DO S S I E R D U U R Z A AMHEID VASTGOED
Schoon Licht bij
‘Besparen zonder Ze zitten in de fase van oplevering. Toch genieten gebouwbeheerder Erik Hubertse en financieel adviseur Gert van de Kraats van Zorggroep Charim nu al van de aanblik van de nieuwe verlichting. En ook de bewoners van de woonzorgcentra zijn te spreken over de beter verlichte gangen. Het wachten is nog op de energierekening, maar - zoveel is al wel duidelijk - de investeringen leveren per direct een besparing van 34 procent op de kosten van het energieverbruik voor verlichting. TEKST: SIGRID VAN DEN BERG | FOTO’S: ©NFP PHOTOGRAPHY/PIETER MAGIELSEN
Hubertse en Van de Kraats zitten er ontspannen bij. Boven hun hoofd brandt de hoogfrequente verlichting, die onlangs door een verlich-
60
tingsinstallateur is geplaatst. Van de Kraats: ‘Eerst hadden we hier, in de kantoren en ook in de keuken, tl-verlichting met twee buizen van
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 181 | JUNI 2010
58 watt. Zonder hak- en breekwerk is dat nu grotendeels hoogfrequente verlichting geworden met buizen van tweemaal 18 watt. Je ziet het:
VASTGOED DOSSIER DUUR Z A A M H E I D
Zorggroep Charim
hak- en breekwerk Gert van de Kraats (l) en Erik Hubertse.
dezelfde lichtkwaliteit met de helft minder verbruik.’ Zorggroep Charim kent zestien locaties in onder meer Zeist en Veenendaal. Op twee locaties, de Mirtehof en de Amandelhof in Zeist, is de verouderde verlichting aangepakt. De zorggroep wordt hierbij ondersteund door een adviseur op het gebied van energiebesparing en verlichtingsexperts van De Vos Groep.
Eitje bakken Hubertse vertelt: ‘Deze gebouwen zijn zo’n veertig jaar oud en tien jaar geleden gerenoveerd. De verlichting was gedateerd. We voelden zelf ook wel aan dat hierop een hoop te besparen viel. In de zorg brandt verlichting
immers vaak 24 uur per dag. Dat is op sommige plekken ook nodig, bijvoorbeeld in de gangen en trappenhuizen, maar op veel andere plekken niet. Zo hadden we de buitenverlichting ook 24 uur per dag aan om het gebouw en
een zelfde lichtopbrengst. Ook zorgen daglichtsensoren voor het aan- en uitschakelen van de buitenverlichting. Verder zijn in de gangen tijdschakelaars geplaatst, die regelen dat de verlichting ’s nachts minder sterk is.
‘De lampen waren zo heet, dat je er een eitje op kon bakken’ de entree mooi te verlichten. Die lampen waren zo heet, dat je er een eitje op kon bakken.’ Inmiddels zijn de buitenlampen vervangen door lampen met een lager wattage, maar wel met
‘Zelfs dan geven de nieuwe lampen voldoende licht. Dat is belangrijk, want de veiligheid van onze bewoners staat voorop. De zorg is onze eerste zorg, zeggen wij altijd.’
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 181 | JUNI 2010
61
VASTGOED DOSSIER DUUR Z A A M H E I D
Betere verlichting in de gangen, tevreden bewoners en personeel en energiebesparing
Investeringen snel terugverdiend De spots in de gangen van de zorginstelling waren ook aan vervanging toe: de reflectoren in de spots waren dof geworden, waardoor de lampen niet genoeg licht verspreidden. De nieuwe spots hebben een hoogfrequente aansturing en goede reflectoren. Het resultaat: de gangen zijn beter verlicht, de bewoners en het personeel zijn tevreden over de lichtkwaliteit en de zorggroep bespaart nog meer energie. Van de Kraats: ‘Ook hiervoor hoefden we niets uit te breken. In totaal hebben we circa veertigduizend euro geïnvesteerd in de nieuwe verlichting, maar met de huidige energieprijzen hebben we dat in minder dan drie jaar terugverdiend. En de prijzen stijgen alleen maar, dus hoogstwaarschijnlijk zijn we nog eerder uit de kosten.’
Vervangen of laten zitten Zorggroep Charim was dan ook niet huiverig om zelfs in de Amandelhof nieuwe verlichting te installeren.
Deze locatie zal over vijf à zes jaar tegen de grond gaan. ‘Dan verdienen we toch nog mooi drie jaar aan de verlichting’, zegt Van de Kraats. ‘Het is altijd een afweging: wat vervang ik en wat laat ik nog zitten? Daar moet je goed over nadenken, ook in nieuwere gebouwen. Soms staat de energiebesparing van een investering niet in verhouding tot de terugverdientijd. Dan moet je het niet doen.’ De zorginstelling
beheer in 2009. ‘We waren al een tijd bezig met energiebesparingsmaatregelen. Vanaf dat moment was de verlichting aan de beurt. Ons uitgangspunt was maximaal rendement tegen minimale investeringen. Dat bleek mogelijk te zijn.’
Aantrekkelijk lichtplan Hubertse en Van de Kraats vergeleken een aantal offertes van verlichtingsinstallateurs en gaven hun fiat
‘Je laat het geld op straat liggen als je niets aan je verlichting doet’ maakte kennis met het Schoon Licht–programma van Agentschap NL tijdens de Vakdagen Gebouw-
Sigrid van den Berg is tekstschrijver bij Sabel communicatie.
aan de Vos Groep. Van de Kraats: ‘Ze hebben alles bekeken, kwamen met een goed plan en, niet onbelangrijk, ze waren de goedkoopste. We hadden namelijk wel wat geld op de plank liggen – teruggekregen van de energiebelasting – maar in de zorg hebben we natuurlijk niet veel te besteden. Daarbij is bezuini-
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 181 | JUNI 2010
63
DO S S I E R D U U R Z A AMHEID VASTGOED
Besparen op verlichting? Ik zeg Doen! In veel gebouwen kan met goedkope maatregelen en zonder verlies van lichtopbrengst al snel meer dan 50 procent op de (energie-)kosten van verouderde en inefficiënte verlichting bespaard worden. Ondanks deze voordelen en de huidige crisis staat energiezuinige verlichting nog steeds niet hoog op de agenda van veel facility managers en gebouwbeheerders. Daarom gaat Agentschap NL binnen het programma Slimme Energie de financiële besparingsmogelijkheden van binnenverlichting in utiliteitsgebouwen extra onder de aandacht
gen ook nog eens het devies. Omdat we de verlichtingsinvesteringen in korte tijd zouden terugverdienen, kregen we akkoord van de directie. Het helpt ook als je een maximumbedrag noemt: zoveel hebben we te besteden, wat kunnen jullie daar-
brengen. In verschillende uitingen komen facility managers van uiteenlopende bedrijven en instellingen aan het woord die al op de ‘schoon licht’ manier - dus met goedkope maatregelen en zonder verlies van lichtopbrengst - de verlichtingskosten substantieel naar beneden gebracht hebben. Meer weten over welke mogelijkheden er in uw organisatie zijn om snel te besparen op de kosten van uw verouderde verlichting? Kijk op www.slimme-energie.nl.
gen. We wilden meer rendement van de investeringen. Toen zijn ze nog verder gaan kijken – waar kan het wattage nog verder omlaag, wat kunnen we nog meer doen? – en dat leidde tot een aantrekkelijk lichtplan.’
‘Met lage investeringen kun je al veel energie besparen’ voor doen? En daarbij niet te voorzichtig zijn, er valt al een hoop te besparen op verlichting met relatief simpele en goedkope maatregelen. In het eerste plan vonden we desondanks dat ze niet ver genoeg gin-
Verlichting als speerpunt Voordat ze daadwerkelijk aan de slag gingen, bouwden de installateurs een proefopstelling in de keuken van de Mirtehof. Ze vervingen enkele armaturen en plaatsen advertentie
64
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 181 | JUNI 2010
meters bij de oude en nieuwe verlichting. Hubertse: ‘Je zag al snel hoeveel de nieuwe verlichting bespaarde. Het bevestigde ons vermoeden dat je het geld op straat laat liggen als je niets aan je verlichting doet.’ Van de Kraats vult aan: ‘Iedereen weet dat je kunt bezuinigen op verlichting. Alleen begint niemand eraan door tijdgebrek. Wij hebben gemerkt dat het helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. Er is veel kennis waarvan je gebruik kunt maken en je bepaalt zelf hoe ver je wilt gaan. Met lage investeringen kun je al veel energie besparen. Het is pure winst, die je binnen een paar jaar in handen hebt. En daarnaast is er nog de winst voor het milieu. Die telt vanaf dag één.
COLUMN DOSSIER DUUR Z A A M H E I D
Zorggroep Charim: investeringen vs. besparingen Voordat Zorggroep Charim voor haar locaties Mirtehof en Amandelhof overging tot het nemen van Schoon Lichtmaatregelen, bedroeg het jaarlijkse energieverbruik van deze verlichting circa 204.000 kWh ofwel 4 27.800,- per jaar. Met het nemen van beperkte maatregelen kon dit verbruik eenvoudig teruggebracht worden tot jaarlijks circa 135.000 kWH ofwel 4 18.400,-. Een energiebesparing van 34 procent. Dit betekent op jaarbasis een besparing van circa 4 9.400.- op de energiekosten en een besparing op de onderhoudskosten van circa 4 5.000,-. Samen goed voor een kostenbesparing van 4 14.400,-. De eenmalige investeringskosten bedroegen circa 4 42.000,-, waarvoor de volgende maatregelen in beide gebouwen zijn uitgevoerd: • alle conventionele TL-verlichting werden omgebouwd naar zogeheten hoogfrequente verlichting1 met zowel een 50 procent lager energieverbruik als een dubbele levensduur, • spots in de gangen werden vervangen door hoogfrequente lampen, • tijdschakelaars en daglichtregeling werden aangebracht.
Geloof, Hoop en Duurzaamheid Sommige mensen kijken neer op symbolische duurzaamheid. Symbolische duurzaamheid zijn acties waarvan het effect symbolisch, erg klein of niet zeker is. Wat is het nut van twee kleine zonnepanelen op een gebouw van 20.000 vierkante meter? Waarom zouden we regenwater opvangen, wat kan dat uitmaken? Cynici claimen dat ‘brochures over duurzaamheid nooit duurzaam kunnen zijn’ of dat ‘CO2-neutraal in 2015 wel puur cosmetisch zal zijn’. In deze tijden van crisis ligt de nadruk op kosten, budgetten en harde maatregelen. Nu zijn zelfs de overheden en de zorg aan de beurt. Gemeentes, provincies en ministeries worden geconfronteerd met enorme reducties van budgetten en extreme eisen. Zo mag er alleen budgetneutraal worden geïnvesteerd en worden tijdelijke krachten verbannen uit de organisatie.
Met deze maatregelen is de investering na ruim 2,5 jaar geheel terugverdiend en deze zal na een periode van vijf jaar in een totale kostenbesparing van meer dan 4 70.000,- resulteren.
We zijn zelf bekend met de garanties op kostenreductie en duurzaamheid. Door feiten te achterhalen en nauwkeurig te plannen, worden alle financiële eisen ingevuld. De gebouwen worden groen, de winst wordt bijgeschreven in de boeken en er komt een duurzaam persbericht.
Bovendien draagt het ook nog bij aan een positieve uitstraling van je organisatie.’ De heren kijken alweer naar de volgende stap die ze kunnen zetten op verlichtingsgebied. ‘We hebben nog veertien locaties te gaan, plegen regelmatig nieuwbouw en houden de ontwikkelingen bij. Verlichting is een speerpunt voor ons geworden.’
Maar duurzaamheid is meer dan een management tool. Geslaagde invoering van duurzaamheid start vanuit de overtuiging dat er echt iets moet gebeuren. Die overtuiging moet binnen de organisatie een kritische massa hebben voordat acties echt succesvol zijn. Duurzaamheid is nu nog pionierswerk. Werk waarvoor overtuiging en analyse even belangrijk zijn.
VOETNOOT 1 Hoogfrequente verlichting is energiezuinige verlichting, die twee keer zo lang meegaat als conventionele verlichting. Een energiezuinig elektronisch voorschakelapparaat verhoogt de frequentie van de netstroom, waarbij de gasontlading van de fluorescentielamp plaatsvindt. Dit geeft een hogere lichtopbrengst – dus meer licht tegen minder energie – en rustig licht.
Symbolische duurzaamheid heeft zin, omdat het onze overtuiging sterkt. Het heeft zin, omdat we van tevoren niet weten wat de grote effecten kunnen zijn. Het heeft zin omdat we ook kleine dingen moeten doen als het bijdraagt aan een betere wereld. Dus wij doen mee. Aan harde duurzaamheid voor euro’s, cradle to cradle en CO2. Maar ook aan biologische knuffelprojecten, sponsoring van duurzame hobby’s, PR en groene projecten met 25 jaar terugverdientijd. Niet omdat de businesscase zo goed is, maar voor Geloof, Hoop en Duurzaamheid. Bram Adema Directeur van Corporate Facility Partners
FACILITY MANAGEMENT MAGAZINE | 181 | JUNI 2010
65
