Urszula Frey 2de kandidatuur Japanologie 2003-2004
Paper: Van Junior Idols tot Kogals 1. Inleiding Als onderwerp voor mijn paper heb ik een cultureel fenomeen genomen dat heel uniek lijkt voor het hedendaagse Japan, de interesse van de Japanse man in schoolmeisjes. Dit uit zich in de verschillende media. Kijk maar naar manga, de Japanse strips, anime, wat wij tekenfilms noemen maar niet enkel voor kinderen is, en video spelletjes, vooral dan naar “dating” spelletjes/simulaties. In tijdschriften vinden we foto’s van jonge idols, deze meisjes studeren nog in de middelbare school, maar zijn nu al te zien in zwempak of in de laatste nieuwe mode in idol, mode of manga tijdschriften. Deze foto’s verschijnen dan later in fotoboeken voor de verzamelaars. Meer populaire idols krijgen de kans om een of meerdere idol dvd’s te laten maken. Als idol in Japan moet je blijkbaar zeer vroeg beginnen. Er is echter ook een duistere zijde aan de obsessie, het "compensated dating" of “enjo kōsai”. Schoolmeisjes kunnen namelijk veel geld verdienen door uit eten te gaan met mannen die ervoor willen betalen. Met dit geld kopen ze de dure merk kledij en accessoires die ze in de mode tijdschriften te zien krijgen. Het blijft echter meestal niet bij een etentje. Tiener prostitutie is een van de problemen van het laatste decennium in Japan. Dit probleem is vaak het onderwerp van films zoals "Bounce Kogals"1 en in recente manga zoals "Gals"2. Wat mij persoonlijk het meest interesseert is wat aanleiding gegeven heeft tot het fenomeen in deze proporties. Overal zijn er wel mensen te vinden die deze interesses hebben, maar zelden wordt er zo een cultuur fenomeen rond opgebouwd. Ook de wisselwerking tussen de media en de cultuur is hier heel interessant. Hoe de media de jonge meisjes uitbeeldt in hun reclame en goederen, waarna de meisjes zelf gaan profiteren van de nieuwe vraag die gecreëerd wordt, maar waarvan het profijt uiteindelijk weer naar de mode en elektronica industrie gaat die de media sponsort via reclame. Uiteraard zijn de media niet de enige oorzaak. In de werken die ik gelezen heb worden vele sociaal- culturele oorzaken gegeven voor het fenomeen. 1Masato Harada, 1997 2Fujii Mihona, 1999
Enkele termen die in mijn paper gebruikt worden zijn: Idols (アイドル) zijn personen die vanaf jonge leeftijd carrière proberen te maken in de media industrie. Ze werken voor een agentschap en proberen meestal verschillende disciplines uit, zoals poseren, zingen en acteren in reclame of drama's. Voor idols tot 15 jaar gebruikt men de termen Jr Idol of U-15 (Under 15). Kogals ( コ ギ ャ ル ) zijn jonge stadsmeisjes die zeer veel geld uitgeven aan de laatste nieuwe mode en accessoires, ze leven voor “shopping”. Dit fenomeen kwam op midden 1990. Vandaag komen ze vaak aan geld door enjo kōsai. Terekura ( テ レ ク ラ ) of telephone club is een chat lijn of dating service die de meisjes gebruiken om hun klanten te vinden. Enjo kōsai (援助交際) of "compensated dating". Jonge meisjes kunnen veel geld verdienen door uit eten te gaan met mannen die hiervoor willen betalen.
2. Zoeken naar informatie Als een eerste bron van informatie heb ik het internet gebruikt. Hiermee kon ik snel de meest recente gebeurtenissen opzoeken. Sites van Japanse kranten zoals www.asahi.com en mdn.mainichi.co.jp hebben meestal een archief, en wanneer ze dat niet hebben heeft google het meestal wel. Op google zelf kon ik snel wat rondkijken hoeveel informatie er te vinden is in verband met het onderwerp. Uit de archieven van de kranten bleek dat er heel vaak over de schoolmeisjes obsessie en enjo kōsai gesproken wordt. Ik gebruikte er trefwoorden als “telephone club” en “phone dating”. Ook de bibliotheek is belangrijk natuurlijk. Hier kon ik boeken vinden die interessant waren voor mijn onderwerp, maar in de boeken ook referenties naar andere boeken, artikels en auteurs.
2.1. De bibliotheek Een van de goede boeken die ik in de bibliotheek vond was: Lise Skov, Brian Moeran (red.). Women, Media and Consumption in Japan. Richmond: Curzon Press, 1995. Ik vond dit een goed boek omdat het twee zeer interessante hoofdstukken bevat die met mijn onderwerp te maken hebben.
“Cuties in Japan” door Sharon Kinsella3 beschrijft hoe de media geholpen hebben bij het populair maken van jonge en schattige meisjes, wat een van de redenen is voor de huidige obsessie van de Japanse man met deze jonge meisjes. Een grote invloed lijkt de “boom” van de “cute culture” rond de jaren '70 geweest te zijn, toen alles wat “kawaii” was populair werd. Zo begon de media jonge idols te lanceren, en elk jaar ging de carrière leeftijd naar omlaag. Matsuda Seiko was een van de eerste populaire idols die populair werd met haar kinderlijke uitzicht en gedrag. “Matsuda Seiko was to cute what Sid Vicious was to punk. Between April 1980 and 1988 she became the reigning queen and prototype for a whole new industry of 'idol singers' that flourished in the 1980s.(9) Matsuda was flat chested and bow-legged and on TV she wore children's clothes, took faltering steps and blushed, cried, and giggled for the camera. Every one of her twenty three singles released between 1980 and 1988, became number one smash hits. (Imidas, 1991: 746) Matsuda gained her popularity being childish.” “Following in Matsuda's footsteps most of the 1980s idols were released in time to become famous between the ages of fourteen and sixteen. The debut age of packaged pop-stars have in fact been getting progressively younger since 1974. This includes male sweety bands like Tanokin Trio aged 14 to 19 (debut 1980), SMAP aged 14 to 15 (debut 1988) and Hikaru Genji aged 14 to 16 (debut 1988), and female idols such as Kyon Kyon aged 14 (debut 1982), Nakayama Miho aged 15 (debut 1984) and WINK aged 14 (debut 1988).”4 In de Japanse maatschappij is er een overvloed aan tijdschriften, met vaak een nadruk op foto's van vrouwen, meer specifiek met een nadruk op het vrouwelijke lichaam. Het zijn vaak de 'jonge en schattige' meisjes, die als modellen in heel veel van deze tijdschriften te zien zijn. “Consuming bodies: Constructing and representing the female body in contemporary Japanese print media” van John Clammer bespreekt hoe het vrouwelijk lichaam voorgesteld word in de moderne Japanse tijdschriften. Drie andere boeken die heel wat informatie over de Japanse cultuur en gemeenschap bevatten waren: Hendry, Joy. Understanding Japanese Society. New York: Routledge, 1995. Louis, Lisa. Butterflies of the night. New York: Weatherhill, 1992. Tubielewicz, Jolanta. Japonia zmienna czy niezmienna?, Warszawa: TRIO, 1998 3Sharon Kinsella (Ph.D, University of Oxford, 1996) doet onderzoek en geeft les aan de afdeling sociologie van Yale University. Ze schreef nog andere gerelateerde artikels zoals “What's behind the fetishism of schoolgirls' uniforms in Japan?” Fashion Theory, nr.2 (2002) en “Feticci in uniforme: il fenomeno kogyaru” In La bambola e il robottone. Culture pop nel Giappone contemporaneo, Alessandro Gomarasca (red.), 91-110, Einaudi: Torino, 2001 4Kinsella, Sharon. “Cuties in Japan” In Women, Media and Consumption in Japan, Skov, Lise, Moeran, Brian (red.), Hawaii: Curzon & Hawaii University Press, 1995
In de meeste boeken in verband met sociologie en cultuur van Japan kan je iets vinden dat te maken heeft met mijn onderwerp. Maar het meeste vind je toch in artikels of op het web. Een reden kan zijn dat het nog redelijk recent is, vooral enjo kōsai is men pas gaan bekijken vanaf het een groot probleem werd, mede met de opkomst van de mobiele telefonie. Wel vind je Japanse boeken over de meer recente gebeurtenissen. Een boek dat onder andere theorieën in verband met enjo kōsai bespreekt is “'Sei no jikokettei' genron enjo kousai, baibaiharu, kodomo no sei”5 door Shinji Miyadai6. Hij is professor sociologie aan de universiteit van Tokyo.
2.2. Databanken De meest geschikte databank voor mijn onderwerp bleek Picarta te zijn. Met deze databank kon ik zeer snel relevante artikels vinden. Een voorbeeld van een artikel gevonden via Picarta is: Morrison, Andrew D, "Teen Prostitution in Japan: Regulation of Telephone Clubs" Vanderbilt journal of transnational law, nr.31 (1998): 457-498 Uit dit artikel werd geciteerd in het artikel van Nguyet Thu Nguyen, een van de artikels die ik op het web kon vinden en later besproken wordt in punt 2.3, “Het web”. Voor de full-text artikels gaf EBSCOhost de beste resultaten. Op EBSCOhost vond ik de volgende full-text artikels: "The darker side of cuteness" Economist, vol.351 nr.8118 (1999). Dit artikel bespreekt vooral de negatieve gevolgen van de cute culture. Ook geeft men een korte geschiedenis van de wetten in verband met tienerprostitutie, die pas sinds het enjo kōsai probleem echt ter sprake gekomen zijn. “ THEORIES abound about why the Japanese have such an unhealthy preoccupation with cuteness. Whatever the reason, women in polite company are required to speak with child-like voices an octave or so higher than normal. In advertisements women are seen as defenceless and infantile, rather than as the sultry sirens of western taste. ``Kawaii desu ne'' (``Oh, how cute'') is an expression commonly heard in the street, in shops, on television. The pornographic comic-books for adults that sell in their millions depict young girls with tiny mouths, pert noses and big, innocent eyes, usually dressed in school uniform. Lolicon (Lolita complex) is part of 5Miyadai, Shinji (宮台 真司),『〈性の自己決定〉原論―援助交際・売買春・子どもの性』(sei no jikokettei' - genron enjo kousai, baibaiharu, kodomo no sei, Eng: Sexual self-determination), Kinokuniya (紀伊国屋書店), Japan, 1998, 286 bladzijden 6 Shinji Miyadai heeft een blog http://www.miyadai.com/ waar men onder andere informatie kan vinden over zijn recente boeken.
the everyday vocabulary.”7 en "Clueless in Tokyo" Economist, vol.339 nr.7969 (1996). In dit artikel bespreekt men het enjo kōsai fenomeen en de telephone clubs. Vroeger konden de meisjes moeilijker hun klanten vinden. Nu hebben ze een makkelijk en discreet communicatiemiddel om klanten te vinden, de mobiele telefoon. “Japanese men have a penchant for young girls; a few young girls will do almost anything for a Gucci bag or a Chanel jacket. The Japanese press is awash with stories about terekura, or telephone clubs, in which men sit in phone booths and talk to teenage girls about the sort of things that would make most mothers blush. Some go much further.” “ The limiting factor for girls has been the telephone. Using it at home is distinctly problematic--especially if they have to give a number; and public telephone boxes lack the right ambience. Technology has come to their rescue. Enterprising schoolgirls used to have pagers; recently they have turned to mobile phones.”8 Op JSTOR en PCI vond ik eerlijk gezegd niets dat direct over mijn onderwerp ging. Ik heb verschillende keywords en termen geprobeerd, maar tevergeefs. Wel zijn er artikels te vinden in verband met sociologie van Japan en vrouwen in Japan, welke een goede basis kunnen zijn voor verder werk. Zo vond ik op JSTOR Odaka, Kunio. “Japanese Sociology: Past and Present” Social Forces, vol.28 Nr.4 (1950): 400-409 en Becker, Howard, “Sociology in Japan” American Sociological Review, vol.1 Nr.3 (1936): 455-471. En op PCI was er het artikel Pharr, Susan J., “WOMEN IN JAPAN TODAY” Current History, 68:404 (1975): 174. Via de citation index vond ik de naam Creighton M. Creighton Millie9 is professor aan de “University of British Columbia” waar ze onderzoek doet naar de Japanse gemeenschap en cultuur. Zij citeerde in "Journal of Japanese studies" het boek dat ik besproken heb "Women, Media and Consumption in Japan". Zij zelf wordt ook geciteerd in werken die over sociologie in Japan gaan, dus misschien is zij interessant voor mijn onderwerp. Ze schreef artikels als "Socialization for Consumerism: From Infant Shopping Clubs to Young Adult Consumer Roles,"10 7"The darker side of cuteness" Economist vol.351 nr.8118 (1999): 32. 8"Clueless in Tokyo" Economist, vol.339 nr.7969 (1996): 66.
9http://www.anso.ubc.ca/faculty/creighton.shtml 10Creighton, Millie “Socialization for Consumerism: From Infant Shopping Clubs to Young Adult
Consumer Roles" In Communicating with Japan: Images Past, Present and Future, Dennis J. Dicks
Uit de referenties van relevante artikels lijkt Andrew D. Morrison de auteur te zijn die het meest geciteerd wordt. Hij is de auteur van het boven vermelde artikel.
2.3. Het web 2.3.1. Google Mijn favoriete zoekmachine op het web is google (www.google.com), deze is snel, heeft geen overladen pagina's, geeft veel resultaten en lijkt me het meest sponsor onafhankelijk. Ik ben dan ook mijn zoektocht begonnen met google. Voordat ik daarmee echter van start kon gaan, moest ik de juiste zoektermen vinden. Je kan namelijk geen abstracte concepten ingeven om naar te zoeken, maar enkel woorden die in een artikel zouden kunnen voorkomen. Een makkelijk te vinden zoekterm was enjo kōsai. Deze term gaf echter 944 hits met google, wat dus iets te veel is om manueel na te gaan. Een restrictie tot het .edu of .jp domein met site:.jp enjo kōsai gaf nog slechts 95 hits, die voor het grootste deel interessante bronnen waren zoals “Enjo kosai: teen prostitution, a reflection of society's ills”11 en resultaten uit “An Analytical Study on the Causes of and Attitudes toward 'Enjo Kosai' among Female High School Students in Japan., Prof. Fukutomi Mamoru, Tokyo Gakugei University, published by Asian Women's Fund, 1998”. Een zeer recent artikel uit “The Japan Times” is “Does comic relief hurt kids?”12 waarin Sharon Kinsella gelooft dat enjo kōsai en de lolicom (lolita complex) culture meer zeggen over de veranderende rollen van man en vrouw in Japan dan over het echte leven van de jongeren. Door deze restricties tot domeinen riskeer je natuurlijk dat er ook heel wat interessante links weggefilterd worden. De term kogals komt op zoveel "adult" georienteerde pagina's voor dat er zeer moeilijk naar te zoeken is, zelfs wanneer je het met extra zoektermen, of tot bepaalde domeinen beperkt. Ook het beperken door termen uit te filteren werkt niet. Alleen het beperken tot universiteitsdomeinen helpt, maar dit is dan waarschijnlijk weer veel te strikt. De term terekura geeft hetzelfde probleem als kogals. Het is een term die veel in pagina's verborgen wordt om hoger in de zoekresultaten van webcrawlers zoals google te staan. Wanneer je het domein probeert te beperken krijg je nog maar erg weinig resultaten. Toen besloot ik om wat zoektermen te gebruiken naar de lichtere kant van het fenomeen. Een zoekopdracht als "cute phenomenon" gaf als eerste resultaat het (red.), 79-96, Montreal:Concordia University, 1995. 11Smyth, Jamie. “Enjo kosai: teen prostitution, a reflection of society's ills” Tokyo weekender, 1998
. 12McNicol, Tony. “Does comic relief hurt kids?”. The Japan Times. 2004 . (01-05-2004)
boek "Women, Media, and Consumption in Japan", een boek dat heel wat informatie bevatte over de moderne Japanse cultuur, en enkele van de oorzaken van de obsessie met schoolmeisjes beschreef. Onder andere de ”cute culture”. "cute culture" zelf gaf heel veel resultaten, maar ook hier moest veel gefilterd worden. Zoeken naar "young idols" leverde niet meteen veel op. Natuurlijk vind je zeer veel tijdschriften, idol sites, videos en foto’s. Maar geen artikels over het feit dat er zoveel jonge idols zijn. Ik heb de meeste features van google tijdens mijn zoektocht gebruikt. Vooral interessant was de ‘site:’ filter, maar zoals ik al eerder zei, waarschijnlijk filter je zo teveel. Aanhalingstekens om begrippen in plaats van woorden te zoeken bleek ook zeer handig te zijn om de meer relevante pagina’s hoger in de resultaten te krijgen. De niet operator ‘-’ is makkelijk, maar je mag niet teveel uitfilteren. ‘cache:’ is een van de beste opties, niet alleen om toegang te krijgen tot teksten waarvan het origineel al lang verdwenen is, maar ook om in een oogopslag jouw zoektermen terug te vinden in de tekst. De opties “intitle:” en “inurl” zijn eigenlijk vooral handig wanneer je een pagina zoekt waarvan je je iets uit de titel of url herinnerd. Teveel Pagina’s hebben ofwel een uniforme titel over de hele site, of een “untitled” titel. Ook op url zoeken is niet zo handig, want de meeste pagina’s heten “index.html”, en staan in een niet al te veelzeggend pad op de server. Op een site die door een databank ondersteund wordt, en de pagina’s automatisch gegenereerd worden is de url vaak volledig nietszeggend. “link:” is interessant om te zoeken naar pagina’s die linken naar reeds gevonden pagina’s die relevant waren, maar ik vond er niets mee wat ik nog niet gevonden had. Om mijn zoektocht verder te zetten probeerde ik google groups. Dit is een archief van de meeste usenet discussies vanaf 1981. Met google groups vond ik met de term "enjo kōsai" heel wat links naar pagina's en nieuwsberichten die ik via google web zelf moeilijk vond. Vervolgens besloot ik eens wat andere zoekmachines te proberen die we in de les van encyclopedie tegengekomen waren. 2.3.2 Feedster Met feedster vond ik als eerste resultaat een interessante site met heel wat links ivm de "cute phenomenon" www.in-duce.net/archives/kawaii_cute_references.php ook hier wordt weer naar "Women, Media and Consumption in Japan" verwezen. Ook een ander artikel dat ik via wikipedia gevonden had vond ik er
goasia.about.com/cs/azsiteindex/l/blenjokosaia.htm. 2.3.3. Kartoo Kartoo heeft een interessante relationele interface, maar ik zag niet meteen een groot verschil in resultaten vergeleken met google. Een van de resultaten was het reeds eerder vermelde artikel uit de tokyo weekender over enjo kōsai, en de invloed van de media “Enjo kōsai: teen prostitution, a reflection of society's ills”. Ook vond ik een fragment uit "Women Media and Consumption in Japan" www.kinsellaresearch.com/Cuties.html. 2.3.4. Visimo Visimo gaf enkele goede resultaten voor termen als enjo kōsai of terekura, maar wanneer ik naar idol en cute culture probeerde te zoeken waren er weer veel te veel ongerelateerde sites tussen de resultaten. 2.3.5. Wikipedia Een interessante plaats om te zoeken is wikipedia (www.wikipedia.org), een encyclopedie samengesteld door vrijwilligers. Voor "enjo kōsai" vond ik de volgende entry die buiten algemene informatie ook heel wat interessante links had en.wikipedia.org/wiki/Enjo_kosai. Ook voor het woord kogal is er een entry en.wikipedia.org/wiki/Kogal. 2.3.6. resultaten Een van de interessantste artikels die ik op het web gevonden heb is: Nguyet Thu Nguyen, "Prostitution in Japan: A Young Body Worth a Profit" Iowa State University of Science and Technology, 1999. <www.iastate.edu/~rhetoric/105H17/nnguyen/cof.html> Dit artikel staat op de site van Iowa State University, in vele andere artikels die ik op het internet kon vinden wordt er vaak naar verwezen. Ik vond het interessant omdat er niet enkel het probleem uitgelegd wordt, maar ook naar de oorzaken gezocht werd. Het artikel behandelt 'enjo-kōsai' fenomeen. De auteur legt uit waarom de schoolmeisjes het doen, hoe komt het dat het zo populair geworden is en waarom het zo moeilijk voor regering is om het probleem op te lossen. Ze probeert ook een antwoord te geven op de vraag waarom de Japanse man zo geïnteresseerd is in schoolmeisjes - als antwoord geeft ze twee hoofdredenen. De Japanse man is bang van de ingewikkelde Japanse vrouw van vandaag, en keert zich daarom naar de jonge meisjes, waarvan sommigen zelf naar de mannen zoeken om snel geld te verdienen. Anderzijds worden deze mannen beïnvloed door het beeld dat de media schept i.v.m. relaties tussen mannen en jonge meisjes, in films, anime en manga.
Een andere zeer interessante pagina was “Kawaii - Cute references”13. Dit weblog van Paul Baron bevat zeer veel links in verband met het cute/kawaii fenomeen dat ervoor gezorgd heeft dat men in Japan geïnteresseerd geraakt is in alles wat lief en jong is. Een interessant artikel in verband met onderzoek naar de oorzaken van enjo kōsai was: “The world according to the teenagers in Japan: The other side of Enjo-kōsai”14 door Kaoru Fuijiwara. “ As I discussed above, the media and the adults in Japan, and also the awareness of teen-agers are the three main factors causing enjo-kosai. However, one point we should notice is that teenagers involved in these activities are not always uneducated. Some of them actually go to one of the best schools in Japan. Before it seemed that only uneducated people do prostitution to survive, but it is different today’s society in Japan. There are many types of enjo-kosai and many reasons for doing it.”15
3. Besluit Er is veel recente informatie te vinden over mijn onderwerp, zowel in de bibliotheek als in online resources. Tijdens het online zoeken heb ik wel gemerkt dat het zoeken vaak niet zo makkelijk is. Zoektermen zijn niet “fuzzy”, het zijn geen begrippen maar vaste woorden, al dan niet in volgorde. Dit maakt het moeilijk om door de miljarden pagina's van het internet de juiste te vinden. Er zijn meestal veel te veel hits, vooral wanneer sommige websites de zoekmachines proberen te misleiden, waardoor sommige zoektermen onbruikbaar worden. Ik heb vooral zoektermen gebruikt die de meisjes of de fenomenen beschrijven. Natuurlijk zijn er verschillende termen die hetzelfde begrip omschrijven, ik heb dan ook meestal gebruik gemaakt van de meest voorkomende vorm, die ik ook in boeken en wetenschappelijke artikels terug vond. De term “enjo kōsai” lijkt meer gebruikt te worden dan “compensated dating” bijvoorbeeld. Van eenzelfde Japanse term worden er wel vaak verschillende schrijfwijzen gebruikt, zoals enjo kosai en enjo kousai. Ondanks het feit dat er over de lichtere zijde zeer veel referentie materiaal te vinden is, lijkt de duistere zijde van het fenomeen meer besproken te zijn, gezien het aantal resultaten. Maar de populariteit van idols en gerelateerde artikelen creëert dan ook zo een grote hooiberg, dat het veel moeilijker is om relevante informatie terug te vinden. 13Baron,
Paul. “Kawaii - Cute references”. IN-duce: duce.net/archives/kawaii_cute_references.php, (01-05-2004)
DE-duce,
2004,
www.in-
14Fuijiwara, Kaoru. “The world according to the teenagers in Japan: The other side of Enjo-Kosai”. Compass Online, 1999. <www.tsujiru.net/compass/compass_1998/reg/fuijiwara_kaoru.htm>. (01-05-2004) 15Fuijiwara, Kaoru. “The world according to the teenagers in Japan: The other side of Enjo-Kosai”. Compass Online, 1999. <www.tsujiru.net/compass/compass_1998/reg/fuijiwara_kaoru.htm>. (0105-2004)
Ik heb tijdens mijn zoektocht heel wat antwoorden gevonden voor mijn primaire vraag, waarom de zo grote interesse in jonge meisjes in Japan, maar er is nog heel wat na te gaan. Zoals in welke mate bestond het fenomeen voordat de media er zich ging mee bemoeien, en hoe kon de media zo een grote invloed uitoefenen? Of is de media onschuldig en vulde ze een vraag die reeds daarvoor bestond?Als er reeds ervoor uitdrukkelijk sprake van was, hoe ver kunnen we dan terug gaan in de geschiedenis en referenties terugvinden? Ook juridisch zou ik de zaak nog willen bekijken. Er zijn recent heel wat veranderingen in de wet aangebracht om “enjo kōsai” tegen te gaan (zie bijvoorbeeld “New Metro law bans adult sex with minors”16), maar hoe is de evolutie van de wet van voor de “cute boom” tot nu?
16 “New Metro law bans adult sex with minors”. The Japan Times, 1997. <www.ishipress.com/tokyolaw.htm>. (04-05-2004)
