nr. 3, september 2004

nr. 3, september 2004

Midden-Delfkrant

2

Colofon: Midden-Delfkrant nr. 115 Verschijnt viermaa l per jaar Losse nummers € 3,80 Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier Redactie: Arie van den Berg Okke Dorenbos Piet Houtenbos Pia van Oord (coördina tie) Fri ts van Ooststroom Arie van der Kooij Henk Tetteroo Redactie-adres: Midden-Delfkrant, Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen, telefoon (010) 474 25 98 [email protected] Fotografie: Fri ts van Ooststroom, Vlaardingen Henk Groenend aal, Schipluiden Pia van Oord, Schipluiden

Redactioneel

Een he1jstnummer van de MiddenDelfkrant, vol nieuws en achtergrondartikelen. Actueel is de ontwikkeling van de plannen voor de waterberging in de Woudse Polder, waar twee artikelen aan zijn gewijd. Dit keer tot ons plezier ook twee bijdragen uit de boerenhoek: een portret van de Koe van Cees van der Sar en een visie op en een uitdaging aan het Groenfonds van de Arie van den Berg. Dit keer veel verenigingsnieuws en een antwoord op de vraag 'wat is de audiotour Midden-Delfland '. En natuurlijk een terugblik op de succesvolle MiddenDelfland Dag, in woord maar vooral beeld.

We hadden u in het vorige nummer al een lezersonderzoek aangekondigd. Bij dit nummer treft u de vragenlijst aan, wij hopen dat u de moeite wilt nemen om 10 minuten vrij te maken om deze in te vullen en op te sturen. Deze informatie is van groot belang voor de redactie. Zij wil graag weten of de MiddenDelfkrant voldoende tegemoet komt aan de verwachtingen van de trouwe, maar juist ook van de nieuwe lezers. De redactie staat wil graag een antwoord op de vraag hoe de Midden-Delfkrant nog aantrekkelijker kan worden. Pia van Oord

Basis lay-out: Frits van Ooststroom, Stad en Streek Cultuurhistorie Productie en druk: Drukgroep Maasland BV, Maasland Overname van artikelen is in vele gevallen mogelijk in overleg met de redactie. Kopij en suggesti es voor kopij zijn van harte welkom bij de redactie.

Midden-Delfland Vereniging Beschermvrouwe Midden-Delfland Vereniging J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart

Verantwoording Publicatie van artikelen behoeft niet te betekenen dat de daarin vervatte meningen het inzicht van de Midden-Delfland Vereniging weergeven.

Bestuur Midden-Delfland Vereniging Govert van Oord, voorzitter Telefoon (015) 380 81 45

Abonnementen op de Midden-Delfkrant zijn alleen mogelijk door lid te worden van de Midden-Delfland Vereniging. De minimum contributie bedraagt € 15,- per jaar.

Kees van der Sar, penningmeester Telefoon/fax (0174) 51 75 60

Aanmelding door storting op postrekening 3928463 ten name van de MiddenDelfland Vereniging te Hoek van Holland, onder vermelding van 'nieuw lid'. U kunt ook bellen: (0174) 51 75 60 of schrijven: ledenadministratie MiddenDelfland Vereniging, Oranjedijk 58, 3151 XR Hoek van Holland. Opzegging van het lidmaatschap/abonnement uitsluitend schriftelijk aan de ledenadministratie. Opzegging kan slechts geschieden tegen het einde van het verenigingsjaar en met inachtneming van een opzegtermijn van vier weken. achtentwintigste jaargang nr. 3, sep tember 2004

Wim van Horssen, (tijdelijk) secretaris Telefoon (010) 473 62 66

José Chung-Lavrijssen Telefoon (010) 591 52 51 Alex Kemps Telefoon (015) 214 34 01 Arie K. van der Kooij Telefoon (010) 592 49 94 Bert Mostert Vlaardingsekade 57, 2636 BD Schipluiden Ja ap Pieters Telefoon (015) 380 91 99 Dirk Post Telefoon (015) 380 83 25

Website www.middendelflandvereniging.nl Midden-Delfland Vereniging Secretariaat: Otto van Zevenderstraat 2 2636 HN Schipluiden Telefoon 06 42 10 54 07 (overdag) info@middendelfland vereniging.nl Postbank 3928463 (Midden-Delfland Vereniging te Hoek van Holland) Verenigingenregister Haaglanden V 397143 Werkgroep Ruimtelijke Ontwikkeling Midden-Delfland p /a José Chung-Lavrijssen Hoefslag 23, 3155 BZ Maasland Telefoon (010) 591 52 51 Werkgroep Historie en Landschap Midden-Delfland p / a Frits van Ooststroom Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen Telefoon (010) 474 25 98 Werkgroep Paden Midden-Delfland pI a Hein van Bohemen Holierhoek 36, 2636 EK Schipluiden Telefoon (015) 380 99 40

Foto omslag Dineke van Wingerden.

Midden-DeHkrant

Van de voorzitter Het verschijnen van het septembernummer van de MiddenDelfkrant is een voorbode van de herfst. De zomer van 2004 is alweer voorbij, met regendagen, warmte en echte Hollandse luchten, zoals op de Midden-Delfland Dag. Midden-Delfland is altijd mooi en aangenaam, zelfs op de warmste dagen van de zomer is er verkoeling te vinden: bij een klein briesje in de schaduw van de knotwilgen, lekker onderuit in de slootkant of languit in het gras van de boezemkade. 's Avonds de al snel opkomendenevet waar de koeien doorheen lijken te waden. Teken van een frisse avond na een warme dag, ideaal voor nog een avondrondje MiddenDelfland op de fiets. Helaas het is weer voorbij voor een jaar. We kijken vooruit naar de herfst die komt. Het geelbruine riet, de ontelbare spinnenwebben, de doortrekkende vogels op weg naar het zuiden. Grote groepen plevieren, wulpen, eenden en kieviten melden zich voor een tussenstop of een langer verblijf in afwachting van mogelijk streng winterweer. De sloten worden opgeschoond, kaden gemaaid, het laa tste gras is afgegraasd of gemaaid. MiddenDelfland maakt een opgeruimde indruk en is klaar voor de winter. Een heerlijk groene omgeving, die tot mijn grote verbazing in het vergelijkend onderzoek naar Goed wonen in Nederland deze zomer van Elzevier volkomen over het

.. achtentwintigste jaargang nr. 3, september 2004

hoofd wordt gezien. Maasland en Schipluiden scoorden 'matig tot slecht', waar het om natuurlijke omgeving gaat. Er is nog veel uit te leggen door de Midden-Delfland Vereniging!

In de wereld om Midden-Delfland heen begint het politiek bedrijf weer, de plannenmakers zijn terug van vakantie en gaan er weer tegen aan. De laatste loodjes van de reconstructieplannen moeten dit 'seizoen' 2004-2005 worden afgewikkeld, de nieuwe gemeente Midden-Delfland begint aan de ontwikkeling van een lange termijn visie, Vlaardingen werkt aan een visie voor d e Broekpolder en het Hoogheemraadschap probeert zijn plannen voor waterberging in de

3

Woudse Polder uit te werken. Allemaal zaken waarover in dit nummer van de Midden-Delfkrant meer te lezen valt en die uiteindelijk ook moeten bijdragen aan die mooie polders en de verstilde afwachting van de winter. Ook de mensen die MiddenDelfland een warm hart toedragen zijn weer aan de slag. Boeren werken aan creatieve plannen voor hun economische toekomst in het kader van een mooi Midden-Delfland, er is een 'audiotour' met verhalen over Midden-Delfland ontwikkeld en last butnotleast werkt ook uw eigen Midden-Delfland Vereniging aan een toekomstvisie voor Midden-Delfland en onze rol daarbinnen. Als stimulans voor ons allemaal de heugelijke mijlpaal van het verwelkomen van het lOOOste lid van de Midden-Delfland Vereniging! Veel bezigheden en soms ook heel wat 'gedoe', zeker waar. Maar uiteindelijk draait het allemaal ook het komend jaar weer om de vraag, hoe we samen met u zo goed mogelijk de toekomst van Midden-Delfland veilig kunnen stellen: de weiden die een broeden pleisterplaats zijn van zoveel vogels, Midden-Delfland als schitterende decor van de echt Hollandse luchten, Midden-Delfland als uw fietsen wandelgebied, altijd mooi dichtbij, dus óók in de herfst!

Covert van Oord

4

Midden-Delfkrant

Audiotour over het boerenleven in Midden-Delfland In dit nummer twee maal over de Audiotour MiddenDelfland. Jacques Moerman schrijft over de motieven om zo'n route te ontwikkelen en de onderwerpen. En een tweede artikel van Marjan Beijering en Willy Hilverda over het bijzondere aan de manier waarop deze mondeling overgeleverde informatie voor een breed publiek toegankelijk is gemaakt.

Waarom aandacht voor het boerenleven? Als er in Afrika een oude man sterft, heeft dat dezelfde betekenis als een brand in een westerse bibliotheek. In een cultuur waarin alles mondeling wordt doorgegeven, zijn oude mensen schatkamers vol verhalen. Dit geldt overigens niet alleen voor Afrika. Toen Ar ie de Bruijn enkele jaren geleden op 89jarige leeftijd stierf, verloor de Historische Vereniging Oud Schipluiden een van de belangrijkste bronnen voor de geschiedenis van de periode rond 1900. De Bruijn heeft als kind heel goed naar ouderen geluisterd. Zo wist hij niet alleen verhalen te vertellen uit zijn eigen jeugd, maar ook over de periode voor zijn geboorte in 1912. Als je zijn verhalen controleerde, bijvoorbeeld met behulp van het archief van de Delftsche Courant, dan klopten de feiten heel nauwkeurig. Na de dood van deze man realiseer je je, dat je eigenlijk te weinig van zo'n verteller hebt opgeschreven. Wil je het boerenleven van vóór 1940 nog reconstrueren, dan moet je

inderdaad snel ouderen gaan interviewen. Na 1945 is het boerenleven - ook in Midden-Delfland - in een stroomversnelling gekomen. Het handwerk verdween en de variatie in werkzaamheden op de boerderij nam sterk af. Inhoud van de audiotour In opdracht van de Stichting Midden-Delfland is Mensenwerk heeft Trudy Werner, historica uit Maasland, veertien p ersonen boven de tachtig uit Midden-Delfland geïnterviewd. Hieronder waren boeren, meiden, knechten, een veehandelaar en een foeragehandelaar. Hierdoor werd een betrouwbaar beeld verkregen van het boerenleven van zo'n driekwart eeuw geleden. Deze interviews zijn begin 2004 door Trudy samengevat in een speciale website: www.middendelflandismensenwerk.nl. Er kunnen telkens nieuwe verhalen worden toegevoegd, maar er kan ook op verhalen worden gereageerd, zodat bezoekers van de website actief betrokken worden. Op de landelijke verhalendag is d e audiotour op het erf van 'Hoeve Bouw lust' in Maasland officieel geopend door Arie van den Berg, vice-voorzitter van de Reconstructiecommissie, biologisch melkveehouder en onlangs winnaar van de Midden-Delfland prijs. Op elf locaties in Midden-Delfland staan paaltjes met een plaatje erop. Het twaalfde plaa tje is te vinden op een informatiebord op de Beestenmarkt in Delft. Elk plaatje vermeldt een thema, bijvoorbeeld: 'Ondermeid', 'Hooien', 'Kindertijd', 'Moestuin' en 'Veehandel'. Als je het vermelde telefoonnumm er belt, krijg je over het thema een verhaaltje van ca. vier minuten te

Venveiden van koeien, langs Oostgaag. Foto familie Boekestijn

horen, dat in- en uitgeluid wordt door een trekharmonica . De vertelling past bij de locatie waar het paaltje staat. Het zijn twaalf bijzondere locaties. We noemen er enkele: Zuidbuurt 28, een boerderij waar nog wordt gemolken, er staat een oude stal, de koeien hebben nog horens, het weiland golft door de kreekruggen en er is een hooiberg met hooi. Hier is een verha al over het melken te horen. Hofwoning 6-8 op 't Woudt. In het zicht van deze boerderij, een van de oudste van Midden-Delfland, kun je het verhaal horen uit de jeugd van Paul van Woerden. Duifpolder 2. Van hier liepen de kinderen naar de school in Maasland, een lange tocht door de polder, met de toren van de hervormde kerk van Maasland als richtpunt. Dit baken is er nog, evenals het open landschap, waar de verteller 70 jaar geleden opgroeide. Betekenis en samenstelling De audiotour is vrij uniek in Nederland. Dit betekende dat voor de ontwikkeling niet kon worden teruggevallen op ervaringen van elders. We hebben er dan ook heel veel van geleerd. Van deze kermis kunnen straks weer anderen profiteren. De ANWB en het Erfgoedhuis Zuid-Holland hebben reeds belangstelling getoond. Het was een ingewikkeld project, waarvoor je naast sponsors ook specialisten nodig hebt. Maar allereerst moet je op het id ee komen. De mogel ijkheid werd bedach t binnen het bestuur van de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk. De stad Leiden bezat enige tijd het project "Sprekende gevels". Met behulp van een audiofoon werd je over de geschiedenis van bijzondere huizen geïnformeerd. We vroegen ons af of zo iets ook met een mobiele telefoon zou kunnen. Ton Gloudemans (van UpWorks), die eerder bij de technisch ontwikkeling van de website was betrokken, zorgde voor twaalf unieke telefoonnummers. Het bronnenmateriaal was er al: de resultaten van het oral history-onderzoek van Trudy Werner, dat reeds gedeeltelijk via de website was ontsloten. Uit dit historische materiaal hebben twee medewerkers van het Geschiedenislab uit Rotterdam, Marjan Beijering en Willy Hilverda, een selecti e gehaald, waarmee twaalf authentieke verhalen voor twaalf verschillende locaties zijn samengesteld. Ook hebben zij de

Midden-Delfkrant

tekst voor de folder gemaakt. De historische verenigingen van Maasland en Schipluiden leverden het fotomateriaal, dat door Henk Groenendaal vervolgens digitaal is verwerkt. Marlous van Breemen, een vormgever uit Delft, heeft de fraaie folder ontworpen. Enthousiaste mensen van de toneelvereniging VAT uit Schipluiden traden als verteller op, want de intonatie moet streekeigen zijn . Media Ontwikkeling Vlaardingen heeft d e opnamen gemaakt. Vrijwilligers hebben voor de plaatsing van de paaltjes in het gebied gezorgd. Het project was echter nooit tot stand gekomen zonder de financiële steun van een aantal fondsen, namelijk het Prins Bernhard Cultuurfonds, Fonds 1818, Stichting VSB Fonds Westland, Stichting Fonds Schiedam, Vlaardingen e.o. en de Provinciale Werkgroep ZuidHolland Jaar van de Boerderij/Erfgoedhuis ZuidHolland en tenslotte de gemeente Midden-Delfland. Zij zagen het belang van het gebruik van dit moderne informatiemiddel en steunden de ontwikkeling ervan. Het gebruik Inmiddels heeft een flink aantal bellers geluisterd naar een of meer verhalen over het boerenleven. De reacties zijn erg positief. De folder met een routekaart, de telefoonnummers, inleidende teksten en oude foto's van het boerenleven uit de periode 1920-1940 is kosteloos te verkrijgen bij o.a. Museum 'De Schilpen' in Maasland, Museum Het Tramstation in Schipluiden, het Toeristen Informatie Punt in Delft en restaurant 'De Hooiberg' in 't Woudt. Het leukste is om de route te fietsen, te lopen of te skaten, maar de verhalen kunnen ook gewoon thuis beluisterd worden. Het telefoonnummer is 0900 3005020. Vervolgens moet de code van de locatie worden ingetoetst, bijvoorbeeld 006. Dan hoort u het verhaal van het 'Ondermeisje', locatie Oostgaag 31. Of 005, 'Joodse kaas', locatie Gaagweg 36. Dan wordt u geïnformeerd over de productie van Joodse kaas. We wensen degenen die contact zoeken met een of meer telefoonnummers van de audiotour veelluisterplezier toe.

Jacques Moerman, leider van het project oral history van de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk. Arie van den Berg eH Jacques Moer111an verrichten opening Audiotour op 6 juni jl. n

1 Pn

i

1 · çrc; P ·

•

n

r.is1 P

1

5

Verhalen uit een wereld die voorbij is "Het is net alsof ik m'n moeder hoor praten/' verzucht een mevrouw als ze heeft geluisterd naar het verhaal Het Ondermeisje dat actrice Liesbeth Rodenburg vertelde bij de opening van de Midden-Delfland Audiotour. Dat is een bijzonder compliment voor een productie waarbij nieuwe communicatiemiddelen zo'n grote rol spelen. Het Ondermeisje is een van de twaalf verhalen van de audiotour, een fietstocht langs twaalf agrarische locaties in Midden-Delfland. Bij elke locatie hoort een monoloog die beluisterd kan worden door met de mobiele telefoon het nummer 0900 3005020 te bellen en daarna een bepaalde code in te toetsen. De monologen zijn gebaseerd op interviews van Trudy Werner- Berkhout met veertien ouderen uit MiddenDelfland, die inmiddels allemaal de tachtig zijn gepasseerd. Ton Gloudemans van UPworks was verantwoordelijk voor de technische realisatie van de audiotour. Moderne techniek Zit achter de audiotour een telefooncentrale met tientallen antwoordapparaten? Ton Gloudemans moet lachen bij dat beeld. "Er gaat een heel speciale techniek achter schuil," vertelt hij, "wie belt naar het nummer krijgt contact met een computer. In plaats van met je muis te klikken, gebruik je de knoppen

van je telefoon om verder in het menu te komen." De techniek is niet nieuw, dit systeem wordt bijvoorbeeld toegepast bij helpdesks die de beller helpen bij de juiste persoon terecht te komen. De toepassing voor een audiotour is echter wel nieuw. Musea die audiotours aanbieden gebruiken hiervoor meestal draagbare apparaatjes die bij de balie kunnen worden gehuurd of geleend. Omdat dit voor een fietstocht door Midden-Delfland lastig te regelen was, moest worden gezocht naar een andere methode. Gloudemans: "Iedereen, of bijna iedereen, heeft een mobiele telefoon op zak. Dus waarom zou je je druk maken over draagbare apparatuur die gehuurd moet worden?" Hoewel het nummer van de Midden-Delfland Audiotour regelmatig wordt gebeld, staan de lijnen nog niet roodgloeiend. Gloudemans denkt dat de mensen nog aan het idee moeten wennen. "Naarmate mensen dit vaker tegenkomen, zul-

6

Midden-OeHkrant

Bescherming molens in Keur afgeschaft

Melkvervoer in Mansland

Jen ze er gemakkelijker gebruik van maken," zegt hij. "Het mooie van deze audiotour is dat het een combinatie is van moderne technieken en geschiedenis. Het is een geheel nieuwe manier om geschiedenis onder de aandacht te brengen." Website als naslagwerk "Dat je de mobiele telefoon gebruikt om de verhalen te beluisteren, is nieuw," zegt Ineke Stroucken van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur. "Maar dat je de verhalen vertelt vanuit het perspectief van de boeren zelf, is ook bijzonder. Ik ken wel voorbeelden waarin er verteld wordt over de geschiedenis van een huis of een plek, maar dit is geschiedenis van heel dichtbij. Dat vind ik het mooie aan het project." "Mensen hebben sterk de behoefte om over hun geschiedenis te vertellen," vertelt Stroucken. "Maar ik vind het zo jammer dat er zo weinig met htm verhalen wordt gedaan. Bij historische verenigingen is er veel interesse in het dagelijks leven en er is een kleine groep wetenschappers die zich met dit onderwerp bezighoudt. Maar goed gecoördineerde projecten zijn er nauwelijks. Het onderzoek naar het dagelijks leven is erg versnipperd." De koppeling van de audiotour met een website waarop de oorspronkelijke interviews, achtergrondverhalen en historische foto's te vinden zijn, is volgens haar dan ook een sterk punt: "Zo'n website is heel eigentijds en interessant voor senioren die zich willen voorbereiden of die achteraf meer willen weten. Maar zo'n website maakt het ook aantrekkelijk voor jongeren of scholen die met omgevingsgeschiedenis bezig zijn. Websites worden natuurlijk vaker ingezet om reclame te maken voor bijvoorbeeld een fietstour. Maar ik ken geen ander voorbeeld van een website die als naslagwerk te gebruiken is."

Herkenbare verhalen De Midden-Delfland Audiotour is te vergelijken met de succesvolle Overijsselse Sagenrou te, zegt Stroucken: "Bij mijn weten was dat het eerste initiatief waarbij je verhalen kon beluisteren in het landschap. De Sagenroute is nog steeds zeer succesvol. Met name senioren zijn geïnteresseerd in de combinatie van actief bezig zijn en cultureel erfgoed. Logisch, want wat is er leuker dan fietsen terwijl je mooie verhalen hoort, die de omgeving een historische dimensie geven." Dat bevestigt Ria Kerklaan, die opgroeide in Den Hoorn. "Ik heb genoten van de folder van de Midden-Delfland Audiotour en de website. De verhalen zijn voor mij heel herkenbaar: mijn moeder moest ook als dertienjarig meisje op een boerderij gaan werken. Maar ik heb ook zelf wel stekels getrokken, als ik logeerde bij mijn oom Henk in Zouteveen. Andere dingen herken ik omdat ik mijn familie er wel eens over gehoord heb. Ik ben van plan nu met mijn moeder naar de website te gaan kijken, misschien kan zij nog anekdotes toevoegen." Ria Kerklaan woont inmiddels in Rotterdam maar gaat nog regelmatig naar Midden-Delfland: "Ik ben blij dat er tussen Rotterdam en Den Haag nog zo'n groen gebied ligt, ook al is het nu veel kleiner dan vroeger. De verhalen op de website en in de audiotour zijn echt verhalen uit een wereld die voorbij is. Het is goed dat die zijn vastgelegd."

Marjan Beijering en Willy Hilverda, Geschiedenislab. De auteurs schreven de projectopzet en de monologen voor de Midden-Delfland Audio tour. Website: www.middendelflandismensenwerk.nl

In juni verscheen er een berichtje in de krant waar we in kunnen lezen, dat d e bescherming van MiddenDelfland weer een stukje minder is geworden. De speciale 'keur' voor de bescherming van het windrecht van de (water)molens in MiddenDelfland is opgeheven. Het Hoogheemraadschap Delfland dreigde zelf meer last dan gemak te krijgen van de oude beschermingsregels en dus besloot het schap de veel soepeler regels van de provincie Zuid Holland aan te gaan houden. Het is het sombere, oude liedje. De rationele overwegingen van 'hier en nu' leiden tot minder aandacht voor de geschiedenis en minder zorg voor het aanzien. Het gevolg is ook hier en nu te zien en zoals zo vaak, niet erg gunstig voor MiddenDelfland. Directe gevolgen zijn bijvoorbeeld het verlenen van een bouwvergunning voor hogere kassen in Midden-Delfland, verwaarloosde molens die niet eens meer ktamen malen en geen sancties meer op een gebrekkig onderhoud van omliggende beplanting, die vroeger goed moest worden onderhouden om de wind niet voor de molen weg te nemen. Voor het Hoogheemraadschap Delfland is Midden-Delfland een interessant gebied om water te bergen, maar geen gebied om te beschermen. Molens zijn een historische 'sta in de weg' geworden, die het liever kwijt dan rijk is, omdat ze alleen maar werk kosten. Op grond van dit beperkte historische besef is binnenkort ook het besluit te verwachten dat de Delflandse molens geheel worden overgedragen aan derden. Misschien kan een nieuw college van hoogheemraden zich nog bedenken en besluiten de oude watermolens zelf te blijven onderhouden.

Midden-Delfkrant

Achter de Boerderij

De koe

In het jaar van de boerderij is de onlosmakelijk ermee verbonden koe in Midden-Delfland een bee~e in de schaduw blijven te staan. Het is tijd om dat goed te maken.

Te beginnen bij de voortplanting. Als de koe tochtig was en de boer was van mening dat het tijd was dat ze bevrucht zou worden, ging hij met de koe naar de stier. Grote boeren hadden een eigen stier die om de twee jaren werd vervangen of er kwam een nieuwe bij, om inteelt tegen te gaan. Een koe kalft voor het eerst af op tweejarige leeftijd, na een draagtijd van negen maanden. Geslachtsziektes en andere besmettingen waren altijd een bron van zorg. Bij de stierkeuze werd naar de voorouders gekeken en de stier waar men de hoogste verwachtingen van had werd ingezet als dekstier. Maar het bleef altijd min of meer een gok. Met de komst van de KI (kunstmatige inseminatie) is dat drastisch veranderd. Besmettingen zijn praktisch tot nul gereduceerd. Door een portie sperma in veel porties te verdelen kan men veel meer koeien bevruchten. En door alleen topstieren te gebruiken ligt inteelt wel op de loer, maar door afwisseling tracht men dat te voorkomen. Tegenwoordig wordt een stier waar men op grond van afstamming en verdere eisen voldoende verwacht eerst ingezet als proefstier. Er worden een aantal koeien ermee bevrucht, dan wordt de stier in de arhtentwinti2:s te iaar2:an2: nr. 3. september 2004

wacht (wachtstier) gezet; er wordt dan wel sperma afgenomen en in vloeibaar stikstof ingevroren. Als de nakomelingen uit de proefperiode geboren zijn en bekend wordt hoe de stier vererfd heeft, wordt besloten of hij naar het slachthuis gaat of in productie genomen wordt, op de stierenkaart komt en als fokstier verder gaat. Er zijn zo dertig punten waarop gelet wordt om te zien hoe de stier vererft. De éne stier vererft beter in melkproductie, de andere weer in vruchtbaarheid etc. Zo zal een boer met een koe met zwakke hoeven de voorkeur geven aan een stier met sterke hoeven, bij een koe met een moeilijk karakter daar heeft een stier met een goed karakter weer te voorkeur. Voor koeien die voor de eerste keer gaan afkalven wordt een stier gebruikt die bijdraagt aan een laag geboortegewicht van het kalf. Verder wordt bij alle stieren bijgehouden, hoe het geboorteverloop van hun nakomelingen is. Met dit gevolg dat het aantal keizerssnedes sterk gedaald is. Er wordt door de boer altijd afgewogen welke stier het beste bij zijn koe en bedrijf past. Is het kalf geboren dan moet het zo spoedig mogelijk de moederbiest krijgen, omdat daar de eerste drie

7

uur na het afkalven afweerstoffen in zitten. Is verder alles goed dan worden de kuisjes (vrouwelijke kalfjes) aangehouden en grootgebracht tot de volgende generatie melkkoeien. Wil zo'n kalf later als koe goed tot zijn recht komen, dan horen daar goede voeding en verzorging bij. Het kalf krijgt met de nodige kinderziektes te maken. Te beginnen met diarree, die blijvende schade aan het darmstelsel kan veroorzaken. Het is al vaak te ruiken voor het zich openbaart. Hygiëne en zorgvuldige voeding staan voorop en zonodig medische begeleiding. Bestrijding van maag-, darm- en longworminfecties is gericht op een zo hoog mogelijke immuniteit. Leverbotinfecties zijn het grootst op drassige plekken. De schade van leverbot kan groot zijn. Het gras Gras is het hoofdmenu van de koe, maar niet alle grassen zijn geschikt. Zo is vlotgras, dat vanuit de slootkant het water op groeit, verslavend. Met uiteindelijk d e dood. Zwenkgrassen, veel gebruikt op sportterreinen, zijn bitter en dat eet een koe niet. De koe is selectief in wat ze wel niet en wel vreet. Zo laat ze Sint Jacabskruid staan omdat het zwaar giftig is. Evenzo laat ze brandnetels en akkerdistel staan en deze worden ook niet vertrapt, de meeste andere onkruiden worden door de koe vertrapt of afgevreten en zo uitgeput. Komt Sint Jacabskruid in het hooi terecht, dat ze in de winter voorgeschoteld krijgt, dan kan ze het niet selecteren en krijgt ze leveraandoening wat de dood tot gevolg kan hebben. Worden graslanden waar Sint Jacabskruid in voorkomt, voor de vierde week van mei gemaaid voor wintervoer dan is dat praktisch zonder risico, een koeienmaag kan behoorlijk wat hebben, maar wordt er later gemaaid, dan heeft de plant zich meer ontwikkeld en is het gevaarlijk omdat 't als veevoer te gebruiken. Sint Jacabskruid is een lastig onkruid dat met de hand bij te grote aantallen uit het hooiland verwijderd moet worden. Akkerdistels is wat daar nu veel verliezen geeft, maar Sint Jacabskruid gaat in de toekomst denk ik meer zorgen geven, net als de bereklauw. De beste grassen voor melkvee gedijen goed op goed ontwaterde gronden en dat zijn de raaigrassen. Nu hebben alle groenvoeders één ding gemeen: ze zijn nooit in optimale samenstelling. In 't voorjaar is het mals met een hoge voedings-

Midden-DeHkrant

8

Groenfonds Midden-Delfland De helpende hand voor de veehouderij?

Zo'n drie jaar geleden is afgesproken om een Groenfonds te vormen om Midden-Delfland open en groen te houden. Dit gebied wordt in z'n kern voornamelijk agrarisch gebruikt. De verwachting is gewekt dat dit fonds een belangrijke rol kan spelen om de veehouderij een nieuw perspectief te bieden in zo'n dynamisch gebied onder planologische druk. Waarom zou je echter een sector helpen waar het slecht mee gaat. Is dit geen bodemloze put? En werkt het fonds al? Een aanzet om iets uit te leggen over de huidige situatie op het boerenbedrijf in Midden-Delfland .

waarde, maar te weinig vezelrijk voor een goede spijsvertering (bij een koe penswerking). In de zomer is het gras soms te grof en niet meer smakelijk, de koe loopt dan honger te lijden. Dat betekent weer tijdig maaien om weer jong en smakelijk gras te krijgen. Na een droge periode kan het gras in de nazomer bij voldoende neerslag een geweldige groei geven. De voedingswaarde valt meestal tegen en de vertering in de koeienmaag laat ook te wensen over. Het is te zien aan de mest. De boer let er dan ook altijd op of de mest van de koe goed is.

Allereerst moet vermeld worden dat geen boerderij hetzelfde is qua werkwijze, grondsoort en invulling van het vakmanschap . Het gaat op dit moment gewoon slecht in de landbouw en speciaal hier met de melkveehouderij. Het gemiddeld inkomen ligt in Nederland onder het minimumloon: steeds lagere prijzen voor onder andere melk en vlees en stijgende kosten hollen de bedrijven uit. Door het uitstellen van vernieuwingen en bezuinigen op onderhoud en door tevreden te zijn met een klein inkomen, is daar op korte termijn niet zoveel van te merken. Bij opvolging of overname van een bedrijf komen de niet-rendabele factoren echter aan het licht, het bedrijf moet op waarde geschat worden en de opvolger moet dit geld lenen tegen een gangbare rente. Als een jonge ondernemer de uitdaging aangaat, zien we een lang proces van overname en nog een periode met een burgerbaan om een inkomen te hebben. Een situatie met lange werkdagen en vaak een jong gezin vormen een sterk contrast met een maatschappij 'om de hoek' waar kort gewerkt wordt.

Tegenwoordig hebben we een prachtig hulpmiddel en dat is het ureumgehalte in de melk. Van elke tank melk die geleegd wordt, wordt een monster meegenomen en onderzocht. Een te hoog ureumgehalte geeft een overmaat aan van onafgebouwde eiwitten in de melk. Hoe beter de spijsvertering bij de koe is, hoe beter het ureumgehalte. Een te hoog ureumgehalte in de melk kan een negatief effect op de volksgezondheid hebben. Om de spijsvertering van de koe zo optimaal mogelijk te laten verlopen, wordt snijmaïs aan het voer toegevoegd. Dat is een prachtig voer om een koe optimaal te laten produceren en in conditie te houden en de volksgezondheid te dienen.

C.

J. van der Sar

Grondprijs is knelpunt Eén van de vele knellende factoren zijn de kosten van de grond, de grondprijs wordt beïnvloed door de ligging en de vraag van buiten de landbouw. Midden-Delfland heeft de hoogste grondprijs van Nederland met over het algemeen grond met beperkingen. De pachtprijs voor overheidsgrond is afgeleid van deze hoge grondprijs. Vergeleken met een gebied als de Flevopolder zijn de beperkingen groot: gemiddeld meer wateroppervlak per hectare, meer sloten met ..,

,-, .,... "')

()A

langs elke sloot een strook minder opbrengst, vaker een afwijkende vorm van het perceel wat extra werk betekent, ook door de grondsoort in ons gebied is er minder vaak gedraineerd en komen greppels vaker voor, dus ook meer werk, minder draagkracht van de bodem waardoor er met kleinere machines moet worden gewerkt, de recreatie-druk op de ontsluitingswegen is groter e.d. Dit is dan één deel van de bedrijfsvoering die nadelig uitvalt. Nogmaals: per bedrijf verschilt dit, maar dat nieuwe veehouders van buiten zich in dit gebied vestigen, is allang niet meer voorgekomen. Een andere onzekere factor is het komende beleid van Brussel, waar exportsubsidies en beschermende maatregelen zullen wegvallen met een verdere daling van de melkprijs in het vooruitzicht. Beloofd is dat er een compensatie komt op het gebied van landschapsonderhoud en natuurbeheer. Vast staat echter dat dit een bezuinigingsoperatie moet zijn en dat kost gemiddeld wél inkomen, wat er maar beperkt meer is. Het antwoord van de veehouderij hierop is alleen maar nog efficiënter werken, proberen te groeien tot wat kan, stoppen of nieuwe inkomensbronnen zoeken. Vast staat dat het landschap de komende jaren verder zal veranderen: de veehouderij zal zich aanpassen, niet-agrariërs krijgen meer bezit in het buitengebied, meer gronden krijgen particulier gebruik, minder koeien in het landschap, wat leidt tot meer verrommeling en minder openheid, een toename van nevenactiviteiten, meer paarden, etc. Met elkaar moeten we ons afvragen,

Midden-Delfkrant

hoe erg dit nu echt is en áls we daar iets aan willen doen, hóe doen we dit dan? Het Groenfonds is opgericht om hier wat sturing in aan te kunnen brengen. Eerder heeft de gemeente Delft al eens ondersteuning gegeven voor het uitwerken van een betere relatie tussen stad en land. Het Groenfonds kan een aantal zaken daarvan voortzetten en uitbreiden. Met het plan van Norder kunnen vervolgens weer speciale zaken worden gestimuleerd, zoals ed ucatieprogramma's, ondersteuning agro-toerisme, misschien een regeling om oude (agrarische) gebouwen te behouden, etc. Het schema en d e opzet zien er goed uit, de gelden zijn gereserveerd, maar de uitwerking stokt. Voor de veehouderij is het zeer belangrijk om binnen Nederland te kunnen concurreren met de beste landbouwgebieden. Op Brusselse marktwerkingen, prijzenslagen in supermarkten, landelijk overheidsbeleid etc. hebben we als lokaal gebied nagenoeg geen invloed. Als de veehouderij het in Nederland niet meer zou redden, dan redt ze het ook in ons gebied niet. Uiteindelijk moet de veehouderij op eigen kracht zien te overleven. Midden-Delfland zal echter wel de last moeten dragen van een nadelige concurrentiepositie, vanwege zaken die de anderhalf miljoen omwonenden belangrijk vinden. Het landschap zal hoe dan ook gaan veranderen maar het tempo en de wijze waarop zijn beïnvloedbaar, mits er een inkomensperspectief blijft voor de landbouw. Dit alles hangt samen met de vraag of we de veehouderij willen blijven zien als belangrijkste invulling van het groene gebied . De uitstraling van die veehouderij vraagt ook aanpassingen aan erf en opstallen, wil ze geen draagvlak verliezen bij de gewone burger, die wellicht bereid is aan een goed landschap mee te betalen. Biodiversiteit en cultuurhistorisch besef zullen een grotere rol moeten krijgen.

Deze vergoedingen zijn gebaseerd op een aantal zaken die belangrijk zijn voor het landschap en nadelig zijn of geld kosten voor de veehouder. Er komen meer zaken aan bod in dit plan en het is lang niet volledig of staat nog ter discussie, maar het is een prima aanzet. Vergoedingen zoals voor het professioneel ontvangen van schoolklassen, maken hier een onderdeel van uit. Brussel stagneert Jammer genoeg stokt het Groenfonds al geruime tijd doordat het ondersteunen met overheidsgeld van bedrijven goedkeuring van 'Brussel' vraagt. Brussel is zelf een systeem aan het uitwerken voor de compensatie van het afschaffen van exportondersteuning en denkt daar over twee jaar (!) uit te zijn. Zelfs een vergoeding voor het ontvangen van schoolklassen kan blijkbaar niet zonder goedkeuring. Dit in een situatie, waardoor over tien jaar de helft van de veehouders er mee zal zijn gestopt. Met ondersteuning van het gebied zal het maar beperkt anders lopen, maar met getreuzel gebeurt dat in een grotere versnelling. Voor de veehouderij heeft het Groenfonds alleen nog maar nadelig uitgepakt. Het bestuurskader van de veehouderij heeft veel energie gestoken in dit project, wat ten koste gaat van andere zaken. Er is veellandelijke bekendheid over het Groenfonds van 'Schipluiden', met de suggestie dat de veehouderij op rozen zit. Aanvragen bij instanties voor bijdragen worden nu afgedaan met de opmerking, dat je dit maar bij het Groenfonds moet halen. Er zijn verwachtingen gewekt bij de veehouders, die aan het omslaan zijn in gelatenheid.

Natuurlijk staat de gemeente Midden-Delfland niet alleen in deze

De Agrarische Natuurvereniging Vockestaert en de belangenbehartigingsorganisatie WLTO hebben opdracht gekregen om handen en voeten te geven aan het Groenfonds met perspectief voor de veehouderij . Hiervoor heeft men voor die bedrijven die zich hebben aangemeld een bedrijfsnatuurplan, een inventarisatie van zaken en wensen, opgesteld en een puntensysteem ontwikkeld voor vergoedingen. ac htentwintio-ste jaargang nr. 3, september 2004

problematiek, alle oude cultuurlandschappen in de omgeving van steden hebben hier mee te maken. Dit gebied is uniek, omdat het een aanzet heeft gegeven voor de erkenning van het probleem door het oprichten van een fonds. Het is nu belangrijk om risico te nemen en met een aantal zaken, waarbij ingeschat wordt hoe 'Brussel' denkt, aan de slag te gaan. Echt commercieel is de landbouw in Nederland bijna nergens, vaak kunnen veehouders een beter inkomen realiseren door hun grond aan de hoogste bieder te verkopen. Deze problematiek is echter niet alleen van deze tijd, alleen het perspectief is minder goed. Het Groenfonds Midden-Delfland zal op de volgende hoofdpunten een rol kunnen spelen voor de veehouderij: - compenseren van gebiedsnadelen, - belonen van natuur- en cultuurfuncties, - en ondersteunen van vernieuwers. Dit zal meer moeten worden opgepakt door een agrarische natuurvereniging samen met bewonersgroepen, dan met een belangenbehartigingsorganisa tie. De voornaamste reden is dat 'Brussel' daar anders tegenaan zal kijken, omdat ook andere (niet agrarische) doelen in de aandacht komen. Zo kunnen groepen vanuit verschillende invalshoeken samen voor een kwalitatief goed landschapsbeheer ijveren. Een eenvoudig, degelijk controlesysteem is ook een must. Midden-Delfland kan voor de veehouderij nog geruime tijd een gebied zijn waar de kansen benut kunnen worden, een helpende hand is daarbij wel geboden.

Arie van den Berg

9

10

Midden-DeHkrant

Nieuwe kansen met natuur? Elke organisatie die het over Midden-Delfland heeft, doet wel een duit in het zakje over de belangrijkheid van de veehouderij voor het open houden van het gebied. Natuurmonumenten doen hier graag aan mee door in hun terreinen samen te werken met veehouders voor het beheer. Met Vockestaert wordt samen gewerkt om de grutto's een nog betere plaats te geven in dit gebied. Er is in gesprekken met Natuurmonumenten sprake van geweest om te proberen een natuurbedrijf te realiseren. Natuur als hoofddoel en veehouderij als tweede inkomensbron. Deze bedrijven zijn vooral interessant tegen de huidige natuurterreinen aan, men blijft eigenaar, wordt gecompenseerd en gebruikt de natuurterreinen bij hun bedrijf. Dit soort gedachten zijn ook wel eens ter sprake geweest voor de honderd ha. extra natuur in het plan Norder. Zoals deze nu opgeschreven staan en in gedachte uitgevoerd worden, vormen ze een verdere bedreiging voor het gebied. In het blad van Natuurmonumenten, Van Nature, van februari 2004 doet gedeputeerde M. Norder nog een pleidooi voor deze honderd hectaren. Hij noemt dat weer' stepping stones' en vermeldt daarbij dat deze gebieden een veel grotere uitstraling hebben, omdat het omringende

grasland foerageergebied is voor vogels. Met stepping stones worden echter moerasgebieden bedoeld. Waar dit kleine gebied met veehouderij nu net géén behoefte aan heeft is nog meer mee-etende gasten in de zomer, vooral ganzen en zwanen. Bij de overdracht van de Ackerdijkse Plassen van Vogelbescherming Nederland naar Natuurmonumenten is begin november 2003 een symposium gehouden over natuur rond de steden. De heer Van Woerkom directeur van de ANWB vond het daar gezien de vraag naar groen om de steden, normaal dat over een aantal jaren de eerste weidevogels pas weer te horen zullen zijn in de Alblasserwaard. Verwonderlijk was daar de mededeling van dhr. van Sluis, wethouder van Economische Infrastructuur van de Gemeente Rotterdam en dhr. C.N. de Boer, regiodirecteur Natuurmonumenten Zuid-Holland en Zeeland, over de medewerking van Natuurmonumenten in de Schieveense Polder bij Zestienhoven aan een plan van de gemeente

Rotterdam om in deze laatste nog gave polder grenzend aan MiddenDelfland bedrijfsterrein te realiseren. Nu zou aan een nieuw bedrijfsterrein, na afwegingen, misschien niet te ontkomen zijn, maar om dan in het grote resterende gebied van deze polder te kiezen voor wéér een nat gebied met moerasvogels als doelstelling, is niet te volgen. Hier is de kans om juist te kiezen voor één of twee agrarische bedrijven, waarvan één als natuurbedrijf. Weidevogels zoals de grutto moet dan de doelstelling zijn. Moerasvogels zijn een bedreiging voor de veehouderij in ons gebied, ze foerageren op de weilanden, besmeuren dit voor het vee en het kuilgras. Voor veel veehouders is dit ook weer die bekende druppel in de emmer. Laten we er eens echt over gaan denken, om veehouderijbedrijven te integreren met natuur en recreatie, niet alleen bij de boeren moet er dan een klok omgezet worden, deze organisaties (Natuurmonumenten, ANWB en andere) scheppen door deze acties geen vertrouwen in een duurzaam beleid. Het openhouden van een gebied met veehouderij moet geen loze kreet zijn om leden aan je te binden, het moet gericht beleid inhouden.

Arie van den Berg

Midden-Delfkrant

Nieuwe Plannen voor de Broekpolder In Vlaardingen is deze zomer tijdens een inspraakavond een discussie opgestart tussen de burgerij en het Recreatieschap Midden-Delfland en de gemeente Vlaardingen. Inzet is het gebruik van de Broekpolder. Hoe kunnen zoveel mogelijk mensen (blijven) genieten van dit gebied, zonder dat de (natuurlijke) waarden van deze polder daarbij in het gedrang komen. De vele verschillende typen recreanten hebben hierover de meest uiteenlopende ideeën geuit, variërend van 'laat de natuur haar gang maar gaan' tot 'zorg voor een strakke regulering en leg ook nog een stelsel aan van brede paden geschikt voor scootmobielen'. Natuurlijk vindt elke partij dat aan zijn wensen het meest tegemoet gekomen moet worden en er geen overlast mag zijn van 'die andere recreanten'. Daarnaast loopt er al enige tijd het burgerinitiatief van de Programmaraad Gebruik Broekpolder, waarin een groot aantal ideeën over de inrichting en het gebruik van de polder is samengebracht en wordt aanbevolen. Eén ding hebben alle partijen wel gemeen: ze vinden allemaal dat het natuurgebied een grondige opknapbeurt nodig heeft. Alle voorstellen die op de inspraakavond zijn

ac htentwintigste jaarga ng nr. 3, september 2004

gedaan worden door het Recreatieschap en de gemeente Vlaardingen serieus bekeken. In oktober wordt het concept-plan voorgelegd aan de bevolking. Met de uitkomsten van ongetwijfeld hernieuwde discussies en inspraakavond( en) zal een definitief plan voor de opknapbeurt van de Broekpolder worden opgesteld. Eén ding is alvast wel zeker. De plannen van de gemeente Vlaardingen, die samen met het Recreatieschap ca. 300 hectare van de Broekpolder in beheer heeft, liggen tot 2016 vast: alleen bouwen aan de rand van de polder en het natuurgebied (nog) meer geschikt maken voor recreatie. Hoe dat gaat gebeuren zal ook de Midden-Delfland Vereniging met meer dan normale belangstelling gaan volgen.

Arie van der Kooij

11

Midden-Delfkrant

12

Midden-Delfland Dag 2004 groot succes Terugblik Midden-Delfland Dag 2004

Op 19 juni vierde Midden-Delfland al weer de 6e MiddenDelfland Dag, met als thema 'Midden-Delfland is groter dan je denkt'. Dat bleek uit het leven gegrepen, want de fietstocht 'om Midden-Delfland' bleek 70 kilometer lang te zijn, zelfs te lang voor een wandeltocht op één dag. Het werd weer een groot feest. De vroege vogels die de 2000 ballonnen opbliezen, kregen nog een fikse bui te verduren, maar daarna leken de weergoden zich te realiseren, wat het mooiste en meest onaantastbare is van Midden-Delfland: de Oerhollandse luchten, diepblauw, met zeilende witte wolken.

achten twintigste jaargang nr. 3, september 2004

Om 07.00 uur kon 't weer nog alle kanten op.

Het programmaboekje voorspelde al het meest voorkomende probleem voor de bezoekers: welke activiteiten kunnen we vandaag bezoeken en wat gaan we dus missen? De Ra bobank fietstocht die dit jaar helemaal was ingepast in de Midden-Delfland Dag kon wel een bee~e helpen. Aan de hand van de routebeschrijving fietsten bijna 1000 mensen langs vele activiteiten en bezienswaardigheden. Midden-Delfland is wat dit betreft ook groter dan je denkt: de grote boerenmarkt in de Zuidbuurt en de braderie met ringsteken in Den Hoorn trokken allebei veel bezoekers, zonder elkaar ook maar de

Midden-Delfkrant

minste concurrentie aan te doen! Midden-Delfland ligt ook midden in een gebied met vele honderdduizenden bewoners en heeft een potentieel bezoekersaantal waar de Midden-Delfland Dag niet aan wil denken. De Midden-Delfland Dag blijft een dag van veel kleine en kleinschalige activiteiten en niet een dag van massale evenementen. Er waren grote en de kleine activiteiten die er uit sprongen. De unieke toneelvoorstellingen op boerderijen aan de Kwakelweg, het

Smartlappenkoor rond de jubilerende Maaslandse Hervormde kerk, prachtig gekostumeerd ringsteken in Den Hoorn, de aanstekelijke braderie aan de Zuidbuurt Maar misschien genoot u van het wagenspel in ' t Woudt, de open dag op de

. tJJ)J

~

MIDDEN -

DELFLAN D

achten twintigste jaargang nr. 3, september 2004

13

Midden-Delfkrant

14

boerderijen van Van Paassen en Van den Berg, of kwamen uw kinderen onder de modder thuis van een geweldige dag slootje springen en vlotten bouwen. We maken de keuze niet, kijk zelf maar op de foto's bij dit artikel of naar het fotoboek op de site van www.Midden-Delfland.net. Midden-Delfland liet zich op 19 juni van haar beste kant zien. De nieuwe wandelkaarten die werden aangeboden aan de vele bestuurders uit de gemeen ten in en rond het gebied, bieden de kans om de kennismaking met Midden-Delfland elke dag te herhalen. En volgend jaar op 18 juru is er weer een Midden-Delfland Dag, met veel aandacht voor natuur en cultuur, dat staat vast!

uit de goede hoek en was veelbelovend. In de weken die volgden kwamen er 65 kaartjes terug, zelfs uit het buitenland. De route van de ballonnen is zo goed af te lezen: er kwamen ballonnen terecht in o.a. Ridderkerk, Gorkum, Zaltbommel, Den Bosch, Ravestein, Nijmegen, Duiven en Ulft. De drie ballonnen die het verst zijn gekomen, hebben resp. 147, 184 en 204 km afgelegd. De prijswinnaars zijn (in dezelfde volgorde):

Sponsorloop Tijdens de dag werd er een sponsorloop gehouden in de vorm van een estafettewandeling, die de hele dag duurde. De wandeling startte 's ochtends in de Zuidbuurt, bij de opening van de Midden-Delfland Dag en eindigde aan het eind van de middag in Schipluiden. Geld was door de deelnemers van te voren ingezameld en op de dag zelf konden bezoekers in de kramen van de Midden-Delfland vereruging ook nog eens op hun favorieten inzetten. De opbrengst is bestemd voor het project cultuurhistorische informatiekubussen van de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk (in het vorige nummer beschreven). In totaal heeft deze actie 791 euro opgebracht. We kunnen vaststellen dat de politici zich hebben ontpopt als financiële trekkers. De kopgroep zag er als volgt uit: Marja van Bijsterveldt (oud burgemeester: 51 euro), Niek van Velzen (raadslid VVD: 114 euro) en Kees van Gageldonk (raadslid OGP: 381 euro) . Een gelukkige verrassing was dat op de Midden-Delfland Dag ook de uitslag bekend kon worden gemaakt van een aanvraag bij het personeelsfonds Sie-Mens Helpt, voor het zelfde doel. Er werd aan de stichting een reuzencheque overhandigd ter waarde van 2000 euro. De hulp zal t.z.t. ook gegeven worden door de handen uit de mouwen te steken, we komen daar nog op terug. Alle lopers en sponsors hartelijk dank! Ballonnenwedstrijd Gedurende de hele dag werden er zo'n 1500 ballonnen opgelaten door evenzoveel kinderen, die naam en adres achterlieten op hun kaartje. Het weer was goed, de wind kwam achtentwintigste jaa rgang nr. 3, sep tember 2004

3e plaats: Koen van der Linden uit Den Hoorn, wiens ballon in Varsseveld is teruggevonden 2e plaats: Renee Kemps uit Delft, haar ballon kwam tot Gescher in Duitsland le plaats: Florine van der Hoeven uit Den Hoorn (Dijkshoornseweg), haar ballon werd teruggevonden in Dulmen, Duitsland. Deze kinderen hebben intussen een prijs ontvangen.

Duizendste lid Midden-Delfland Vereniging gevierd Tijdens de Midden-Delfland Dag moest de teller op 1000 komen te staan, zoveel was wel zeker! Maar wie dat zou overkomen en in welke kraam van de vereniging, die in het hele gebied op diverse locaties actief was, dat was de grote vraag. Na registratie van alle aanmeldingen kon het duizendste lid worden vastgesteld: Jan en José Groot uit Schipluiden, die bij Vlietzicht aan de Vlaardingsekade de knoop (eindelijk) hadden doorgehakt. Op 1 augustus overhandigden de wervers Janneke Arkesteijn en Bert Mostert hen een toepasselijke verrassing, een mandje producten van eigen bodem. Beiden zijn geboren en getogen Midden-Delflanders. Jan heeft, als zoon van de smid in Schipluiden, de agrarische stand van dichtbij meegemaakt en werkt nog steeds

volop in het gebied. José is geboren op een boerderij in de Zuidbuurt en moest er zelfs aan wennen om 'op het dorp' te komen wonen. Waarom zijn ze lid geworden van de Midden-Delfland Vereniging? Ze willen het gebied goed en mooi behouden, en de vereniging maakt zich daar sterk voor. José: "Het gaat mij om het weidse, de rust, de natuur. En dat betekent voor mij de weilanden met koeien. Er wonen zoveel mensen omheen, die moeten er zoals het nu nog steeds is van kunnen genieten." Jan noemt daarbij nog een ander motief: "Je moet ook de mensen steunen die zich met een bepaalde instelling voor Midden-Delfland inzetten en die dat ook in hun dagelijks leven waarmaken, door tijd en geld te investeren. Van die mensen zie ik treffende voorbeelden en die verdienen onze waardering." Uiteindelijk zijn er tijdens de Midden-Delfland Dag tientallen nieuwe leden genoteerd, evenals bij de doortocht van het Varend Corso op 1 augustus in Schipluiden. De teller staat nu in de buurt van de 1100. V/ .11.r. fan en fosé Groot, }aJ111eke Arkesteij11 en Bert Master!.

Midden-DeHkrant

15

Waterberging in de Woudse Polder: Tot hoe ver mag er worden ingegrepen in een uniek gebied?

Vanwege de actualiteit neemt in deze Midden-Delfkrant de Woudse Polder een voorname plaats. De gemeente MiddenDelfland en het Hoogheemraadschap Delfland hebben in juni een startovereenkomst getekend met het doel om hier een calamiteitenberging aan te leggen. Dit besluit heeft in de gemeenteraad tot stevige discussie geleid over de voorwaarden waar het inrichtingsplan aan zal moeten voldoen. Bij amendement is de instandhouding van de cultuurhistorische waarden van de polder uitdrukkelijk toegevoegd. Bovendien heeft de gemeenteraad benadrukt dat het serieus nemen van betrokken maatschappelijke groeperingen een toetssteen zal zijn bij de besluitvorming komend najaar over het definitieve plan. Deze groeperingen zijn uitgenodigd om zitting te nemen in de klankbordgroep (zie kadertje). Er wordt nu gewerkt aan het plan voor de waterberging, het zg. inrichtingsplan. In twee artikelen brengt de MiddenDelfkrant informatie over de stand van zaken. Een artikel van historicus Jacques Moerman en archeoloog Epko Bult gaat over het ontstaan van de Woudse Polder en de bijzon-

derheden die daarvan nu nog in het landschap zijn te zien. Zij schetsen wat er bij de aanleg van de waterberging op het spel staat. En in een interview legt wethouder P. van den Berg uit wat de inzet van de gemeente is in dit proces. Het wordt een spannend najaar. Zal het uiteindelijke inrichtingsplan aan de gestelde voorwaarden kunnen voldoen? We komen daar in de nabije toekomst zeker op terug.

Deelnemers Klankbordgroep Woudse Polder: Wie nemen er deel aan de Klankbordgroep? Behalve adviseurs en vertegenwoordigers van het hoogheemraadschap Delfland en de gemeente Midden-Delfland (waaronder twee archeologen), zijn dat: - Agrarische Natuurvereniging Vockestaert - Weidevogelwacht Schipluiden -WLTO -Natuurmonumenten - Dienst Landelijk Gebied (Recons tructiebureau) - Reconstructie Commissie Midden-Delfland - Historische vereniging Oud Schipluiden - stichting Midden-Delfland is Mensenwerk - Midden-Delfland Vereniging

achtentwintigste jaargang nr. 3, september 2004

16

Midden-DeHkrant

De aanplant va11 11wis mkt steeds Perder op in de gmsla11dpolders. Ze von11e11 ee11 bedreiging voor terpe11 en kreekruggen die geleidelijk steeds verder worden geëgaliseerd.

Zo'n 25 jaar geleden hebben de schrijvers van dit artikel onderzoek gedaan naar de terpen in de Woudse Polder. Op zoek naar aardewerk volgden ze alle slootkanten, greppels en molshopen. Vanaf dat ogenblik werd het duidelijk, dat dit weidegebied een uitzonderlijke bewoningsgeschiedenis heeft.

vijftiende eeuw. Aan de voet van de terpen lag het meeste vondstmateriaaL De hoogte van de terp gaf de duur van d e bewoning aan. Als het om een klein hoogteverschil ging, was er gewoonlijk sprake van kortstondige bewoning. Het betreft dan woonplaatsen, die slechts door een of twee generaties aan het eind van de twaalfde /begin dertiende eeuw werden bewoond. Op één terp heeft tot in de vijftiende eeuw een boerderij gestaan . De kern van deze woonplaa ts ligt ca. 1.20 meter hoger dan het omringende maaiveld. Sommige terpen waren omstreeks 1980 nog voor een deel omringd door 'kromme' sloten. In de terpen werd ook aardewerk aangetroffen uit de eerste eeuwen van onze jaartelling. Deze scherven zijn mee verhuisd, toen de boeren hun woonplaatsen vanaf de twaalfde eeuw gingen ophogen met grond die afkomstig was van de kleibaan, die in het zuidelijk deel van de Woudse Polder ligt. Deze strook werd reeds in de Romeinse tijd bewoond. Hierop ligt momenteel het kerkdorp 't Woudten de boerderijen, die vanaf de Woudseweg zijn te bereiken. Bij de veldverkenningen omstreeks 1980 werden op een aantal plaatsen scherven gevonden uit de elfde

woonplaatsen, die bijna allemaal in meer of mindere mate als verhoging in het landschap zichtbaar waren. Het schervenmateriaal dateerde uit de twaalfde tot het begin van de

De vem11deri11gen va11 liet verkavelillgpatroon in liet westelijke deel va11 de Woudse Polder. Li11ks de kaart va 11 Kruikius !11111 1712, inliet 111idden de huidige situatie e11 rechts de situatie 111et dijk voor calalllileilellbergillg e11 de overgeb/eve11 s/otn1.

De Woudse Polder gaat steeds verder op de schop Epko Bult, Jacques Moerman

Veldverkenningen Het meeste aardewerk werd gevonden nabij een aantal verlaten terpen in het noordwestelijk deel van de Woudse Polder. Het betrof zo'n tien

Midden-Delfkrant

eeuw. Ook dit aardewerk lag voornamelijk in het noordwestelijk deel van de Woudse Polder. Het betreft een bewoning van vóór de periode van de terpen. Omstreeks het jaar 1000 kon er op het toen hooggelegen veengebied worden gewoond. Het zijn de eerste boeren in het gebied sinds de Romeinse tijd. Voor de afwatering benutten ze de aanwezige veenwatertjes, die soms al dateren van voor het begin van onze jaartelling. Een aantal van deze oude watergangen kan nog steeds in de polder worden aangewezen. Een van de grootste is 'De Meer', die in het noordelijk deel van de Woudse Polder van west naar oost loopt. Dit water kreeg later de functie van molensloot Blokverkaveling Na het midden van de twaalfde eeuw waren er diverse overstromingen, waarbij via de Lee of Lier het zeewater ver in het achterland kwam. De boeren van Woudharnas, zoals dit gebied wel werd genoemd, moesten nieuwe woonplaatsen zoeken. Ze wierpen terpen op, waardoor ze bij overstromingen minder last hadden van het water. Inmiddels was het veengebied in het noordwestelijk deel van de Woudse Polder door de verbetering van de afwatering al gaan inklinken. Na de definitieve indamming van de Lee, kort voor 1200, hield het overstromingsgevaar op. Inmiddels was Woudharnas opnieuw verkaveld. Deze keer had men de uitlopers van de Lee in de verkaveling opgenomen. Hierdoor ontstond er in de Woudse Polder een uniek patroon van sloten. Ten eerste zijn er veensloten uit de pre-Romeinse tijd, ten tweede zijn er watergangen die oorspronkelijk deel uitmaakten van het Leestelsel en ten derde is er na de overstromingen van het tweede kwart van de twaalfde eeuw een reeks nieuwe sloten gegraven, die men heeft laten aansluiten op de bestaande watergangen. Hierdoor ontstond er in de Woudse Polder een uniek verkavelingspatroon, de zogenaamde blokverkaveling. Deze verkaveling wijkt sterk af van die in andere polders, waar gewoonlijk een strookverkaveling is te zien. Natuurlijke sloten en gegraven sloten wisselen elkaar af in de Woudse Polder. Bilmen deze watergangen liggen de oude, verlaten woonplaatsen, die waren ontsloten vanaf de Zwethweg, de zuidelijke kade van de Zweth. Terp

17

Huisterpen Opgravingen in de Woudse Polder en de aangrenzende Harnaschpolder hebben het één en ander laten zien van de bewoning op terpen in het noordelijk gelegen veengebied. De vorm van de terpen is meestal ovaal, met afmetingen die variëren van 35 tot 45 x 30 meter. De hoogte ten opzichte van de omgeving was ongeveer 30 tot 60 cm, maar door het gewicht van het terplichaam was de terp in de slappe veenondergrond weggezakt, zodat de feitelij ke ophoging vaak het dubbele betrof. De terpen liggen op een dunne kleilaag op het veen. De terpen werden meestal in twee of meer keren met plaggen en klei opgehoogd. Rondom de meeste terpen liep een smalle greppel of sloot. De terpen zijn dermate gering van omvang dat er gedurende alle fasen slechts ruimte was voor maximaal één woning. Van de woning zijn geen constructiesporen aangetroffen. Het ontbreken van gebouwsporen hangt zeer waarschijnlijk samen met een constructiemethode waarbij palen op sloffen werden geplaatst, zodat geen diep grondwerk nodig was. Wel werden er waterputten gevonden, terwijl ook de plek waar de haard in het huis brandde nog kon worden vastgesteld. Aard van de bewoning Opgravingen tijdens de aanleg van een gasleiding van de NAM en een waterleiding van Europoort hebben meer inzicht gegeven in de aard van de bewoning in de tiende en elfde eeuw. Het is opvallend dat er meerdere bewoningspiekken op één lijn binnen één perceel liggen. Dit betekent dat de bewoning of in korte tijd op hetzelfde perceel is verplaatst, of dat de bewoningsas in de elfde eeuw haaks lag op die van na de overstromingen van de twaalfde eeuw. De laatste mogelijkheid lijkt het meest waarschijnlijk. Dit betekent dat de verkaveling vóór de overstromingen anders was georiënteerd, of mogelijk zelfs nog geheel ontbrak en de perceelgrenzen voornamelijk door de natuurlijke waterlopen werden gevormd.

Deze bewoning was rechtstreeks op het veen gelegen. Klaarblijkelijk lag dit veen nog hoog genoeg om zonder ophogingen droge voeten te houden. Dit was in het tweede kwart van de twaalfde eeuw niet langer mogelijk. Overstromingen lieten een dunne laag klei op het veen achter, dat ook de elfde-eeuwse nederzettingen overdekte. Op dit kleidek begon de bewoning opnieuw, maar met een andere oriëntatie van de percelen, namelijk overwegend noord - zuid, en met bewoning op huisterpen. Aantasting terpenstrook en verkaveling Bij de Reconstructie van MiddenDelfland is er niet voor gekozen om het terpengebied voor geïnteresseerde bezoekers te ontsluiten.

18

De handhaving van de boeren in de Woudse Polder leek toen de beste garantie voor het behoud van de terpen en de bijzondere verkaveling. Werkzaamheden met het oog op kavelverbetering zouden hier met zorg worden bekeken. Inmiddels zijn we 25 jaar verder. Veel boeren zijn in het afgelopen decennium overgegaan op de teelt van maïs. Dit is ook in de Woudse Polder gebeurd. Om het land voor dit gewas optimaal te bewerken, worden alle oneffenheden opgeruimd. Zo verdwijnen in ras tempo greppels en verhogingen. Soms wordt op lage plaatsen grond van elders opgebracht. Een veldverkerming maakte kort geleden duidelijk, dat een aantal terpen nauwelijks meer in het landschap is te herkennen. In de laatste kwart eeuw zijn veel percelen geëgaliseerd en verschillende sloten gedempt. Alleen grondverkleuringen - kleisporen in het veen - en aardewerkscherven laten een geoefend waarnemer nog zien, dat hier in d e Middeleeuwen is gewoond. Een aantal natuurlijke, kromme sloten is tot op heden wel in de Woudse Polder bewaard gebleven. De komst van een waterberging in het noordwestelijke deel van de polder, die aan de zuiden oostzijde wordt afgesloten door een brede en hoge dijk, werkt belemmerend voor de uitoefening van een modern agrarisch bedrijf. Het Hoogheemraadschap van Delfland en de Reconstructiecommissie van Midden-Delfland tonen een grote ijver om de overgebleven boeren in het gebied in ruime mate te compenseren. Op een nieuwe plankaart van het waterschap zijn de belangrijkste veranderingen in de verkaveling in het gebied ten zuiden van de wa terberging weergegeven. Dit is precies de zone waar de meeste oude woonplaatsen liggen. Wanneer alle plannen worden uitgevoerd, zal het cultuurlandschap, in samenhang met de bijzondere verkaveling, nog verder in kwaliteit inboeten. Zo loopt bijvoorbeeld het voortbestaan van de hoogste terp ernstig gevaar. Wanneer de omringende sloten straks worden gedempt - het plan laat dit gedeeltelijk toe - zal deze woonplaats gaan deel uitmaken van een groot perceel grond, waarop het goed maïs telen is. De terpen die al zijn geëgaliseerd, maar nog kunnen worden herkend door het aanwezige oude slotenpatroon, dreigen door nieuwe dempingen wederom een herkenningspunt te verliezen. Als het weidegebied dat aan de waterberging grenst ernstig op de

Midden-Delfkrant

schop gaat, kan de unieke bewoningsgeschiedenis van de Woudse Polder straks niet meer met behulp van het landschap worden verteld' Bescherming We pleiten voor plaatsing van twee verlaten woonplaatsen op de lijst van gemeentelijke monumenten. Het betreft de hoge terp in de zone direct ten zuiden van de waterberging, en een andere goed bewaarde terp in het westelijk deel van de polder. Bij deze bescherming hoort ook de instandhouding van de kavels, waarin deze terpen liggen. Dit betekent dat de sloten gehand-

haafd moeten blijven. Ze staan aangegeven op de bijgevoegde kaart. Watmeer deze bescherming belemmerend werkt voor de boeren, moet er jaarlijks een bijdrage worden gegeven voor d e derving van inkomsten. Het Groenfonds va n Midden-Delfland kan hiervoor worden gebruikt. Watmeer d e gedachten over het herstel van oude kerkenpaden concreet worden uitgevoerd, moet de mogelijkheid worden meegenomen om d e gebruikers van d eze paden met behulp van borden te informeren over de cultuurhistorische betekenis van d e Woudse Polder.

De rol van de gemeente MiddenDelfland bij de waterberging in de Woudse Polder Interview met wethouder Piet van den Berg

Het interview vindt plaats kort na de ondertekening van d e startovereenkomst voor de calamiteitenberging Woudse Polder. De vraag staat centraal hoe de gemeente MiddenDelfland haar rol vervult in dit delicate proces.

Om te beginnen de vraag, hoe de gemeente Midden-Delfland d e opdracht opvat, die haar bij de vorming van de nieuwe gemeente als kern van haar bestaan is m eegege-

ven, nl. hoedster zijn van het waardevolle poldergebied MiddenDelfland? Wethouder van den Berg is niet zo

Midden-Delfkrant

gecharmeerd van dat woord 'hoedster': "Ik zie dan een openluchtmuseum voor me en dat willen we niet. Midden-Delfland moet een werkgebied kunnen blijven, met eigen economische dragers. Waar de gemeente voor moet staan, is dat alle aanwezige waarden, of het nu agrarische, cultuurhistorische, architectonische of landschappelijke kwaliteiten zijn, als een mix van eigenheden blijft bestaan: die als een parel zien te bewaren. Want Midden-Delfland is de binnentuin van een groot stedelijk gebied met veel inwoners. Deze bestaande gebiedswaarden zijn niet alleen een onontbeerlijk uitgangspunt bij het maken van nieuw beleid, maar ze moeten ook de norm zijn voor nieuwe ontwikkelingen. Meldt zich iets nieuws in het gebied, dan zal het zich moeten aanpassen aan het bestaande. Dat betekent overigens niet dat je nooit concessies doet, zo zit het leven niet in elkaar. Maar je moet in dergelijke processen dan tevoren de ondergrens van die norm vaststellen." Hoe wordt er door de gemeente aan het waterbergingsplan voor de Woudse Polder gewerkt? De wethouder doet even een stapje terug in de tijd. "Van de eind negentiger jaren herümeren we ons de ernstige wateroverlast. Het antwoord van het hoogheemraadschap was het ABCplan. In dit plan speelt het boezemwater van de Zweth langs de noordgrens van MiddenDelfland een hoofdrol; daarlangs werd op diverse plaatsen capaciteit voor calamiteitenopvang gezocht. Het oog viel al snel op de Woudse Polder vanwege de omvang van dit gebied en de maaiveldhoogte t.o.v. de Zweth. Om die reden viel ook de Groeneveldse polder voor het hoogheemraadschap af (te klein en te ondiep). Toen verscheen het eerste voorstel van Delfland voor de Woudse Polder en dat was verschrikkelijk. De gemeente (Schipluiden toen nog) wees dat plan af en kwam met een eigen voorstel. De inzet was: lagere kades om een groter bassin, het beter aanhouden van de huidige verkaveling én sanering van de verouderde glastuinbouw aan de Molenlaan. Over dit voorstel ontstond een bestuurlijke impasse en de tijd verstreek. Intussen werd er door andere overheden gewerkt aan de planologische basis voor waterberging. De provincie Zuid Holland heeft dat, ook voor de Woudse Polder, opgenomen in het streekplan en Haaglanden heeft het vastgelegd in het Regionaal ÇT

I çr 1

r ,

SP 1

Structuurplan. Bij deze besluiten zijn geen voorwaarden gesteld aan de wijze van uitvoering. Overigens heeft Haaglanden bij haar besluit wel een motie aangenomen, waarin voor de Woudse Polder sprake is van een tijdelijke bergingsvoorziening, in afwachting van het realiseren van passende alternatieven in het Westland. De derde 'trap' is het bestemmingsplan, daarvoor is deze gemeente verantwoordelijk. Met de voorbereiding van de herziening van het bestemmingsplan Buitengebied Noord wordt na deze vakantie begonnen." "Dan het inrichtingsplan voor de berging zelf. Dat moet exact aangeven waar de kades gaan lopen, hoe polderwater gaat worden omgeleid (en welke sloten worden gedempt), hoe hoog de kades worden, waar welk materiaalligt opgeslagen en welk gebruik en beheer er mogelijk is in normale toestand. In het plan moet ook staan, welke instructies er gelden als van de berging gebruik gaat worden gemaakt en niet te vergeten, hoe een volgelopen bassin weer wordt geleegd, want dat water kan niet zomaar de polder in lopen, het risico bestaat dat het boezemwater vervuild is. Een breed samengestelde Klankbordgroep van betrokken organisaties (zie kader~e) geeft ons advies, al moet worden gezegd, dat dit gezelschap door die impasse een hele tijd niets meer van ons had gehoord, toen ze afgelopen voorjaar weer bij elkaar werd geroepen. De taakverdeling is zo, dat het hoogheemraadschap verantwoordelijk is voor het plan in al zijn technische facetten en de gemeente voor het bestemmingsplan. Daarin wordt o.a. de bescherming van cultuurhistorische waarden geregeld. De gemeente kent weliswaar beleid voor historische monumenten en voor welstand, maar daar heb je niet veel aan voor de bescherming van zo'n waardevol en kwetsbaar landschap. De gemeente doet daarvoor een beroep op eigen deskundigen zoals de gemeentelijk archeoloog of op mensen van buiten. Met provinciale experts hebben we al contact. En ook daarbij speelt de Klankbordgroep een rol." Wat zal straks de toegevoegde waarde zijn van de waterberging in de Woudse Polder, zodat de gemeente kan zeggen: het mes heeft aan twee kanten gesneden. Het antwoord van Van den Berg komt direct: "De waterberging legt een buffer tegen oprukkende verstedelijking uit het noorden. Misschien niet direct in de vorm van bebou-

wing, al heeft Haaglanden een oogje op de Woudse droogmakerij voor bedrijvigheid, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat je daar dan óók wel waterberging van kan maken, maar ik denk meer aan weerstand tegen verstedelijking in de vorm van recreatiedruk Rond de Zwethz6ne spelen verschillende recreatieve deelprojecten en die moeten ook een bee~e in de hand gehouden worden, om de open polders te beschermen." De gemeente Midden-Delfland spreekt in onderhandelingen graag over het bereiken van win-winsitua ties. Dat betekent ook bereid zijn tot het doen van concessies. Wat is nu voor de gemeente de absolute ondergrens bij deze gevoelige materie? Wethouder Van den Berg: "Een aantal elementen uit het huidige voorstel: de flauwe taluds van 1:6 en de hoogte van de vaste kade. Als de losse opzetstukken eventueel niet uitvoerbaar blijken, dan zij het zo. En de inzet van de gemeente is ook, dat alle ü1grepen omkeerbaar moeten zijn. Dat wil zeggen, dat als er over 10 of 20 jaar toch alternatieven in de regio mogelijk blijken, de gerealiseerde maatregelen weer ongedaan kunnen worden gemaakt. De discussie over de tijdelijkheid van de waterberging is nog niet van tafel."

PvO

19

20

Midden-Delfkrant

Cursus Beheer en gebruik cultuurhistorische boerenerven Het landschap van Midden-Delfland is ondenkbaar zonder boerenerven. Het beeld van het boerenerf is één van de pijlers, die de identiteit van het huidige agrarische cultuurlandschap dragen. Niet alleen omdat het boerenerf een rijke historie van het agrarische leven in zich draagt, maar ook om haar streekeigenheid. Eeuwenlange aanpassingen aan specifieke plaatselijke omstandigheden hebben tot verschillende voor een streek typerende boerenerven geleid. Typisch voor Midden-Delfland is bijvoorbeeld de ligging van de boerderijen op kleiplaten en kreekruggen, de oprijlaan, het melkhuisje en de karnmolen. Met de cursus agrarisch cultureel erfgoed Midden-Delfland, wil de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk samen met Agrarische Natuurvereniging Vockestaert en WLTO Delflands Groen hernieuwde belangstelling opwekken bij (boerderij)bewoners, boerderijeigenaren en andere geïnteresseerden voor het streekeigen karakter van het boerenerf en het agrarische cultuurlandschap in Midden-Delfland. Deze belangstelling wordt aangegrepen om deelnemers zowel achtergrondinformatie als praktische kennis te bieden. Tijdens de cursus worden ondermeer behandeld: - de ontstaansgeschiedenis van het agrarische cultuurlandschap in Midden-Delfland en het streekeigen boerenerf,

- nieuwe toepassingsmogelijkheden voor streekeigen elementen op het boerenerf en in het landschap bij hedendaags en nieuw gebruik, - inrichting van het eigen boerenerf, daarbij worden onderwerpen behandeld als ontwerp, inrichting, planning, uitvoering en onderhoud en beheer. Om ook ervaring op te doen in de praktijk worden er twee excursies georganiseerd, waarbij nieuw gebruik van het boerenerf en agra risch landschap en aanplant van erfbeplanting centraal staan. De cursus bestaat uit 6 cursusavonden en 2 excursies en zal dit najaar gegeven worden. Voor meer informatie over de cursus kunt u terecht op www.middendelflandismensenwerk.nl of www.vockestaert.nl. Ook kunt u (bij voorkeur op maandag en donderdag) bellen naar (015) 3808055. Aanmelding kan via [email protected]

Lezersonderzoek Bij dit nummer van de MiddenDelfkrant treft u een vragenlijst aan. De Midden-Delfland Vereniging is de afgelopen tijd fors gegroeid: het aantalleden is in twee jaar bijna verdubbeld (de teller staat nu op ruim 1050 leden). Deze sterke ledengroei geeft aan dat de vereniging zelf ook volop in beweging is. Het bestuur is vernieuwd, de koers is opnieuw uitgezet en er zijn volop nieuwe plannen in uitvoering. Zoveel nieuwe leden betekent ook een groot aantal nieuwe lezers van de MiddenDelfkrant Dit blad verschijnt vier keer per jaar en wordt verstuurd aan de leden van de vereniging. Het geeft informatie over alles wat interessant is in en rond Midden-Delfland. Het bevat artikelen over actuele ontwikkelingen, over natuur, recreatie, de veehouderij en de historie van het gebied . De krant wil aantrekkelijk zijn voor haar lezers; zij wil een blad zijn dat herkenbaar is, prettig leesbaar en dat er verzorgd uitziet. Midden-Delfland moet er op een goede manier in terug te vinden zijn. Nu er zoveel nieuwe lezers zijn en de vereniging zoveel nieuwe plannen heeft, vinden de redactie en het bestuur dat de tijd rijp is voor een lezersonderzoek. Zij willen graag weten hoe de Midden-Delfkrant wordt gewaardeerd door de lezers. En wat zij -de trouwe én de nieuwe lezers - verwachten van de Midden-Delfkrant? Wij vragen u om de bijgevoegde vragenlijst in te vullen en terug te sturen. Op het formulier zelf leest u hoe dat in zijn werk gaat. Het kan ook via de website. In het decembernummer hopen we u verslag te doen van de uitkomsten van het lezersonderzoek.

Boerderij in Ketile/111et een U-vor111ige plattegrond. Ook typerend t>oor de streek zijn de beide 1nestdeurtjes in de achtergevel van de stal. (Foto FvO)

Midden-Delfkrant

Zes routes door Midden-Delfland Wandelen door natuur en cultuur

Wat is er mooier dan wandelen door Midden-Delfland om te genieten van natuur en landschap. Maar er is onderweg meer te ontdekken .. . Midden-Delfland is ook rijk aan cultuurhistorie. Ter gelegenheid van de Midden-Delflanddag 2004 verscheen een mapje met zes wandelroutes door MiddenDelfland met als hoofdthema de cultuurhistorische waarden van het gebied. Het was al een lang gekoesterde wens van de Werkgroep Paden van de Midden-Delfland Vereniging om de wandelmogelijkheden van het gebied onder de aandacht te brengen van een breed publiek. Door een subsidie van de provincie ZuidHolland werd het mogelijk de wens te concretiseren. Ook het Recreatieschap, de gemeente MiddenDelfland en het Hoogheemraad-

schap droegen bij aan het project. De wandelroutes zijn beschreven door Eef BoevevanTeVoet en nagelopen door de leden van de Werkgroep Paden; de coördinatie was in handen van Hein van Bohemen. Voorlopig bestaat de serie uit zes routes die allemaal starten op plaatsen die met het openbaar vervoer te bereiken zijn. Alle routes zijn tevens

21

afgebeeld op de topografische kaart schaal 1:25.000. Bij enkele wandelingen zijn ook alternatieven aangegeven. Op de kaartjes staan met cijfers gemarkeerde punten die op de achterzijde van de folders kort worden beschreven. Dat zijn zowel elementen van natuur en landschap, als cultuurhistorische zaken. De zes folders zitten in een handzaam mapje en zijn kleurrijk geïllustreerd. Frits van Ooststroom is verantwoordelijk voor de beschrijvingen, de foto's en de vormgeving. Het geheel ziet er fraai uit en bevat een breed scala aan wetenswaardigheden over het gebied. Er wordt gewerkt aan een tweede mapje met nog eens zes routes. De setjes kosten € 3,- voor leden en € 4,50,- voor niet leden en zijn te bestellen door overschrijving van het bedrag (plus € 1,60 verzendkosten) op postrekening 3928463 t.n.v. de Midden-Delfland Vereniging te Hoek van Holland, onder vermelding van 'Wandelroutes 1-6'. Ook op diverse plaatsen in en om het gebied zijn de mapjes inmiddels te koop.

Routesuggestleszijnmetstwelliflenaangegeyen. lnde.tOn'lefTT1aarlishetbijmooiweermogelijkde~oute

(Bopdekaan)tevolgen. B. Foppenplas. Bij busstabon de weg in oostelijke riChting nemen met rechts de vrachtwagenpaO: a., de eefSte splitSWig rechtdoor (roet ondefhe!Yiaducldoor). Vótxdebf\lgCNerdeBoonervietltoksafdegraskadevolgen.AanheleindWlOI'debruglinksafhetfietspadlangsFoppen. plas nemen. Bij de T~ redltsaf.AanhetmdbeWldtZICh. naas1 hel Jadlthuis.deaanlegstetgerYallhetponljedeKwakel Naovef'loChtnchll'lg Kwakelweg. linksafhett:wuggeqeoverendirectteehlsafdegraskac:le 't'Oigen (ZJeverclerbljC). Depontvaartvanmeitotseplemberdagelijksvan 11.00.17.40 uur. In aprienoktober lfl het weekeod van 11 .00-17 40 Openbaar verv~: buslijnen 124 (Sctledam NS..Naalrtoolijk). 126 (Scnedam MetroV"!Ifsluizen-DenHaagCS). 132(MaasslusStabonWest·DelftCJ. 136 (Om Haag CS), 137 (Maassluis). 202 (Rotte«
AJelijlenl'lalteMaaslandVIaducllkxxinformabeOYerhetopenbaar vervoer00009292(50ct/ITWI)


Midden-Delfkrant

22

Verenigingsnieuws Heel wat nieuws dit keer, de taakverdeling in het bestuur, de aankondiging van de najaarsexcursie, het vieren van het duizendste lid en diverse oproepen, waaronder een advertentie voor een nieuwe medewerker. Een groeiende en actieve vereniging Op de Midden-Delfland Dag 2004 werd het 1000ste lid van de vereniging genoteerd. En aan het einde van de zomer bereikten we al de stand van 1100 leden. In twee jaar tijd een groei met zo'n 600 leden. De vereniging besteedt veel aandacht aan deze ledenwerving, vanwege de functie die de vereniging heeft. Ooit in 1977 werd de vereniging opgericht als een samenwerkingsverband tussen boeren, inwoners en natuurbeschermers om een gezamenlijk antwoord te geven op de plannen tot herstructurering van het gebied. Onder het motto 'samen staan we sterk' werkten de leden van het eerste uur aan de bijstelling van al te ingrijpende veranderingen en formuleerden ze voorstellen om de ontwikkeling van MiddenDelfland zo evenwichtig mogelijk te maken. Veehouderij, natuurbeheer en recreatie moesten hand en hand gaan en evenwichtig worden aangepakt. Nu die reconstructieplannen van eind jaren zeventig zo'n beetje zijn uitgevoerd, is er nog steeds een Midden-Delfland Vereniging nodig om de ontwikkelingen te blijven volgen. Aan de ene kant is het accent wat meer verschoven naar de promotie van het gebied, het bekendmaken van alle 'schoonheden' van Midden-Delfland aan een groter publiek. Dat betekent de uitgave van fietsen wandelkaarten, 'specials' van de Midden-Delfkrant en bijvoorbeeld het organiseren van de Midden-Delfland Dag. Maar de beschermende rol van de MiddenDelfland Vereniging voor MiddenDelfland is ook nog steeds van groot belang. En met name voor die laatste functie is een breed draagvlak van (actieve) leden nodig. De mensen die van Midden-Delfland houden moeten lid zijn van de Midden-Delfland Vereniging; samen geven we steun aan goede initiatieven en liggen we soms dwars als de zaken uit de hand dreigen te lopen. Binnen het bestuur werken we aan een eigen visie op de ontwikkeling van Midden-Delfland. Daarover zullen we in het winternummer van achtentwintigste jaargang nr. 3, sep tember 2004

de Midden-Delfkrant meer vertellen. Daarmee kunnen we nog beter beoordelen, op welke manier de Midden-Delfland Vereniging zich het beste kan inzetten voor MiddenDelfland. Het in april nieuwgekozen bestuur heeft de vele taken onderling verdeeld: - José Chung, Bert Mosterten Jaap Pieterse houden zich bezig met ruimtelijke ontwikkelingszaken, - Arie van der Kooij is druk bezig met de redactie om de MiddenDelfkrant te vernieuwen, - Cees van der Sar doet alle ledenzaken en de financiën en houdt in het bijzonder de banden met de agrariërs in het gebied in de gaten, - Covert van Oord en Alex Kemps bewaken en ontwikkelen nieuwe projecten (Midden-Delfland Dag, promoties etc.). Gelukkig kunnen we door steun van de leden en van ondersteunende instellingen het secretariaat van de Vereniging zo langzamerhand professionaliseren. De advertentie in dit blad voor een nieuwe medewerker is daar een bewijs van. Oproep aan d eskundigen en andere enthou siaste vrijwilligers De Midden-Delfland Vereniging maakt een sterke groei door en laat als belangenorganisatie steeds vaker van zich horen in het maatschappelijk leven in de regio MiddenDelfland. In het streven haar doelstellingen te realiseren en een nog betere invulling te geven aan de vele taken en

Uit onze winkel

activiteiten wil de vereniging zich verder professionaliseren. Het bestuur van de MiddenDelfland Vereniging is daarom op zoek naar enthousiaste personen op wie zij incidenteel of op meer regelmatige basis een beroep kan doen. Hierbij wordt met name gedacht aan: - deskundigen op het terrein van ruimtelijke ordening, landschapsbeheer, financiële rapportage (accountancy), juristen en cultuurhistorici, - personen die de redactie van de Midden-Delfkrant willen ondersteunen, dan wellid willen worden van de redactie, - leden die als vrijwilliger zo af en toe handen spandiensten willen verrichten, bijvoorbeeld als medewerk(st)er in de stand van de vereniging, op organisatorisch I logistiek vlak, zoals bij (de voorbereiding van) een evenement als Midden-Delfland Dag. Als u belangstelling heeft om op één van bovengenoemde gebieden iets voor de ontwikkeling van de Midden-Delfland Vereniging te doen, neemt u dan contact met ons op zodat wij samen met u daar een goede vorm voor kunnen vinden. Contact met het bestuur van de Midden-Delfland Vereniging legt u via ons emailadres: [email protected] of via ons telefoonnummer 06-42105407 (bij voorkeur overdag, Inge van den Heuvel). Tenslotte: bestuurslid Bert Mostert is kandidaat voor de verkiezing van het Hoogheemraadschap. Meer info op website www.hhdelfland.nl (kandidaat gebouwd).

Prijs excl. verzendkosten

incl. verzendkosten

1. Set van zes wenskaarten Midden-Delfland 7,60 € 6,00 7,00 2. Special Historie & Landschap € 5,00 7,00 3. Boerderijenspecial € 5,00 4. Gewone nu mmers Midden-Delfkrant 5,00 € 3,80 5. Bouwplaat Boerderij "In 't Rietveld" 4,00 € 3,00 6. Set van 6 wandelkaarten (ledenprijs) € 3,00 4,60 (niet leden) € 4,50 6,10 De procedure: Maak het bedrag over op giro 3928463 t.n.v. Midden-Delfland Vereniging te Hoek van Holland, onder vermelding van: Bestelling .....

Midden-Delfhant

In januari 2004 is de Stichting Bomen Over Leven (SBOL) te Zoetermeer gestart met een nieuw, landelijk initiatief: Natuur dichtbij. Hierbij ontdekken zoveel mogelijk mensen zelfstandig de natuur in hun eigen omgeving. Het kan een landje zijn, een stukje bos, een wegberm of een sloot, poel of plas. De bedoeling van dit initiatief is om zo'n gebiedje te adopteren, het zich eigen te maken en weloverwogen te kiezen voor een haalbare regelmaat om het te bezoeken, bijvoorbeeld dagelijks, wekelijks, tweewekelijks. Desgewenst kan men zich beperken tot een onderwerp, zoals planten, vogels, bomen of insecten. Advies is bij voorkeur een heel jaar lang te inventariseren. Het is een leuke man ier om de natuur dichtbij te leren kennen en te waarderen. Naar aanleiding van bovenstaande oproep hebben Arie Roza en Tiny van der Meer uit Maasland zich opgegeven om dit een jaar lang te doen (maart 2004 - februari 2005). Zij lopen hun rondje elke week en mailen de resultaten elke maand naar de SBOL. Bijgaand artikeltje stond eerder in Even Bijbomen (zomereditie 2004), de nieuwsbrief van de Stichting Bomen Over Leven (www.bomenoverleven.nl).

Natuur dichtbij Februari 2004: 'Arie, zullen we meedoen? We wandelen dit rondje toch elke week ... '. Zo gezegd, zo gedaan. Sinds maart lopen wij, gewapend met verrekijker, fototoestel, pen en papier door de Duifpolder in Maasland. Wij zijn een paar uur lekker in beweging en zetten het komende jaar oren en ogen extra goed open om zoveel mogelijk vogels (onze keuze) waar te nemen in het door ons uitgekozen gebied. We hielden toch al van dit stukje polder met z'n (knot)wilgen, essen, elzen, kastanjes, abelen, rietkragen, weilanden en plas-drasgebiedjes, maar het voorjaar heeft toch iets extra's met z'n uitbundig bloeiende taluds vol fluitenkruid, groot hoefblad, herik, zuring enz. waar tal van zangvogels, fazanten, eenden- en ganzensoorten een plekje vinden om te broeden. Het is fijn om 'Natuur Dichtbij' samen te doen. Als één van ons een keer verhinderd is, neemt de ander het over en ziet en hoort 'voor twee'. Tijdens onze wandelingen zien we altijd wel iets leuks of bijzonders, zoals die keer dat een torenvalk

zich bij een slootkant (op enkele meters bij ons vandaan) op een watersnip stortte. Wij renden er naar toe en klapten in onze handen. De torenvalk liet zijn prooi los en de snip wist te ontsnappen. Wij waren getuige van een wilde achtervolging. 't Was kan~e boord, maar de torenvalk moest uiteindelijk opgeven. Goed gevoel... Watersnip gered, toch ook een bee~e door onze aanwezigheid. Een jaar lang genieten van alle seizoenen, opgaande zon, berijpte spinnenwebben, fluitende smienten,

23

broedende eenden in knotwilgen, mistflarden over weilanden, buitelende kieviten, de roep van grutto's en tureluurs, nestelende reigers, zingende karekieten, rietgorzen en spotvogels ... Zo kunnen we nog een wel blad vullen. Ons advies: Beleef het zelf en doe mee met Natuur Dichtbij, het is gratis en geweldig!

Arie Roza Tiny van der Meer

advertentie De Midden-Delfland Vereniging werkt samen met het Promotieplatform MiddenDelfland aan een betere verspreiding van het informatie- en promotiemateriaal voor Midden-Delfland en aan een regelmatig en sluitend overzicht van de activiteiten in het gebied, die de identiteit van Midden-Delfland versterken. Daarvoor zal door de Midden-Delfland Vereniging een medewerker worden aangesteld. Voorlopig gaat het om een project voor 1 jaar met de mogelijkheid tot verlenging. De samenwerking heeft een experimenteel karakter. De Midden-Delfland Vereniging zoekt op grond hiervan op korte termijn een

Medewerker (m/v) informatieverzameling en distributie

(16 uur p/w)

De medewerk(st)er zal tot taak krijgen: - het verzamelen van nieuws over evenementen en activiteiten in Midden-Delfland - het daarover opstellen en (doen) verspreiden van berichten in Midden-Delfland - het ondersteunen van de eigen uitgaven van de Midden-Delfland Vereniging - het opzetten van een distributienetwerk voor informatiemateriaal en andere promotieproducten voor Midden-Delfland en het Promotieplatform Midden-Delfland - het ontwikkelen en afzetten van promotiemateriaal voor Midden-Delfland en het Promotieplatform Midden-Delfland - het beheren van de bijbehorende administraties en adressenbestanden in het kader van de bovengenoemde activiteiten. Van de nieuwe medewerk(st)er wordt verwacht dat de onderstaande eigenschappen op hem/haar van toepassing zijn: - heeft affiniteit met de doelstellingen van de Midden-Delfland Vereniging en het Promotieplatform Midden-Delfland - kan zelfstandig en alleen werken - denkt en werkt procesmatig - neemt graag initiatief - is vriendelijk en correct, beschikt over prima contactuele eigenschappen en heeft waar nodig voldoende overwicht - heeft een ruime mate van doorzettingsvermogen - is gewend doelstellingen systematisch te realiseren. Ervaringen en vaardigheden : - heeft ervaring in samenwerking met reclame- of evenementenorganisatiebureaus en/ of met productiebegeleiding - is administratief vaardig - heeft een ruime kennis van 'Office' met name van Word en Excel - beschikt tenminste over een middelbaar opleidingsniveau - ervaring in het organiseren van promotionele activiteiten en maken van promotionele uitingen strekt tot aanbeveling. De nieuwe medewerk(st)er komt in dienst op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd van 1 jaar voor 16 uur per week. De werkzaamheden worden verricht in I vanuit Schipluiden. Het salaris bedraagt bruto maximaal € 890,- (voor 16 uur per week). Sollicitaties voor deze functie moeten uiterlijk 10 oktober bij de vereniging binnen zijn, t.a.v. voorzitter Midden-Delfland Vereniging, Otto van Zevenderstraat 2, 2636 HN Schipluiden. Nadere informatie via e-mail [email protected]


Midden-Delfkrant

24

Woord- en begrippenlij st veldbiologie Bij de KN V afd. Regio Delft is een woorden begrippenlijst uitgekomen. De aanleiding om deze lijst uit te brengen is bij het lezen van natuurboeken, nota's je vaak woorden tegenkomt waarvan de betekenis onduidelijk is. Deze begrippen zijn vaak ook niet in een woordenboek te vinden. Enkele voorbeelden zijn: abundantie, alluviale type, anadrome vissen, archeofyten, autotrophie, dispersie, home range, parotoïden, voedselgilde. Het zijn 5 bladzijden geworden. Deze lijst is op onze website geplaatst www.knnv.nl/ afd.RegioDelft of via onze afdelingswinkel te bestellen (015) 369 82 18. Wat doet de KNNV KNNV staat voor Koninklijke Nederlandse atuurhistorische Vereniging. Een vereniging waarvan de leden zich bezighouden met natuurstudie, natuurbeleving en natuurbescherming. De ruim 50 door Nederland verspreide afdelingen organiseren diverse activiteiten zoals excursies, lezingen, cursussen en natu urbeschermingsactiviteiten zoals inventarisatiewerk en laten hun stem horen bij landinrichtingsplannen of bedreigde natuurgebieden. Ook steken de leden hun handen uit de mouwen als het gaat om bijvoorbeeld het knotten van wilgen en het begeleiden van de paddentrek. Meer informatie is te vinden op de website: www.knnv.nl/ afd.RegioDelft

\ . . . . . .1~--

,.........._

--

~'--- ~

Najaarsexcursie op 23 oktober Natuurontwikkeling in Midden-Delfland Dit najaar zal de ledenexcursie op 23 oktober a.s. gewijd zijn aan natuurontwikkeling in Midden-Delfland. Hoewel het programma natuurlijk zal worden toegespitst op MiddenDelfland, zullen de deelnemers ook vertrouwd worden gemaakt met de inhoud van dit begrip. atuurontwikkeling werd gelanceerd in het Natuurbeleidsplan uit 1990, uitgebracht door het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij . Naast het behoud van natuur- en landschappelijke waarden, gaf de rijksoverheid voor het eerst aan ook te willen treven naar het verwezenlijken van nieuwe natuur in situaties, die zich daarvoor lenen. Dit alles in het kader van de zgn. Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Omdat de natuur in ederland versnipperd dreigt te raken of dit al is, dienen verbindingszones tussen natuur- en na tuurontwikkelingsgebieden tot stand te worden gebracht. Dit om de migratie (de trek en de verplaatsing) van dier- en plantensoorten mogelijk te maken. In MiddenDelfland is op verschillende plaatsen natuurontwikkeling in gang gezet, o.m. bij KetheL De resultaten zijn bemoedigend. Wanneer natuurontwikkeling wordt nagestreefd, moet dit in goede harmonie met andere bestemmingen gebeuren, zeker in MiddenDelfland, waar de melkveehouderij een wezenlijke rol vervult voor de instandhouding van dit gebied. Het programma voor 23 oktober a.s. begint met een uitleg over het begrip natuurontwikkeling door Rolf van 't Veer. betrokken bij reali-

sa tie van het concept. Daarna is er veel tijd voor terreinbezoek om natuurontwikkeling in de praktijk te kunnen zien. Vanzelfsprekend onder deskundige begeleiding. Leden van de Midden-Delfland Vereniging worden van harte uitgenodigd aan de excursie deel te nemen en zich hiervoor aan te melden. a aanmelding ontvangen zij een gedetailleerd programma en informatie over het startpunt, reken in ieder geval op passende kleding voor een veldbezoek! Het programma begint om 9.30 uur en eindigt om ca. 13.00 uur, voor koffie en koek wordt gezorgd! Het maximale aantal deelnemers is vanwege het veldbezoek omstreeks 75. Een snelle aanmelding is dan ook wenselijk. De kosten voor deelname bedragen 5 euro voor leden.Voorzover er nog plaats is, kunnen ook niet-leden aan de excursie deelnemen. Voor hen zijn de kosten 7.50 euro. Tijd 09.30 - 13.00 uur Aanmelden bij het secretariaat van de Midden-Delfland Vereniging: tel. 06 42 10 54 07 (overdag) e-mail: [email protected] adres: Otto van Zevenderstraat 2, 2636 H Schipluiden

nr. 3, september 2004

Recommend Documents