Afschaf braak; alternatief heeft zich bewezen in Duitse Rheiderland

Chris brengt boeiende stof mee uit Lund p. 3, 6 & 9

Volle akkers tijdens de oktober wintertelling p. 8

Dode roofvogels ontsieren de akkers p. 5

Digitale Nieuwsbrief Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief Jaargang 1 Nummer 8

Postbus 46, 9679 ZG Scheemda

www.grauwekiekendief.nl

Afschaf braak; alternatief heeft zich bewezen in Duitse Rheiderland De laatste weken is op allerlei manieren geprobeerd aandacht te genereren bij medewerkers van LNV, VROM en bij onze natuurlijke partner Vogelbescherming Nederland rond het thema braak. In november hebben we een brief gestuurd naar minister Gerda Verburg met daarin argumenten voor compensatie van de ecologische waarden die deels verloren dreigen te gaan doordat bruikbare vormen van braaklegging zullen verdwijnen. In onze voorbeelden komen steeds de successen naar voren die zijn bereikt in het Groninger Hogeland en met name het Duitse Rheiderland. De tot op heden sterkste bewijzen dat uitgekiende faunaranden - in een juiste configuratie neergelegd - zijn net over de grens bij Nieuweschans te vinden. Niet alleen is dit de ontwikkeling van het aantal paar grauwe tussen 2003 en 2007 van resp. 0,3, 2, 6 naar 11 paar. Ook andere rariteiten als broedende blauwe kieken (2 nesten in 2007) en velduil (steeds 1 paar in de periode 2004-2007), maar bijv. ook het relatief talrijke voorkomen van ruigpootbuizerd en blauwe kieken in de wintermaanden. Evident is het herstel van soorten als veldleeuwerik en patrijs en gele kwikken halen hier record-dichtheden in percelen die zijn omzoomd door goed gedimensioneerde en vooral brede faunaranden. In de slipstream van deze ontwikkelingen is de vestiging van maar liefst vijf paar grauwe kieken in het Noorden van Groningen natuurlijk een opsteker van het zuiverste soort. -Lees verder op pagina 4-

11 December 2007

Beste werkgroepsleden, Met die donkere dagen weer voldoende tijd om weer eens even tijd te nemen voor wat vakliteratuur. In deze nieuwsbrief voldoende stof om uw kennis over (vogel)trek flink op te voeren. Maar we pakken ook weer uit met achter de coulissen, webkieken-nieuws, een update over de braak en we hebben een vol prikbord. Helaas is dit wel het laatste nummer van 2007. Maar niet getreurd, in 2008 zijn we er gewoon weer met nieuws uit binnen- en buitenland. Voor nu: Veel leesplezier en tot in 2008!

11 December 2007

Monty’s Flying Circus

2

aantal jaren geleden moest ik stoppen met werken, en toen ben ik naar Groningen geëmigreerd om een nieuwe start te maken en wat dichter bij onze familie te wonen die daar ook allemaal naartoe was gegaan. C: Wat spreekt je aan in de werkwijze van de Werkgroep? S: Dat het zoveel verder gaat dan die ene prachtige vogel. En dat je met passie zoveel kunt bereiken. C: Wat vind jij de meest verbazingwekkende eigenschap van een Grauwe Kiekendief? S: Het blijft me verbazen dat deze vogel het vermogen heeft om in twee zo verschillende werelddelen te overleven.

Interview door Chris Trierweiler Simone van der Sijs is sinds 2006 betrokken als vrijwilligster bij de SWGK. Naast haar inzet in het veld, heeft haar betrokkenheid bij organisatie en PR ertoe geleid dat Simone vanaf 20 november 2007 het bestuur van de Werkgroep (penningmeester Leen Smits en bestuurslid Gert Noordhoff) als nieuw bestuurslid gaat versterken. Chris: Hoe ben je met de Werkgroep in contact gekomen? Simone: Op de roofvogeldag in Meppel twee jaar terug gaf Ben een lezing en dat wekte mijn interesse. Aan het eind zei hij dat er altijd werk was voor serieuze vrijwilligers. Later die dag heb ik hem aangesproken en een afspraak gemaakt. Zo is het begonnen! Vorig jaar ben ik begonnen met punttellen en ook met kiekenwerk, ik ben bijvoorbeeld meegegaan met ringen en vangen. C: Heb je daarvoor al interesse gehad in Grauwe Kieken of roofvogels in het algemeen? S: Ik ben tien jaar geleden begonnen met roofvogels te werken. Ik liep toen met een maat mee met karteren in Flevoland. Toen ik naar Groningen verhuisde ben ik samen met mijn partner hier in de buurt gaan karteren voor de WRN. Maar ik doe niet alleen roofvogels, maar ook al jaren BMP stadsvogels, en ik werk ook met zwanen en oeverzwaluwen. Ik heb dus een gezonde afwijking en dat wordt vogelaar genoemd! C: Hoe is je passie voor vogels ontstaan? S: Ik zat vroeger altijd al met een vogelgidsje achter in de auto alles op te zoeken. In 1993 ben ik een jaar naar Australië gegaan en daar ben ik serieus gaan vogelen. Toen ik terug kwam heb ik me aangemeld bij de vogelwerkgroep in Zeewolde. C: Heb je een specifieke band met het akkerland of de landbouw? S: Ik heb wel een middelbare agrarische opleiding gedaan, maar in de richting dierverzorging. Dus van landbouw weet ik weinig. Dat is een punt waarop ik nog veel wil leren. C: Kom je uit Groningen of hoe kom je daar terecht? S: Ik ben een Noordhollandse, en het platteland is altijd mijn thuis geweest. Flevoland was ook één en al platte polder. Ik heb wel wat met het weidse landschap. Een

C: Het afgelopen veldseizoen had jij de Grauwe Kiekendieven bij Meeden onder je hoede. Wat waren je ervaringen? S: Er zaten daar maar twee paar, daar was ik stiekem wel blij mee. Voor het begin was dat wel overzichtelijk. Zo had ik alle tijd om me door Erik de fijne kneepjes van het vak te laten leren. Om op deze manier het broedseizoen van A tot Z te volgen vond ik geweldig. Je leert de dieren echt kennen, de boeren maken dat je je thuis voelt. De ontwikkeling van de jongen vond ik erg spannend. C: Je leefde wel heel erg mee met de kieken? S: Ja, daar gaat mijn geloofwaardigheid... Toen de jongen van vrouwtje Cathryn bij Meeden uitkwamen waren dat “mijn” eerste jongen. Ik vond het toen wel een leuke gelegenheid om beschuit met muisjes uit te delen voor werkgroepleden die in de buurt waren. C: Wat vond jij het mooiste onderdeel van je veldwerk? S: Dat zijn voor mij de kleine dingen. ‘s Ochtends vroeg met zonsopgang tellen, een mooie Gele Kwikstaart… Dat is genieten. C: Vanwaar je interesse voor organisatie en PR? S: Mijn interesse komt een beetje weg van mijn lerarenopleiding biologie, natuur en milieu-educatie. Ik heb gewerkt als manager in een commerciëel bedrijf en als docent. Ik vind het leuk om overzicht te houden en mee te denken in een groter geheel. C: Wat spreekt je aan bij het idee om in het bestuur van de WGK te zitten? S: De Werkgroep is op dit moment een snel groeiend jong bedrijf, zo zie ik het. En ik vind het leuk om mijn ervaringen en ideeën te gebruiken om de Werkgroep optimaal te ontwikkelen. C: Op welk gebied kunnen de werkgroepsleden nieuwe impulsen van jou als bestuurslid verwachten? S: Ben ik zelf ook nog benieuwd naar. In eerste instantie draai ik als een soort denktank mee. Ik hoop wat bij te dragen op het gebied van PR en Personeel & Organisatie en verder op te pakken wat op mijn weg komt. Simone doet tijdens het broedseizoen niets anders dan veldwerken en geniet daarom in de winter van de tijd voor haar “winterhobby”, schilderen. We hopen dat het bestuurswerk voor de SWGK een nieuwe winter- en zomerhobby voor haar wordt en wensen haar heel veel plezier en succes ermee!

11 December 2007

Monty’s Flying Circus

3

Hoe vinden dieren hun weg? Door Chris Trierweiler Hoe weet een mier na een wandeling in de woestijn zijn hol terug te vinden? Welke hints gebruikt een zeeschildpad om de weg naar een piepklein eiland midden in de stille oceaan te vinden, waar ze graag haar eieren kwijt wil? Waar zou een tapuit heen vliegen als je hem op de noordpool los laat? Tijdens de cursus ‘migratie van dieren’ in oktober aan de universiteit van het Zweedse Lund gaven dé Europese migratie experts een overzicht van oriëntatie mechanismen en strategieën van verschillende diergroepen.

College van Nils Kjellén bij het vogeltrekstation Falsterbo

Over hoe mieren in de woestijn hun weg vinden is meer bekend dan over hoe albatrossen zich oriënteren op de oceaan. Immers is het brein van een mier veel kleiner. Maar het valt toch niet mee om de beslissingen van een mier te doorgronden, zoals Susanne Ǻkesson uit de doeken deed. De mier kan zich op een manier oriënteren waar wij een zakrekenmachine en een vel papier voor nodig zouden hebben, namelijk pad integratie. Dat houdt in: Hij loopt al zigzaggend ergens heen, en telt de afstanden die hij in verschillende richtingen heeft afgelegd bij elkaar op. Zo rekent hij de kortste weg naar huis uit. Daarbij gebruikt hij de zon als compas. Als je hem in de war wil maken moet je dus m.b.v. een spiegel doen voorkomen dat de zon ergens anders staat, dan zal de mier zijn nest niet direct terug kunnen vinden. Ook slaat de mier een plaatje op hoe de omgeving van zijn nest eruit ziet. Als je bijvoorbeeld het nest met opvallende pilaren markeert en deze verplaatst wanneer hij op pad is, zal hij bij thuiskomst even goed in de war zijn. Er zijn tal van methodes waarmee beesten zich in de natuur kunnen oriënteren: Behalve de route-gebaseerde navigatie zoals pad integratie kunnen dieren ook een soort “kaart van het gebied” gebruiken, bijvoorbeeld gebaseerd op opvallende kenmerken van de omgeving, of op geuren. De zon, de maan, de sterren, gepolariseerd zonlicht en het magnetisch veld kunnen door dieren als kompas gebruikt worden. Over hoe dat precies werkt is nog weinig bekend. Bij sommige dieren zouden bijvoorbeeld bepaalde stofjes in de ogen reageren op het magnetisch veld. Zelfs het gebruik van de zon als kompas is niet zo makkelijk als het lijkt. Omdat de stand van de zon verandert moet je weten hoe laat het is om te kunnen concluderen in welke richting je wil bewegen. Bij veel

dieren is aangetoond dat ze een “interne klok” hebben. Ze weten dus welk moment van de dag het is. Als je de dieren in een aangepast lichtregime in het lab houdt kan je ze laten geloven dat het een ander moment van de dag is, waardoor ze de stand van de zon verkeerd gaan interpreteren. Ze stellen hun klok dan trouwens al snel weer bij. Bij zeeschildpadden is aangetoond dat ze geen magnetisch kompas gebruiken op zoek naar een klein eilandje midden in de oceaan, maar waarschijnlijk op zeestromingen en stofjes in het water afgaan. Ook hebben mensen van Lund proefjes gedaan met tapuiten op de Noordpool. Ze hebben de vogels in kooien buiten neergezet en hebben genoteerd in welke richting ze het meest probeerden weg te vliegen. Hoewel je zou denken dat je op de Noordpool weinig hebt aan een magnetisch kompas wilden de tapuiten graag richting huis vliegen, en konden zich dus nog steeds goed oriënteren. Jammer genoeg zijn veel mensen niet voorzien van zo’n goed richtinggevoel. De Vikingen hebben dat probleem reeds elegant opgelost: ze hadden een zonneschijf en zonnekristallen (die je ook onder een wolkenlucht kan gebruiken) om op hun verre reizen over de oceanen niet te verdwalen. Toen had de mens nog een lange weg te gaan tot het tijdperk van de GPS (geographical positioning system) waarmee je door een kruispeiling van verschillende satellieten op enkele meters nauwkeurig je positie op de aarde binnen een handomdraai weet.

College van Anders Hedenström aan de universiteit van Lund




11 December 2007

Monty’s Flying Circus

Vervolg van voorpagina: Afschaf braak; alternatief heeft zich bewezen in Duitse Rheiderland Richting Vogelbescherming Nederland heeft de werkgroep een overzicht samengesteld van de goede en minder goede kanten van de braaklegging in de perioden 1989-1993 (Mc Sharry, relatief grootschalig en doorgaans extensief beheerd) en de periode na 1993 (braak varieerde tussen de 5 - 10% en kende vele uitingsvormen). In de jaren 19902007 zijn door de WGK veel tellingen verricht die voor een deel nog op de plank liggen en deels zijn gepubliceerd. LNV heeft aangegeven deze kennis te willen gebruiken om te kunnen kwantificeren hoeveel faunaranden er nodig zijn de eventueel negatieve effecten te compenseren. Om een orde van grootte te geven: in de voorbij jaren lagen er ongeveer 20.000 - 25.000 hectaren akkerland braak. Hoewel een fors deel van deze hectaren nagenoeg geen ecologisch effect hadden kennen wij uit onze werkgebieden genoeg percelen waar in de regio de akkervogel-kurk op dreef. We hopen in gesprek te blijven met genoemde organisaties en hopen dat minister Verburg inziet dat de in NoordNederland ingezette weg perspectieven biedt om het agrarisch cultuurlandschap leefbaar te houden en daarmee o.a. een broedvogel als de veldleeuwerik in akkerland te behouden. Ben Koks Projectcoördinator WGK

Oproep! Op 22 december wil de WGK graag een extra wintertelling houden. Hierbij is het de bedoeling dat we samen met een aantal boeren op pad gaan. Echter dit kan alleen bij voldoende aanmelding. Hierover heeft Hilbrand al een uitnodiging rondgestuurd. Bij deze nogmaals een oproep voor iedereen om mee te doen! Opgeven kan bij Hilbrand: [email protected] of 06-14369916.

De Graanranden de herfst door Het duurde even, maar nu komt dan toch echt de winter eraan. Echter voor de vogels zijn de moeilijke tijden allang aangebroken. Een oplossing hiervoor is het wegtrekken naar warmere oorden, zoals de kiekendieven dat doen. Daar is het echter ook niet altijd koek en ei. Maar in het koude en af en toe regenachtige Nederland is het ook niet altijd een pretje. En toch komen er ook massa’s trekvogels naar ons land. Eén van de mooiere voorbeelden hiervan zijn natuurlijke de blauwe kiekendieven. Maar wie wat nog wat verder kijkt kan ook vele overwinterende zangvogels vinden. En die weten de graanvelden steeds beter te vinden. In het Lofar gebied maken grote aantallen geelgorzen en ringmussen gebruik van het hun aangeboden wintervoedsel. Ook de Groningse graanranden beginnen steeds meer in trek te komen. Een extraatje is dat de licht vochtige graanrand nabij Midwolda nog steeds flink in trek is bij bokjes en look-a-likes. Noord-Groningen is tot op heden wat onderbelicht geweest, maar ook hier bevindt zich een graanrand. Hier niet alleen zangvogels, maar bovendien is deze ook zeer in trek bij roofvogels. Naast de graanrand ligt namelijk een boomgaard, met bijbehorende lange palen. Deze zijn goed in gebruik als uitkijkpost door vogel-eter havik (aanbod genoeg) en muizen-eter torenvalk (muizen houden ook wel van een volle graanschuur voor de winter). Kortom graanranden zijn niet alleen maar aantrekkelijk als wintervoorraad voor zangvogels. Al eerder is opgemerkt dat er buitengewoon veel muizenholletjes in de graanranden waren te vinden en met regelmaat waren hele aren versleept naar het hol. Het leukste van dit alles is dat het project nog steeds volop bezig is en iedereen is welkom om een keer alles (of een deel) met eigen ogen te aanschouwen! Jorna Arisz

4

11 December 2007

Monty’s Flying Circus

5

Wat hebben een vergiftigde zeearend, weidevogelbeheer en de Flora & Faunawet met elkaar gemeen? Er ging een shock door ons heen toen we op de voorpagina van het Dagblad van het Noorden lazen dat er in de Carel Coenraadpolder een jonge zeearend dood was gevonden. De AID wist te melden dat de vogel door illegale vergiftiging is gedood. Een treurig dieptepunt in een reeks gevallen van vergiftiging in het Oosten van de Provincie Groningen. In eerdere jaren werden al vergiftigde buizerds, haviken, een rode wouw en meerdere steenmarters gevonden nabij Siddenburen, Slochteren, Woldendorp, Ganzedijk en Noordbroek. Hoewel het lastig is een patroon te destilleren en het overzicht verre van compleet is, stellen wij wel vast dat het aantallen incidenten is toegenomen. Tegelijkertijd stellen wij vast tijdens gesprekken in het veld, lezingen en bijeenkomsten er steeds openlijker over het teveel aan vossen, kraaien, buizerds, marters en bijv. ook (grauwe) kiekendieven wordt gesproken. Het afgelopen seizoen was het zelfs zo bont dat er mensen van verschillende pluimage een direct verband legden tussen de afname van het aantal patrijzen en het herstel van de grauwe kiekendief. Een zorgwekkende ontwikkeling die niet los kan worden gezien van het zg. ‘beheer’ van weidevogels. Zoals we allemaal weten heeft de achteruitgang van soorten als kievit, grutto en bijv. veldleeuwerik natuurlijk niets te maken met de vermeende toename van de vos, buizerd en grauwe kiekendief. Rob Bijlsma en Pedro Zoun (CDI-Lelystad) hebben laten zien dat in het weidevogelbolwerk Friesland de vervolging excessief is te noemen. Momenteel concluderen wij dat er in Oost-Groningen een vruchtbare bodem is ontstaan roofvogels te vervolgen. Er hebben al honderden buizerds en andere predatoren het loodje gelegd, maar een jonge zeearend heeft Oost-Groningen op de kaart gezet. We hebben zelf het gevoel dat ruim 18 jaar werk een deuk heeft opgelopen. We denken serieus dat agrarisch natuurbeheer door dit soort akkefietjes in zwaar weer terecht zal gaan komen. Agrarisch natuurbeheer heeft behoefte aan goede voorbeelden van succesvolle projecten. Deze succesvolle projecten zijn echter schaars en wat bij velen overheerst is dat agrarisch natuurbeheer alleen maar geld kost en ook nog eens onbedoelde bij-effecten genereert. We zijn bang dat die paar goede voorbeelden van succesvolle projecten (Oost-Groningen voorop, de duoranden van Wierde & Dijk als enorme opsteker en het meest succesvolle randenproject aller tijden in het Duitse Rheiderland) ondergesneeuwd raken in de stroom minder florissante berichten. Jammer en onnodig. De WGK is van mening kwaadwillenden iets agrarisch natuurbeheer verkeerd daglicht stelt. In Coenraadpolder waar we grauwe in een veilig te stellen vond nu In de media hebben wij aan te brengen in de berichten. We zijn dan mensen zijn die voorbij rond het thema kiekendief en uithalen naar het werkgroep. We hebben gesprek aan te gaan met kiezen die haaks staat op

zijn dat een handjevol moois en groots als in akkerland in een dezelfde Carel in 1990 het eerste nest Nederlandse akker wisten een zeearend zijn einde. getracht enige nuance wolk van negatieve ook verbaasd dat er gaan aan 18 jaar werken bescherming grauwe akkernatuur en nu zo fel standpnt van de ons voorgenomen het mensen die een opstelling het belang van vogels.

Wat heeft de Flora & Faunawet met dit alles te maken? Iedereen wist dat de F&F-wet een papieren tijger zou worden. Hoewel de intenties ongetwijfeld goed waren zat de kneep hem vooral in de kleine lettertjes; het afhandelen van een stortvloed van ontheffingen bezorgt hordes ambtenaren veel werk. Daar komt bij dat de handhaving het kind van de rekening is geworden en er in Nederland nauwelijks nog terzake kundige opsporingsambtenaren in het veld zijn te vinden. Het is dan ook nagenoeg uitgesloten dat de dader die de dood van de zeearend op zijn geweten heeft ooit zal worden gepakt. De komende jaren zullen er niet leuker op worden... Ben Koks

11 December 2007

Monty’s Flying Circus

6

De trek van roofvogels opgehelderd door satellietzenders Door Chris Trierweiler In Lund (Zweden) worden al jarenlang verschillende soorten roofvogels van satellietzenders voorzien om de geheimen rond hun trek te ontrafelen. Roine Strandberg en Raymond Klaassen vertelden tijdens de cursus diermigratie in oktober dit jaar iets over hun werk met Boomvalken, Bruine Kiekendieven en Visarenden. In totaal hebben de Zweden reeds 21 Visarenden, 13 Wespendieven, 12 Buizerds, 12 Bruine Kiekendieven en 7 Boomvalken op hun trek gevolgd. Roine Strandberg voorzag Boomvalken van 9.5 g satellietzenders. Hij vond dat volwassen vogels eerder geneigd zijn de zee direct over te steken dan jonge vogels. Ook haalden adulten hogere snelheden dan de juvenielen. De efficiëntere migratie van adulten zou te wijten kunnen zijn aan hun ervaring uit eerdere jaren. Over het algemeen is er bij de Boomvalk sprake van een brede-front Roine Strandberg en Raymond Klaassen evalueren de SWGK kiekendief-vangpaal migratie. Op de zware Visarenden kunnen de Zweedse onderzoekers de nieuwste GPS zenders gebruiken (20 g), die zowel een op meters nauwkeurige positie leveren als de hoogte, activiteit en snelheid van de vogel (elk uur voor een bepaalde periode per dag). Met dit type zenders kunnen de onderzoekers zelfs vaststellen dat visarenden soms op dezelfde boom zitten als ze weer langs hetzelfde meertje komen. De visarenden, die naar bijvoorbeeld Senegal of Ghana trekken, doen er zo’n 30 dagen over om te vliegen, maar hebben onderweg nog eens bijna evenveel dagen pauze nodig. Raymond Klaassen vond de reden hiervoor: het is erg belangrijk voor deze vogels om onderweg te foerageren. Ze bezoeken vaak dezelfde meertjes of visvijvers, bijvoorbeeld in Frankrijk. Boven de Sahara vliegen ze wel snel en zonder lange pauzes door. Bij de Bruine Kiekendieven is het meest opvallend dat ze erg plaatstrouw zijn in de wintergebieden, in tegenstelling tot onze Grauwe Kiekendieven. De Grauwe komen weliswaar soms terug op dezelfde plek, maar doen dat niet even consequent als de Bruine. Wij hopen dat de GPS zenders snel licht genoeg worden om ook Grauwe Kiekendieven van deze nieuwe generatie zenders te voorzien. De informatie die deze apparatuur levert is vele malen nauwkeuriger dan we tot nu toe van onze zenders gewend zijn. Weliswaar weten we al heel veel over de routes die onze beesten vliegen en hun verblijfplaatsen, maar de details blijven nog een mysterie tot de technologie verder ontwikkelt.



11 December 2007

Monty’s Flying Circus

7

Meer vrouwen bij de Werkgroep…. Goed idee? Hé, hierachter zit ook nog een paartje!

………Of misschien toch niet……?



Lekker speentje van mama…

Prikbord



Voor als u na deze nieuwsbrief nog zin hebt in een toetje van kiekendieven: http://www.intermediair.nl/artikel.jsp?id=1080701



Misschien wat vroeg, maar vanaf 2 december kunt u zich opgeven voor de studiedag van Avifauna Groningen op 8 maart 2008, met als thema: Akkervogels. Zie: http://www.avifaunagroningen.nl/htmltonuke.php?filnavn=site/vag40jaar.html



Ook al bent u voor nieuws over de ontwikkelingen wat betreft de braak bij ons aan het goed adres, voor als u alles wilt hebben gelezen: http://www.depers.nl/binnenland/125270/Akkervogels-wacht-hongerigewinter.html



Oproep voor doctoraalstudenten: “Raptors in rapidly changing human-dominated landscapes in West Africa”. Voor meer informatie over mogelijkheden voor een afstudeerproject in Kameroen mail [email protected]

11 December 2007

Monty’s Flying Circus

8

Veel Blauw en weinig Zilver tijdens Wintertelling 27 oktober Het zit er weer op, onze eerste wintertelling van het seizoen 2007/2008. Een telling met op z’n zachtst gezegd een wrang nasmaakje en dan met name voor onze trouwe medetellers Bauke en Emmy die zoals gewoonlijk de Duitse polders weer voor hun rekening hebben genomen. Om een Zeearend op je telformulier te mogen bijschrijven is iets waar iedereen van droomt, maar om dan enige dagen later in de media te moeten lezen dat juist dit beest kort daarna vergiftigd wordt teruggevonden is dan maar moeilijk te verwerken.

Het gaat te goed met de economie mensen. Steeds meer van onze trouwe tellers verkiezen het om zelfs in oktober op vakantie te gaan, het is toch niet te geloven. Grapje, het zij jullie allemaal van harte gegund vrienden. Feit is wel dat we bij mijn weten voor het eerst in de geschiedenis van de wintertellingen met een tekort aan vrijwilligers te kampen hadden en daarom niet alle velden geteld zijn. Aan de kwaliteit van de koffie en de koeken , die weer gretig aftrek vonden bij de aanwezigen, zal het zeker niet liggen. Het was als vanouds weer gezellig die zaterdagochtend bij de familie van Rijn op ons veldstation in Kostverloren. Onze verwachting dat de aantallen muizeneters op de zandgronden beduidend minder zou zijn dan op de zware klei werd door deze telling bewaarheid. Tijdens het broedseizoen was al opgevallen dat ook onze Grauwe Kiekendieven een voorkeur hadden voor de kleigronden, waarschijnlijk omdat juist daar het meeste voedsel (lees muizen) te vinden was. Van bijna alle tellers op de kleigronden kwam dan ook als bijzondere waarneming het in grote getale voorkomen van verse muizenholletjes. Om een vergelijking te maken met de telling die we gehouden hebben op 6 oktober j.l. tijdens de World Birdwatch Day is niet op z’n plaats vanwege het grote verschil in weersomstandigheden en de opzet van de verschillende tellingen. Vergelijken we echter deze telling met de telling van verleden jaar 28 oktober dan zien we in totaalaantallen weinig verschillen. Het totaal aantal getelde Buizerds is iets lager dan vorig jaar, daarentegen was het voorkomen van de aan onze Grauwe verwantte Blauwe Kiekendief beduidend hoger, nl. 20 tegenover 12 exemplaren vorig jaar. Vooral in het gebied rond Drieborg werden veel Blauwe geteld. Wat opviel was het grote verschil in het aantal mannetjes en vrouwtjes. Erik en Marlien telden in de RW, CC en Oostwolder polders 4 stuks waarvan 3 vrouwtjes. Leen, Marike en Simone telden 1 man en 2 vrouwen, terwijl Hilbrand en Cathryn rond Drieborg 8 Blauwen waarvan maar liefst 6 van het vrouwelijk geslacht in de kijker kregen. Bauke en Emmy telden in de

Duitse polders 5 Blauwe Kieken waarvan zeker 3 juvenielen, waarschijnlijk uit het daar uitgekomen nest. Een overschot aan vrouwen dus. De Torenvalken deden het iets slechter met 40 stuks tegen 56 vorig jaar oktober. Een leuke melding kwam nog van Jelle en Anneke uit hun telgebied rond Weiwerd. Zij troffen in een oude schuur een Kerkuil aan, een steeds zeldzamer wordende nachtjager . Andere leuke waarnemingen waren een Witgatje door Jaap en Klaas in hun veld rond Meeden waar zij tevens een groepje van 10 Nijlganzen telden. Jelle schreef in z’n verslagje: 22 Nijlganzen. Dit zijn ondanks hun slechte naam toch prachtige vogels en voor het eerst heeft er in het park van Delfzijl een paartje twee keer gebroed. De eerste keer 2 juv. uitgevlogen en de tweede keer 5 die nu nog half dons half veer zijn. Verder behoorden een Kleine Rietgans van Bauke en Emmy, een Tapuit, een Bokje en 6 Patrijzen van Leen, Marike en Simone nog tot de smaakmakers van het menu. Ben en zijn gast Gert Jan Stoeten van BoerEnNatuur hadden ook het geluk om in hun telgebied bij Zuidwending 5 Patrijzen tegen het lijf te lopen. Verder was het volgens Ben muisstil op de zandgronden. Persoonlijk had ik het “genoegen” om tijdens één van de te lopen transecten een ongenode “medeteller “ voor me te moeten dulden. De vos liep het grootste gedeelte van het transect op een constante afstand van 50 meter voor mij. Dat schiet natuurlijk niet op wat het tellen betreft . De grote aantallen verschillende ganzen in de kustgebieden zijn natuurlijk altijd een lust voor het oog maar niet bijzonder in deze tijd van het jaar . Wat een beetje tegenviel deze dag was het aantal getelde Grote Zilverreigers. Het aantal van 16 van deze prachtige statige vogel was weliswaar beduidend hoger dan de 2 getelde exemplaren van vorig jaar, maar er zijn op plaatsen aantallen van enkele tientallen beesten waargenomen . Hopelijk kijken jullie net als wij weer uit naar de komende telling die gehouden zal worden op 19 januari 2008.

Iedereen bedankt voor jullie medewerking en we hopen dat jullie er net zo van genoten hebben als wij!

Hilbrand Schoonveld en Cathryn Wiekens

11 December 2007

Monty’s Flying Circus

9

Vogels volgen met een radar Door Chris Trierweiler Bij radar denk ik aan een rond scherm met witte wolkjes, die elke keer als het beeld vernieuwd wordt een beetje verschuiven. Zoals je dat weleens op tv ziet. Dat is een scheepsradar. Op het biologie-gebouw in Lund (Zweden) staat een ander soort radar: een tracking radar (ook gebruikt voor militaire doeleinden). Thomas Alerstam en zijn groep gebruiken dergelijke radar-systemen om trekvogels te onderzoeken. De tracking radar heeft een scherm waarop alleen maar pieken en dalen te zien zijn. Hij zendt golven uit die gereflecteerd worden door gebouwen, bomen, mensen, vliegtuigen en vogels... Hij schakelt dus steeds om tussen zenden en ontvangen. Trouwens je mag niet voor de radar-schotel gaan staan als deze uitzendt. Het effect is ongeveer hetzelfde als van een magnetron. Alerstam stelde ons gerust doordat dit effect snel minder wordt, als je dus een fietser beneden op de weg te pakken hebt wordt deze niet gegrild. Als een piek op het scherm gelijk blijft heb je waarschijnlijk een gebouw te pakken. Heb je een bewegende piek, dan gaat het vaak om een vogel of een zwerm vogels. Als je op zo’n piek focust, zet je snel alle knopjes van de radar op automaat, en blijft de radar automatisch de vogel volgen tot een afstand van meerdere kilometers. De data sla je dan in de computer op, en je ziet een beeld ontstaan van verschillende peilingen, op de lijn die de vogels afleggen. Aan de frequentie van vleugelslagen kan je zien om welke vogels het gaat. Maar dat valt nog niet mee. Op 7 Hertz zitten de gierzwaluwen. Rond 8 Hz zitten de wadvogels, rond 10 Hz de lijsters en alles wat meer dan 10 Hz heeft is “klein grut” zoals zangertjes. Erg precies is dit dus niet. Het opsporen van de vogel die je volgt buiten in de lucht is ook bijna onmogelijk. De techniek is dus enigszins beperkt.

Thomas Alerstam legt een instrument uit om afstanden te meten

AIO Håkan Karlsson legt de tracking radar uit

Af en toe laat je dan een weerballon opstijgen, een ballon gevuld met helium, om te kijken hoe hard het waait op verschillende hoogtes. Deze ballon moet je ook met de radar te pakken krijgen. Dat valt wederom niet mee, en zo zijn al vele ballonnen opgestegen zonder dat de wind gemeten kon worden. Onze groep studenten miste de ballon natuurlijk ook en kon binnen twee uur maar twee zwermen vogels opsporen met de radar. Je hebt er behoorlijk wat ervaring voor nodig om efficiënt te werken met deze apparatuur. De resultaten vertellen iets over de trekrichting van vogels, over hoe ze de wind gebruiken, of ze voornamelijk met de wind mee vliegen of ook tegen de wind in, etc. Een spectaculaire dataset waar we op de cursus mee mochten “spelen” was verzameld met een tracking radar die op een schip geïnstalleerd was. De Zweden reisden toen van Scandinavië langs de Russische kust naar het oosten, en hebben tal van vogels met de radar gevolgd. Hier kon je bijvoorbeeld mooi in zien hoe de vogels in het westen meestal in zuidwestelijke richting trokken, maar op gegeven moment midden boven Rusland een scheiding optrad, waar de vogels voornamelijk naar het oosten trokken. De vogels trokken zich trouwens verbazingwekkend weinig van de windrichting aan. Trekken moeten ze hoe dan ook, zou je zeggen.

11 December 2007

Monty’s Flying Circus 10

Kiekendieven online Onze aanbeveling voor een lange winteravond wanneer er niets interessants op tv is: zet je computer aan en surf naar het zonnige Polen, of volg de Steppekiekendief uit Kazachstan naar Afrika. Kiekendief Halina krijgt een zender Dit korte filmpje gemaakt door Rob Buiter laat Ben, Erik en Dominik zien hoe ze in de zomerse Poolse graanakkers een kiekendief vangen. Het vrouwtje dat ze vangen werd Halina genoemd en nu is op grauwekiekendief.nl te volgen hoe ze de winter in o.a. Nigeria doorbrengt. http://nl.youtube.com/watch?v=_I_qQsdq_Ic of zoek op youtube.nl naar Grauwe Kiekendief. Bescherming van Grauwe kieken in Polen Mis je ook het silhouet van een jagende Grauwe boven de horizon van de weidse akkers? Kijk dan onder de volgende link naar een filmpje waarin je kiekendieven in Dominik zijn Poolse werkgebied ziet. Ook zonder dat je verstaat wat de Poolse dame op de achtergrond te melden heeft de moeite waard om naar te kijken. http://www.itvp.pl/video.html?channel_id=-1&site_id=996&genre_id=533&form_id=479&video=29031 of zoek op Google naar itvp blotniak. Steppekiekendief uit Kazachstan nu in Egypte De Spaanse kiekendiefonderzoekster Beatriz Arroyo en haar team hebben dit jaar een vrouwtje Steppekiekendief in Kazachstan voorzien van een satellietzender. Lees het hele verhaal en volg de spectaculaire route van deze vogel onder de volgende link. http://www.natural-research.org/news/paha_KZsat.htm of zoek op Google naar natural research pallid harrier




ҜΘρ١⌡ Ook  inspiratie? Stuur dan je stukje naar:

Chris ([email protected]) of Jorna ([email protected])

Џ₩ ∑₫∂×¥ Odz Wij willen naar Afrika !