OËZIE IN BEELD. Inhoud leskoffer grafiek: stempelen en sjabloneren

Poëzie in Beeld

OËZIE IN BEELD Inhoud leskoffer grafiek: stempelen en sjabloneren Docenten informatie Lesbrief spelen met letters Lesbrief ontwerp je eigen banier Inspiratie kaarten, Poëzie in Beeld Werkmateriaal Clear stamps, divers figuur ponsjes, 2 x Foam, om je eigen stempels mee te maken Structuurkarton, om je eigen stempels mee te maken Drukinkt - Rood - Zwart - Geel - Blauw Glycerine, om de drukinkt mee te verdunnen, een scheutje is voldoende. Verfbakjes, 24 x Verfrollers, 24 x Rolhouders, 24 x Papier Natron-kraft A3-vellen voor de ontwerpfase Banieren plus ophangsysteem NB: 1 doos is voldoende voor een groep van ongeveer 30 leerlingen. Deze kunnen in groepen werken van 5 à 6 kinderen.

1 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

AA

HET WERK

De leskist Poëzie in Beeld wordt geïntroduceerd bij de groep. Wat is dit voor kist? Wat zit erin in? Wat kunnen we ermee? Van wie is deze kist? Wat is drukken of stempelen? Wat is een grafisch ontwerp? Wat gaan we maken? De klas wordt verdeeld in groepjes van 5 leerlingen. Binnen deze groep wordt individueel en met de groep gewerkt. Je maakt je eigen ontwerp, dit wordt later met de groep verwerkt op de poëzie-banier. Je mag zelf weten hoe je ontwerp eruit komt te zien. Jouw ontwerp mag gezien worden!

HO

WERKT EEN GRAFISCH ONTWERPER?

Een grafisch ontwerper werkt meestal in opdracht. Deze opdracht is de inspiratie voor het uiteindelijke resultaat. Opdrachten kunnen heel verschillend zijn, zoals het ontwerpen van een verkeersbord, de verpakking van een zakje chips, het vormgeven van een mooi boek of het verbeelden van een gedicht. Om een grafisch ontwerp te maken zijn veel verschillende technieken voorhanden. Je kunt een computer gebruiken met dure software of een eenvoudig potlood. Je kunt aardappelstempels maken of met je vingers patronen in het zand trekken. Kortom er is te veel om op te noemen. Het belangrijkste is dat een grafisch ontwerper vorm geeft aan inhoud. Als jij een zakje chips ziet moet je denken: dat ziet er lekker uit. Of als je een mooi vormgegeven gedicht ziet is het belangrijk dat je weet of het een vrolijk, verdrietig, boos of blij gedicht is. De vorm moet passen bij de inhoud. Bedenk maar eens van welke kleuren jij blij wordt of boos, of vrolijk of …………

2 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

NTWERPEN IS KIJKEN EN ASSOCIËREN Tijdens het ontwerpen komt een grafisch vormgever verschillende disciplines tegen. Taal - iedere letter is een ontwerp. Rekenen - een ontwerp moet goed op de bladspiegel staan, daarom moet een grafisch ontwerper rekening houden met de grootte van de vorm en het formaat van de beelddrager. Verbeelding - Je afbeelding moet laten zien wat je wilt vertellen. TIP: met stempelen moet je rekening houden met het

SPIEGELBEELD!

UISTEREN NAAR JE GEDICHT Stel de leerlingen de volgende vragen per werkgroep. Lees het gedicht voor aan je groep. Luister naar de klank van je gedicht. Zit er een ritme in je gedicht? Herhaling? Wat voor gevoel roept het gedicht bij je op? Als je je ogen sluit kun je dan een omgeving voorstellen die past bij het gedicht? Zoals het bos, een weiland, een druk warenhuis, de zee, de tandarts, of………………… Bedenk de ritmes die passen bij je gedicht en stempel of sjabloneer of schrijf deze op.

3 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

KIJKEN NAAR JE GED

CHT

Stel de leerlingen de volgende vragen per werkgroep. Kijk naar je gedicht, hoeveel regels heeft het? Hoe is het opgeschreven? Zijn het lange zinnen of korte? Zit er veel ruimte tussen de regels? Beginnen er woorden met dezelfde letter? Heeft het gedicht een herhaling? Is het geschreven in SMS-taal? suc6, ffw888. Bedenk de kleuren, de omgeving en de vormen die passen bij je gedicht en stempel, sjabloneer of teken dit.

SP

LEN MET JE GEDICHT

Wat heb je nodig? Pen, papier, digibord, zandbak, gieter met water, takken, oude kranten, etc. Vraag de leerlingen een woord te kiezen uit hun eigen geschreven gedicht. Iedere leerling mag hierin zijn/haar eigen keus bepalen. Laat de leerlingen kijken naar het woord en stel ze de volgende vragen: Wat voel je bij dit woord? Hoe kun je dat woord vormgeven zodat het dat gevoel uitdrukt? Is dit woord alleen of staat er nog iets bij? Een boom bijvoorbeeld of een fiets, of een deur of een paar schoenen? Hebben het woord en het voorwerp iets met elkaar te maken? Hoe ga je dit gevoel laten zien in je ontwerp? Heeft je woord een smaak? Misschien wel een geur? Bijvoorbeeld: De B van Bos, hoe ruikt een bos? Is dit seizoengebonden? Laat de leerlingen nu experimenteren met verschillende technieken. Vraag ze hun woord vorm te geven en laat ze rekening houden met het gevoel dat het uit moet drukken. De technieken en materialen die de leerlingen in deze fase aangereikt krijgen zijn vluchtig.

4 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

Ze kunnen bijvoorbeeld buiten aan de slag in de zandbak, met water kunnen ze vormen maken in het zand, of gewoon met hun handen. Of aan de slag met het digibord of vormen scheuren uit oude kranten, of aan de slag met oud verpakkingsmateriaal, met lettervermicelli of met organisch materiaal . . . TIP: bedenk dat bijna overal wel een grafisch vormgever aan te pas is gekomen. In deze experimenteerfase is niet snel iets gek of afwijkend.

5 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

NTWERP EN MAAK JE EIGEN POËZIE BANIER ontwerp tabel Gedicht

Luisteren

Kijken

Associëren

Vorm

Gevoel

Kleur

Plaats

Geur

6 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

LESBRIEF BEELDEN

: SPELEN MET LETTERS EN VORM

Doel Het doel is kennis maken met de druktechnieken, hoogdruk en vlakdruk. Ontwerpen en maken van letters in verschillende vormen en afmetingen. Kennismaken met de technische aspecten van het drukken zoals grootte, kleur, afwerking en spiegelbeeld tijdens het stempelen. Uitleg opdracht De leerlingen ontwerpen en maken spelenderwijs hun eigen lettertype. De opgedane kennis wordt later gebruikt in de realisatie van de Poëzie-banier. De leerlingen werken in groepen van 5 personen. De groep heeft een eigen gedicht gemaakt. Ieder groepslid krijgt een eigen vel papier en kiest een woord uit het eigen gemaakte gedicht. De leerlingen maken individueel of in overleg verschillende letterontwerpen met de verschillende druktechnieken. Er zijn veel verschillende materialen waar sjablonen en stempels mee gemaakt kunnen worden. In de leskist zitten een aantal voorbeelden maar misschien kun je zelf nog veel meer verzinnen? Aan het werk Haal de materialen die je nodig hebt uit de kist. Leg ook je eigen materialen klaar zoals schaar, lijm. ( NB: bij het lespakket zitten een aantal vellen papier op A3 formaat van dezelfde soort als de banier. Bedenk een aantal vormen en technieken voor het door jou gekozen woord. Maak van je eigen woord een sjabloon of stempel. Dit mag meerdere keren in verschillende technieken, vormen en formaten. Sjabloneren: teken je letter op stevig papier. Knip of prik je letter voorzichtig uit en laat de letter en de papierrand eromheen heel. Je hebt nu twee sjablonen klaar. Leg je sjabloon op je schetspapier en kleur hem voorzichtig in door er met de roller en de drukinkt overheen te rollen. Doe hetzelfde met de uitgeknipte letter, je zult zien dat de rand nu gekleurd wordt en de letter wit blijft. TIP: let op de randen van je letter, de uitgeprikte randen hebben een heel andere vorm dan de geknipte randen, hier kun je ook mee spelen. In de plaats van drukinkt kun je ook vetkrijt gebruiken. Hiermee teken je de omtrek van de letter, daarna veeg je deze naar binnen toe met je vinger uit, zo ontstaat er een mooie zachte vorm. Misschien kun je zelf nog meer bedenken? 7 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

Stempelen: teken je letter op dun papier en plak deze op het foam. Knip je letter uit en haal het dunne papier eraf. Maak van dik papier een rechthoek waar je letter op past. Plak hier je letter op. Je stempel is klaar. TIP: de randen van de letter kun je op verschillende manieren bewerken, door er bijvoorbeeld een golflijntje in te knippen of een zigzag randje aan te maken. Ook kun je de letters eerst door knippen en met een dunne opening tussen de losse delen op je stempel plakken. Er is vast nog veel meer te verzinnen! Afdrukken: dit kan op verschillende manieren. Het meest eenvoudig is: Leg een krant op de grond en leg hier je afdrukpapier op, met de goede kant naar boven. Rol je stempel gelijkmatig in met drukinkt en leg hem op je papier met de ingeïnkte kant naar beneden. Leg hier het kartonnen blad op. Ga er voorzichtig op staan en druk zo je letter af. Als je daarmee klaar bent, dan haal je voorzichtig je letter van het papier en is je afdruk klaar. Druk op deze manier je eigen woord op verschillende manieren af. Bedenk ook of je je poster wilt inkleuren of dat je andere drukvormen wilt maken, zoals hartjes, wolken of een poes. Laat je fantasie maar werken. Als je klaar bent, laat het werkstuk drogen. Werk bespreken en afsluiten Bespreek de werkstukken. Leg per groepje je eigen woorden neer. Dit kan horizontaal, verticaal en diagonaal. Kijk goed naar de verschillende letters en de woorden en hoe deze samen een afbeelding vormen. Ruim je spullen op. Bewaar je sjablonen, je stempels en je ontwerpen op een daarvoor bestemde plaats. Lessuggesties Basisonderwijs - Bezoek het Grafisch Proeflokaal Orvelte aan het Melkwegje 5. - Doe mee aan de Poëzie in Beeld wedstrijd te Hoogeveen.

8 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

LESBRIEF BEELDEND: MAAK JE POËZIE-

ANIER

Doel Het doel is een banier, een soort vlag, te maken in woord en beeld, een poëzie-banier. Deze banier is 50 x200 cm. Tijdens de ontwerpfase is je gedicht de leidraad. Maak een goede bladverdeling. Er wordt samengewerkt in een groep van 5 leerlingen. Uitleg opdracht U laat een lege banier zien en vertelt wat de bedoeling is. De leerlingen maken een poëzie-banier in taal en beeld. De leerlingen werken in groepen van 5 personen. De groep heeft een gedicht gemaakt voor op de poëzie-banier. Tijdens de opdracht “Spelen met letters” heeft ieder groepslid een woord uitgewerkt in de druktechnieken stempelen en sjabloneren. Deze sjablonen en stempels worden nu gebruikt om de poëzie-banier te realiseren. Eenmaal aan de slag kun je natuurlijk verschillende technieken door elkaar gebruiken, zoals drukken, knippen, schilderen en tekenen. Instructie voor de leerlingen: Aan het werk Leg je sjablonen en de leskist met de drukmaterialen klaar. Leg heel veel kranten op de ondergrond, zodat de poëzie-banier er op past. Leg de poëzie-banier op de kranten en ga samen met je groepje kijken hoe je het gedicht op de banier wilt zetten. Gebruik hiervoor de sjablonen en de stempels als basis en kijk goed naar het hele ontwerp, de kleur, de afbeeldingen en de typografie. Bedenk wat voor kleuren je gaat gebruiken en of je nog illustraties op je banier wilt. Markeer met een dun potlood waar je de woorden wilt afdrukken. Je mag een liniaal gebruiken. Spreek samen af wie wat gaat doen en maak je banier met de druktechnieken zoals je geleerd hebt. TIP: Wees niet bang voor “mislukken”. Gewoon doorwerken is het beste. Vind je het nodig om er nog iets bij te schrijven of te tekenen dan mag dat natuurlijk best. Als je klaar bent dan laat je het werk drogen en ruim je de spullen op. Werk bespreken en afsluiten De banieren worden bekeken en besproken. Eventueel richt de school in de klassen of in een speciale ruimte een expositie in van de banieren. Zo kunnen de leerlingen aan de ouders vertellen wat er gedaan is en hoe het ontwerp gemaakt is. Per school wordt er één banier gekozen om te exposeren in de Openbare Bibliotheek te Hoogeveen.

9 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

Lessuggesties Basisonderwijs - Nodig een grafisch ontwerper uit op school. - Laat de leerlingen poëzie uitingen opzoeken, vormgegeven in klassieke en moderne grafische technieken in de mediatheek.

10 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

Grafisch Proeflokaal Orvelte en erfgoed educatie Het Grafisch Proeflokaal Orvelte (verder GPO te noemen) voert een actief educatiebeleid en biedt een aanbod voor kinderen en jongeren in de schoolgaande leeftijd. Dit is op te splitsen in cultuureducatie en in erfgoededucatie. Doel van het educatiebeleid van het GPO is: het leveren van een bijdrage aan een groeiend historisch besef en het leren waarderen van wat waardevol is. Het GPO speelt graag een rol bij het ontwikkelen van onderwijsprojecten. U kunt ons vragen mee te denken of bij te dragen aan uw doelstellingen. Het GPO streeft in haar educatieve projecten naar het verbinden van Techniek en Creativiteit. In de ontwikkeling van de projecten wordt aandacht besteed aan een doorlopende leerlijn. Het GPO ontwikkelt voor de scholen in de provincie Drenthe regelmatig een nieuw educatieproject in samenwerking met K & C, Cultuurmenu. Opbouw De lessen zijn opgebouwd volgens een vaste structuur. Er vindt eerst een introductie van het thema plaats, daarna wordt het doel benoemd. Na de uitleg van de opdracht wordt er gewerkt. Aan het eind wordt het werk aan elkaar getoond en besproken. In het basisonderwijs sluiten de lessen aan bij Kunstzinnige oriëntatie: • • •

De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. De leerlingen leren op eigen werk en op dat van anderen te reflecteren. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van het grafisch cultureel erfgoed.

Poëzie in Beeld is ontstaan in samenwerking met K&C en met de Openbare Bibliotheek Hoogeveen.

11 door Eline Krottje, Januari 2013

Poëzie in Beeld

COLOFON Redactie Beeldredactie Vormgeving Ontwerp letters

Sanne Krottje, Eline Krottje Eline Krottje Eline Krottje Jacqueline Wiechers en Eline Krottje

Deze lesbrief kunt u ook downloaden via www.grafischproeflokaal-orvelte.nl Niets van deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van het Grafisch Proeflokaal Orvelte. Het Grafisch Proeflokaal Orvelte streeft ernaar de auteursrechten van het beeldmateriaal volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Grafisch Proeflokaal Orvelte Melkwegje 5 9441 PH Orvelte 0593-565818 06 30548964 [email protected] 12 door Eline Krottje, Januari 2013