PERSDOSSIER GENUMMERD & GETEKEND. MARCEL VAN MAELE IN MEERVOUD

museabrugge.be

MUSEA

BRUGGE

PERSDOSSIER GENUMMERD & GETEKEND. MARCEL VAN MAELE IN MEERVOUD

TENTOONSTELLING Genummerd & Getekend. Marcel van Maele in Meervoud Gezellemuseum, 13 september 2014 – 18 januari 2015 Samenvatting Marcel van Maele (Brugge 1931 - Antwerpen 2009), dichter, roman- en toneelschrijver, performer en beeldend kunstenaar, was een markant en rebels figuur. Al heel jong zwierf hij de wereld rond, op de vlucht voor de verstikkende mentaliteit in Brugge en Vlaanderen. Vrijheid voerde hij hoog in het vaandel – in leven én werk. Poëzie was voor hem een zoektocht, een loskomen van de geldende regels en hoefde voor hem niet beperkt te blijven tot het blad papier. Van Maele verspreidde zijn poëzie dan ook via heel uiteenlopende wegen. Hij bracht niet alleen gedrukte bundels uit, maar was ook op vele podia te zien. Verder werkte hij mee aan literaire tijdschriften, nam hij een lp op, creëerde hij bibliofiele uitgaven in samenwerking met beeldende kunstenaars en maakte hij zelf plastisch werk. Typisch Van Maele was het gebruik van de multipel (een kunstwerk in oplage). Op die manier wilde hij een ander en breder publiek bereiken. Bekend zijn Van Maeles ‘Gebottelde gedichten’, die zijn poëzie op onleesbare wijze ter beschikking stellen. Curatoren Johan Pas en Yves T’Sjoen brengen in het Gezellemuseum voor het eerst al het ‘gepubliceerde’ werk van Van Maele samen in de tentoonstelling ‘Genummerd & Getekend. Marcel van Maele in Meervoud’. Naast zijn gedrukte bundels, grafische edities en kunstenaarsmappen, worden al zijn multipels gepresenteerd. Dit archief van edities wordt aangevuld met film- en geluidsfragmenten. Van Maele is dus weer even terug in Brugge, in het geboortehuis van Gezelle aan wie hij het gedicht ‘Bevlogen en bevangen’ opdroeg. Aanvullend belicht het Broodthaerskabinet van het Groeningemuseum de vriendschap tussen Marcel Broodthaers en Marcel van Maele.

Marcel Van Maele: auteur, dichter en beeldend kunstenaar Marcel van Maele (1931-2009) auteur en plastisch kunstenaar, debuteert in 1956 met de dichtbundel ‘Soetja’. Hij was medestichter en redactielid van ‘Labris’, het literaire tijdschrift van de zogenaamde zestigers. In 1966 krijgt hij voor de bundel ‘Zes nooduitgangen en één hartslag’ de Dirk Martensprijs en publiceert hij zijn romandebuut ‘Kraamanijs‘. Daarop volgen talrijke dichtbundels, drie romans en toneelwerk. Zijn literair werk heeft aanvankelijk een zeer experimenteel karakter, is uitgesproken rebels en vol zwarte humor. De eerder wanhopige ervaringen tijdens een werkbeurs-verblijf in Bulgarije monden uit in de uitgave van een S.O.S.-gedicht, dat hij in een fles stopte (1972). Het is daarmee het eerste in de reeks ‘Gebottelde gedichten’. In 1973 besluit hij tot het uitgeven van een bundel op 60 exemplaren, telkens in een blok polyester verpakt: ‘Vakkundig hermetisch: 21 introverte gedichten’. Deze bundel wordt aan het publiek voorgesteld, waarna Van Maele het manuscript verbrandt. Vanaf dan stelt hij regelmatig plastisch werk tentoon, waarbij hij het niemandsland tussen beeldende kunst en poëzie verkent. Als dichter evolueert hij naar een meer open schriftuur. De jaren daarop verschijnen onder andere ‘Muggen en liegen’ (1980), ‘Nu het geduld zijn hoge hoed verliest’ (1988) en ‘Rendez-vous’ (1995), door de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde bekroond met de August Beernaertprijs.

[2]

Niettegenstaande de blindheid die hem in 1985 treft, blijft hij actief als dichter en beeldend kunstenaar. In 1998 verschijnt een facsimile-uitgave van de in 1963 geschreven en tot dan toe onuitgegeven bundel ‘Met de hand geschreven’. In 2001 volgt de bloemlezing ‘Krassen in wat was’ en in 2006 de dichtbundel ‘Over woorden gesproken’. In het Elzenveld te Antwerpen toont hij in 2002 een ruim overzicht van zijn plastisch oeuvre ‘Uitgelezen Objecten’. In galerie De Zwarte Panter (Antwerpen) waar Marcel van Maele sinds 1976 regelmatig exposeerde, is de installatie ‘Entresol’ (2008) permanent te bezichtigen.

Tentoonstelling in het Gezellemuseum In 2014 is het vijf jaar geleden dat Marcel van Maele overleed. Zijn geboortehuis is slechts enkele straten verwijderd van het Gezellemuseum. In een Humo-interview uit 1996 vroeg Rudy Vandendaele hem of hij nog wist waar en hoe hij de liefde voor de poëzie heeft opgelopen. Van Maele antwoordde: ‘Neen, al heb ik altijd veel van Guido Gezelle gehouden. Mijn vader, die heel weinig las, bezat niettemin het verzameld werk van Gezelle. Lucebert heb ik ook altijd geweldig gevonden.’ In zijn bundel ‘Over woorden gesproken’ (2006) publiceerde Van Maele het gedicht ‘Bevlogen en bevangen’, opgedragen aan Guido Gezelle. Op 13 september opent in Gezelles geboortehuis de tentoonstelling ‘Genummerd & Getekend. Marcel van Maele in Meervoud’. De tentoonstelling werd samengesteld door de curatoren Johan Pas en Yves T’Sjoen en focust op het werk van Van Maele dat in oplage verschenen is. Van Maele publiceerde bijna dertig dichtbundels, maar ook proza en toneel. Naast de ‘reguliere’ bundels verschenen heel wat bibliofiele uitgaven en grafiekmappen, waarvoor Van Maele samenwerkte met beeldende kunstenaars zoals onder andere Fred Bervoets. Maar hij maakte ook zelf grafisch werk. Als beeldend kunstenaar begint Van Maele in de jaren zeventig met het creëren van multipels (kunstwerken in oplage), waaronder de ‘Gebottelde gedichten’. In deze objecten speelt de taal/het woord vaak een rol. Dikwijls creëren ze op een speelse wijze verwarring. De tentoonstelling in het Gezellemuseum brengt al dit werk samen. Het geheel wordt aangevuld met film- en geluidfragmenten. De documentaire film ‘Nee, ik speel niet mee!’ van Rudy Willox en Marc Ghens over en met Marcel van Maele wordt getoond. In de tentoonstelling weerklinken gedichten van Van Maele, voorgedragen door hemzelf (op de lp ‘Neem plechtig uw hoofd af! Dank u.’) en door een zestigtal persoonlijkheden uit de beeldende en literaire wereld (tijdens een marathonlezing in 2011 op initiatief van Ulrike Lindmayr/LLS387).

Het Groeningemuseum heeft met een wisselende presentatie in zijn Broodthaerskabinet aandacht voor de vriendschap tussen Marcel Broodthaers en Marcel van Maele. Beiden vertoefden in de jaren zestig in Brussel en Van Maele heeft regelmatig aangegeven dat hij door Broodthaers geïnspireerd werd. Overigens schreef Van Maele met het artikel ‘Mosselen: op en top pop’ in het tijdschrift ‘Kunst van Nu’ een van de eerste teksten over het beeldend werk van Broodthaers. Net als Broodthaers zou de schrijver Van Maele op een bepaald ogenblik de overstap maken naar de beeldende kunst, zij het niet zo radicaal

[3]

Broodthaerskabinet Groeningemuseum

als die eerste. Van Maele bleef immers ook literair werk publiceren. Dit najaar zijn beide vrienden weer verenigd in het Broodthaerskabinet: Van Maele met zijn ‘Gebottelde gedichten’ en Broodthaers met zijn ‘Manuscrit trouvé dans une bouteille’.

Activiteiten in de rand van de expo > Vier dichters over Van Maele De stem van Marcel van Maele heeft vaak weerklonken op literaire podia in Vlaanderen en daarbuiten. Zijn vroege werk was experimenteel, rebels en zat vol zwarte humor. Later evolueerde Van Maele naar een mildere toon en werd de gewone zinsbouw weer toegelaten in zijn werk. Maar het streven naar vrijheid bleef altijd. Op 23 oktober 2014 vertellen vier dichters over hun band met Van Maele. In het salon van boekhandel De Reyghere brengen Roel Richelieu van Londersele, Peter Holvoet-Hanssen, Frederik Lucien De Laere en Inge Braeckman werk van Marcel en zichzelf. Ook de publicatie ‘Vuurtaal spuwen. Poëzie van Marcel van Maele (1956-1970)’ wordt voorgesteld. Boekhandel De Reyghere, Markt 12, 8000 Brugge Donderdag 23 oktober 2014, 20.00 uur, gratis toegang aanmelden via [email protected] of tel. +32 50 33 34 03 > Colloquium ‘Genummerd & getekend. Marcel van Maele in Meervoud’ Op 15 november 2014 zijn kenners en liefhebbers van Marcel van Maele welkom in het Letterenhuis in Antwerpen om de vele facetten van deze kunstenaar onder de loep te nemen. Onderzoekers, kunstenaars en dichters spreken over Van Maele, zijn dicht- en theaterwerk, zijn performances en zijn beeldend werk. Onder andere Andy Fierens, Johan Pas, Yves T’Sjoen, Thomas Crombez, Kila van der Starre, Lucienne Stassaert, Adriaan Raemdonck en Fred Bervoets nemen het woord. Het volledige programma is te vinden op www.letterenhuis.be. Letterenhuis, Minderbroedersstraat 22, 2000 Antwerpen Zaterdag 15 november 2014, van 10.00 tot 17.00 uur, gratis toegang, aanmelden via letterenhuis@stad. antwerpen.be of tel. +32 3 222 93 20 (kantooruren)

Publicaties > Johan Pas en Yves T’Sjoen (red.), Marcel van Maele in Meervoud. Catalogus van de boeken, prenten & multipels, Pandora Publishers, Antwerpen, 2014 (€ 29, ISBN 97890 5325 379 3) Marcel van Maele stond niet alleen bekend als tegendraads dichter maar ook als eigenzinnig beeldend kunstenaar. Door de pagina’s te verlaten en zijn gedichten in objecten te vertalen, zocht hij een breder en ander publiek. Met zijn bekende ‘Gebottelde gedichten’ (1972-2002) tastte hij doelbewust de grenzen af tussen de poëzie en de beeldende kunst. Het boek ‘Marcel van Maele in Meervoud’ brengt voor het eerst alle uitgaven van zijn werk samen. Dit overzicht van Van Maeles dichtbundels, romans, toneelstukken, bibliofiele uitgaven, zeefdrukken, affiches en, last but not least, multipels reveleert een kunstenaar die zich, met het oog op een optimale communicatie, multimediaal en meervoudig manifesteerde. Naast een catalogusgedeelte, bevat het boek bijdragen over Marcel van Maele (door Roger de Neef), zijn literaire uitgaven en hun esthetische waarde (door Yves T’Sjoen en Els van Damme) en over Van Maeles plastisch werk (door Johan Pas).

[4]

> Yves T’Sjoen en Els van Damme (ed.), Vuurtaal spuwen. Poëzie van Marcel van Maele (1956-1970), ASP, Brussel, 2014 (€ 29,95, ISBN 978 90 5718 096 5) De schrijver en beeldende kunstenaar Marcel van Maele bekleedt een aparte positie in het Vlaamse culturele landschap. Hij was onder meer medeoprichter van het experimentele periodiek Labris

en werkte mee aan het modernistische blad De Tafelronde. Met de dominante strekkingen in het poëzielandschap van zijn tijd had hij weinig uitstaans en ook aan modieuze tendensen liet hij zich weinig gelegen liggen. Hij distantieerde zich van artistieke groepsverbanden en profileerde zich veeleer als een anarchistische cavalier seul. Niet alleen de literaire persoonlijkheid maar ook de beeldende kunstenaar Van Maele legde een tegendraads parcours af in het cultuurlandschap van de jaren 1950 tot het begin van de eenentwintigste eeuw. ‘Soetja’ (1956) is het literaire debuut van Van Maele. Tot ‘Winteralbum’ (1970) publiceerde de auteur, al dan niet in samenwerking met andere dichters zoals Max Kazan en vertalers (Freddy de Vree en Maddy Buysse), dertien dichtbundels. De teksteditie ‘Vuurtaal spuwen. Poëzie van Marcel van Maele’ presenteert alle gebundelde gedichten uit deze periode van Van Maeles schrijverschap en stelt daarmee zijn vroege dichtwerk opnieuw beschikbaar. Deze teksteditie verschijnt in de reeks ‘Experimentele Literatuur in Vlaanderen’, die het werk van Vlaamse auteurs na de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder de literaire productie in de jaren vijftig en zestig opnieuw onder de aandacht wil brengen. Na ‘Naakt als glas. De Tijd en Mens-poëzie van Albert Bontridder’ en ‘Wie de letters breekt. Poëzie en proza van Marcel Wauters (1950-1969)’ is de editie Van Maele het derde deel.

Beeldmateriaal

Marcel van Maele © Zwarte Panter Archief, Antwerpen

Fred Bervoets / Marcel van Maele. Tussen Korp en Keel, 1979 (collectie De Zwarte Panter) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Rood en groen, Oostende, Kroeg, 1957 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Gebottelde gedichten (‘Eerste editie’), Antwerpen, Walter Soethoudt, 1972 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Een zachtgroen bed vol bloed, Brussel, H. Verminnen, 1968 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Slagzij, 1977 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Hoe bewaar ik mijn boeken?, 1993 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Leeggoed, 2001 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

Marcel van Maele, Dag en nacht, 2002 (collectie Archief Marcel van Maele – Carine Lampens) © Dominique Provost

[5]

> Afbeeldingen kunnen enkel voor promotionele doeleinden ten gunste van dit project gedownload worden op volgende link: https://www.flickr.com/photos/museabrugge/sets/ mits het overnemen van de credits.

Meer info I interviews Afspraak kan geregeld worden via [email protected] of T +32 50 44 87 08

Praktische info Titel

Genummerd & Getekend. Marcel van Maele in Meervoud

Locatie

Gezellemuseum, Rolweg 64, 8000 Brugge

Open

van 9.30 tot 12.30 u. en van 13.30 tot 17.00 u., maandag gesloten

Tickets

€ 4 / € 3 (65+ en 12-25 j.) / gratis: -12 j., scholen 6-18 j., inwoners van Brugge

Meer info www.museabrugge.be

Verzoek Wij verzamelen alle mogelijke recensies betreffende onze musea en evenementen. Daarom vragen wij u een kopie van het door u gepubliceerde artikel, of een cd met de desbetreffende uitzending, op te sturen naar Sarah Bauwens, Hoofd Pers & Communicatie Musea Brugge, Dijver 12, B- 8000 Brugge. U kunt de bestanden ook digitaal bezorgen (ftp of url doorgeven) t.a.v. [email protected].

[6]

Met dank voor uw medewerking en belangstelling.

D anken hun b ijzon dere b e gun s ti ger s