"Many energy industrialists think nuclear is the answer, but they rely on a misleading analysis of its cost competitiveness. Even if you ignore the political concerns surrounding nuclear waste, producers often fail to correctly calculate the real price of electricity produced from nuclear energy. It costs about as much to close a nuclear plant as it does to build a new one, which is why nuclear power companies are now lobbying worldwide to delay planned plant closings."
"The industry's legacy of cost growth, technological problems, cumbersome political and regulatory oversight, and the newer risks brought about by competition and terrorism concerns may keep credit risk too high for even (federal legislation that provides loan guarantees) to overcome". Peter Rigby, analist Standard & Poor’s ibid
Leonardo Maugeri, Senior Vice-President ENI (energiesector Italië) Newsweek, 20 september 2004
"As a result of deregulation of power and other market- and policybased uncertainties, no nuclear power company can afford to take the financial risk of building new nuclear plants. A report published by Standard & Poor's identifies the barriers. The financial costs for construction delays, for example, could add untold sums to any future project. That, it says, would also increase the threats to any lender. To attract new capital, future developers will have to demonstrate that the perils no longer exist or that energy legislation could successfully mitigate them." Ken Silverstein, directeur consultancy bureau Energy Industry Analysis UtiliPoint International, 21 juni 2004
"At least three million children in Belarus, Ukraine and the Russian Federation require physical treatment (due to the Chernobyl accident). Not until 2016, at the earliest, will we know the full number of those likely to develop serious medical conditions." Kofi Annan, Secretary-General of the United Nations <www.Chernobyl.info> juli 2004
Inleiding
De discussie over kernenergie als optie voor de energievoorziening in Nederland is door het kabinet Balkenende 2 geopend. Hoewel staatssecretaris van Geel (VROM) ons op het hart blijft drukken dat de discussie alleen gaat over het al dan niet langer openblijven van Borssele, Nederlands enige kerncentrale, springen de kikkers weer alle kanten op. Minister van Buitenlandse Zaken Bot pleit, in zijn ‘Hofstad-lezing’ half februari 2005, voor het opnieuw overwegen van kernenergie als optie voor de lange termijn. Minister Brinkhorst, Economische Zaken, haastte zich zijn steun voor Bot’s "voortreffelijke analyse" uit te spreken. Premier Balkenende vindt dat het onderwerp een discussie waard is.
Ons klimaat verandert nog sneller dan we een aantal jaren geleden al vreesden. Daarom is een nieuwe visie op onze energiepolitiek nodig. Een intensieve politieke en maatschappelijke discussie is hiervoor noodzakelijk. Zoals te verwachten was, komt af en toe ook de optie kernenergie weer op tafel. De milieubeweging vindt dat de discussie zonder dogma’s en met open visier gevoerd moet worden. Is kernenergie een optie voor de lange termijn of niet?
Vijf milieuorganisaties hebben alle argumenten opnieuw tegen het licht gehouden en zijn tot de conclusie gekomen dat kernenergie geen oplossing biedt. Het is vies, duur en gevaarlijk. We moeten er zo snel mogelijk mee stoppen. We moeten nú veel gaan investeren in werkelijk duurzame bronnen.
Voor een goed klimaatbeleid zijn er genoeg mogelijkheden zonder kernenergie. Er is in Nederland een wereld te winnen met duurzaam energiegebruik. Dat betekent een keuze voor schonere energiebronnen en het efficiënter omgaan met energie.
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen, als: - er veel potentieel is voor besparing en duurzame energiebronnen? - kernenergie duur is, waarbij tenminste een deel van de kosten voor rekening van de overheid komt? - kernenergie hooguit een tijdelijke oplossing kan zijn? - kerninstallaties terrorisme- en proliferatiegevoelig zijn? - het kernafvalprobleem nog steeds niet is opgelost? - de gevolgen van een nucleair ongeluk onaanvaardbaar zijn?
We hebben bovenstaande punten in deze publicatie kort uitgewerkt.
3
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen,
als er veel potentieel is voor duurzaam energiegebruik?
Om klimaatverandering tegen te gaan is duurzaam energiegebruik noodzakelijk. Uit talloze studies blijkt dat de meest effectieve manier om emissies te verminderen het terugbrengen van de energievraag is1. Uit onderzoek door Ecofys blijkt dat er op een termijn van 6 jaar voldoende energiebesparingsmogelijkheden voorhanden zijn om de bouw van een nieuwe energiecentrale met een vermogen van 1000 MW overbodig te maken. Door vermindering van stand-by verliezen, meer spaarlampen, zuiniger huishoudelijke en kantoorapparatuur, vermindering van het elektriciteitsgebruik buiten kantooruren en efficiëntere motorsystemen kan deze besparing gerealiseerd worden2. De VROMraad en Algemene Energieraad pleiten terecht voor een krachtig energiebesparingsbeleid van 2% per jaar3. 2020) wordt gerealiseerd – en dat hangt alleen af van de politieke wil – dan zal dat aandeel met de nu verwachte groei van het energieverbruik, dan minstens 15 tot 20% zijn5.
De ontwikkelingskansen voor hernieuwbare energie zullen sterk groeien als hiervoor een positief economisch klimaat wordt geschapen en overheden ambitieuze maar haalbare doelen stellen.
Duurzame energie biedt goede werkgelegenheidsperspectieven.
Voor Duitsland zijn berekeningen uitgevoerd die uitkomen op een potentieel aandeel van duurzame energie van 46% in 20504. Ook in Nederland is grootschalige transitie naar duurzame energie heel wel mogelijk. Om dit te bereiken zal wel een lange termijn plan moeten worden ontwikkeld. We moeten dan vooral werken aan grootschalige windenergie en intensievere inzet van schone biomassa. In Nederland wordt momenteel ruim twee procent van het stroomverbruik door wind gedekt. Dit is gelijk aan ongeveer 10% van het gebruik door huishoudens. Als de huidige doelstelling (7500 MW in
Waar in Duitsland bijna 30.000 mensen werkzaam zijn in de nucleaire industrie (28% van de totale arbeidskrachten in de elektriciteitsproductie6), en dit, ook per eenheid elektra, afneemt, groeit het aantal banen in bijvoorbeeld de windindustrie spectaculair, zonder dat dit tot een prijsstijging van de energie lijdt. Volgens het Duitse Ministerie van Milieu bood de sector duurzame energie in 2002 aan ongeveer 120.000 mensen werk. Dit is een stijging van 80% in vier jaar tijd, sinds het besluit van de federale overheid om kernenergie uit te
1. Marignac, Y. & Schneider, M. Towards a world energy efficiency link (WEEL), Sustainable Development International. London IGC Publishing. 2001 2. Harmelink & Blok, Elektriciteitsbesparings als alternatief voor de bouw van nieuwe centrales. Ecofys, 2004 3. Energietransitie: klimaat voor nieuwe kansen, VROM- en Energieraad, 2004
4. Johansson et.al, The potentials of renewable energy. Thematic background paper, International Conference for Renewable Energies, Bonn, 2004 5. Ir. M.A.E. Calon, In: zin en onzin over windenergie. Stromen, 4 maart 2005. 6. IAEA, Statistics, juni 2004
5
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen,
centrales gedekt17. In Europa is nog maar weinig zicht op de reële kosten van ontmanteling, onder andere omdat veelal wordt gewerkt met een ‘afkoelingsperiode’ van enkele decennia voordat begonnen wordt met de afbraak van een kerncentrale. Het is de overheid die de financiële verantwoordelijkheid overneemt of er in elk geval voor garant staat18.
als kernenergie duur is, waarbij tenminste een deel van de kosten voor rekening van de overheid komt?
De investeringskosten voor een nieuwe kerncentrale zijn per kWh bijna twee maal zo hoog als voor een kolencentrale en in de orde van viermaal die van een gascentrale. Als nieuw te bouwen centrales van verschillende energieopties met elkaar worden vergeleken, is kernenergie geen concurrerende optie11. Bovendien ligt de optimale schaalgrootte van een kerncentrale bij ongeveer 1000 MW, het veelvoud van die van een gascentrale. Er zijn geen particuliere investeerders meer te vinden die deze sprong durven wagen.
faseren en vooral in te zetten op een sterke groei van het windvermogen7. Het Franse onderzoeksinstituut DÉTENTE heeft een vergelijking gemaakt tussen investeringen in windenergie en in kernenergie. Bij vijf verschillende scenario’s leverde een zelfde investeringsbedrag in windenergie steeds méér elektriciteit en werkgelegenheid op8. Tussen 1991 en 2001 is iets meer dan de helft van het totale R&D budget (87.6 miljard dollar) van de 26 OECD landen uitgegeven aan alleen nucleair onderzoek9. Als dergelijke grote investeringen zouden zijn gedaan in de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen, dan zou de totale productie van hernieuwbare energie nu in een groot deel van ons energiegebruik kunnen voorzien. Kijken we naar het potentieel voor emissiereductie in Nederland dan laat een studie van het Energie Centrum Nederland10 zien dat de CO2-emissies in 2020 met 41% kunnen zijn teruggebracht in verhouding tot het niveau van 2000, door meer gebruik van hernieuwbare bronnen, een grotere efficiëntie, en zonder kernenergie.
Het plan van Finland om voor het eerst in twintig jaar weer een nieuwe kerncentrale in Europa te bouwen, is alleen financierbaar door exportkredietgaranties van de Franse staat en de Duitse deelstaat Beieren. Ook is er de afspraak met de Franse leverancier dat de centrale voor een vaste prijs geleverd wordt, dus onafhankelijk van marktontwikkelingen en van de onvoorziene kosten die de bouw van een nieuw reactortype over het algemeen meebrengt. Hierover loopt momenteel een procedure bij de Europese Commissie wegens oneerlijke bevoordeling van een enkele energiedrager12. Gemiddeld is elektriciteit uit een nieuwe kerncentrale twee tot vier keer zo duur als elektriciteit uit een fossiele brandstofcentrale13. Tegelijkertijd vindt een scherpe daling plaats van de kosten van hernieuwbare energiebron-
11. Het nucleaire landschap. Verkenning van feiten en meningen over kernenergie. Rathenau instituut 2005. 12. EU investigation requested into illegal aid to Finnish nuclear plant. EREF Press Declaration, 13 december 2004. 13. Het nucleaire landschap. Verkenning van feiten en meningen over kernenergie. Rathenau Instituut. 2005. / The future of nuclear power. Massachusetts Institute of Technology. 2003
7. Scheer, H. Nuclear energy belongs to the technology museum. WRCE Update september 2004. 8. Bonduelle, A. & Levefre, M. Eole ou pluton. DÉTENTE, 2003 9. Energy Policies of IEA countries – 2003 review. OECD-IEA, 2003. 10. Mogelijkheden voor CO2 -reductie in 2020. ECN, 1998.
6
Elk jaar dat de Nederlandse kerncentrale Borssele langer open is komt er meer afval bij. Staatssecretaris Van Geel vraagt zich nu al af of het door Borssele apart gelegde geld voor toekomstig afvalbeheer wel genoeg zal zijn19. Overigens is wettelijk geregeld dat de eventuele tekorten voor rekening van de staat komen; de sector heeft de reserveringen voor de eindberging van hoogradioactief afval overgedragen aan de COVRA, waarvan de aandelen sinds kort voor 100 procent in handen van de staat zijn20. Het is voor een kerncentrale onbetaalbaar om zich tegen de kosten van een ernstig ongeluk te verzekeren. In de Parijse Conventie betreffende Aansprakelijkheid van Derden is de maximale economische aansprakelijkheid voor nucleaire ondernemers in 15 Europese landen vastgelegd. In 2004 is deze ondernemersaansprakelijkheid naar boven toe bijgesteld tot 700 miljoen Euro21. Daarbovenop is de nationale overheid aansprakelijk tot een extra bedrag van Euro 500 miljoen, en zijn de verdragstaten daarna gezamenlijk aansprakelijk voor een aanvullende 300 miljoen Euro. Hoewel er dus sinds 2004 sprake is van een verbetering blijft het zo dat niet de eigenaar/exploitant van een kerncentrale eindverantwoordelijk is maar de overheid. En dus worden de kosten hiervan niet berekend in de kostprijs van een kWh elektra uit een kerncentrale.
nen, omdat hierbij relatief nieuwe technieken worden toegepast waarbij veel voortgang wordt geboekt in kostenreductie, technologiedoorbraken en efficiëntieverbetering14.
Het lijkt er sterk op, dat de kosten van kernenergie voor tenminste een deel voor rekening van de overheid komen. Hoe hoog die kosten zullen zijn is moeilijk te berekenen, omdat bijvoorbeeld ontmantelingkosten alleen nog maar geschat kunnen worden. Ook de kosten van tienduizenden jaren opslag van radioactief afval zijn moeilijk exact te begroten. In geval van een ongeluk staat de overheid garant voor gigantische kosten.
In de Verenigde Staten is de aansprakelijkheid van de nucleaire industrie in geval van ongelukken beperkt tot $ 9.1 miljard. Dat is minder dan 2% van de $ 560 miljard schade die een ernstig nucleair ongeluk kan veroorzaken, volgens een Amerikaans overheidsonderzoek naar aanleiding van het ongeluk in Three Mile Island in 1979. De overige 98% van de schade komt voor rekening van de overheid. Als de nucleaire industrie zelf de financiële verantwoordelijkheid voor potentiële ongelukken zou moeten dragen zouden de verzekeringskosten enorm zijn, waardoor de prijs van kernenergie veel hoger zou uitvallen22.
De beperkte ervaring die is opgedaan met ontmanteling van kerncentrales in de Verenigde Staten laten consequent forse kosten overschrijdingen zien15. De Amerikaanse rekenkamer verwacht dat de ontmanteling van alle huidige Amerikaanse centrales minstens 33 miljard euro zal kosten16. Naar aanleiding hiervan steeg in eerste instantie de prijs van een kWh elektra uit een Amerikaanse centrale, waarna de regering Bush voor deze kosten garant ging staan. De verwachte meerkosten worden dus niet door de eigenaren van de kern-
18. Het nucleaire landschap. Verkenning van feiten en meningen over kernenergie. Rathenau instituut 2005. 19. Staatssecretaris VROM, P.L.B.A. van Geel. Opwerking van radioactief materiaal. Brief aan de Tweede Kamer, 25 422, nr. 37. Vergaderjaar 2003-2004 20. Staatssecretaris VROM, J.P. Pronk. Overdracht van aandelen in COVRA aan de Staat. Brief aan de Tweede Kamer, 27 566, nr. 1. Vergaderjaar 2000-2001 21 NEA. In www.nea.fr/html/general/press/2004/2004-01.html. 2004 22. Mechtenberg-Berrigan. Deadly Deceit: Debunking the Myths of Nuclear Power. Nukewatch Pathfinder. Spring 2004.
14. Turkenburg. Energy resources and technological options. World Energy Assesment Overview, UNDP, 2004 update. 15. WISE. Terug via de achterdeur. Kernenergie als oplossing voor klimaatverandering? Maart 2005. 16. GAO. Nuclear Regulation: NRC Needs More Effective Analysis to Ensure Accumulation of Funds to Decommission Nuclear Power Plants GAO-04-32. 2003 17. Energy Conference Report, H.R. 6, the Energy Policy Act of 2003
7
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen,
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen,
als het hooguit tijdelijk een bijdrage kan leveren?
als kerninstallaties terrorisme- en proliferatiegevoelig zijn?
Terwijl investeringen in zonne- en windenergie oneindige bronnen beschikbaar maken, levert de gigantische investering in de bouw van kerncentrales per definitie een tijdelijke oplossing. Uranium is een eindige grondstof. Opwerken is sterk vervuilend.
Sinds de terroristische aanvallen op New York is de beduchtheid voor aanvallen op een nucleaire installatie toegenomen. De kwetsbaarheid van kerncentrales wordt in verschillende onderzoeken bevestigd26. In oktober 2001 zei de Franse Justitie over serieuze aanwijzingen te beschikken over een op handen zijn de aanval op een nucleair doelwit in Europa of de Verenigde Staten27. In Frankrijk werd luchtafweergeschut rond nucleaire installaties geplaatst. Ook Canada en de Verenigde Staten zetten militaire beveiliging in rondom hun nucleaire industrie. In januari 2002 verspreidden inlichtingendiensten in de VS een interne waarschuwing over een mogelijke nieuwe aanval, waarbij kerncentrales mogelijk doelwit zouden zijn28. Toen bleek dat de zogenaamde Hofstadtgroep in het bezit was van plattegronden van de kerncentrale Borssele leidde dat tot verhoogde veiligheidsmaateregelen. Bovendien kan radioactief materiaal door terroristen gebruikt worden om er 'vuile bommen' van te maken.
De mondiale voorraad winbaar uranium is geschat op 3.537.000 ton; dit is de som van de goed toegankelijke voorraden plus de geschatte extra voorraden die winbaar zijn voor minder dan $ 80/kg. De totale uraniumvoorraad is veel groter, waarschijnlijk rond de 14.4 miljoen ton, maar deze reserves zijn heel moeilijk winbaar en daarom niet rendabel. Bovendien is in een groot deel van de reserves het percentage bruikbaar uranium te laag voor elektriciteitsproductie. Uitgaande van het huidig aantal kerncentrales is er voldoende uranium beschikbaar voor ongeveer 50 jaar23. Als we zouden besluiten om alle fossiel gestookte elektriciteitscentrales te vervangen door kerncentrales, dan zou de voorraad rendabel winbaar uranium binnen 3 tot 4 jaar uitgeput zijn24. Zelfs als we het huidige gebruik van kernenergie in de wereld slechts zouden verdubbelen, zou de uraniumvoorraad nog maar toereikend zijn voor 25 jaar. Opwerken is de meest vervuilende stap in de keten. De omgeving van de opwerkingsfabrieken raakt radioactief besmet. Rond beide fabrieken bestaat een opvallend hoog aantal leukemiegevallen onder de plaatselijke bevolking25.
beperken, maar een aantal kernwapenstaten, onder meer India, Pakistan en Israël, zijn geen lid van dit Verdrag. Binnen de kaders van het Non-proliferatieverdrag is het volkomen legaal om alle benodigde technologie en materiaal te verzamelen en dan uit het Verdrag te stappen vlak voor de daadwerkelijke kernwapenproductie begint. Ook een herziening van het Non-proliferatieverdrag in mei 2005 zal niet kunnen voorkomen dat de kennis om kernwapens te maken zich als bijproduct van nucleaire elektriciteitsproductie verder verspreidt. De kennis uit een Nederlandse nucleaire installatie (UCN) is de basis gebleken voor atoomprogramma’s in Pakistan, Libië en Iran29.
Een bijproduct van de meeste kerncentrales is plutonium-239, de grondstof voor kernwapens. Hoewel de meeste landen zeggen dat ze opwekking van kernenergie en het militair gebruik van plutonium strikt gescheiden houden kan niet worden uitgesloten dat plutonium in wapens wordt gebruikt. Kernenergie leidt tot verspreiding van nucleaire technologie. Er bestaat een internationaal Non-proliferatie Verdrag dat de verspreiding van kernwapens moet
23. NEA & IAEA. Uranium 2003: Resources, Production and Demand. 2004. 24. O’Rourke, B. As Global Warming Accelerates, Is It Time For Nuclear Power To Come In From The Cold? http://truthnews.com/world/2004070151.htm, October 2004. Storm van Leeuwen, J.W. & Smith, P. (2004) Can nuclear power provide energy for the future: would it solve the CO2 emission problem? http://beheer.oprit.rug.nl/deenen/Nuclear_sustainability_rev3.doc. October 2004. 25. J. Epidemiol Community Health 2001 (55) 469-474, Int. Journal of Cancer 2002 (99) 437-444
26. Coeytaux & Marignac. The Unbearable Risk - Proliferation, Terrorist Threats and the Plutonium Industry. WISE-Paris. 2003. Oxford Research Group. Nuclear Terrorism in Britain: Risks and Realities. Current Decisions Reports no.27. 2003 27. Trouw 31oktober 2001 28. Washington Times 31 januari 2002 29. BBC news. 10 Maart 2005
8
9
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen,
Waarom zouden we voor kernenergie kiezen,
als het afvalprobleem nog steeds niet is opgelost?
als de gevolgen van een nucleair ongeluk onaanvaardbaar zijn?
Al decennialang is de nucleaire industrie op zoek naar een oplossing voor het hun grootste probleem, radioactief afval. Het gaat om levensgevaarlijk afval dat voor 240.000 jaar van mens en milieu moet worden afgeschermd. Op dit moment heeft geen enkel land ter wereld een definitieve oplossing gevonden30.
Negentien jaar geleden ontstond brand in de kern van de centrale in Tsjernobyl, en werd heel Europa getroffen door radioactiviteit. De kans op een dergelijke ramp is in een Europese reactor veel kleiner. De gevolgen niet.
Behalve eindberging (al dan niet terughaalbaar) in bijvoorbeeld zout of graniet wordt ook onderzocht in hoeverre het mogelijk is om het kernafvalprobleem terug te brengen tot menselijker proporties, door de periode waarover het afval radioactief blijft te verkorten. Bij dit zogenaamde transmutatieonderzoek wordt getracht de halveringstijd van de straling te verminderen. Dit is niet eenvoudig: Kernafval bevat heel veel verschillende soorten radioactieve isotopen, die voor deze behandeling allemaal van elkaar gescheiden moeten worden om vervolgens elk afzonderlijk bewerkt te worden. Bij lang niet alle isotopen is dit mogelijk, en lang niet alle isotopen zijn te scheiden31.
aangepast worden, moeten nieuwe opwerkingsfabrieken gebouwd worden en moeten er kweekreactoren gebouwd worden. De kosten zijn gigantisch, de kans op ongelukken en diefstal van materiaal (proliferatie en terrorisme) nemen toe. "Uit een in opdracht van VROM uitgevoerd onderzoek naar de milieuhygiënische aspecten van P&T (partitioning and transmutation, red) blijken er voorshands meer nadelen dan voordelen aan te zijn verbonden. …. P&T blijft, zelfs wanneer het verder wordt ontwikkeld tot een betrouwbare en operationele techniek, de beperking houden dat een bepaald deel van het afval niet in kortlevende isotopen kan worden omgezet (iedere scheidings- en reactiestap genereert weer nieuw afval)32".
Er is geen enkele garantie dat deze onderzoeken resultaat zullen opleveren. Het zal in elk geval nog tientallen jaren duren voor ‘transmutatie’ op meer dan laboratoriumschaal mogelijk is. Bovendien kan deze methode alleen toegepast worden op toekomstig radioactief afval uit nieuwe kerncentrales. Al het nu aanwezige afval (opgewerkt en verglaasd), ook dat uit Borssele, kan niet met deze methode bewerkt worden. Om toekomstig afval geschikt te maken voor deze route moeten eerst de kerncentrales
30. Het nucleaire landschap. Verkenning van feiten en meningen over kernenergie. Rathenau instituut 2005. 31. Zerriffi, H en A. Makhijani. Nuclear Alchemy Gamble: An Assesment of Transmutation as a Nuclear Waste Management Strategy. Institute for Energy and Environmental Research, IEER. Mei 2000 32. Staatssecretaris VROM, P.L.B.A. van Geel. Opwerking van radioactief materiaal. Brief aan de Tweede Kamer, 25 422, nr. 37. Vergaderjaar 2003-2004
Rathenau Instituut gepleit voor extreem hoge veiligheidseisen voor kerncentrales omdat een ongeluk voor de buitenwereld rampzalige gevolgen kan hebben. Deelnemers aan de discussie vonden dat niet de kans maal effect, maar alleen de gevolgen van een ongeluk in beschouwing moeten worden genomen. Door sommigen werd dit vertaald in de eis dat de gevolgen van een ongeluk per definitie binnen de poorten van de centrale moeten blijven35. Doorvoering van deze eis zou overigens tot onmiddellijke sluiting van alle kerncentrales leiden.
Na de ramp in Tsjernobyl zijn bijna 8,4 miljoen mensen in Wit-Rusland, de Ukraine en Rusland blootgesteld aan radioactieve straling. Zo’n 150.000 vierkante kilometer (een gebied zo groot als half Italië) raakte besmet. Landbouwgebied ter grootte van Denemarken (52.000 vierkante kilometer) werd voor altijd onbruikbaar. Bijna 400.000 mensen werden geëvacueerd33. Op 2500 kilometer afstand van de Ukraine, in GrootBrittannië, zijn nu nog 382 boerderijen met in totaal ruim 225.000 schapen en 80.000 hectare land dagelijks bezig om met ingewikkelde en kostbare methodes de hoeveelheid Cesium in het vlees onder de maximaal toegestane limiet te krijgen, onder andere door het vee verschillende maanden extra te laten grazen op weidegronden buiten het eigen gebied34.
Zoals elke fabriek is ook een kerncentrale onderhevig aan verouderingsprocessen. Het IAEA omschrijft veroudering als een "continu tijdsgebonden proces van kwaliteitsverlies van materiaal, veroorzaakt door het productieproces". Verouderingsprocessen zijn moeilijk op te sporen omdat ze meestal plaatsvinden op het microscopisch niveau van de interne materiaalstructuur. In een kerncentrale vinden een aantal processen gelijktijdig plaats die leiden tot verouderingsverschijnselen: straling, hittebelasting, mechanische belasting, corrosie, erosie en afslijting36.
Sinds de ramp in Tsjernobyl is wereldwijd veel aan verbetering van de veiligheid van kerncentrales gedaan en de meeste (westerse) kerncentrales zijn een stuk veiliger dan die van het Tsjernobyl type. Toch gebeuren er regelmatig ongelukken en bijna-ongelukken, ook in moderne centrales. Inherent veilige centrales bestaan niet. Technische en menselijke fouten zijn nooit uit te sluiten, en de gevolgen van een serieus ongeluk zijn onvergelijkbaar met bijvoorbeeld een ramp in een chemische fabriek. Radioactieve vervuiling kan niet worden opgeruimd of schoongemaakt. Een groot gebied kan voor duizenden jaren besmet raken. Niet voor niets werd tijdens een werkbijeenkomst van het
Kerncentrales worden regelmatig onderzocht, en toch blijkt slijtage (verdunning van metaal) of verbrossing vaak pas achteraf ontdekt te worden. Meestal komen verouderingsprocessen pas aan het licht als een onderdeel defect blijkt, bijvoorbeeld bij een leidingbreuk. Verouderingsprocessen spelen vooral een rol in oudere centrales. De gemiddelde levensduur van de tot
35. Het nucleaire landschap. Verkenning van feiten en meningen over kernenergie. Rathenau instituut 2005 36. H. Hirsch. Nuclear Power Plan Ageing and Plant Life Extension (PLEX). Preparatory study. February 2001.
33. UN-OCHA. Chernobyl: Needs great 18 years after nuclear accident. Office for the coordination of humanitarian affairs. UN. Press release. April 2004 34. UK Food Standards Agency. February 2004
10
11
nu toe gesloten centrales was 21 jaar, en de gemiddelde leeftijd van de nu nog draaiende centrales is ook 21 jaar37. De kerncentrale Borssele is met zijn 32 jaar een oude centrale. In 2002 werd op het nippertje een ramp vermeden in de Davis-Besse centrale in de Amerikaanse staat Ohio38. Het staal van het reactordeksel bleek poreus te zijn en de centrale was nog maar enkele millimeters verwijderd van een potentieel rampzalige meltdown. In de jaren voorafgaand aan dit incident was deze centrale bij elke controle technisch goedgekeurd. Het gat in het deksel was nooit ontdekt39.
37. Schneider & Froggatt. Consultants, Paris. The world nuclear industry status report 2004. December 2004 38. Nucleonics Week. 14 maart 2002 39. Dave Lochbaum. Union of Concerned Scientists. Maart 2002
12
