Palliatieve zorg: Ethiek Hogeschool van Amsterdam
Naam: Lauri Linn Konter Studentnr: 500642432 Klas: Lv12-2E2 Jaar: 2012-2013 Docent: P. Vleugels
Inhoudsopgave
Inleiding
Blz: 3
Omschrijving praktijksituatie
Blz: 4
Dilemma
Blz: 4
Vraagstelling
Blz: 4
Begrippen
Blz: 5
Ethiek Waarden Normen Belangen Wilsbekwaam Vertegenwoordiger Beroepscode
Belangen
Blz: 6
Wettelijke kader
Blz: 7
Professionele standaarden
Blz: 8
Waarde en normen conflict
Blz: 8
Toepassen wettelijke kaders
Blz: 9
Conclusie
Blz: 9
Bronvermelding
Blz: 10 2
Inleiding
In jaar 2 van HBO-verpleegkunde krijgen de studenten Ethiek als vak. Bij dit vak draait het om normen en waarden, je eigen maar ook die van de patiënten, bezoekers en artsen. Je leert om te gaan met de wetten die bestaan voor een beroepsbeoefenaar. Ook leer je omgaan met conflicten tussen normen en waarden en leer je opstellen wat de belangen zijn en hoe een dilemma op verschillende manieren op gelost kunnen worden.
In deze take-home toets zal ik aan de hand van de gegeven casus een ethisch dilemma voorleggen en deze uitwerken, om aan het eind mijn eigen conclusie te kunnen trekken. Daarnaast zal ik de belangrijkste begrippen uitwerken.
3
Omschrijving praktijksituatie: Anneke werkt als verpleegkundige op een algemeen interne afdeling, waar Dhr. de Jong enkele weken geleden is opgenomen met een niet-curabel, inoperabel blaascarcinoom. Dhr. de Jong blijkt dit nog niet echt te beseffen. In de nachtdienst valt Dhr. de Jong uit bed en breekt zijn heup, de hierop volgende operatie is goed gelukt. Dhr. onderneemt zelf totaal geen activiteiten en door de pijn aan zijn heup wil Dhr. de Jong absoluut niet mobiliseren, ook niet nadat Anneke hem voorlichting heeft gegeven over decubitus en het belang van mobiliseren na een heupoperatie. Dhr. geeft steeds aan graag naar huis te willen, maar Bert, zijn huisvriend, heeft de eis gesteld dat Dhr. zelfstandig naar het toilet moet kunnen, voordat hij terug naar huis mag komen. Johan, de fysiotherapeut, laat weten dat Dhr. de Jong voor zijn eigen belang uit bed gehaald moet worden, desnoods onder dwang. Dhr. de Jong blijft hier erg op tegen en Anneke voelt zich hier niet prettig onder.
Dilemma:
Anneke zit met zichzelf in een strijd. Aan de ene kant wil zij het beste voor Dhr. de Jong, aan de andere kant wil ze hem niet gedwongen uit bed halen. Johan, de fysiotherapeut, vindt, voor waarborgen van de gezondheid van Dhr., dat Anneke dit wel moet doen. Ze voelt druk vanuit de opvattingen van de fysiotherapeut, maar ook vanuit haar eigen gevoel voor respect voor Dhr. de Jong.
Vraagstelling:
Moet Anneke Dhr. de Jong onder dwang uit bed halen?
4
Begrippen:
Ethiek: Ethiek houdt zich bezig met wat goed en kwaad is. De vraag naar de goede keuze, blijkt soms eenvoudig, maar is vaak heel moeilijk te beantwoorden. Ethiek in de gezondheidszorg is het denken en spreken over wat de zorg tot goede zorg maakt1.
Waarden: De aanvaarde opvattingen over wat goed of slecht is voor het welzijn van ons allen. Zij geven aan wat men belangrijk vindt, zoals vrijheid, rechtvaardigheid, zelfstandigheid, eerlijkheid, naastenliefde. De aanvaardde waarden vormen een abstract en algemeen systeem van (niet-ge-operationaliseerde) criteria waarmee richting gegeven wordt aan het gedrag van mensen en de interactie tussen mensen en omgeving. Waarden in een organisatie, zoals de gezondheidszorg, kunnen in lijn zijn met de bedrijfscultuur maar ook met de waarden uit de samenleving. Waarden worden via normen meetbaar gemaakt2.
Normen: Opvattingen over hoe men zich wel of niet moet gedragen in concrete omstandigheden. Normen zijn gedragsregels, ze regelen het dagelijks sociale verkeer. Normen zijn concrete richtlijnen voor het handelen. Normen vormen de verbinding tussen de algemene waarden (zoals vrijheid, rechtvaardigheid, zelfstandigheid) en de concrete gedragingen2. Belangen: Redenen die mensen hebben om voor of tegen een bepaalde oplossing te kiezen3.
Wilsbekwaam: Iemand is wilsbekwaam, als hij in staat is op een bepaald moment de gevolgen van een bepaalde handeling, situatie of besluitvorming te kunnen overzien. De wilsbekwaamheid kan worden beoordeeld door een arts, notaris, (kanton)rechter of een wettelijk mentor4.
Vertegenwoordiger: Een wettelijk vertegenwoordiger is iemand die voor een cliënt mag optreden en beslissen. De vertegenwoordiger moet hierbij wel de cliënt zo veel mogelijk betrekken. Ook de arts moet de cliënt zo veel mogelijk blijven betrekken bij het nemen van beslissingen5.
5
Beroepscode: Een beroepscode vormt een leidraad voor het uitoefenen van een beroep. Hij bevat de ethische normen waaraan de beroepsgroep zich wil houden. Verzorgenden en verpleegkundigen geven met de beroepscode aan wat zij belangrijk vinden in hun beroep en de code maakt ook aan anderen duidelijk wat van de beroepsgroep verwacht mag worden6.
Belangen:
Dhr. de Jong geeft zelf aan graag naar huis te willen. Van belang is hier dat hij gaat mobiliseren, dit wil Dhr. echter niet door pijn aan zijn heup. Dhr. lijkt zelf niet te beseffen dat hij ernstig ziek is en lijkt nieuwe informatie niet goed te kunnen interpreteren.
Anneke weet niet welke kant ze op moet. Ze wil Dhr. wel laten mobiliseren, voor zijn eigen bestwil, zodat hij misschien naar huis kan, maar kan het niet over het hart verkrijgen om dit onder dwang te doen.
6
Wettelijke kader:
We kijken hier naar hoeveel rechten Dhr. de Jong heeft om de behandeling af te wijzen en in hoeverre Anneke recht heeft Dhr. de Jong onder dwang te behandelen.
In artikel 450 van de wet WBGO staat dat er voor behandelingsovereenkomst altijd toestemming van de, wilsbekwame, patiënt vereist is7. De vraag is hier; Is Dhr. de Jong wilsbekwaam?
Patiënt heeft vermogen de keus uit te drukken9: Dhr. de Jong heeft het vermogen om een keuze kenbaar te maken aan de arts, Anneke of de fysiotherapeut.
Patiënt begrijpt informatie9: Of meneer relevante informatie kan begrijpen blijft een twijfel. Na het slecht nieuws gesprek maakt hij de indruk niet helemaal door te hebben wat hij mankeert. Ook blijkt hij over weinig kennis te beschikken over kanker. Dhr. blijft alsmaar aan geven naar huis te willen, hieruit kan men afleiden dat hij zijn eigen gezondheid niet goed kan interpreteren.
Het beseffen en waarderen van de betekenis van de informatie voor de eigen situatie9: Uit de casus blijkt de heer niet adequaat te kunnen reageren op de nieuwe informatie die hij krijgt. Hij lijkt niet te kunnen relativeren wat hem overkomt en hij doet niets met de voorlichting die hij krijgt over het verbeteren van zijn toestand.
Logisch redeneren en het betrekken van informatie in het overwegen van opties9: Dhr. betrekt niet 1 keer de informatie die hij krijgt, bij de keuze tot afwijzen van de behandeling(mobiliseren). Ook lijkt hij niet te kunnen rederneren waarom hij niet naar huis mag.
Op basis van deze informatie zou ik ervoor kiezen Dhr. wilsonbekwaam te achten.
In deze situatie moet er volgens de wet WBGO een vertegenwoordiger gekozen worden voor Dhr. de Jong. Volgens artikel 465 lid 3, moet een vertegenwoordiger schriftelijk gemachtigd zijn door de patiënt. Is dit niet gedaan of wil de vertegenwoordiger niet, dan geldt het recht dat evt. geregistreerd partner of levensgezel en eventueel broer of zus de plaats van vertegenwoordiger mag aannemen7. 7
Professionele standaarden:
In de beroepscode staat duidelijk beschreven, artikel 2.7, dat men als verpleegkundige/verzorgende toestemming moet vragen aan de zorgvrager (en/of zijn vertegenwoordiger) totdat er overgegaan wordt tot zorgverlening8.
Ook staat er in de beroepscode, artikel 2.2, dat Anneke als verpleegkundige in haar zorgverlening de belangen van de zorgvrager, Dhr. de jong, centraal stelt. Dit betekent dat ze opkomt voor de belangen van Dhr. de Jong en dat ze zorg verleent die voor deze zorgvrager nodig is8.
Waar Anneke wel een beroep op kan doen is het feit dat er in de beroepscode, artikel 2.13, ook gezegd wordt dat Anneke als verpleegkundige het recht heeft om op grond van gewetensbezwaren te weigeren om mee te werken aan bepaalde handelingen8.
Waarden en normen conflict:
Anneke zit in deze casus in een groot conflict met haar eigen normen en waarden. Ze wil heel graag mee werken aan het verbeteren van Dhr. de Jongs gezondheidstoestand. En aan de andere kant vind ze het erg moeilijk een oude man (80 jaar) in zijn terminale fase onder dwang uit bed halen.
8
Toepassen wettelijke kaders:
We weten nu dat Dhr. de Jong wilsonbekwaam is en aangezien hij alleenstaand is, verder geen familie meer heeft en Bert geen geregistreerd levensgezel is, worden de behandelend verpleegkundige en arts vertegenwoordigers van Dhr. de Jong. Hierdoor is Anneke, samen met de dienstdoende arts, nu vertegenwoordiger van Dhr. de Jong. Na aanleiding van de beroepscode hoeft Anneke dus geen toestemming van Dhr. de Jong te hebben voor een behandeling, in dit geval het mobiliseren. Ook al geeft Dhr. aan echt niet uit bed te willen. Anneke moet ook in haar handelen de belangen van de patiënt, Dhr. de Jong, centraal stellen. Aangezien mobiliseren in dit geval van groot belang is, heeft Dhr. de Jong weinig in te brengen. In het geval dat Anneke op grond van gewetensbezwaren niet mee wil werken aan de behandeling die de fysiotherapeut aangeeft, zou Anneke haar zorgtaak af moeten staan aan haar leidinggevende. In dit geval zou zij dan niet meer de behandelend verpleegkundige, dus de vertegenwoordiger van Dhr. de Jong zijn.
Conclusie:
Mijn conclusie is dat Dhr. de Jong wel degelijk gedwongen uit bed gehaald moet worden. De moeilijkheid zit dus niet in het feit of Dhr. wel of niet gedwongen uit bed gehaald mag worden, want ten eerste Dhr. is wilsonbekwaam en kan dus niet over zijn eigen ziektebeeld en verloop beslissen. Ten tweede is mobiliseren in het belang van Dhr. zelf en moet een dienstdoende verpleegkundige hierna handelen. De vraag is alleen; wie gaat dat doen? Anneke geeft namelijk aan dit eigenlijk niet te willen, omdat dit in strijd is met haar normen en waarden. De enige optie die ik hier zie is dat Anneke haar plaats als verpleegkundige van Dhr. de Jong afgeeft aan haar leidinggevende. Hierdoor is zij ook geen vertegenwoordiger meer en hoeft zij dus niet tegen haar eigen normen en waarden in, Dhr. uit bed te halen. Er zou hierna overleg moeten plaatsvinden op de afdeling wie van alle verpleegkundigen deze taak wel op zich zou willen nemen. Hierdoor geef je als afdeling Dhr. de Jong een verpleegkundige die zijn belangen voorop stelt en hem dus een eerlijke kans geeft om goed genoeg te revalideren van de heup operatie om naar huis te kunnen. 9
Bronvermelding: 1. CNV publieke zaak, Ethiek in de zorg, http://www.mijnvakbond.nl/Zorgethiek, geraadpleegd op: 12-jan-2013
2. ODM organisatie denk- en diagnose model, Waarden, http://www.teezet.nl/html/framecatcher.html, geraadpleegd op: 12-jan-2013
3. Begrippenlijst, Stedelijke Gebieden NL, http://www.digischool.nl/ak/onderbouwvmbo/materiaal/begrip/b_stedge.htm, geraadpleegd op:12-jan-2013
4. Alzheimer Nederland, Wilsbekwaamheid, http://www.alzheimernederland.nl/begrippen/wilsbekwaamheid.aspx, geraadpleegd op:12-jan-2013
5. Informatiepunt dwang in de zorg, Wettelijke vertegenwoordiger, http://www.dwangindezorg.nl/wetten-en-regels/wetten/copy_of_wilsonbekwaamheid-envertegenwoordiging/wettelijk-vertegenwoordiging, geraadpleegd op:12-jan-2013
6. Commissie ethiek van CNV Verzorging en Verpleging, ZORG EN ETHIEK GAAN HAND IN HAND,http://www.mijnvakbond.nl/Documenten%20MijnVakbond.nl/Zorg/Algemeen/Broch ure%20Zorg%20en%20Ethiek.pdf, 16 bladzijden, geraadpleegd op : 12-jan-2013
7. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Wet op geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO), 16-8-2009, http://www.hulpgids.nl/index.php?mid=153&content=87, Geraadpleegd op: 3-jan-2013
8. de Witte J. Berkers N. Visser G, Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden, V&VN, http://www.venvn.nl/portals/20/publicaties/ 20070112beroepscodebrochuredef.pdf, geraadpleegd op: 3-jan-2013
9. KNB, Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid, http://www.recht.nl/doc/ProtocolwilsbekwaamheidKNB.pdf, 3 bladzijden, geraadpleegd:12jan-2013 10
