KPS najaarscongres Pensioen en de Politiek 21 november 2014 Op vrijdagmorgen 21 november 2014 hield de Kring van Pensioenspecialisten (KPS) haar jaarlijkse najaarscongres Pensioen en de Politiek in het Louwmuseum te Den Haag. Het congres had als thema:
‘Pensioen met visie’ 1
Achtervolgd door het verleden, stilstaand in het heden, loop ik de toekomst tegemoet Het thema van deze ochtend wordt ingeleid door Helen Heijbroek, Nu bij najaarscongres van voorzitter van de KPS. Het verleden kunnen we niet loslaten bij de @Kringpensioen in Den Haag. vorming van visie over ons toekomstig pensioenstelsel Onze Interessant programma, kan ervaringen en kennis vormen het denken. Vandaar dat Helen kort de bijdragen aan versnelling belangrijke gebeurtenissen en documenten benoemt die aan de wieg pensioendialoog. Hard nodig! #kps stonden van de brede pensioendiscussie waarmee werkgroepen van KPS uitvoerig aan de slag zijn gegaan. Daarna staat Helen stil bij de huidige (maatschappelijke) ontwikkelingen die de roep om een bredere dialoog hebben versterkt en versneld. Helen geeft inzicht in de oriëntatiefase, de adviesaanvraag aan de SER en het proces van de Nationale Pensioendialoog die in 2014 zijn opgestart door SZW. Tijdens dit congres geven sprekers hun visie op de bouwstenen voor het toekomstige pensioenstelsel, waarbij regelmatig de vraag wordt opgeworpen wie de regie neemt in de transitie. Niet tegenover, maar met elkaar Theo Nijman, wetenschappelijk directeur van Netspar, verhaalt hoe 9 pensioenspecialisten met aanvankelijk zeer uiteenlopende ideeën over de toekomst van ons stelsel tot elkaar zijn gekomen en een gezamenlijke visie hebben uitgewerkt. Dit leidde tot het voorstel voor de Persoonlijke Pensioenrekening (PPR) met als uitgangspunt: Transparantie in opbouw- en uitkeringsfase Individuele eigendomsrechten door kapitaalopbouw Collectief met lagere kosten Delen van overlevingsrisico (biometrisch rendement) Uitkering is levenslang Opgebouwde waarde vervalt bij overlijden niet aan nabestaanden Waarde na overlijden blijft in collectieve pot en vangt langlevenrisico op doordat het overlevingsrendement (biometrisch rendement) toeneemt naarmate de leeftijd van de deelnemers vordert. Nabestaandenpensioen moet apart worden geregeld Collectief beleggen, maar maatwerk in beleggingsbeleid waarbij het risicomanagement wordt afgestemd op het individu Nijman concludeert dat de PPR de voordelen van DB- en DC-regelingen combineert. De kracht van het collectief is in de PPR uitgewerkt. Maar de PPR is minder rentegevoelig en er vindt geen intergenerationele herverdeling plaats anders dan door het biometrisch rendement. De persoonlijke pensioenrekening biedt ook een pensioenoplossing voor de toenemende groep ZZP’ers. Daarnaast wijst Nijman erop dat door ontvlechting van het beleggings- en Onder de indruk van 'PPR' verzekeringsrisico en de risicodelingsfunctie de flexibiliteit, het voorstel Nijman cs: de maatwerk en innovatie worden bevorderd. Deze ontvlechting is een persoonlijke Pensioen Rekening. belangrijke pijler van de PPR. Ook in de uitkeringsfase blijft de Verdient brede aandacht. kapitaalwaarde zichtbaar van de individuele pensioenrekening waarbij in meer of mindere mate kan worden belegd. De mate van @Kringpensioen risicobereidheid kan per individu worden bepaald (een gepensioneerde die ook andere vermogenscomponenten heeft, kan wat zijn pensioen betreft een groter deel in aandelen beleggen). 1
©Loesje
Het afstemmen van het risicoprofiel op karakteristieken van het individu kan door rechten in kapitaal te definiëren zonder dat belangenconflicten ontstaan over subjectieve waardering. Op deze wijze kunnen alle generaties met elkaar collectief pensioen opbouwen zonder dat ze tegenover elkaar komen te staan door intergenerationele herverdelingsaspecten. Nijman pleit ervoor om de rol van de overheid te beperken tot het scheppen van randvoorwaarden. De overheid dient voorwaarden vast te stellen voor een levenslange uitkering (de ‘sterkmaker van het Nederlandse stelsel’), de mate van solidariteit en het fiscale kader van de pensioenpremies. Uit de reacties uit de zaal blijkt dat veel pensioenspecialisten de visie van de projectgroep van Netspar zeer interessant vinden. Op de website van Netspar is het rapport over de PPR met risicodeling in te zien. Niet vanuit de techniek, maar vanuit behoeften deelnemer Julie Visser, lid van de werkgroep Visies op ons toekomstig pensioenstelsel gaat in op de aanpak en het proces van de werkgroep. De werkgroep van ruim 30 deelnemers van KPS, heeft zich het afgelopen jaar met veel energie gestort op het leveren van input voor de Nationale Pensioendialoog. Niet de techniek stond in dit proces voorop, wat je doorgaans van een specialist mag verwachten, maar de vraag over de maatschappelijke rol van pensioen. De deelnemers van de werkgroep hebben uitgebreid stilgestaan bij de vraag welke maatschappelijke trends zij zien, welke (nieuwe) behoeften daaruit voortvloeien en wat dat betekent voor de invulling van een toekomstbestendig pensioen voor de burger. Met deze aanpak werd toegewerkt naar een eenduidig referentie- en begrippenkader en het fundament gelegd voor een duurzaam pensioenbouwwerk. Al Kijk, dat spreekt aan: metafoor auto's en pensioen. Van oud naar hoewel Julie moet bekennen dat nieuw. Altijd goed! @Kringpensioen @louwmanmuseum over bepaalde trends geen eenduidigheid bereikt kon worden. Dat verklaart tegelijkertijd waarom de werkgroep niet één maar meerdere visies als oplossingsrichting aandraagt. De burger (onafhankelijk van arbeidsrelatie) staat centraal in de uitwerking van de juiste oplossingsrichting De werkgroep signaleerde de volgende kernbehoeften van de burger: Werkzekerheid Inkomenszekerheid Onafhankelijkheid Meer grip op zorg en zekerheid Meer grip op financiële situatie Handelingsperspectief l eenvoud Betrouwbare instanties Maar naast de burger werd gekeken naar andere belangrijke stakeholders in het pensioenveld: de werkgever en de overheid. Belangrijke behoeften van werkgever zijn: stabiele en voorzienbare pensioenlasten, eenvoud, goede organisatie van NP- en AO-risico, harmonisatie t.o.v. buitenland en consistent beleid van overheid in wet- en regelgeving. Wat de overheid betreft zijn belangrijke pijlers: voorkomen van armoedeval, mate van zelfredzaamheid, budgetteerbaar en grip op wet- en regelgeving. Met dit kader is de werkgroep vervolgens aan de slag gegaan om oplossingsrichtingen uit te werken. Annemiek Vollenbroek, eveneens deelnemer van de werkgroep, licht tijdens het congres de verschillende visies toe. Zij benoemt de elementen waarover consensus is bereikt en die de stenen vormen waarmee de werkgroep kan bouwen.
Er is consensus over: 1. Behoud AOW als basisvoorziening (zekerheid burgers, voorkomt armoedeval) maar wel verschillende meningen over omvang AOW 2. Aanvullend pensioen is arbeidsneutraal en individueel (antwoord op flexibele arbeidsmarkt; grip door eigendom) 3. Maatwerk t.a.v. individuele pensioendoelen (grip door duidelijke individuele norm) 4. Maatwerk t.a.v. keuzevaardigheid burgers (grip door handelingsperspectief; voorkomen armoedeval) 5. Eenvoud en transparantie (biedt burger grip op eigen situatie, biedt werkgever grip op arbeidsvoorwaarde pensioen, biedt overheid grip en beheersbaarheid van budget en wet- en regelgeving. Deze punten van consensus leiden tot de volgende oplossingsrichtingen. I. Pensioen als eenvoudige arbeidsvoorwaarde vanuit werkgeversperspectief (biedt geoormerkt looncomponent aan als % van de PG) II. Het premiepensioen met individuele pensioenrekening voor de burger. III. Het modulair opgebouwd pensioen, waarbij de module waar de burger onder valt wordt bepaald door de hoogte van zijn inkomen. IV. Het nationale pensioen met één verplichte individuele beschikbare premieregeling, waarbij 80% van premie een garantierendement kent en 20% besteed wordt voor risicopremie en vorming individuele buffer. Deze oplossingsrichtingen zijn terug te vinden in het binnenkort op te leveren visiedocument van de werkgroep. De werkgroep heeft nog geen consensus over punten als verplichtstelling, verantwoordelijkheid, mate van zekerheid, de hoogte van de pensioenambitie en het ‘ontschotten’ van pensioen, wonen en zorg. Annemiek toont aan dat buiten de KPS dat beeld niet anders is. Ook andere partijen hebben geen eenduidig beeld over deze elementen. Zij pleit in haar slotwoord dan ook voor nader onderzoek naar maatschappelijke trends en behoeften van de verschillende belanghebbenden op elementen waar consensus ontbreekt of twijfel bestaat. Op basis van dit zogenaamde klantprofiel van de BV Nederland dient de overheid, ongeacht de actuele samenstelling van de coalitie, een langetermijnvisie vast te stellen. Deze visie kan vervolgens naar pensioentechnische oplossingen worden vertaald. De werkgroep adviseert de regie van dit traject bij een onafhankelijke partij te leggen die continuïteit biedt. Waak voor een stelsel waarin PENSIOEN transformeert naar NOP IS NEE Vanuit de KPS werkgroep Jong gaf Jolanda Ram een korte opfriscursus van de visies op ons toekomstig stelsel die tot op heden door jongerenorganisaties over de bühne zijn Primeur tijdens gebracht. Het 10-puntenplan van de jongerenorganisaties Jovd, @Kringpensioen congres: optreden Jonge socialisten en Jonge democraten toont overigens veel 'jongeren', dus 40-minners. raakvlakken met de PPR die vorige spreker Nijman aandroeg. Het pensioenakkoord 2013 van de vakbondsjongeren CNV en FNV en de Doorbraak in vergrijsde sector. ideeën van het Pensioenlab tonen aan dat er nog geen eenduidigheid bestaat over vraagstukken van verplichtstelling, risicodeling en keuzevrijheid. Maar ook in deze groepen is zichtbaar dat men de dialoog met elkaar zoekt om vooruit te komen. De ‘selfies’ die de werkgroep Jong heeft verzameld geven een frisse blik op de gedachten over pensioen vanuit de leeftijdsgroepen van 5 tot 50+. Roderick Loeber van de werkgroep Jong waarschuwt voor het al te rigoureus omgooien van Filmpje KPS-werkgroep het pensioenstelsel. In beeldspraak laat hij zien dat het risico bestaat jongeren & pensioen laat via dat belangrijke waarden uit ons pensioensysteem verdwijnen en selfies een briljant anagram zien: pensioen transformeert naar een stelsel dat niet beantwoordt aan de 'Sine Poen'. @Kringpensioen waarden die jongeren belangrijk vinden. De werkgroep Jong onder voorzitterschap van Tim Zuiderman zal de pijlers die zij belangrijk vindt voor het stelsel zoals collectiviteit, gerichte risicodeling, keuzevrijheid, eigendomsrechten en algemene pensioenplicht in haar toekomstvisie verder uitwerken.
KPS-Award Na de pauze volgde de uitreiking van de KPS Award die om de twee jaar toegekend wordt aan een persoon die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan het pensioendebat. De jury heeft unaniem Dr. P.H. Omtzigt voorgedragen voor de KPS Award 2014. De jury is van mening dat Pieter Omtzigt met zijn pensioenkennis en de invulling van zijn rol in het pensioendebat uitstijgt boven collega pensioenwoordvoerders in de Eerste en Tweede Kamer en daarmee een belangrijke rol vervult in het pensioenveld. In haar beslissing heeft de jury de volgende kernpunten mee laten wegen: • Pieter stelt het algemeen belang van het Nederlandse pensioenstelsel naast zijn eigen partijbelang centraal. • Is in staat de juiste vragen te stellen en toetst regelmatig uitvoerbaarheid van wetsvoorstellen. • Is anker en stabiele factor in politiek Den Haag met goede kennis van dossier en regelgeving en weet dit te plaatsen in het grotere geheel. • Is makkelijk benaderbaar, laat zich informeren en neemt dit mee. • Geeft niet alleen input in het nationale pensioendebat, maar heeft als pensioenrapporteur van de Tweede Kamer een waardevolle inbreng in Brussel. Met genoegen reikte Helen Heijbroek de KPS Award uit aan Pieter Omtzigt. Hij reageerde bijzonder verrast op deze prijs en ziet deze award als aanmoediging in het uitdagende proces dat moet leiden tot een toekomstbestendig pensioenstelsel.
Award: de Kennisbewaarder
Paneldiscussie Na deze uitreiking gingen Paul le Doux (Jovd), Ap Fraterman (VNO/NCW), John Landman (DNB), Pieter Omtzigt (CDA) en Bas Schuurmans (Nibud) met elkaar in debat onder leiding van Martijn de Greve. De panelleden kregen bij aanvang van het debat de gelegenheid om een vraag te stellen aan een medepanellid. Veel vragen gingen over visie op het pensioen voor de zelfstandigen. Helaas was Henk Wesselo (FNV Zelfstandigen) wegens ziekte niet beschikbaar om in te gaan op de vragen. Maar in de zaal waren voldoende ZZP’ers om te reageren op de vraag: “Moet er een pensioenplicht komen voor de ZZP’er? Waarom is pensioen voor een grote groep van werknemers wel verplicht, terwijl deze verplichting er niet is voor een steeds grotere groep van zelfstandigen?” De inschrijving voor de onlangs van start gegane vrijwillige ZZP-pensioenregeling loopt nog niet storm. Een ZZP’er in de zaal gaf aan een bewuste keuze te willen maken tussen investeringen in de zaak, woning, opleiding en pensioenpot. Paul le Doux pleit voor verplichtstelling, omdat niet alle ZZP’ers een dergelijke keuze kunnen of willen maken. Door
versoepeling van het ontslagrecht neemt de instroom van ZZP’ers die weinig tot geen pensioen opbouwen alleen maar toe. Op het moment dat deze groep pensioenbewust wordt is een inhaalslag dikwijls te kostbaar en niet meer haalbaar. John Landman geeft aan dat de vraag over de verplichting uiteindelijk een politieke keuze zal zijn waarbij gekeken moet worden naar elementen als armoedebestrijding, een goed levensniveau en de taken die de Europese wetgeving op dit vlak aan de politiek oplegt. Ook Pieter Omtzigt ziet het pensioen van de ZZP’ers als onderdeel van een groter geheel, namelijk van de veranderende arbeidsmarkt. Niet alleen pensioen maar ook de VAR is een punt dat de aandacht vraagt. Tijdens dit congres concluderen we met elkaar dat het stelsel zich richting een eigen pensioenpot verschuift, hetgeen een aantal jaren geleden in bepaalde kringen niet denkbaar was. We zitten weliswaar nu nog in een rouwproces en moeten we afscheid nemen van het oude DB, maar tegelijkertijd lukt het ons ook om vrijer over DC te praten. In die zin zijn er vorderingen gemaakt in het open en vrij denken over diverse opties van ons toekomstig pensioenstelsel. John Landman complimenteert Nijman met de uitwerking van de PPR waarin het goede van DB en DC wordt gecombineerd en de werkgroep van KPS voor hun grondige en originele aanpak in de benadering van de bouwstenen voor ons toekomstig stelsel. Hij is zich ervan bewust dat een fundamentele wijziging van het pensioenstelsel consequenties kan hebben voor gevestigde belangen. “Het is niet erg om belangen te hebben maar je moet weten wanneer deze belangen de Voor goede nodige ontwikkelingen in de weg staan”. In de afronding van het debat doet Pieter Omtzigt de oproep aan sociale partners (SER) te komen met een gedragen advies aan de overheid, zodat de politieke partijen - over de partijen heen – de e kaders kunnen schetsen van een duidelijk pensioenplan voor de 2 pijler.
pensioenhervorming is brede maatschappelijke coalitie nodig. Aldus @PieterOmtzigt tijdens @Kringpensioen congres.
Voor de komende tijd krijgen de aanwezigen de opdracht mee om enerzijds na te denken over het transitiepad en anderzijds de deelnemer te betrekken in het proces dat de sector nu doorloopt. “Haak de deelnemer nu aan, want anders gaat dat ten koste van het draagvlak!” Meer informatie over het najaarscongres vindt u terug op de website van KPS met onder andere presentaties, foto’s en rapport Netspar.
JK26-11-2014
