ze nog steeds dankbaar is: kies aan het begin van je loopbaan het steilste pad.

De vier hoogleraren zijn blij, om niet te zeggen trots, om aan de Universiteit Leiden te werken. Beenakker noemt zijn werkomgeving ‘het paradijs op aarde, omdat Leiden een echte onderzoeksuniversiteit is’. Er zijn wel een paar wolken aan de horizon. ‘Het dossier dat ik moet opmaken voordat ik een nieuwe promovendus kan aanstellen, is iets verschrikkelijks’, zegt Beenakker. ‘Dat NWO nu als extra beoordelingsstap fungeert, is een belediging voor de universiteiten’, zegt Ferrari. Van Dishoeck heeft ‘de

Els Goulmy

‘In mijn peptalkje voor de jonge generatie zeg ik altijd: iedereen kan het’ terdisciplinaire verhaal, hoe mooi het ook is’ aan hem voorbij gaat. ‘Het zou zeker nuttig zijn, bijvoorbeeld om over didactiek te praten, maar ik kom er niet aan toe.’ Ewine van Dishoeck is sinds zes jaar voorzitter van de facultaire wetenschapscommissie. ‘Erg leuk werk, dat vele contacten oplevert.’ Els Goulmy ontmoet haar collega's onder andere in de context van haar ‘tweede baan’, het voorzitterschap van het Landelijk Netwerk van Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH).

42 leidraad

laatste twee jaar een ongemakkelijk gevoel bij de nieuwe nadruk op geld verdienen en bureaucratisering’ en Els Goulmy waarschuwt dat als gevolg van de projectmatige financiering mensen alleen maar voor korte tijd kunnen worden aangesteld. ‘Dat werkt niet motiverend.’ De toon waarop elk zijn of haar zorgen uit, laat er geen misverstand over bestaan: dit is méér dan het obligate gemopper van de bolleboos die niet gestoord wil worden. Op het niveau waar deze mensen opere-

ren, komen de aanbiedingen van buitenlandse universiteiten met grote regelmaat voorbij. Als zij weg hadden gewild, omdat ze elders meer geld konden krijgen voor onderzoek, waren ze al lang vertrokken. Dat hebben ze ieder om eigen redenen niet gedaan. De pull­-factoren alleen zijn niet sterk genoeg gebleken, maar de push-factoren van het Nederlandse universitaire klimaat kunnen een rol gaan spelen.

Ze willen er niet te lang bij stilstaan. Er is nog zoveel te vertellen over hun vak. Als hun wetenschappelijke taak niet teveel wordt uitgehold, hebben ze alle vier nog grootse plannen om in Leiden uit te voeren. Michel Ferrari mag het geld van zijn Spinozapremie gaan besteden. Dat wordt uiteraard aangewend voor verder onderzoek naar migraine en andere ‘aanvalsgewijze hersenaandoeningen’. Ewine van Dishoeck kondigt aan dat zij vanaf dit najaar ‘drie jaar lang onaanspreekbaar zal zijn’, omdat dan de meetresultaten van de in mei dit jaar gelanceerde ESAsatelliet zullen binnendruppelen vanuit deep space. Zij hoopt daarin ‘vingerafdrukken van water’ te vinden. Els Goulmy zal niet alleen verder gaan met het onderzoeken van elementen in de menselijke celstructuur die het welslagen van een transplantatie bepalen, maar heeft ook nog een strijd te winnen als voorzitter van het LNVH. Carlo Beenakker hoopt nog steeds op het Lorentz-instituut te werken op de dag dat de quantum-computer het licht ziet. ‘Die zich zal verhouden tot de computers waar wij nu mee werken als de atoombom tot de pijl en boog.’  

Het Academiegebouw is weer open na de renovatie beeld: Marc de haan onder:Rector magnificus Paul van der Heijden begeleidt Koningin Beatrix naar het gerestaureerde gebouw. HELEMAAL onder: Hare Majesteit verricht de openingshandeling door de sculptuur te onthullen.

De bronzen sculptuur van Theo van de Vathorst is aangeboden aan de universiteit door de Prins Willem de Eerste Herinneringsstichting.

Na een grondige verbouwing is het hart van de Universiteit Leiden weer open. Op 31 augustus jl. werd het Academiegebouw heropend door Hare Majesteit Koningin Beatrix. Wellicht heeft u het in de afgelopen nummers van Leidraad gevolgd: het Academiegebouw heeft een ingrijpende restauratie ondergaan. Enerzijds om het gebouw beter geschikt te maken voor zijn representatieve functie, anderzijds om de schade aan de dakconstructie te herstellen, veroorzaakt door de bonte knaagkever. Uiteraard is het traditionele karakter van het gebouw tijdens de drie jaar durende verbouwing zo goed mogelijk bewaard gebleven. Er zijn zelfs nieuwe historische elementen toegevoegd, zoals teksten die in natuursteen zijn uitgehouwen of in tapijten zijn geweven. Koningin Beatrix verrichtte de openingshandeling door een bronzen reliëfsculptuur van de beeldend kunstenaar Theo van de Vathorst te onthullen. Deze verbeeldt op symbolische wijze dat Willem van Oranje de stad Leiden in 1575 een universiteit schonk.  

leidraad 43

cleveringa

cleveringa

Betaling: € 15 p.p. contant ter plaatse Opgave en informatie: mw. mr. E.L. van Praag,

Studentspreker: Joery Strijtveen Locatie: J. Kerkhof, Ketting 4, 8446 EG Heerenveen

[email protected] Koninginneweg 47, 1075 CG Amsterdam, tel. 020-7119242 (werk). Opgave uiterlijk 23 november.

(via praktijkingang!), tel. 0513-610085 Aanvang: 17.30 uur ontvangst, 18.00 uur lezing student, 18.30 uur diner, 20.30 uur lezing hoogleraar Betaling: circa € 40 p.p. o.v.b. Alleen lezing € 10 p.p. contant per plaatse. Opgave en informatie: K. Went, Canterlandsweg 69, 9061 CA Giekerk, [email protected], tel. 058-2561941. Opgave z.s.m., tot uiterlijk 21 november. Introducé(e) welkom.

Arnhem/Nijmegen 26 november

Spreker: Prof.dr. P.C. Emmer ‘Fort Europa? De EU en het migratiedilemma’

Studentspreker: Christine van Zuylen Locatie: Hotel Haarhuis, Stationsplein 1, 6811 KG Arnhem Aanvang: 17.45 uur ontvangst, 18.00 uur borrel, aansluitend buffet en lezingen Betaling: € 34 p.p. contant ter plaatse (aanmelding verplicht tot betaling) Opgave en informatie: mr. H.J. Kastein, [email protected], 0316-527752 (tijdens kantooruren), opgave uiterlijk 20 november. Aanmelding verplicht tot betaling.

Breda 26 november

Spreker: Prof.dr.mr. A.C. Hendriks ‘Het elektronisch patiëntendossier – een vooruitgang?’

Locatie: Hotel Princeville, Princenhagelaan 5,

Cleveringabijeenkomsten 2009 Op en rond 26 november worden op diverse plaatsen in binnen- en buitenland de Cleveringabijeenkomsten gehouden, ter herdenking van de beroemde rede van professor Rudolph Pabus Cleveringa op 26 november 1940.

AGENDA

Het Leids Universiteits Fonds (LUF) organiseert wederom de jaarlijkse Amersfoort/Utrecht Cleveringabijeenkomsten. 26 november In onderstaande agenda vindt u een Spreker: Prof.dr. V. Icke ‘De ruimte van Christiaan Huygens’ overzicht van alle lezingen. U kunt Studentspreker: Wendy Hofmans zich aanmelden voor een van de Locatie: Hofje “Armen de Poth”, Pothstraat 16, bijeenkomsten door een e-mail te Amersfoort (nabij “De Flint”) sturen naar het desbetreffende comité. Aanvang: 18.15 uur (ontvangst en borrel), 19.00 uur aanvang lezing studentspreker, 19.30 uur Indische Contactgegevens staan onder het maaltijd, 20.30 uur lezing prof.dr. V. Icke, kopje ‘Opgave en informatie’ vermeld ca. 21.45 uur einde bij iedere lezing. Zie www.luf.nl Betaling: € 35 p.p. te voldoen contant ter plaatse of 44 leidraad

vóór 23 november op bankrekening 39.01.94.743 t.n.v. Tj.M.W. van Asbeck Opgave en informatie: drs. Tj.M.W. van Asbeck, Keucheniuslaan 10, 3818 JS Amersfoort, [email protected], 033-4659983. Opgave voor vrijdag 20 november.

Amsterdam 26 november

Spreker: Prof.dr. Bas Haring Studentspreker: Roos de Jong Locatie: Houthoff Buruma, Gustav Mahlerplein 50, 1082 MA Amsterdam Aanvang: 19.30 uur ontvangst met koffie, 20.00 uur lezingen met aansluitend borrel. Einde tussen 22.30 en 23.00 uur

4813 DA Breda Aanvang: 19.30 uur ontvangst, 20.00 uur lezing, 21.30 uur afsluiting discussie (tot ca. 23.00 uur borrel en napraten) Betaling: € 15 p.p. (excl. diner) overmaken op girorekening 79.48.190 t.n.v. 26 november comité te Breda Opgave en informatie: mr.drs. W.N.H.C. van Beek, [email protected], tel. 076-5310393. Voor belangstellenden zal er voorafgaande aan de lezing een gemeenschappelijke maaltijd georganiseerd worden. Gaarne opgave bij aanmelding.

Eindhoven/ ’s-Hertogenbosch 26 november

Spreker: Prof.dr. R.D. Gill ‘Science versus Justice: wat heeft Lucia ons geleerd?’ Studentspreker: Madeleine Broersen Locatie: Academisch Genootschap, Parklaan 93, 5613 BC Eindhoven (parkeerplaats achter de sociëteit, bereikbaar vanaf de Fazantlaan) Aanvang: 17.30 uur ontvangst dinergasten met borrel, 18.30 uur wildmaaltijd, 19.30 uur ontvangst degenen die alleen naar de lezingen komen, 20.00 uur inleiding en lezingen, 21.00 uur pauze, 21.15 uur vervolg lezingen, 22.00 uur einde formele deel van de bijeenkomst Betaling: alleen lezing € 7,50 (incl. 2 consumpties), lezing en diner € 22,50 contant ter plaatse (excl. borrel) Opgave en informatie: mr. O.F.J. Moorman van Kappen, [email protected], tel. (LUF) 071-5130503.

Friesland 26 november

Spreker: Mw. prof.dr. M.J. van der Wal ‘Eeuwenoude gekaapte brieven geven geheimen prijs’

’t Gooi 25 november

Spreker: Prof.dr. J. Zaanen ‘Het Universum in een korreltje roest’ Studentspreker: Hans Henk de Boer Locatie: Hilversumsche Golfclub, Soestdijkerstraatweg 172, 1213 XJ Hilversum Aanvang: 18.30 uur borrel, 19.30 uur diner en lezingen Betaling: € 37,50 p.p. (borrel voor eigen rekening) overmaken op rekeningnummer 63.73.66.646 t.n.v. mr. M.M.M. van Lanschot inz. 26-XI Opgave en informatie: mr. M.M.M. van Lanschot, [email protected], Vondellaan 1-A, 1401 RV Bussum. Opgave voor 18 november, bij voorkeur per e-mail. Aanmelding is bindend, partner/ introducé(e) van harte welkom.

’s-Gravenhage 26 november

Spreker: Prof.dr.mr. C. Fasseur ‘Een zeehondje aan de Theems. Pieter Sjoerds Gerbrandy, Nederlands minister-president in de oorlogsjaren’ Studentspreker: Guido Marchena Locatie: Gebouw van de Eerste Kamer der Staten Generaal, Binnenhof 21, Den Haag Aanvang: 18.00 uur borrel, 19.00 uur lezingen, 20.00 uur informeel buffet (voor degenen die zich daarvoor tevoren aanmelden) Betaling: alleen borrel en lezing € 15 p.p. Voor borrel, lezing en buffet € 35 p.p. Aanmelden kan uitsluitend door overmaking van het verschuldigde bedrag op giro 27.40.601 t.n.v. Marjolein Bronneman te Leiden o.v.v. naam plus jaar van aankomst deelnemer, naam evt. introducé(e) Opgave en informatie: betaling dient uiterlijk 16 november bijgeschreven te zijn. De zittingszaal laat slechts ruimte voor 150 deelnemers. Wanneer men teleurgesteld moet worden omdat er geen plaats meer is, zal men voor 22 november worden bericht. In andere gevallen vindt geen restitutie plaats. Wie eerst betaalt, eerst maalt. Parkeren is vlakbij mogelijk, onder Het Plein. Taxi’s komen tot voor de deur.

Haarlem 25 november

Spreker: Prof.dr. K.P. Goudswaard ‘Is de

Betaling: € 30 p.p. lezing en diner, € 5 p.p alleen lezing en koffie, contant ter plaatse. Voor alleen lezing en koffie 20.00 uur aanwezig Opgave en informatie: mw. mr. J. Broese van Groenou-Gratama, [email protected], graag o.v.v. naam en jaar van aankomst. Tel. 06-10903012, Crayenestersingel 69, 2012 PG Haarlem. Opgave uiterlijk 20 november.

Leiden 26 november

Spreker: Prof.dr. P.B. Cliteur ‘De vrijheid van de filosofie’ Locatie: De Grote Beer, Rembrandtstraat 27, 2311 VV Leiden Aanvang: 17.30 uur borrel, 19.00 uur diner/buffet, 20.15 uur lezing Betaling: € 27,50 p.p. overmaken op rekeningnummer 56.61.23.851 t.n.v. mw. drs. L.J.A. ten Broek-Verwey, Leiden, o.v.v. ’26-11-09’ Opgave en informatie: opgave uitsluitend door middel van betaling voor 20 november. Restitutie niet mogelijk. Voor informatie dr. J.C. Portheine, Duivenvoordestraat 4, 2341 JD Oegstgeest, tel. 071-5170056.

Limburg 26 november

Spreker: Prof.mr. J.H. Nieuwenhuis ‘Dante Elsschot Dexia; hebzucht, vindingrijkheid en lichtvaardigheid in de wereld van het grote geld’ Studentspreker: David van der Wel Locatie: Amrâth Grand Hotel, Groende Boord 23, 6411 GE Heerlen, tel. 045-5713846 Aanvang: 18.00 uur samenkomst/borrel, 18.30 uur lezingen, 20.00 uur diner Betaling: € 40 p.p. contant ter plaatse (incl. drank en gratis parkeren) Opgave en informatie: mr. R.M.L.M. Magnée, Kasteelstraat 6, 6085 BH Horn, [email protected], tel. 0475-582513. Opgave voor 20 november, is bindend.

Rotterdam 25 november Spreker: Mr.dr. Ben Bot Locatie: ABN AMRO Bank Rotterdam,

Van Oldenbarneveldstraat 22, Rotterdam Aanvang: 18.00 uur (borrel), vanaf 19.00 uur diner en spreker, 22.00 uur einde programma Betaling: € 25 p.p. contant ter plaatse. Voor jongere alumni (jaar van aankomst 1992 en later) en voor alumni die jongere alumni introduceren: € 12,50 p.p. contant ter plaatse. Opgave verplicht tot betaling Opgave en informatie: Simmons & Simmons t.a.v. mr. J. Polet, [email protected], tel. 010-4042111, fax 010-4042333, opgave voor 12 november en uitsluitend schriftelijk (per fax of e-mail). Beperkt aantal parkeerplaatsen aanwezig. Bij aanmelding graag opgave van kenteken.

vergrijzing ‘erg’?’

Studentspreker: Ineke Rinzema Locatie: Kennemer Golf & Country Club, Kennemerweg 78, Zandvoort Aanvang: 18.00 uur borrel, 19.00 uur diner, 20.30 uur lezingen.

lees verder op pagina 46

leidraad 45

cleveringa

cleveringa

Twente 26 november

Brussel 26 november

20.00 uur lezingen Betaling: € 30 p.p. contant ter plaatse Opgave en informatie: mw. drs. R. Schepers, [email protected] of mr. A.J. Louter, tel. 053-4304007.

Galilei en de ontdekking van de hemel’ Locatie: nader bekend te maken Aanvang: 18.00 uur borrel, 19.00 uur lezing en vragen Betaling: € 30 p.p. contant ter plaatse Opgave en informatie: opgave bij Brigitta Eygelaar, [email protected] Overige comitéleden: Annette de Nerée, [email protected]; Lodewijk Buschkens, [email protected]; Michiel Heering, [email protected]; Louis van Lennep, [email protected], tel. +32 477 522 428. Alumni worden per e-mail over de locatie geïnformeerd.

Spreker: nader bekend te maken Studentspreker: Elwin Wolters Locatie: Hotel de Zwaan, Langestraat 2, Delden Aanvang: 17.30 uur borrel, 19.00 uur diner,

Zeeland op of rond 26 november

Spreker: Mw. prof.dr. H.L. Murre-van den Berg ‘Christendom, globalisering en het Midden-Oosten’ Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Betaling: nader bekend te maken Informatie: Leids Universiteits Fonds, www.luf.nl, e-mail: [email protected], tel. 071-5130503.

Zutphen 26 november

Spreker: Prof.dr.mr. C.J.M. Schuyt ‘Kunstenaar des Rechts: drie Leidse rechtsgeleerden en de Tweede Wereldoorlog (R.P. Cleveringa, H. Drion en W.H. Nagel)’ Locatie: Restaurant ‘De Roskam’, Hoofdstraat 26, Gorssel, tel. 0575-491312 Aanvang: 18.00 uur borrel, 18.45 uur inleiding en lezing, 20.00 uur diner Betaling: € 25 p.p. (excl. drank) contant ter plaatse, alleen lezing € 2 Opgave en informatie: prof.dr. B.W. Ongerboer de Visser, [email protected], tel. 0573-431960. Een lustrum, 25 jaar Cleveringa in Zutphen-Gorssel!

Buitenland Athene op of rond 26 november

Spreker: nader bekend te maken Informatie: Leids Universiteits Fonds, www.luf.nl, e-mail: [email protected], tel. +31 71 5130503.

Bratislava 29 oktober

Spreker: Prof.dr.ing. Joris Voorhoeve Locatie: Comenius Universiteit Bratislava, Faculty of Law, Rector’s Hall, Šafárikovo nám. 6, 818 06 Bratislava 16 Aanvang: 14.00 uur (eindtijd ongeveer 15.30 uur) Betaling: n.v.t. Opgave en informatie: mw. Y. Daoud, [email protected] o.v.v. Cleveringalezing, tel. +421 2 5265081, opgave voor 15 oktober.

46 leidraad

Spreker: Prof.dr. F.H. van Lunteren ‘Galileo

Caïro 3 december

Spreker: Mw. prof.dr. P.M. Sijpesteijn ‘Seals and Papyri in Early Islamic Egypt’

Locatie: Nederlands Vlaams Instituut in Caïro, 1 Dr. Mahmoud Azmi Street, Zamalek, Caïro Aanvang: 18.00 uur lezing, zaal open 17.30 uur. Lezing wordt gevolgd door een receptie Betaling: n.v.t. Opgave en informatie: Tilly Mulder, [email protected], tel. +20 2 27382522. Voorafgaand aan de Cleveringalezing vindt op het NVIC een tweedaagse besloten wetenschappelijke workshop plaats. De lezing is openbaar. Opgave is i.v.m. beperkte ruimte aan te bevelen.

Rue du Rhône 59, 1204 Genève. Opgave het liefst per e-mail en uiterlijk 11 november. Aantal deelnemers is beperkt. Nadere details ontvangt u na inschrijving.

Jakarta 25 november

Spreker: Prof.dr. V.J.J.P. van Heuven Locatie: Foyer Erasmushuis, Jl. H.R. Rasuna Said Kav S-3 Jakarta Selatan Aanvang: nader bekend te maken Betaling: nader bekend te maken Informatie: Liza Marsin, NESO Indonesia, liza. [email protected]

Londen 26 november

Spreker: Prof.dr. D. van Delft ‘Heike Kamerlingh Onnes, James Dewar en de strijd om vloeibaar helium’ Locatie: Residentie Ambassadeur der Nederlanden, mr. P. Waldeck. 29 Exhibition Road, Londen SW7 2AS Aanvang: ca. 19.00 uur borrel, diner, lezing Betaling: £ 40 bij aanmelding (nog te confirmeren) Opgave en informatie: Lizet Aufderheijde, lizet. [email protected], tel. +44 7957913307.

Luxemburg 29 november

Spreker: Prof.dr. J.M. Stil ‘Hoe de telescoop ons wereldbeeld veranderde’ Locatie: Mac Ewan Hall, room 226, University of Calgary Aanvang: 18.00 uur borrel, 19.00 uur buffet/diner, 20.00 uur lezing Betaling: $ 50 p.p. contant ter plaatse Opgave en informatie: mw. drs. M.J.H. EggermontMolenaar, [email protected], tel. +1 403 284 39 52, opgave voor 18 november.

Spreker: Prof.dr. P.B. Cliteur ‘De vrijheid van de filosofie’ Locatie: Abbaye de Neumünster, 28, rue Münster, Luxembourg-Grund Aanvang: 15.00 uur ontvangst met thee, koffie, frisdrank; 16.00 uur aanvang lezing; 17.30 uur sluiting; 18.00 uur borrel en diner voor oudLeidenaren, sprekers en genodigden Betaling: € 60 p.p. voor alumni die deelnemen aan de lezing en het diner, € 10 voor alleen de lezing. De lezing is openbaar ook toegankelijk voor niet Leidenaren. Betaling contant ter plaatse of per overmaking Opgave en informatie: drs. A.W.H. ter Weer, [email protected], tel. +352 425282. Opgave uiterlijk 22 november.

Curaçao 27 november

New York 2 december

van kankerzorg: de sleutel tot betere overleving’ Locatie: nader bekend te maken Aanvang: vanaf 18.00 uur Betaling: nader bekend te maken Opgave en informatie: LUF Cariben, [email protected] t.a.v. drs. J.C. de Berg, tel. +599 9 767 67 80.

Changing Arctic and The Futures They Suggest’ Locatie: Netherland Club of New York, 3 West 51st Street, New York, NY 10019 Aanvang: 18.00 uur Betaling: gratis voor studenten; $ 100 p.p. niet-studenten. Betaling per cheque aan Leiden University Fund (USA), Inc. Opgave en informatie: mr. Jan J.H. Joosten, [email protected], Hughes Hubbard & Reed LLP, One Battery Park Plaza, New York, NY 10004-1482.

Calgary 26 november

Spreker: Prof.dr. C.J.H. van de Velde ‘Kwaliteiten

Genève 18 november

Spreker: Prof.dr. J.P. Abrahams ‘Inzoomen op de moleculen van het leven’ Locatie: Residentie ambassadeur Van Eenennaam Aanvang: 19.00 uur ontvangst met borrel, 20.00 uur lezing met aansluitend buffet Betaling: nader bekend te maken Opgave en informatie: mw. drs. C. Baars-Rijniers, [email protected], tel. +33 450 94 25 95, mob. +41 76 336 32 66, fax +41 22 312 02 03 t.a.v. Cécile Baars-Rijniers, LUF Genève, c/o Loyens & Loeff,

Spreker: Prof.dr. D.D. Caron ‘Images of a

Nice 20 november

Spreker: Prof.dr. J.A. Bruijn ‘De nier in gezondheid en ziekte’ Locatie: Château de Crémat, 442 Chemin de Crémat, 06200 Nice Aanvang: 11.30 uur, drie gangen déjeuner, wijn, water, koffie en thee

Betaling: € 50 p.p. per Franse cheque t.n.v. H. van der Valk uiterlijk 20 oktober 2009 Opgave en informatie: mr. H.R. van der Valk, Orama, 2210 Chemin de Castellaras, 06370 Mouans-Sartoux, Frankrijk, [email protected], tel. +33 492 92 29 49. Wegens beperkte ruimte, plaatsreservering volgens het motto ‘wie eerst komt eerst maalt’.

Paramaribo 3 oktober

Spreker: Prof.dr.mr. L.M. (Martin) Moerings ‘Straffen met harde hand of met fluwelen handschoen?’ Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Betaling: nader bekend te maken Opgave en informatie: Leids Universiteits Fonds, www.luf.nl, tel. +31 71 5130503, e-mail [email protected]

Parijs 26 november

Spreker: Prof.mr. L.J. Brinkhorst ‘Nederland en de Europese Unie: de vrijblijvendheid voorbij’ Studentspreker: winnaar LISF prijs 2009 Locatie: Brasserie Mollard, 115 Rue Saint-Lazare, 75008 Paris. Tel. +33 143 87 55 62 Aanvang: 19.30 uur borrel, 20.30-22.30 uur diner en lezing(en), einde avond 23.00 uur Betaling: € 55 p.p. contant ter plaatse (apéritif en diner) Opgave en informatie: mr. R.F.M. Bijloos, [email protected], tel. +33 608 54 26 82, o.v.v. jaar van aankomst en LUF lid ja of nee. Opgave uiterlijk 15 november.

Pretoria 27 november

Spreker: Mr. A.M. Elias ‘De geboorte van Nederland als democratische eenheidsstaat’ Locatie: 330 Lawley Street (c.o. Lawley/Crown), Waterkloof, Pretoria Aanvang: 18.00 uur borrel en Leidse maaltijd, 19.30 uur lezing Betaling: n.v.t. Opgave en informatie: prof. N. Visser, [email protected] o.v.v. Cleveringalezing, tel. +27 0 12 425 4572. Opgave voor 23 november.

Rome op of rond 26 november

Spreker: Dr. I.A.G. Snellen ‘Op zoek naar tweeling-aarde en leven buiten ons zonnestelsel’

Informatie: Leids Universiteits Fonds, www.luf.nl, e-mail: [email protected], tel. +31 71 5130503.

Shanghai 26 november

Spreker: Dr. N.H. Chavannes ‘Air Pollution versus Smoking in China: What’s the Real Threat?

Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Betaling: nader bekend te maken Informatie: Leids Universiteits Fonds, www.luf.nl, e-mail: [email protected], tel. +31 71 5130503.

Singapore 26 november Spreker: Prof.mr. H.J. Snijders

‘Van Cleveringa naar Meijers: zijn nieuw Burgerlijk Wetboek en de wereld’ Locatie: Ten Huize van A.J. Hofman (Esq), 2 Deal Road, Singapore 139839 Aanvang: 19.00 uur borrel, lezing, diner Betaling: S$ 55 vooraf te betalen Opgave en informatie: mr. C.A. van den Akker, [email protected], tel. +65 6882 4313. Opgave alleen per e-mail.

Straatsburg 26 november Spreker: nader bekend te maken Locatie: Residentie H.M. Ambassadeur,

6 rue Erckmann Chatrian, F-67000 Straatsburg Aanvang: 18.00 uur ‘aangeklede’ borrel en vervolgens lezing, eindtijd 20.30 uur Betaling: n.v.t. Opgave en informatie: mw. Y. Rook-van Hees, [email protected], tel. +33 388 36 20 48.

Sydney 26 november

Spreker: Prof.dr. H.F.J. Horstmanshoff ‘Waar komen de tranen vandaan? Leiden en de fysiologie van de tranen in de zeventiende eeuw’ Locatie: Nederlands Consulaat-Generaal, Level 23, tower 2, Westfield Bondi Junction, 101 Grafton Street (corner Grosvenor Street), Bondi Junction 2022 Aanvang: 6 pm (tot 8 pm) Betaling: n.v.t. Opgave en informatie: Susan Holgate (consulaat-generaal), [email protected], tel. +61 2 83 05 68 04. Opgave uiterlijk 19 november.

Tokyo 26 november

Spreker: Dr. Th. Harper ‘The Kurisaki School of Sword Wound Surgery: Sengoku to Genroku; Nagasaki to Edo (via Manila)’ Locatie: Residentie van Ambassadeur Flip de Heer, Shiba-koen 3-6-3, Minato-ku, Tokyo Aanvang: 18.30 uur borrel, 19.00 uur lezing, 20.00 uur diner, 22.00 uur einde Betaling: n.v.t. Opgave en informatie: mw. I. van Daalen (Japan-Nederland-Instituut), [email protected], opgave bij voorkeur per e-mail (of in geval van nood per fax +81 3 35 67 56 58). Opgave uiterlijk 19 november.

Het verzet van Cleveringa Rudolph Pabus Cleveringa (1894) werd in 1927 aangesteld als hoogleraar Handelsrecht en Burgerlijk Procesrecht aan de Universiteit Leiden. Na de Duitse inval in mei 1940 breidde de invloed van de bezetter zich sluipenderwijs uit, ook binnen de universiteit. Het invoeren van de zogenoemde ariërverklaring in oktober van dat jaar, onder hevig protest van studenten en docenten, werd op 23 november gevolgd door het ontslag van al het niet-arische personeel. De juridische faculteit verloor daardoor twee van haar hoogleraren. Een van hen was professor Eduard Maurits Meijers, Cleveringa’s leermeester en een geliefde collega. Tijdens het eerstvolgende college-uur van Meijers, op 26 november, sprak Cleveringa de studenten toe. Hij las de ontheffingsbrief van Meijers voor in ‘zijn naakte kaalheid’, zonder verdere verduidelijking. De feiten spraken voor zich, vond hij: ‘hun daad kwalificeert zichzelf afdoende’. Deze daad van protest leidde de volgende dag tot een studentenstaking, waarna de Duitse bezetter de Universiteit Leiden al snel sloot. Cleveringa werd anderhalf jaar vastgezet, maar kwam uiteindelijk weer vrij en meldde zich bij het verzet. Na de oorlog was hij tot zijn emeritaat in 1958 opnieuw hoogleraar in Leiden. Ter herdenking van zijn moedige daad waarmee hij op indrukwekkende wijze gestalte gaf aan het motto van de Universiteit

Washington 3 december

Leiden – bolwerk van vrijheid – stelde de

Arctic and The Futures They Suggest’ Locatie: nader bekend te maken Aanvang: rond 19.00 uur (borrel, diner, lezing) Betaling: nader bekend te maken Opgave en informatie: mr. N. van den Broek, [email protected], tel. +1 202 247 32 68.  

Cleveringa-oratie in. Ook ontving hij de

Spreker: Prof.dr. D.D. Caron ‘Images of a Changing

universiteit de Cleveringa-leerstoel en de Medal of Freedom van de Amerikaanse regering voor zijn verzetswerk. Het LUF memoreert de rede van Cleveringa met jaarlijkse bijeenkomsten voor alumni in binnen- en buitenland.

leidraad 47

luf in beeld

luf in beeld

Achter de Cleveringabijeenkomsten De jaarlijkse Cleveringa-bijeenkomsten vinden op of rond 26 november plaats. Leidraad maakte een rondgang langs drie sprekers over hun lezing, hun motivatie om mee te doen en de gedachte achter de Cleveringa-bijeenkomsten. Tekst: Kaspar Melchior Beeld: HH en Marc de Haan

Vincent Icke, hoogleraar Theoretische Astrofysica, Hans Nieuwenhuis, hoogleraar Burgerlijk Recht en Manfred Horstmanshoff, bijzonder hoogleraar in de Geschiedenis van de Antieke Geneeskunde zijn drie van de Cleveringa-sprekers dit najaar. Manfred Horstmanshoff kent een van de direct betrokkenen van destijds persoonlijk. Hij studeerde in de jaren zestig Klassieke Talen in Leiden. Bij het vak Griekse papyrologie was professor David een van zijn leermeesters. ‘Hij was een van de Joodse hoogleraren die door de Duitsers is ontslagen. Er is dus een directe band tussen mijn leermeesters en de tijd van Cleveringa. Daarnaast vind ik de lezingen belangrijk vanwege de gedachte van vrijheid en de waarde van de individuele mens: elk mens telt.’ Ook Vincent Icke heeft veel bewondering voor Cleveringa. ‘Ik ben na de Tweede Wereldoorlog geboren en heb nooit een seconde oorlog of ellende van dien aard meegemaakt. Maar het is goed om te weten dat er iemand als Cleveringa was die zoveel moed en beschaving heeft gehad om te doen wat hij deed. Het was een dramatisch nobele daad, zijn koffer was al gepakt. Hij had geen illusies over wat er de volgende dag zou gebeuren.’ Hans Nieuwenhuis legt een verband met zijn vakgebied, het recht. Het optreden van Cleveringa maakt volgens

»

48 leidraad

Prof.dr. Vincent Icke hoopt dat mensen door de Cleveringa-bijeenkomsten meer binding krijgen met de wetenschap. leidraad 49

luf in beeld

luf in beeld

Prof.dr. Manfred Horstmanshoff

(links) zal spreken over de vraag waar de tranen vandaan komen. De lezing van prof.mr. Hans Nieuwenhuis

gaat over de wereld van het grote geld.

hem duidelijk wat de bron is van het recht: verontwaardiging. Verontwaardiging over flagrant onrecht, aldus Nieuwenhuis. Destijds natuurlijk het ontslag van Joodse medewerkers.

De gedachte achter de Cleveringalezingen is nog immer actueel, benadrukken de hoogleraren. Nieuwenhuis: ‘We leven gelukkig in rustige, saaiere tijden, maar het is goed om je die luxe af en toe gezamenlijk te realiseren.’ Icke: ‘Overal om ons heen is ellende. Daarom is het extra belangrijk om deze gedachte in leven te houden. Ook op de Cleveringa-bijeenkomsten.’ Horstmanshoff vult aan dat de vrijheid van onderzoek en onderwijs geregeld onder druk staat. ‘Die dreiging zie je vooral in dictatoriaal geregeerde landen. Ook in het Westen, daar spelen belangenverstrengeling, commercie en macht een grote rol bij onderzoek en onderwijs. Het verzet tegen onderdrukking is eveneens nog immer actueel. En zal dat altijd blijven.’

‘Het gaat om de gedachte van vrijheid en de waarde van de individuele mens’ Manfred Horstmanshoff

De drie heren doen om verschillende redenen mee op 26 november. Horstmanshoff door een combinatie van ideële en incidentele factoren. Het gaat hem zoals gezegd om de vrijheid van onderzoek en onderwijs. Maar hij is ook trots op Leiden. ‘Ik heb er gestudeerd en ik werk er nu. Ik vind het belangrijk dat de verbondenheid blijft bestaan tussen de alumni en Leiden. Ook is het van belang dat jongeren een idee krijgen van deze traditie. Als ik buitenlanders erover vertel, zijn ze diep en diep onder de

50 leidraad

indruk. Het is dus ook goed voor de internationale uitstraling van onze universiteit.’ Horstmanshoff benadrukt dat de gedachte ook levend blijft door erover te vertellen. ‘Dat is een Joodse traditie: je moet het iedere keer opnieuw weer vertellen.’ Verder vindt hij het een eer dit te mogen doen. Icke bewondert Cleveringa en doet mee vanwege het levend houden van de gedachte aan zijn moedig verzet. En ook omdat hij sowieso druk bezig is met publiekscontacten over de wetenschap. ‘Ik zit geregeld bij De Wereld Draait Door en ik schrijf boeken. Daarnaast is de Cleveringa-lezing een prima gelegenheid voor contact met je publiek.’ Nieuwenhuis heeft ‘ja’ gezegd tegen het het Leids Universiteits Fonds (LUF) omdat hij het een mooi en belangrijk concept vindt. En omdat hij veel oude bekenden ziet.

Welk onderwerp zullen de drie hoogleraren behandelen en waarom? Nieuwenhuis kiest meestal een onderwerp waar hij op dat moment mee bezig is. ‘Niet over de techniek van het recht maar over grote vragen rond goed en kwaad. Zodat je geen jurist hoeft te zijn om mee te praten. De titel van mijn komende lezing in Limburg is ‘Dante Elsschot Dexia; hebzucht, vindingrijkheid en lichtvaardigheid in de wereld van het grote geld’. Hij legt uit dat er in Nederland 700.000 mensen heel veel geld zijn kwijtgeraakt door dubieuze financiële leaseproducten zoals de winstverdriedubbelaar. ‘In de praktijk werd dat een verliesverdriedubbelaar’, zegt Nieuwenhuis. ‘De Hoge Raad heeft over dit soort producten onlangs een uitspraak gedaan. In november laat ik zien dat Dantes La Divina Commedia en Lijmen/Het been van Willem Elsschot enkele verhelderende kanttekeningen bevatten.’ Icke zal in Amersfoort iets zeggen over zijn nieuwe boek, De

ruimte van Christiaan Huygens, dat in het najaar uitkomt. Het gaat over hoe moeilijk voorstelbaar de natuurkunde is. Icke: ‘Iedereen zegt dat de moderne natuurkunde zo ongrijpbaar is. Maar het geldt voor de gehele natuurkunde. Je moet je hersens een kwartslag draaien, anders begrijp je het niet. Het wordt geen college; het moet ook onderhoudend zijn. En natuurlijk ga ik in mijn opening in op de achterliggende gedachte van de Cleveringa-lezing.’ Horstmanshoff spreekt op 26 november in Sydney en behandelt daar de vraag waar de tranen vandaan komen, onder de titel ‘Leiden en de fysiologie van de tranen in de zeventiende eeuw’. Zijn vak is de geschiedenis van de antieke geneeskunde. Hij bestudeert onder andere Griekse en Latijnse teksten over geneeskunde. Horstmanshoff: ‘Die zijn van grote invloed geweest. Tot 1661 dacht men dat tranen ontstonden doordat de hersens afkoelden en vocht afscheidden. In dat jaar echter publiceerde de Deense student Steno – Niels Stensen – zijn Leidse proefschrift, met zijn ontdekking van de traanklieren en traanbuis.’ De hoogleraar spreekt over dit onderwerp omdat Leiden er een grote rol in speelt. ‘Onze universiteit was destijds het centrum van de wereld als het ging om vernieuwend medisch onderzoek.’

‘Vrijheid is niet vanzelfsprekend’ Huisarts Aldert ter Weer uit Luxemburg is voorzitter van het plaatselijk comité dat namens het LUF de jaarlijkse Cleveringa-bijeenkomst organiseert. Ook voor hem is de gedachte erachter nog steeds relevant. ‘Het was een historische, moedige daad van Cleveringa om in een rede stelling te nemen tegen het ontslag van Joodse collega's in omstandigheden die we ons niet meer kunnen voorstellen. Het is goed om er één keer per jaar bij stil te staan. Ook omdat onze vrijheid van nu niet vanzelfsprekend is.’ Voor Ter Weer wordt die relevantie vergroot als er een spreker komt met een verwant onderwerp, zoals de vrijheid van

Willen Icke, Nieuwenhuis en Horstmanshoff

meningsuiting of de bedreiging ervan. De voorzitter van

hun publiek nog iets meegeven? ‘Eén feit, één ding dat ze nog niet wisten’, zegt Icke. ‘Geen honderd, het is geen college. Daarnaast hoop ik dat mensen meer binding krijgen met de wetenschap. Het wisselt hoe ik daar in slaag. Er is altijd een percentage mensen dat zich van meet af aan afsluit voor exacte wetenschappen. Ze doen de luikjes dicht. Ik heb door ervaring geleerd dat je daar niet doorheen moet proberen te breken. Ik richt me op de mensen die hun luikjes open hebben.’ Nieuwenhuis: ‘Ik wil een avond waar vrolijk over ernstige problemen wordt nagedacht: ridendo dicere verum, ofwel al lachend de waarheid zeggen. Dat komt ten goede aan de deelname aan het debat. Je zou ook met een grafstem een indringend verhaal kunnen vertellen. Daar ligt mijn talent niet. Om de tongen los te maken, is een speelse toon het beste.’ Horstmanshoff wil een brug slaan tussen alfa en bèta. Ook wil hij laten zien hoe waardevol de collectie van de Universiteitsbibliotheek is. ‘De UB heeft een bijzondere en kostbare verzameling oude drukken die ik nog steeds gebruik. En natuurlijk wil ik de grote betekenis van Leiden laten zien. Niet alleen vanwege het vernieuwende onderzoek maar ook als hoedster van de humanistische traditie.’  

het comité in Luxemburg trekt een historische parallel. ‘Cleveringa heeft een daad gesteld in een moeilijke periode waarin dat niet vanzelfsprekend was. Met gevaar voor eigen professie heeft hij duidelijk stelling genomen. Die lijn kun je zo doortrekken naar het tegenwoordige islamdebat. Uit angst om mensen te beledigen, wordt de vrijheid van meningsuiting beperkt. Afshin Ellian is het levend bewijs van de discussie. Hij sprak twee jaar geleden bij ons.’ Sinds een paar jaar zijn de lezingen in Luxemburg openbaar. Niet alleen voor Leidenaren dus. Er komen gemiddeld zo’n 35 mensen, waarvan vijftien alumni. Na de lezing is er een diner met de Leidenaren, de spreker en genodigden. In november komt Paul Cliteur spreken over de vrijheid van de filosofie. Daar kijkt Ter Weer erg naar uit. Het organiseren van de Cleveringa-bijeenkomst kost de huisarts niet heel veel tijd. En hij krijgt er wel wat voor terug. In immateriële zin dan. ‘Ik heb een vinger in de pap bij de keuze voor de spreker. Verder geeft het veel voldoening om een interessante bijeenkomst met een goede spreker te organiseren. En ik vind het altijd boeiend om van de studentspreker te horen hoe het studentenleven er nu uitziet. Leuk om te vergelijken met vroeger en je houdt een band

Zie voor een volledig overzicht van alle bijeenkomsten het programma op pagina 44-47.

met de universiteit.’

leidraad 51

inSPiratie

luf

inspiratiE

luf niEuws mr. folkert blaisse nieuWe voorzitter luf Per 1 september is mr. Folkert Blaisse de nieuwe voorzitter van het LUF. Hij volgt jhr.drs. Rijnhard van Tets op, die het LUF sinds 2003 bestuurde. Folkert Blaisse studeerde

canon van dE natuurKundE

benoemd tot bijzonder hoogleraar vanwege

Het Dagelijks Bestuur van het LUF is nu als volgt:

het LUF op het vakgebied Toegepaste

Mr. Folkert Blaisse (voorzitter)

bio-informatica in de virologie. Gorbalenya is

prof.dr. rick Lawson (vice-voorzitter)

voor vijf jaar benoemd. Hij zal onderwijs

Mr. Michael Enthoven (penningmeester)

geven en onderzoeksprojecten leiden bij het

Mevrouw drs. giseke Edzes-Hopstaken (communicatie)

Leids Universitair Medisch Centrum.

Drs. peter van grinsven (alumnizaken)

Hiermee komt het totaal aantal bijzonder

Mevrouw mr. Hermine Voûte (juridische zaken)

hoogleraren vanwege het LUF op 22.

vErlovingstiJd

ruim dertigduizend tekeningen liet de

Eind jaren veertig in Maassluis sluiten twee

canon rijker. De grootste ontdekkingen en

beroemde Japanse kunstenaar Hokusai na

jonge verschoppelingen een hechte

theorieën van de belangrijkste

toen hij op 89-jarige leeftijd stierf. Matthi

vriendschap die geregeld op de proef

natuurkundigen aller tijden worden in dit

Forrer, Japan-conservator van het Museum

wordt gesteld omdat de een telkens de

rijk geïllustreerde boek besproken, van

het project dat dr. Alexander Geurds

Volkenkunde en houder van de Von

vriendinnetjes van de ander afpakt. De

Archimedes tot Einstein en van ‘t Hooft tot

uitvoerde in westelijk Nicaragua met een

Sieboldleerstoel Materiële cultuurkunde

vriendschap zet zich op deze wijze

Smalley. Het boek is samengesteld en voor

Byvanck-subsidie van het LUF. Met

Tijdens de El Cid heeft zich een

van het premoderne Japan, stelde een

jarenlang voort, ook als beiden student zijn

het grootste deel geschreven door de

verrassende resultaten.

recordaantal eerstejaarsstudenten

retrospectief samen van zijn lange en

in Leiden. Totdat op een dag de maat vol is

redactie van het Nederlands Tijdschrift

Geurds is gespecialiseerd in de Archeologie

aangemeld als Student-lid van het LUF.

vruchtbare leven. Oorspronkelijk opgezet

en het patroon op onthutsende wijze wordt

voor Natuurkunde, door Herman de Lang,

van Midden-Amerika. In 2006, toen hij nog

De ruim 1.000 nieuwe leden van dit jaar

als catalogus van een tentoonstelling in

doorbroken. In deze roman van Maarten ’t

Vincent Icke, Lo Bour, rob van den Berg,

werkte aan zijn promotieonderzoek, ontving

brengen het ledental op meer dan 5.500.

Londen, laat het boek de lezer

Hart komen schrijver en bioloog samen in

Machiel kleemans, Helko van den Brom

hij 10.900 euro subsidie voor veldonderzoek

Met de jaarlijkse contributie van 5 euro

kennismaken met de veelzijdige en

een prachtig verhaal over de mens en de

en anderen.

in Nicaragua. De opgraving in het

steunen Student-leden hun eigen

kleurrijke wereld van Hokusai.

liefde.

canon Van De natuurkunDe – herman

Midden-Amerikaanse land verliep

studievereniging, studentenvereniging of

hokusai. Prints anD Drawings – matthi

VerloVingstijD – maarten ’t hart. De

De lang, Vincent icke. Veen magaZines,

succesvol; de archeoloog lokaliseerde een

het Mandela Studiefonds van de

forrer. Prestel, isBn 978 37 9134 222 1

arBeiDersPers, 978 90 2957 137 1

isBn 978 90 8571 235 0

cruciale pre-Spaanse nederzetting met een

universiteit. De Student-leden krijgen

rijke verzameling bewerkte basalten

met de Student-pas korting bij Leidse

beelden. ‘Deze vondst is een volstrekt

winkels en

unicum in de archeologie van Nicaragua’,

horecagelegenheden.

zegt Geurds trots. ‘Het belooft een aantal

Bovendien ontvangen

schappen is ook de natuurkunde een

hEt andErE gEzicht van dE islam

nÁ de luf-subsidie

“Op zoek naar de Goudroute” – zo heette

el cid brengt aantal student-leden van het luf oP 5.500

Iedereen is bekend met de agressieve,

verschillende moslimlanden van dichtbij.

traditionele interpretaties aangaande de

de leden tweemaal per

fundamentalistische stroming binnen de

Het resultaat is een prachtig fotoboek dat

culturele ontwikkeling in een ander licht te

jaar een digitale

islam. Aan de andere kant van het

de lezer laat kennismaken met

stellen.’ Onlangs heeft hij een

nieuwsbrief waarin zij

spectrum staan de tolerante en

soefibeleving in al haar verschillende

vervolgsubsidie van The National

kunnen lezen over

vreedzame soefi’s die met bijzondere en

vormen.

Geographic Society gekregen, zodat hij met

buitenlandse

zijn collega’s de opgraving in 2010 kan

studiereizen of

soms heftige rituelen de nabijheid van god

52 leidraad

Prof.dr. Alexander Gorbalenya is op 1 juli

rechten in Leiden van 1964 tot 1970.

dE golf (en meer) van hoKusai

Na de geschiedenis en de bètaweten-

bijzonder hoogleraar toegePaste bio-informatica in de virologie

zoeken. Dr. Niek Biegman, alumnus

soefi’s. rituelen in het miDDen-oosten

voortzetten. Eerder ontving Geurds de

studentenactiviteiten

Arabisch, Turks en Islam, observeerde en

en De Balkan – nicolaas Biegman. kit

prestigieuze NWO Rubicon-beurs om direct

die door een

fotografeerde soefigroepen in

PuBlishers, isBn 978 90 6832 792 2

na zijn promotie in 2007 onderzoek te doen

LUF-subsidie zijn

aan de University of Colorado .

mogelijk gemaakt.

een impressie van een geslaagde el cid-week.

leidraad 53

LUF

LUF

LUF NIEUWS

LUF VOOR ALUMNI

200% Leiden

Familiefonds Hurgronje op bezoek in Snouck Hurgronje Huis

Huisreünie Herensteeg 6

Op 6 juni organiseerde jhr.drs. Matthijs

aan de Leidse Universiteitsbibliotheek voor de

kan houden. Christiaan Snouck Hurgronje

Er waren ruim veertig (oud-)bewoners

Snouck Hurgronje de zomerbijeenkomst

conservering en digitalisering van de collectie

vermaakte namelijk bij testament zijn

aanwezig uit de jaren 1968 tot heden.

Wilt u meer weten over projecten waaraan

mogelijk gemaakt door alumni. In 2009

van het Familiefonds Hurgronje in Leiden.

van de islamoloog prof.dr. Christiaan Snouck

woonhuis aan het LUF, waardoor dit nu

Organisator mr. Raymond van der Meer hield

het LUF subsidie verleent? Vraagt u dan de

(tot september) hebben wij van alumni een

De aanwezigen stammen allen af van het

Hurgronje. Als dank voor deze schenking gaf

beschikbaar is voor tal van universitaire

een pleidooi om Sleuteldrager van de

uitgave “200% Leiden” op. De beschreven

bedrag van ruim 290.000 euro aan donaties

Zeeuwse echtpaar Isaac Hurgronje

dr. Arnoud Vrolijk, conservator Oosterse

aangelegenheden. Namens het Fonds schonk

Universiteit Leiden te

projecten lopen uiteen van pilot-studies voor

ontvangen. Wilt u ook bijdragen? Ga dan naar

Minervahuis Herensteeg 6 hield op de zonnige zaterdag 4 juli zijn huisreünie in de tuin van het Snouck Hurgronjehuis.

Opmerkelijke LUF-projecten

(1652-1706) en Josina Phoenix (1663-1711).

handschriften en oude drukken, een

mr. Edzard Gelderman, fungerend

worden. Zelf maakte hij zijn

getalenteerde wetenschappers tot

www.LUF.nl/donatie of maak uw donatie over

De nakomelingen van dit echtpaar hebben

interessante lezing over de collectie waarin hij

administrateur, 2.250 euro aan het LUF

zoon Ties Sleuteldrager.

studenteninitiatieven.

op rekeningnummer 16.45.35,

in 1767 het Familiefonds Hurgronje

het belang van digitale toegankelijkheid

Internationaal Studiefonds (LISF), waarmee

U kunt een exemplaar opvragen via

t.n.v. LUF te Leiden o.v.v. donatie.

opgericht voor behoeftige familieleden:

benadrukte. Daarna bezichtigde het

ongeveer drie studenten een studiebeurs voor

[email protected] of (071) 513 05 03.

Wij danken alle alumni hartelijk voor

“ …wettige Descendenten, zoodanig door

gezelschap een tentoonstelling van de

een verblijf in het buitenland kunnen krijgen.

Subsidies die het LUF geeft, zijn mede

hun bijdrage.

kwaad fortuin tot decadentie kwame te ver-

besproken voorwerpen en documenten in de

Het Familiefonds Hurgronje heeft de

vallen, dat dezelve adsistentie van noden

leeszaal Bijzondere Collecties.

academische vorming van zijn familieleden

Gift aan LUF Internationaal Studiefonds

het Familiefonds ook bij aan de doelstelling

Deze descendenten kunnen nog steeds een

van het LUF, namelijk de bevordering van de

Alumnivereniging Geschiedenis werkt samen met LUF

beroep doen op het fonds, dat jaarlijks ook

Na een rondvaart vanaf de UB door het

bloei van de Universiteit Leiden.

De Vereniging Oud-Geschiedenisstudenten Leiden (VOGeL) houdt de historische be-

sociale en culturele doelen ondersteunt. Voor

historische centrum van Leiden meerde het

dit laatste kwamen de belangstellende

gezelschap aan bij het Snouck Hurgronjehuis

familieleden naar Leiden.

om de bijeenkomst af te ronden met een

Agenda

feestelijk samenzijn. Annah R. Neve, directeur

Dinsdag 10 november

Digitalisering collectie Snouck Hurgronje

van het LUF, heette allen van harte welkom. Zij

Uitreiking LISF-prijs door prof.dr. Eduard

memoreerde daarbij het feit dat het LUF in het

Klasen, LUF, Snouck Hurgronjehuis,

Op zaterdag 14 november, tussen 11 en 16

tuele adressen. Adreswijzigingen geven wij door aan het LUF. Een lid van VOGeL hoeft dus maar

Het Familiefonds schonk onlangs 13.500 euro

prachtige pand aan het Rapenburg kantoor

Rapenburg 61

uur, viert het jaar 1949 van de VVSL zijn

eenmaal zijn adreswijziging door te geven, om voor ons, de opleiding, de faculteit en de univer-

Donderdag 26 november

twaalfde lustrum in het Snouck

siteit bereikbaar te blijven.’

Cleveringa-debat, Kwetsen of Zwijgen?

Hurgronjehuis. Deze reünie staat in het

Wat bieden jullie alumni Geschiedenis die nog geen lid van VOGeL zijn?

Moet je alles kunnen zeggen in een

teken van het weerzien van de jaargenoten.

Fagel: ‘Voor onze grote activiteiten, zoals symposia, nodigen we alle alumni Geschiedenis uit

ontvlambare samenleving?

Er is ruime gelegenheid voor het ophalen van

via een e-mailuitnodiging die het LUF voor ons verzorgt. Zo bereiken wij een grote groep

Academiegebouw, 20.00 uur.

herinneringen, maar vooral voor verhalen

alumni, zonder dat wij zelf over de e-mailadressen beschikken. Vaak is zo’n symposium reden

www.cleveringadebat.nl

over hoe het iedereen is vergaan. ’s Middags

om lid te worden van VOGeL.’ E-mail-adres VOGeL: [email protected]

Op en rond 26 november

kunnen bekende plekjes worden bezocht,

Cleveringa-bijeenkomsten

zoals het gerestaureerde Academiegebouw,

Voor het alumnibestand is het LUF op zoek naar de actuele (e-mail)adressen van de volgende

(zie pagina 44-47)

de Hortus, de Bibliotheca Thysiana of het

alumni Geschiedenis. Kent u een van hen of bent u het zelf? Stuurt u dan een e-mail met het

Zaterdag 13 februari 2010

Rijksmuseum van Oudheden.

juiste adres naar [email protected] of bel naar (071) 513 05 03. Hartelijk dank.

Diesviering voor alumni,

Jaargenoten die nog geen uitnodiging

Kamerlingh Onnes Gebouw,

ontvingen, kunnen contact opnemen met het

Naam

Steenschuur, Leiden,

LUF ([email protected];

Mevrouw drs. M. van Beuningen

1990

inclusief uitreiking Leidse Universitaire

tel. (071) 513 05 03) of met Ina Wildeboer

Mevrouw drs. V.A.W. Borsboom

1979

Scriptieprijs 2009

([email protected] of

Drs. A.P.G. van der Linde

1970

tel. (070) 355 36 66).

Mevrouw drs. K.I.G. Schepers - Buis

1980

hadden (’t geen God verhoede) …” Als het

Foto: Pim Rusch

ware een sociale verzekering avant la lettre.

54 leidraad

altijd gestimuleerd en ondersteund. Nu draagt

langstelling van alumni levend met bijeenkomsten over historische onderwerpen en excursies. VOGeL-leden ontvangen Leidschrift, met artikelen door studenten en speci-

60ste –jaars VVSL vieren lustrum

alisten.  VOGeL maakt gebruik van de universitaire alumnidatabank, die door het LUF wordt beheerd. Voorzitter dr. Raymond Fagel: ‘Dat is zeer praktisch voor ons. Al onze leden zijn opgenomen in de alumnidatabank. Als wij hen aanschrijven, kunnen wij gebruikmaken van de ac-

Jaar van aankomst

leidraad 55

liEfst naar lEidEn terugkeren naar de stad van uw studententijd is altijd leuk. maar naast sfeer en nostalgie heeft leiden nog veel meer te bieden. in leidraad geven we u tips voor een geslaagde dag leiden: alleen, met het gezin of met vrienden. deze keer: wetenschap en festivals.

muziEK in hEt musEum Sinds 2007 een begrip in Leiden en omstreken, en daarom ook in 2009 op het programma: Muziek in het museum! Tijdens het weekend van 15 en 16 november kunt u

nEt als in dE film …

wederom in de Leidse musea genieten van

Liefhebbers van het witte doek kunnen van

maar ook populaire russische films en

variatie is groot - van zangkoor tot drum-

27 oktober tot en met 1 november hun hart

Japanse klassiekers, is er voor iedere film-

fanfare en van orkest en tot gitaarensemble.

ophalen tijdens de vierde editie van het

liefhebber wel wat wils.

Maak meteen van de gelegenheid gebruik

Leids Film Festival. zes dagen lang wordt in

Datum: 27 oktoBer

om alle deelnemende musea te bezoeken:

meerdere bioscopen, musea, en op cultu-

tot en met 1 noVemBer

toegang is dit weekend gratis!

rele- en poppodia in Leiden een groot aan-

locatie: DiVerse locaties

Datum: 15 en 16 noVemBer

tal nieuwe en bijzondere films getoond. Met

meer informatie:

locatie: DiVerse musea

(voor)premières en nieuwe arthousefilms

www.leiDsfilmfestiVal.nl

meer informatie:

allerlei amateurmuziekgezelschappen. De

www.museumgroeP.nl

KEy of lifE Van Darwin tot biogenetica en de ruimtevaart – het komt allemaal aan bod tijdens het Festival key of Life. Dit nieuwe, jaarlijkse Art Science festival gaat over onderzoek, ontdekkingen, publiek debat, fascinatie en verwondering. Het festival toont kunst die op unieke wijze laat zien op welke manier wetenschap in de 21e eeuw het menselijk leven beïnvloedt. Datum: 15, 16 en 17 oktoBer

rEis mEE naar hEt onbEKEndE (Her)ontdek de wetenschap tijdens de

het onbekende. Veel te zien, te doen en te

Leidse Wetenschapsdag. Het thema van dit

beleven voor volwassenen en kinderen.

jaar is “reis naar het onbekende”. De reis van

Datum: 18 oktoBer

Darwin en de reizen van ruimterobots, maar

locatie: DiVerse locaties in

ook klimaatverandering, mobiliteitsonder-

De BinnenstaD

zoek en het in kaart brengen van de men-

meer informatie:

selijke geest – het zijn allemaal reizen naar

www.wetenschaPsDag.leiDenuniV.nl

locatie: DiVerse locaties meer informatie: www.fkol.nl