Persconferentie van Evelyne Huytebroeck Kantines en duurzame catering 12 juni 2008 Goedemiddag allemaal, Zoals u weet, verloopt de vierde editie van de Bioweek tot 15 juni in Brussel en in Wallonië. Gedurende deze hele week ontvangen de actoren van de biosector u voor smakelijke wandelingen, biomaaltijden, conferenties, ateliers en proeverijen. Daarom wilde ik u vandaag in deze school uitnodigen om u een project te presenteren dat mij nauw aan het hart ligt : het instellen in de Brusselse catering, dat wil zeggen de kantines van de gemeenten, de privé-bedrijven, de ziekenhuizen, de rusthuizen, en de scholen,… van een verbruik van gezonde en ecologische producten die goed zijn voor onze gezondheid en die van onze planeet. In de eerste plaats wil ik mevrouw Bazso, de directrice van de Franstalige afdeling van deze gemeenteschool in Stokkel, bedanken voor haar ontvangst. We hebben ervoor gekozen in deze school af te spreken omdat hier het hele jaar door 15% bioproducten in de maaltijden wordt aangeboden. Tijdens deze Bioweek, bestaan de maaltijden uit 60% bioproducten. Mevrouw Bazso en mevrouw Collard van TCO Services (het cateringbedrijf van deze school) zullen u hierover meer kunnen vertellen. Zoals ik al zei : we zijn hier allemaal bij betrokken omdat voeding een kwart van de ecologische voetafdruk van de Brusselaars vertegenwoordigt. Deze impact is het gevolg van de weinig duurzame keuze inzake voedingsmiddelen, waarbij weinig rekening wordt gehouden met het leefmilieu : we eten teveel vlees, te weinig groente en fruit van eigen bodem, te weinig seizoenfruit, en te weinig bioproducten of producten van de geïntegreerde landbouw. We verkwisten en gooien teveel etenswaren weg en veel te vaak zijn de producten afkomstig van veel te verre landen, wat veel aan carbon kost. Een voorbeeld : op wereldvlak is het verbruik van vlees verantwoordelijk voor 18% van de uitstoten van broeikasgassen, dat is bijna evenveel als het vervoer ! Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de directe effecten van de verbruiker op het milieu (vervoer van de boodschappen, bewaring, bereiding, verwijdering van de afvalstoffen) en de indirecte effecten (producten van intensieve landbouw waarbij veel verontreinigende input komt kijken : pesticiden, meststoffen, industriële verwerking, luchtvervoer over lange afstanden,…) Bovendien zijn onze maaltijden nog te vaak onevenwichtig ten opzichte van onze lichamelijke en fysiologische behoeften. Dit gebrek aan evenwicht, dat gekenmerkt wordt door een te groot verbruik van dierlijke vetten en suiker, of nog door allerlei conserveermiddelen en additieven, geeft aanleiding tot een aantal problemen op het gebied van volksgezondheid zoals toenemende zwaarlijvigheid, toenemende gevallen van diabetes, hart- en vaatziekten of nog bepaalde vormen van kanker.
In een perspectief van duurzame ontwikkeling, is het dus dringend verlicht en gecoördineerd te handelen zodanig dat onze voeding voor een goede gezondheid zorgt, met respect voor de gezondheid en de duurzaamheid van de planeet en van alle mensen die er wonen. Goed, lekker, eerlijk en gezond eten in Brussel Goed, lekker, eerlijk en gezond eten in Brussel : dat is dus mijn doel ! Daarom heb ik al enkele jaren geleden een gecoördineerd en samenhangend programma gelanceerd voor de ontwikkeling van duurzame voeding in Brussel. Mijn wens is alle Brusselaars de kans te geven, welke ook hun leeftijd, levensstijl of oorsprong is, gebruik te maken van voeding die goed is voor hun gezondheid en voor onze planeet ! Deze actie die door Leefmilieu Brussel, de Milieu-administratie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, wordt ingesteld, gaat samen met een aantal realisaties. Enkele voorbeelden : Lancering van het ‘Netwerk van de Brusselse actoren voor duurzame voeding’ op 19 maart 2008, waarbij een vijftigtal deelnemers verzameld zijn; Jaarlijkse steun aan het OIVO voor de ontwikkeling van de opdrachten van het Observatorium voor Duurzaam verbruik’, waarmee studies en onderzoeken kunnen worden gevoerd maar ook informatiezittingen voor de bevolking over duurzame voeding; Publicatie en verspreiding van informatie via acties naar het groot publiek en gerichte brochures : ’65 tips om lekker, milieuvriendelijk en gezond te eten’ of nog de kalender van seizoengroenten en –fruit; Steun aan het ontstaan van het eerste convivium ‘Slow Food’ in Brussel : KARIKOL; Uitvoering van onderzoek over de identificatie en de bestrijdingsmiddelen van voedselverspilling van de gezinnen en van de kantines van scholen en bedrijven; Ontwikkeling van testprojecten voor de begeleiding van kantines en collectieve restaurants voor een duurzame voeding in Brussel, met de steun van BIOFORUM. Groene kantines In dit kader leek het van belang een bijzondere aandacht te schenken aan de duizenden collectieve maaltijden die elke dag in Brussel worden opgediend, in crèches, op scholen, in ziekenhuizen, op kantoren, in ateliers of nog in rusthuizen. Voor velen onder ons gaat het hier om de belangrijkste en de meest voedzame maaltijd van de dag. Zeer dikwijls is het ontbijt immers een te snelle en niet voldoende voedzame maaltijd en wordt er ’s avonds snel en koud gegeten.
Het is dus van het grootste belang dat deze middagmaaltijd evenwichtig is wat de voedzame bestanddelen betreft, onze gezondheid op peil houdt en onze ecologische voetafdruk beperkt door de zwakke impact op het leefmilieu. Maar we kunnen niet zomaar beslissen dat iedereen bio moet eten. Het is veel doeltreffender de verschillende actoren op het gebied van catering in Brussel bij elkaar te brengen, ze de nodige instrumenten aan te reiken en ze een aangepaste begeleiding te geven om hun instemming te verkrijgen. Zo verkrijgt men een geleidelijke overtuiging, langzaam maar zeker. Dit proces is nu al aan de gang en wordt met successen bekroond te oordelen naar de participatie van de sector op de eerste informatiedag, en de ondertekening van het handvest ‘duurzame kantines’ dat op 4 juni werd gepresenteerd door Leefmilieu Brussel in samenwerking met de vereniging BIOFORUM. Testproject ‘Duurzame collectiviteiten in het Brussels Gewest’ Op 4 juni, werden de verschillende actoren van de Brusselse catering uitgenodigd voor een informatiedag over de effecten en de inzet van collectieve voeding op onze gezondheid en op het leefmilieu. Ze konden actief deelnemen aan een geleidelijke aanpassing van hun werking, hun aanbod en de kwaliteit van de voedingsproducten die ze dagelijks opdienen. Met deze eerste actie kon een honderdtal plaatselijke caterings bijeengebracht worden, zoals ‘Cuisines Bruxelloises’, SODEXHO en zijn voornaamste concurrenten, en ook de verantwoordelijken van de kantines van scholen, gemeenten, privébedrijven, ziekenhuizen, crèches of rusthuizen. Een dertigtal hebben het handvest ondertekend waarbij ze beslissen hun praktijken te wijzigen in de zin van duurzame ontwikkeling. Deze inzet heeft te maken met drie thema’s : • Leefmilieu : voorkeur geven aan waren die met respect voor het leefmilieu worden geproduceerd, met name door de biolandbouw. De impact van het vervoer van de levensmiddelen (leveranciers in de omgeving) verminderen, overtollige verpakking vermijden en ook verkwisting voorkomen. Voorkeur geven aan seizoenproducten en de hoeveelheden vlees verminderen. • Gezondheid : rekening houden met de voedingspiramide en met het nationaal programma voor voeding en gezondheid. Kiezen voor kwaliteitsproducten die goed smaken. • Solidariteit : voorkeur geven aan producten van eerlijke handel als het om importproducten gaat. Kiezen voor producten waarin een juiste vergoeding is ingebouwd voor de producenten als het om de eigen streek gaat. De ondertekenaars verbinden zich er ook toe de resultaten en de ervaringen met elkaar te delen. Ook zullen zij de gebruikers van de kantine informeren en betrekken bij hun actie en samenwerken met de verwijspersonen van BIOFORUM en bovendien zullen ze meedoen aan de activiteiten van het netwerk en hun démarche op lange termijn uitwerken om er de duurzaamheid van te waarborgen. Als tegenprestatie verbindt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich tot het volgende, via zijn administratie en de opdrachten toegekend aan BIOFORUM :
• • •
•
• •
het verzamelen van de inzet van zoveel mogelijk ondertekenaars tegen eind juni 2008; het oprichten van werkgroepen voor de subsectoren (bedrijf, school, rusthuis, ziekenhuis,…) van september tot december 2008; het geven van informatie op de werkvloer aan iedereen om de inspanningen te bepalen die gedaan moeten worden voor een beduidende en duurzame verbetering, met de steun van een specialist in voedingsleer, Nicolas Guggenbühl, en een chef kok met ervaring, Philippe Renard van Ethias, maar ook het verzamelen van tips en recepten die iedereen al toepast; het opstellen van een tabel van de ideale hoeveelheden voor fruit, groenten, vlees,… volgens de fysiologische en lichamelijke behoeften van de verschillende publieken en personen die in kantines worden bediend (kinderen, tieners, volwassenen, bejaarden,…); het ontwikkelen van een gegevensbestand over de plaatselijke leveranciers van verse producten van goede kwaliteit; het opstellen van een methodologische gids en van goede praktijken voor elke subsector.
Tot op heden, tellen we 45 inschrijvingen, waaronder 3 gecentraliseerde keukens (SODEXHO, TCO en de ‘Cuisines Bruxelloises’) die elk voor een groot aantal kantines zorgen. Aan het einde van deze testfase, over een jaar, zullen er dus 40.000 tot 60.000 maaltijden per dag worden opgediend die ‘duurzaam’ zullen zijn. Gezond eten hoeft niet duur te zijn Rekening houdend met de kwaliteit en het belang van deze gerichte begeleiding die aangepast is aan de werkelijkheid op de werkvloer van elke partner in de verschillende subsectoren, en met de gunstige ontvangst en de massale participatie van laatstgenoemden, staat het nu al vast dat dit initiatief een succes aan het worden is. Over enkele maanden zou de milieukwaliteit en de kwaliteit van volksgezondheid verbeterd moeten worden door het serveren van duizenden maaltijden in Brussel. Zoals Philippe Renard, de biokok van Ethias het stelt, en hij kan het weten want hij verwerkt 82% bioproducten in zijn keuken : “Koken is het werk van de kok”. Er is dus een ware groene revolutie aan de gang in de catering in Brussel, waarbij elke kok die zijn vak met liefde uitoefent wordt uitgenodigd om zijn plaats weer in te nemen en geen gebruik meer te maken van dood, steriel of in poedervorm aangeboden voedsel. Bovendien is gezonde, verse voeding niet duurder dan industrieel voedsel. Het bewijs daarvan is dat Philippe Renard, die dagelijks 400 maaltijden opdient voor een prijs die al vijf jaar onveranderd is gebleven, het bezoek aan zijn bedrijfsrestaurant met 3 heeft vermenigvuldigd. Een volledige maaltijd klaarmaken, die evenwichtig en bio is voor 3 of 3,5 euro is volkomen realistisch : men kan immers het gewicht van het vlees (bio) verminderen en meer seizoenfruit en -groenten gebruiken, die goedkoper zijn.
Voeding wordt duurder, gedeeltelijk vanwege de stijging van de energieprijs. Er zijn nog andere redenen die deze prijsverhoging verklaren : - De toename van de wereldvraag aan rijst en koren, vooral vanwege ontluikende landen; - De ontwikkeling van monocultuur ten nadele van de teelt van voedingsgewassen; - Het speculeren van de investeerders (pensioenfondsen) op de voedingsmiddelen, gelet op de just-in-time markten De voorkeur geven aan voeding die minder impact heeft op het leefmilieu, dat is dus kiezen voor voedingsmiddelen waarvoor minder energie moet worden gebruikt, en die dus goedkoper zijn : plaatselijke producten, seizoenproducten, minder bewerkte producten, minder vlees eten… Ook met de inbreng van bio, is voeding die gekocht wordt met in gedachten de principes van leefmilieu en gezondheid dus niet duurder ! Het is dus voordeliger bio te kopen in korte circuits dan in de supermarkt. Een aantal acties zijn al op gang gebracht om duurzame voeding in de hand te werken. Het is immers een prioriteit voor het Brussels Gewest, gelet op het belang van de planetaire impact, meer bepaald op de klimaatopwarming : • • •
In 2006 zijn we gestart met de bewustmaking van de gezinnen voor verspilling van voedsel. We breiden deze acties uit naar alle publieken : restauranthouders, HORECA, kantines, scholen, … We bestuderen acties met de sector van de grote distributie en houden rekening met hun wens om testacties met ons te ontwikkelen inzake ecologische etiketten. We starten acties met scholen en bedrijven waar kantines zijn.
Ik geef nu het woord aan Mélanie Demonceau van Bioforum. Zij zal u details geven over het project van duurzame kantines. Daarna komen mevrouw Bazso, de directrice van deze school en mevrouw Collard, van het cateringbedrijf, aan het woord.
Dank voor uw aandacht ! Evelyne Huytebroeck, Brusselse minister van Leefmilieu
