ONTWERP
Parkeren op daken neemt hand over hand toe. Niet in de laatste plaats door de beperkte beschikbare ruimte in de stedelijke omgeving. Naast het parkeren van personenauto’s ontstaat meer en meer de behoefte om ook parkeerdaken (deze zijn altijd geïsoleerd) of parkeerdekken (ongeïsoleerd) voor zwaarder verkeer te ontwikkelen. Vooral omdat er diverse schadevoorbeelden zijn door oneigenlijk gebruik van deze daken. Met betontegelplaten van 4 m2 op een dunne bedding van natuursteensplit is er nu een oplossing.
Grote betontegelplaten op een dunne bedding
Tekst: Albert. F. van den Hout Beeld: Zoontjens/Dakenraad
P
arkeren op parkeerdaktegels heeft zich in de praktijk bewezen. De ervaring van de belangrijkste leverancier: Zoontjens uit Tilburg gaat terug tot 1977 toen men begon met tegels van 500 mm vierkant. In 1987 introduceerde men groot formaat tegels van 900 mm x 900 mm x 80 mm. Vanaf 2008 is dit systeem doorontwikkeld naar tegels van 1.100 mm x 1.100 mm x 91 mm. In Dakenraad nr. 86 van oktober 2008 is deze ontwikkeling beschreven. Onderzoek van BDA naar het gedrag van deze systemen in de praktijk heeft geleid tot de conclusie dat de levensduur van de huidige generatie Pardak®-systemen kan worden geschat op ten minste 30 jaar onder voorwaarde van stelselmatig onderhoud.
6
DR110-006_013.indd 6
11-10-2012 21:31:17
DA KENRA A D NU MMER 110 , O K TO B E R 2 012 PA RK E E RDA K E N E N - D E K K E N
Vrachtverkeer nu ook op parkeerdaken mogelijk
Zeker bij de parkeerdaksystemen op een zogenoemd omgekeerd dak is de waterdichte laag goed beschermd en na 30-35 jaar nog steeds functioneel. De waterdichte laag bestaat dan uit een volledig gekleefde eerste laag, bij voorkeur gegoten met bitumen 110/30 en een toplaag van APP- of SBSdakbanen, terwijl er ook voorbeelden zijn van volledig gekleefde kunststof of EPDM-toplagen.
14.000 m 2 parkeerdek In Wilrijk bij Antwerpen is de Ikea-vestiging vrijwel geheel vernieuwd. De oude winkel is afgebroken en vervangen door een ondergrondse parkeergarage en een parkeerdek op maaiveldniveau. De nieuwe vestiging is een conceptstore met twee verdiepingen. 7
DR110-006_013.indd 7
11-10-2012 21:31:21
ONTWERP
DA KENRA A D NU MMER 110 , O K TO B E R 2 012 PA RK E E RDA K E N E N - D E K K E N
Overzicht van het parkeerdek met de grote betonplaten.
Op de begane grond komen de roltrappen van de parkeergarages uit. Het 14.000 vierkante meter grote nieuwe parkeerdek is de reden van ons werkbezoek. Op een onderconstructie van betonnen balken en liggers liggen betonplaten die zijn afgewerkt met een gewapende druklaag. Door Zoontjens is een parkeerdek aangelegd in een afwijkende opbouw, afgezet tot datgene wat het bedrijf tot dusver heeft voorgestaan. Business Unit Director Paul Heerkens daarover: “Wij hebben als bedrijf een bijzondere ontwikkeling doorgemaakt: van een fabrikant van betontegels zijn we een bedrijf geworden dat daktegelsystemen leverde. De tegels zijn een halffabricaat geworden, dat met de talloze hulpstukken is uitgegroeid tot een oplossing die projectmatig op maat kan worden geleverd, inclusief engineering en plaatsing. De volgende fase is dat we een partij worden die verstand heeft van welingerichte daken. We maken niet alleen tegels nee, we leveren dakbestratingen in de ruimste zin van het woord.”
Nieuwe rijvloer Een dakbestrating van Zoontjens bestaat sinds jaar en dag uit parkeerdaktegels die worden gelegd op in vorm geperste tegeldragers van vezelrubber. Deze systemen zijn geschikt voor personenauto’s met een maximaal gewicht van 3,5 kN. Bij de grotere parkeerdekken of -daken is er een behoefte om zwaarder verkeer toe te kunnen laten. Dat kan om logistieke redenen zijn bijvoorbeeld voor de bevoorrading van winkels of aanpandige bedrijfsruimten. Het kan ook zijn voor verhuiswagens, ziekenvervoer of de brandweer. Het dak van de parkeergarage wordt opgebouwd als een parkeerdek, dus zonder een thermische isolatielaag, de dakbedekking bestaat uit twee gemodificeerde bitumenlagen. Deze lagen zijn onderling en op de onderconstructie volledig gekleefd, zodat onderstroming in geval van een onverhoopte beschadiging niet mogelijk is.
Symbolen.
Voetgangerszone met zebrapad. De afschotlijnen zijn goed te zien.
9
DR110-006_013.indd 9
11-10-2012 21:31:26
ONTWERP
Ontwikkelingen
De ervaring met het Pardak® XL-project heeft geleid tot een pilotproject in Duitsland waar in een Pardak® 110-systeem een rijbaan is gemaakt met XL-tegels De tegels zijn opgesloten met zware betonbanden, die onderling zijn gekoppeld. In de figuur is in schema aangegeven hoe de opbouw is.
Principe van de rijbaan a. Op de betonnen onderconstructie wordt een tweelaagse bitumen dakbedekking volledig gekleefd. b. Over het gehele parkeerdak wordt op de dakbedekking een laag XPS-isolatie gelegd in een dikte van 130 mm. c. In de zone waar de rijbaan voor vrachtauto’s komt, wordt een polyesterdoek gelegd (300 gram per m²). d. In de zone naast deze rijbanen die 6 of 8 meter breed moeten zijn, worden betonbanden met schuine bovenzijde (170 mm x 200 mm) geplaatst op het polyesterdoek. Opmerking: de banden moeten onderling worden gekoppeld (bijvoorbeeld met hol- en dolverbinding). e. De zone van de rijbanen wordt gevuld met 50 mm natuursteensplit. Deze bedding wordt geëgaliseerd en verdicht. f. De Pardak® XL tegels worden geplaatst. De voegen worden ingebezemd met fijn natuursteensplit. g. De drukverdelers worden geplaatst. h. De Pardak® 110 tegels worden gelegd. De rijrichting van het vrachtverkeer op deze baan is uitsluitend voorwaarts, waardoor draaien en keren wordt voorkomen. De voorwaarden voor het berijden van deze zones moet bij de toegang van het parkeerdak of -dek duidelijk worden aangegeven: maximaal totaalgewicht, rijsnelheid (stapvoets) en rijrichting.
DA KENRA A D NU MME R 110, O K TO B E R 2 012 PA RK E E R DA K E N E N - D E K K E N
De rijvloer bij Ikea bestaat uit 140 mm dikke betonplaten van 2 m x 2 m, die worden gelegd in een bedding van 50 mm natuursteensplit. Om de dakbedekking te vrijwaren van beschadigingen door de scherpe kanten van het split, is op de dakbedekking een polyesterdoek gelegd met een massa van 300 gram per m2. Het natuursteensplit is geëgaliseerd en verdicht waarna de betonplaten vacuüm zijn verlegd. De betonplaten zijn in België geproduceerd bij Eurodal onder de naam Pardak® XL. De betonplaten hebben schuin naar boven toe verlopende zijkanten met een strakke vellingkant. De voeg die daardoor ontstaat is 25 mm breed. Bij een winkelcentrum is dat de maximaal toegestane voegbreedte vanwege de wieltjes van de winkelwagentjes. De voegen worden gevuld met fijn natuursteensplit, dat stapsgewijs wordt ingebezemd. Deze rijvloer met bedding is ontwikkeld voor belastingklasse 3. Dit betekent volgens de SBR Dakbestratingsrichtlijn dat voertuigen met een totaalgewicht tot 160 kN zijn toegestaan. Op de tegels en het split is volgens Zoontjens een asdruk toegestaan van 135 kN.
Waterafvoer Op regelmatige afstanden zijn lijngoten geformeerd. Het dak ligt op afschot naar deze gootlijnen toe. Bij een regenbui zal het hemelwater eerst de voegen vullen en naar de splitlaag sijpelen. Bij een groter wateraanbod gebeurt er hetzelfde als bij een klinkerbestrating, dan loopt het meeste hemelwater over de rijvloer naar de lijngoten. Op beide niveaus kan het water worden afgevoerd, op tegelniveau en het niveau van de dakbedekking. De lijngoten zijn door de hoofdaannemer geplaatst en met betonmortel ingewerkt. Bij de overgang met de tegels wordt een elastisch blijvende voegvulling aangebracht. De Pardak® XL-tegels zijn ook te leveren in een uitvoering met een geïntegreerde afvoergoot aan de zijkant of in het midden van de tegel.
Details De detailaansluitingen bij opstanden, poeren, dakdoorbrekingen en dakranden zijn vanwege de mindere kwetsbaarheid en de naadloze aansluitingen uitgevoerd met een vloeibaar aangebrachte afdichtingslaag.
De dilatatievoegen zijn uitgevoerd met SBS gecacheerd EPDM.
10
DR110-006_013.indd 10
Het parkeerdek in opbouw: van rechts naar links dakbedekking, beschermlaag van polyesterdoek, bedding van natuursteensplit en de parkeerdaktegels.
11-10-2012 21:31:30
ONTWERP
DA KENRA A D NU MMER 110 , O K TO B E R 2 012 PA RK E E RDA K E N E N - D E K K E N
11
DR110-006_013.indd 11
11-10-2012 21:31:33
ONTWERP
DA KENRA A D NU MMER 110 , O K TO B E R 2 012 PA RK E E RDA K E N E N - D E K K E N
De Pardak® XL-tegels lopen naar boven iets taps toe. De betontegels worden vacuüm verlegd, in dit geval worden de tegels tijdelijk uitgenomen voor nastelwerkzaamheden.
De afgevulde voeg, split tot aan de vellingkanten.
De voegen worden gefaseerd ingebezemd met fijn natuursteensplit.
In dit geval een PMMA-harssysteem (Triflex prodetail). Dit heeft als voordeel dat de kleur overeenkomt met de kleur van de parkeerdaktegels en dat de aansluiting op het beton mogelijk is zonder ingewikkelde constructies met knelprofielen.
Eerste indruk Tijdens het werkbezoek worden enkele tegels, die niet vlak genoeg liggen gecorrigeerd door ze uit te nemen en het natuursteensplit aan te vullen. Dit is een delicate klus, de tegels zijn zwaar en ondanks de vellingkanten bij een verkeerde manoeuvre kwetsbaar. Er dient voorzichtig te worden gewerkt. Bij deze werkzaamheden met een zware bobcat en een tegel ’in de touwen’ van 1.400 kg, beweegt de rijvloer niet merkbaar. Het uiterlijk is door de gevulde voegen en de vellingkanten strak en gelijkmatig met duidelijke afschotlijnen.
Bouwfysische aspecten In de meeste gevallen functioneert een omgekeerd daksysteem met XPS-isolatie in een parkeerdak onder een afwerking van Pardak®-tegels en tegeldragers goed.
De in betonmortel geplaatste lijngoten.
In een enkel geval is er sprake van zogenoemde waterplaten. Dit is dan meestal te herleiden naar een ‘afsluitende’ afwerking met bijvoorbeeld een scheidingslaag of een ernstige vervuiling onder de tegels. Bij het Pardak® XL-systeem op XPS-isolatie is er ook sprake van een afsluitende laag (polyesterdoek en natuursteensplit). In functie van het gebruik van de onderliggende ruimte dient er rekening mee te worden gehouden, net zo als bij begroeide daken op een omgekeerd dak, dat de warmteweerstand van het isolatiemateriaal in de loop der tijd zal toenemen. Bij toepassing van een min of meer ‘afsluitende’ afwerking wordt in het algemeen geadviseerd voor de dikte van het XPS-isolatiemateriaal 20% of meer te nemen dan blijkt uit de bouwfysische berekening uitgaande van droge isolatie. Ontwikkeling van een ‘ventilerende’ drainagelaag is de aangewezen weg om dit probleem te tackelen.
Meer over dit onderwerp in Dakenraad:
• ‘Vrachtwagens op het dak’, nr. 38, oktober 2000. • ‘Trouw aan het ontwerp’, nr. 86, oktober 2008.
13
DR110-006_013.indd 13
11-10-2012 21:31:41
