Persbericht. Hoop op een einde aan de crisis. Bevindingen van het GfK-onderzoek naar het consumentenklimaat in Europa in het derde kwartaal van 2013

Persbericht 21 oktober 2013, 0:00

Hoop op een einde aan de crisis 21 oktober 2013 Rolf Bürkl T +49 911 395-3056 [email protected]

Ursula Fleischmann Corporate Communications T +49 911 395-2745 F +49 911 395-4041 [email protected]

Bevindingen van het GfK-onderzoek naar het consumentenklimaat in Europa in het derde kwartaal van 2013 Neurenberg, 21 oktober 2013 – In heel Europa groeit de hoop dat het ergste van de crisis voorbij is en dat de economie langzamerhand begint te herstellen. Een aantal landen vertoonde in het tweede kwartaal een grote groei in bepaalde sectoren, terwijl in andere landen in ieder geval sprake was van een aanzienlijke vertraging van de neerwaartse trend. Dit zijn de bevindingen van het door GfK uitgevoerde onderzoek naar het consumentenklimaat in Europa. Dit onderzoek geeft een overzicht van de ontwikkeling van de conjunctuur- en inkomensverwachtingen en van de koopbereidheid van consumenten in 14 Europese landen. Sinds het tweede kwartaal groeit de hoop dat de financiële crisis over het dieptepunt heen is. De economie van de Europese Unie (EU) vertoonde weer een lichte groei van 0,4 procent ten opzichte van het vorige kwartaal. In Frankrijk, Duitsland, Portugal en het Verenigd Koninkrijk was ten dele sprake van een aanzienlijke groei. De Italiaanse en de Spaanse economie lijken ook een licht herstel te vertonen, hoewel ze nog steeds krimpen. In Frankrijk verdween het handelstekort en in Griekenland kwam de handelsbalans zelfs in de plus. In Portugal nam het aantal werklozen voor het eerst in twee jaar af.

GfK SE Nordwestring 101 90419 Neurenberg T +49 911 395 0 F +49 911 395 2209 [email protected] www.gfk.com Directie: Matthias Hartmann (CEO) Pamela Knapp (CFO) Dr. Gerhard Hausruckinger Debra A. Pruent

Er zijn een aantal redenen voor dit herstel in Europa. Exporteurs profiteren van een bescheiden groei van de wereldeconomie. In sommige landen zijn consumenten in toenemende mate bereid om weer meer geld uit te geven. De politiek begint terug te komen op het drastische bezuinigingsbeleid, dat een remmende werking heeft gehad op de nationale economieën. Met name in de zuidelijke crisislanden heeft het toerisme tot een verbetering van de situatie bijgedragen. In de zomer nam het totale aantal werklozen in de EU voor het eerst licht af. Het percentage bedraagt echter nog steeds 11,0 procent. Van een echte kentering in de trend op de arbeidsmarkt is dus nog geen sprake. Er wordt zelfs verwacht dat nog meer mensen het komende jaar hun baan zullen verliezen. Pas in 2015 treedt naar verwachting een aanzienlijke daling op. Deskundigen gaan er echter niet van uit dat het niveau van voor de crisis op middellange termijn wordt bereikt.

Voorzitter van de raad van bestuur: Dr. Arno Mahlert Handelsregister Neurenberg HRB 25014

1

De kredietverstrekking door banken blijft extreem laag. En de geringe groei-impulsen die de komende maanden mogelijk zullen optreden, zullen zeker niet voldoende zijn om een halt toe te roepen aan de steeds grotere schuldenlast van de EU-landen. Nederland: nog steeds in recessie De economische crisis heeft de voormalige modeleurozonestaat Nederland stevig in zijn greep. De woningmarkt is ingestort. De werkloosheid stijgt. Aan het einde van 2012 belandde Nederland voor de derde keer in vier jaar in een recessie. Sinds 2009 heeft het land de door de EU gestelde limiet aan het begrotingstekort ieder jaar overschreden. Desondanks verwierp de regering in april een zwaar bezuinigingspakket van €4 miljard dat voor dit jaar was gepland. In het tweede kwartaal kromp de economie met 0,2 procent ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Dit is een verbetering ten opzichte van het eerste kwartaal, waarin de daling 0,4 procent bedroeg. Voor het hele jaar voorspellen deskundigen een inkrimping van 1 procent. De groeiprognose voor 2014 is naar beneden bijgesteld van 0,75 procent tot slechts 0,5 procent. De hoofdreden voor deze slechte economische situatie is de aanhoudende crisis op de woningmarkt. Sinds 2008 zijn de huizenprijzen in totaal met 30 procent gedaald. Veel Nederlandse burgers zitten in de problemen omdat hun hypotheekschuld groter is dan de huidige waarde van hun huis. De totale hypotheeklast bedraagt €650 miljard, wat een record is in de eurozone. De schuldenlast van particuliere huishoudens bedraagt 250 procent van het besteedbare inkomen. De crisis eist al lange tijd een hoge tol in alle sectoren van de economie. Onafgeloste leningen drukken zwaar op de banken. In februari werd de op vier na grootste financiële instelling in Nederland voor iets minder dan €4 miljard genationaliseerd. Hierop veranderde kredietbeoordelaar Fitch de prognose voor de kredietwaardigheid van het land in negatief. De AAA-toprating hangt in de waagschaal. Maar er is hoop op herstel. Begin oktober kondigde de Nederlandse Centrale Bank aan dat de economie in het derde kwartaal mogelijk uit de recessie is geklommen. De export is licht gestegen in het tweede kwartaal, wat normaal gesproken voor Nederland de eerste aanwijzing van economisch herstel is. De Nederlandse export profiteerde van de verbeterde internationale handel en de economische groei in Duitsland. En kort geleden is het vertrouwen van inkoopmanagers in de industrie ook toegenomen. Economische verwachtingen: Inkomensverwachtingen: Koopbereidheid:

2

-17,3 punten -42,7 punten -21,8 punten

Economische verwachtingen: Europeanen hebben vertrouwen in de verbetering van de economie De economische verwachtingen vertonen een duidelijk opwaartse trend in bijna alle landen. Alleen in Griekenland en Italië is sprake van een stagnatie. Tussen juli en september werd de grootste groei geregistreerd in Oostenrijk, Tsjechië en Frankrijk. Momenteel heeft Griekenland de laagste waarde (-41,1 punten). Italië vertoonde een geringe verbetering (-34,8 punten). Bij Polen was sprake van een aanzienlijke stijging (-29,5 punten), hoewel het nog steeds de op twee na laagste waarde heeft. Het Verenigd Koninkrijk (19,2 punten), Duitsland (10,7 punten) en Oostenrijk (6,7 punten) verwachten hun economie de komende maanden te zien groeien. Consumenten in het Verenigd Koninkrijk beginnen weer geld uit te geven, de staat investeert en de conjunctuurverwachting van de burgers groeit sterk. De indicator staat momenteel op 19,2 punten. Sinds de zomer is die met ongeveer 12 punten toegenomen en zelfs met 41 punten ten opzichte van de laagste waarde in maart dit jaar. In het tweede kwartaal groeide de economie met 0,6 procent. Voor het hele jaar voorspellen experts een stijging van 1,5 procent. De huidige opleving dient echter met enige voorzichtigheid te worden begroet, want die is eerst en vooral gebaseerd op de particuliere consumptie en verder op staatsinvesteringen. Als de inkomens stagneren, zullen de Britse consumenten op lange termijn niet méér kunnen uitgeven. Ook zal de regering vroeg of laat gedwongen zijn om meer bezuinigingen door te voeren om de begroting te consolideren. De hoop blijft dat de huidige, over het algemeen positieve economische stemming een gunstig effect zal hebben op bedrijfsinvesteringen en de export. In dat geval is er een reële kans op een blijvende, brede opleving. In Frankrijk zijn de economische verwachtingen de afgelopen maanden langzaam, maar zeker hersteld. De indicatie is momenteel -10,6 punten. Hoewel die waarde duidelijk in de min blijft, is hij een stuk beter dan de 48,7 punten die in juni werden genoteerd. De Franse consumenten hebben de hoop dat het economische herstel van de afgelopen paar maanden zich door zal zetten en zal stabiliseren. In het tweede kwartaal groeide de economie met 0,5 procent. De Europese Commissie (EC) voorspelt echter een kleine daling van 0,1 procent voor heel 2013. Met een groei van 0,9 procent is de verwachting dat de Franse economie volgend jaar volledig uit de recessie zal komen. De Franse regering mag niet op haar lauweren rusten bij dit positieve vooruitzicht. Om economische groei op lange termijn te bereiken moeten de komende hervormingen voortvarend worden doorgevoerd, vooral met betrekking tot de pensioenen, en moet de hoge werkloosheid aanzienlijk worden teruggedrongen.

3

Polen is over de economisch wat zwakkere fase van verleden jaar heen. Volgens gegevens van de Europese Commissie bedroeg de groei van het BBP 0,2 procent in het eerste kwartaal en 0,4 in het tweede. In vergelijking met de cijfers van dezelfde kwartalen in het afgelopen jaar bedraagt die stijging zelfs respectievelijk 0,7 procent en 1,1 procent. Poolse consumenten verwachten dat de economie de komende maanden verder zal herstellen. Hoewel de indicator van de economische verwachtingen nog steeds onmiskenbaar negatief is met -9 punten, is duidelijk sprake van een opwaartse trend. De Portugese economie vertoont de eerste tekenen van een voorzichtig herstel. Deskundigen voorzien nog steeds een inkrimping van de economie van 2,3 procent in 2013. Voor volgend jaar wordt slechts een groei van 0,6 procent voorspeld. Maar het BBP verbeterde in het tweede kwartaal van 2011 met 1,1 procent ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Door dit vooruitzicht stijgt de hoop van consumenten. In september lag de conjunctuurverwachting bij -29,5 punten. Dat is de hoogste waarde sinds april 2010. De indicator ligt 35 punten hoger dan het dieptepunt van september 2011. De verbeterde stemming is hoofdzakelijk te danken aan het toerisme, dat dit jaar aanzienlijk is gegroeid. In de eerste helft van het jaar waren er 3,5 procent meer hotelgasten dan in de eerste zes maanden van 2012. Het aantal overnachtingen steeg zelfs met 5,4 procent. Portugal profiteert momenteel vooral van zijn imago een veilige vakantiebestemming te zijn in tegenstelling tot de politiek onrustige Noord-Afrikaanse regio. Inkomensverwachtingen: consumenten verwachten hun inkomen niet verder te zien dalen. De inkomensverwachtingsindicator is ook aanzienlijk verbeterd in bijna alle landen. Hij bereikte een extreem hoog niveau in Duitsland en een extreem laag niveau in Griekenland. Alleen in Nederland zijn de inkomensverwachtingen in de afgelopen drie maanden gedaald. De laagste waarden werden gezien in Griekenland (-46,8 punten), Nederland (-42,7 punten) en Frankrijk (-42,1 punten). De indicator was het hoogst in Duitsland (33,7 punten), Tsjechië (16,5 punten) en Oostenrijk (15,1 punten). De economische vooruitzichten zijn de afgelopen maanden verbeterd in Italië. Hoewel bedrijven nog niet uit de problemen zijn en de werkloosheid hoog blijft, groeit de hoop bij consumenten, niet in het minst vanwege het huidige economische herstelplan. Hiermee wil de regering het spoorwegnet verbeteren, scholen renoveren en bruggen en tunnels repareren. Daarnaast is er een verdere lening van €10 miljard gepland om onbetaalde facturen van binnenlandse bedrijven te betalen. Hoewel de Italianen niet verwachten hun inkomen reëel te zien stijgen, hebben ze er vertrouwen in dat het gelijk zal blijven, en belangrijker nog, niet verder zal dalen. Als gevolg hiervan steeg de inkomensverwachtingsindicator aanzienlijk naar 16,9 punten, de hoogste waarde sinds december 2010.

4

Na het eerste economische herstel in Spanje in maanden, verwachten burgers nu in ieder geval hun inkomen niet verder te zien dalen. De economie zit weer op het goede spoor. Voor de tweede helft van het jaar wordt zelfs een kleine groei verwacht. Belastingverhogingen en kortingen op salarissen staan de komende maanden niet op de agenda. De inkomensverwachtingsindicator staat momenteel op -11,8 punten. Hij is behoorlijk wat gestegen na het historische dieptepunt van -62,4 punten in augustus verleden jaar. Alleen al in de afgelopen vijf maanden is de indicator ongeveer 22 punten gestegen. De economie van Tsjechië is erin geslaagd om de neerwaartse trend in het tweede kwartaal te keren. Hoewel het BBP in vergelijking met het jaar ervoor met 1,2 procent daalde, steeg het in het tweede kwartaal met 0,6 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van dit jaar. Volgens Tsjechische statistieken is ook de werkloosheid sterk gedaald in de afgelopen maanden. Momenteel bedraagt die 6,9 procent volgens nationale gegevens. Vanwege het algemene herstel dat overal in Europa, en met name in Duitsland, is te zien, hebben consumenten er vertrouwen in dat hun economische situatie verder zal verbeteren en dus ook hun inkomen. De inkomensverwachtingsindicator is sinds het begin van het jaar ongeveer 16 punten gestegen. Die staat nu op 16,5 punten, de hoogste waarde sinds november 2009. Slowakije was het afgelopen jaar een van de landen met de sterkste groei in Europa, maar in het tweede kwartaal groeide het BBP slechts met 0,3 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2013 en 0,8 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar geleden. De situatie op de arbeidsmarkt kan als kritiek worden beschreven. Ondanks de economische groei, steeg de werkloosheid verleden jaar. Die bedraagt momenteel 14 procent. Dit is de hoogste waarde in Centraal- en Oost-Europa. Deskundigen voorspellen dat de werkloosheid pas in 2015 sterk zal beginnen te dalen. De consumenten hebben de hoop duidelijk nog niet opgegeven dat de economie en dus ook de arbeidsmarkt in de nabije toekomst zullen herstellen. Dit blijkt ook uit de inkomensverwachtingen. Hoewel de indicator nog altijd boven de nul is, is hij in de loop van het jaar gestagneerd. De indicator staat momenteel op 8,2 punten. Koopbereidheid: meer positieve economische data hebben gunstig effect op consumptie Gegeven het feit dat zowel de conjunctuur- als inkomensverwachtingen vrij sterk zijn gestegen in Europa, komt het niet als een verrassing dat het beeld ook positiever is voor de koopbereidheid dan in de eerste helft van het jaar. De indicator is gestagneerd in Oostenrijk, Tsjechië, Frankrijk, Griekenland, Portugal en Roemenië. Alle andere landen vertoonden ten dele behoorlijk grote stijgingen. De laagste waarden werden genoteerd in Tsjechië (-25,8 punten), Frankrijk (-36,6 punten) en Portugal (-42,2 punten). De indicator was het hoogst in Duitsland (45,0 punten), Bulgarije

5

(15,2 punten) en Oostenrijk (11,8 punten). Met 45 punten is de koopbereidheid in Duitsland het hoogste sinds december 2006. Dit is toe te schrijven aan de gunstige economische randvoorwaarden. De economie is hersteld van de kleine recessie aan het eind van 2012 en het begin van 2013. De werkloosheid is laag en inkomens stijgen. De historisch lage rentetarieven sporen de Duitsers niet aan om hun geld op de bank te zetten, maar het te besteden aan duurdere consumptiegoederen of het te investeren in verbouwingen. In juli daalde de koopbereidheid in Oostenrijk tot het laagste niveau sinds april 2009 als gevolg van de crisis bij de Hypo-Alpe-Adria-Bank International AG en de dreigende insolventie van Dayli en Niedermeyer, die leidde tot een stijging van de werkloosheid. De indicator herstelde echter in de zomer vanwege de goede algemene economische randvoorwaarden en staat nu op 11,7 punten. De economie is hersteld van de financiële crisis en groeide meest recentelijk met 0,2 procent ten opzichte van het vorige kwartaal. Volgens de Europese Commissie is de werkloosheid in Oostenrijk ondanks de recente toename nog maar tot 6,9 procent gestegen. Dit is de laagste waarde in de EU. De economie van Nederland is in recessie. De werkloosheid is volgens gegevens van Eurostat opgelopen tot 7 procent. De slechte economische situatie is in de eerste plaats te wijten aan de instorting van de woningmarkt. De afgelopen jaren zijn huisprijzen met ongeveer 30 procent gedaald. De hypotheekschuld van veel Nederlandse burgers is nu bijna twee keer zo hoog als de feitelijke waarde van hun huis. Dit is de voornaamste reden waarom consumenten alleen geld uitgeven aan essentiële zaken. Dit blijkt uit de koopbereidheidindicator, die momenteel op -21,8 punten staat. Hoewel de Griekse economie nog steeds krimpt, zijn er steeds meer aanwijzingen dat de economie langzaam weer vaste grond onder de voeten krijgt. De recessievoorspelling voor het einde van het jaar is -4 procent ten opzichte van -6,4 procent eind 2012. Voor de eerste keer na 10 jaar zal er een klein primair overschot zijn op de staatsbegroting. Het is mogelijk dat het land volgend jaar uit de recessie klimt (prognose +0,6 procent). Het toerisme speelt momenteel een zeer grote rol in dit herstel. Een op de vijf Grieken werkt in deze sector. Deze ontwikkeling blijkt ook uit de koopbereidheid van consumenten en staat momenteel op -25,1 punten. De indicator vertoonde echter opnieuw een scherpe daling in augustus en bereikte toen -43 punten. Waarschijnlijk was dat het resultaat van het op dat moment dreigende ontslag van 4.000 ambtenaren en een nieuwe inspectieronde door de trojka.

6

Over GfK GfK is een van de grootste marktonderzoeksbedrijven ter wereld, met circa 13.000 deskundigen in dienst, die dagelijks op meer dan 100 markten onderzoek doen naar de manier waarop mensen leven, denken en inkopen. GfK is continu bezig met innovatie en gebruikt de nieuwste technologieën en intelligentste methodologieën om klanten inzicht te geven in de belangrijkste mensen ter wereld: hun klanten. In 2012 bedroeg de omzet van GfK €1,51 miljard. Ga voor meer informatie www.gfk.com of volg GfK op Twitter: www.twitter.com/gfk_en Verantwoordelijk volgens de perswetgeving GfK SE, Corporate Communications Jan Saeger Nordwestring 101 D-90419 Neurenberg Duitsland Tel. +49 911 395-2645 Fax +49 911 395-4041 [email protected]

7