1
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers Een selectie met de hoogste gezondheidsrisico’s 1
E102 Tartrazine
Kleurstof
Is een omstre-
Britse voedingsautoriteit geeft aan dat vermindering van E104 in combinatie met het conserveermiddel benzoëzuur een positief effect heeft op hyperactieve kinderen. E104 zit o.a. in drinkyoghurt, vruchtenlimonade, frisdrank (Fanta), vruchtenyoghurt en snoep (bijvoorbeeld banaantjes).
den synthetische gele kleurstof, mogelijke risico’s bij inname zijn hyperactiviteit, slapeloosheid en aantasting van het gezichtsvermogen. Het stimuleert de histamineproductie in het lichaam, dus oppassen geblazen voor mensen met allergieën. Ook mensen die overgevoelig zijn voor salicylaten (o.a. in aspirine, rozijnen, bramen) moeten tartrazine vermijden. E102 wordt o.a. veel gebruikt in gebak, koekjes, toetjes en frisdranken.
Wordt in verband gebracht met allergie, hyperactiviteit en astma. Inmiddels is het gebruik ervan in de EU verboden.
E104 Chinolinegeel
E110 Zonnegeel FCF
Kleurstof In verschillende landen (Amerika, Australië, Noorwegen, Finland en Oostenrijk) verboden vanwege de mogelijke risico’s op hyperactiviteit, slapeloosheid, eczeem en allergieën. Mogelijk ook kankerverwekkend. Ook de
E107 Geel 2G
Kleurstof
Kleurstof Deze gele kleurstof is een natriumzout, maar wordt ook toegelaten in de vorm van kalium- of cal ciumzout. De stof is mogelijk kankerverwekkend. E110 kan bijwerkingen veroorzaken bij mensen met astma, en in combinatie met
1 Selectie en informatie gebaseerd op verschillende bronnen, o.a. Wat zit er in uw eten van Corinne Gouget (Bouillon, 2007), The Chemical Maze van Bill Statham (Summersdale, 2006), www.food-info.net, www.foodwatch.org/nl, www.ukfoodguide.net, www.consumentenbond.nl en de app ‘E nummer vrij’.
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
2 benzoëzuur kan het hyperactiviteit bij kinderen veroorzaken. Het versterkt ook reacties bij mensen die intolerant zijn tegen salicylaten.
E120 Cochenille, karmij�uur
Kleurstof
Deze dierlijke rode kleurstof, afkomstig uit geplette schildluizen, kan hyperactiviteit, astma, eczeem en slapeloosheid veroorzaken en is mogelijk kankerverwekkend. Wordt vaak gebruikt in yoghurt met vruchten, drinkyoghurt, snoep en roze koeken. Omdat deze kleurstof wordt gewonnen uit insecten, is E120 niet geschikt voor veganisten, vegetariërs en mensen met bepaalde religies.
E122 Azorubine
Een rode kleurstof die huidreacties, allergieën, neusverkoudheid, astma en slapeloosheid kan veroorzaken, evenals huidoedeem. Mogelijk ook kankerverwekkend. Azorubine behoort tot de additieven waarvan de Britse voedingsautoriteit aangaf dat het verminderen van het gebruik bij hyperactieve kinderen een positief effect kan hebben. Verboden in sommige landen buiten de EU. O.a. gebruikt in jam, yoghurt en marsepein.
E123 Amarant
Kleurstof
Wederom een rode kleurstof die in verband wordt gebracht met hyperactiviteit, astma, netelroos, slapeloosheid en kanker. O.a. in Amerika, Noorwegen en Oostenrijk verboden. Wordt gebruikt in onder meer drankjes die gedronken worden als aperitief en kaviaar. Kleurstof
E124
Cochenillerood Kleurstof De synthetische versie van E120 cochenille kan hevige allergische reacties veroorzaken. Mogelijk kankerverwekkend. Afgeraden voor mensen met astma. Niet gebruiken in combinatie met aspirine. Behoort tot de additieven waarvan de Britse voedingsautoriteit aangaf dat het verminderen van het gebruik bij hyperactieve kinderen een positief effect kan hebben. Veel gebruikt in snoepgoed. Verboden in Canada, Noorwegen en Zweden.
E127
Erythr�ine Kleurstof Synthetische jodium-bevattende rode kleurstof die hyperactiviteit, astma, netelroos, slapeloosheid, schildklieraandoeningen en allergieën in de hand kan werken. Deze stof is mogelijk kankerverwekkend. Zit o.a. in fruit uit blik (cocktailkersen), snoep, koekjes en gevulde olijven.
E128 Rood 2G
Deze synthetische rode kleurstof is mogelijk kankerverwekkend en kan hyperactiviteit, astma, netelroos, slapeloosheid en allergieën veroorzaken. Vooral gebruikt in voeding als roodmaker voor gekookt vlees (bijvoorbeeld worstjes). Ook te vinden in jams, alcoholische dranken en zuivelproducten. Inmiddels verboden in de EU en vele andere landen. Kleurstof
E129 Allura Rood
Kleurstof
Is een kleurstof die in veel landen verboden is, maar wordt toegestaan door de EU. Kan
huidallergieën veroorzaken en is ook mogelijk kankerverwekkend. Afgeraden voor mensen met astma. Behoort tot de additieven waarvan de Britse voedingsautoriteit aangaf dat het verminderen van het gebruik bij hyperactieve kinderen een positief effect kan hebben. Wordt o.a. gebruikt in snoep en vleesproducten.
E131 Patentblauw
Deze synthetische donkerblauwe kleurstof geeft mogelijk risico’s op bevingen, slapeloosheid, astma, hyperactiviteit, misselijkheid en problemen met de bloeddruk en kan ernstige allergische reacties veroorzaken. Zit o.a. in puddingpoeder, kersen op sap, limonadesiropen, gebak, yoghurtdrinks, kauwgom en sauzen.
E132 Indigotine
Kleurstof
Synthetische paarsblauwe kleurstof met mogelijke risico’s op hoge bloeddruk, misselijkheid, huidreacties, allergieën en ademhalingstoornissen. Vaak gebruikt voor kleuring van capsules en tabletten, maar komt ook voor in ijs, snoep, koekjes en gebak. Kleurstof
E133 Briljantblauw
Synthetische blauwe kleurstof met risico’s op slapeloosheid, hyperactiviteit, astma. Mogelijk kankerverwekkend. Kan hevige allergische reacties oproepen bij kinderen. Zit o.a. in Skittles, M&M’s en smurfenijs. In veel landen verboden. Kleurstof
E142
Briljan�uurgroen Kleurstof Deze groene kleurstof kan leiden tot hyperactiviteit, astma, huidreacties en slapeloosheid. Mogelijk kankerverwekkend. Verboden in Amerika, Canada, Japan en Noorwegen. Vooral gebruikt in snoep, toetjes en ijs.
E151 Briljan�wart
Chemische kleurstof die darmcystes bij varkens veroorzaakt. Kan hyperactiviteit bij kinderen opwekken en wordt afgeraden voor mensen met astma. Mogelijk kankerverwekkend en in veel landen verboden. Kleurstof
E154 Bruin FK
Kleurstof
E155 Bruin HT
Kleurstof
Deze bruine kleurstof is mogelijk kankerverwekkend en kan zorgen voor netelroos, hyperactiviteit, cystes, weefselafbraak, astma en slapeloosheid. Wordt gebruikt in slechts enkele producten, o.a. gerookte makreel, gekookte ham en chips. Verboden in de EU (behalve Engeland) en in Nederland niet gebruikt.
Bruine kleurstof, mogelijk kankerverwekkend, met risico’s op hyperactiviteit, astma, slapeloosheid, netelroos en nieraandoeningen. Kan vooral allergische reacties oproepen bij mensen met astma en mensen die overgevoelig zijn voor aspirine. Zit vooral in chocoladecake en -koekjes, yoghurt, melk. Verboden in o.a. België, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Amerika.
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
3
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
4
E161G Canthaxanthine
Kleurstof Geeloranje kleurstof die kan leiden tot leververgiftiging en mogelijk tot onomkeerbare beschadiging van het netvlies. Zit o.a. in jam, sauzen en snoep maar wordt ook door kippenvoer gemengd, waardoor eidooiers oranjegeel kleuren. Verder wordt het gebruikt om kweekzalm te kleuren zodat deze op natuurlijk gevangen zalm lijkt. Ook zit de stof in bruiningsproducten (pillen en crèmes).
E173 Aluminium
Kleurstof Zilvergrijze kleurstof, bestaande uit aluminiumpoeder, die wordt gebruikt voor taartversieringen en dergelijke, maar ook voor de omhulsels van tabletten en pillen en voor voedselverpakkingen. Hoge concentraties aluminium in het lichaam worden gelinkt aan alzheimer, osteoporose en botafwijkingen. In Australië verboden.
E174 Zilver
Als additief alleen gebruikt voor taart- en bonbonversieringen en dergelijke. Langdurig, regelmatig gebruik kan leiden tot schade aan de nieren en een blauwgrijze verkleuring van de ogen, neus, keel en huid.
E175 Goud
Kleurstof
Als additief vooral gebruikt voor taart- en bonbonversieringen en dergelijke. Chemisch gezien heeft goud geen effect op het lichaam, toch beter te vermijden. In Australië verboden. Kleurstof
E180 Rub� pigment of litholrubine BK Rode synthetische kleurstof die hyperactiviteit, huidreacties en astma kan opwekken. Veroorzaker van slapeloosheid. Mogelijk ook kankerverwekkend. Zit alleen in kaaskorsten.
Kleurstof
E200 Sorbin�uur
CoNserVeer MIDDel
Natuurlijk zuur van de bessen van de lijsterbes maar voor commercieel gebruik chemisch nagemaakt. Dit additief kan enzymatische systemen in het lichaam verstoren, wat schadelijke gevolgen kan hebben. Ook kan het een wisselwerking aangaan met andere additieven, in het bijzonder met nitraten.
E201 Natriumsorbaat
CoNserVeerMIDDel
Is natriumzout van sorbinezuur. Wordt vaker gebruikt dan E200 omdat het beter oplosbaar is. Dit additief kan mogelijke geboorteafwijkingen, astma, netelroos, darmstoornissen en neusverkoudheden teweegbrengen.
E210 Be�oëzuur
Een natuurlijk voorkomende stof die o.a. in bessen (cranberry’s) zit, maar als additief wordt vaak de goedkoper te produceren synthetische variant gebruikt. Vanwege zijn antimicrobiële werking wordt E210 toegevoegd aan levensmiddelen als conserveermiddel. Gebruik ervan is echter omstreden omdat benzoëzuur een reactie kan aangaan CoNserVeerMIDDel
met ascorbinezuur (vitamine C) en dan verandert in het giftige benzeen. Mogelijke risico’s zijn hyperactiviteit, astma, netelroos, darmstoornissen, oogirritaties en neurologische afwijkingen. Er worden verbanden gelegd met leukemie bij zowel mens als dier, het is dus mogelijk zeer kankerverwekkend.
E211 Natriumbe�oaat
CoNserVeerMIDDel
CoNserVeerMIDDel
Zie 210.
E213 Calciumbe�oaat
CoNserVeerMIDDel
Zie 210.
E214 Ethyl-p-hydr�ybe�oaat, ethylpa-
rabeen
CoNserVeerMIDDel
Dit is een chemisch conserveermiddel gemaakt uit E210. Mogelijke risico’s zijn astma, allergieën, hyperactiviteit, netelroos, vaatverwijding, krampen, verdoving. Verboden in Frankrijk en Australië. CoNserVeerMIDDel
Zie E214.
E219 Methyl-p-hybr�ybe�oaat natriu�out
CoNserVeerMIDDel
Zwavel is een natuurlijk voorkomend mineraal. Zwaveldioxide wordt gemaakt door het verbranden van zwavel. Vanwege de antimicrobiële werking van zwaveldioxide wordt het vaak toegevoegd aan gedroogd fruit (rozijnen, abrikozen, vijgen, dadels). Mogelijke risico’s zijn darmstoornissen en longirritaties, het bemoeilijkt de vitamine-B-opname en kan ook een astma-aanval en/of misselijkheid opwekken. CoNserVeerMIDDel
E221 Natriumsulfiet
CoNserVeerMIDDel
Gemaakt uit E220, zie daar.
E222 Natriumb�ulfiet
CoNserVeerMIDDel
Zie E220.
E215 Ethyl-p-hydr�ybe�oaat natrium- E223 Natriummetab�ulfiet zout
CoNserVeerMIDDel
Zie E214.
E216 Propyl-p-hydr�ybe�oaat CoNserVeerMIDDel
Zie E214.
MIDDel
E224 Kaliummetab�ulfiet MIDDel
CoNserVeerMIDDel
Zie E214.
CoNserVeer-
Zie E220. CoNserVeer-
Zie E220.
E217 Popyl-p-hydr�ybe�oaat natrium- E225 Kaliumsulfiet
zout
Zie E214.
E220 Zwaveldi�ide of zwave�uur-
anhydride
Wordt gemaakt uit E210.
E212 Kaliumbe�oaat
E218 Methyl-p-hydr�ybe�oaat
Zie E220.
CoNserVeerMIDDel
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
5
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
6
E226 Calciumsulfiet
CoNserVeerMIDDel
Zie E220.
E227 Calciumb�ulfiet
CoNserVeerMIDDel
Zie E220.
E228 Kaliumb�ulfiet
CoNserVeerMIDDel
E230 Difenyl of bifenyl
CoNserVeerMIDDel
Wordt gebruikt als bestrijdingsmiddel voor citroenen, sinaasappels, grapefruit enzovoort. Het kan door de schil heen dringen en in het vruchtvlees terechtkomen. Mogelijke risico’s zijn allergieën, oogirritaties, overgeven en misselijkheid. Verboden in Australië en inmiddels ook niet meer toegestaan in de EU. CoNserVeerMIDDel
Mogelijk kankerverwekkend en vergroot de kans op nieraandoeningen. Niet meer toegestaan in de EU.
E232 Natriumfenylfenol
CoNserVeerMIDDel
Mogelijk kankerverwekkend, zie ook E230. Niet meer toegestaan in de EU.
E233
CoNserVeer-
Schimmeldodend middel. Mogelijke risico’s zijn misselijkheid, overgeven, eetproblemen, huidreacties en diarree.
E236 Miere�uur
Zie E220.
E231 Orthofenylfenol
E235 Natamycine, pimaricin MIDDel
�abendazol CoNserVeerMIDDel Een giftig anti-schimmelmiddel op fruit, wat nog vaak gebruikt wordt als bestrijdingsmiddel bij citrusvruchten. Niet meer toegestaan in de EU.
CoNserVeerMIDDel
Mogelijk kankerverwekkend en giftig voor de nieren.
E237 Natriumformiaat
CoNserVeerMIDDel
Natriumzout van mierenzuur, zie E236.
E239 H�amethyleentetran
CoNserVeer-
Schimmeldodend synthetisch conserveermiddel op basis van ammoniak en formaldehyde, met mogelijke risico’s op maagstoornissen, netelroos en urineproblemen. Mogelijk kankerverwekkend.
MIDDel
E249 Kaliumnitriet
CoNserVeerMIDDel
Wordt gemaakt uit E252 kaliumnitraat. Veelvoorkomend conserveermiddel tegen bacteriën in vlees(waren) en vis(producten). Vermijden, want nitrieten kunnen in het lichaam mogelijk kankerverwekkende nitrosaminen vormen. Mogelijke risico’s op duizeligheid, kortademigheid, hoofdpijn. Verboden in babyvoedsel.
E250 Natriumnitriet
CoNserVeerMIDDel
Veelvoorkomend conserveermiddel in vlees(waren). Kleurt grijs vlees roze. Vermijden, want nitrieten kunnen in het lichaam mogelijk kankerverwekkende nitrosaminen
vormen. Mogelijke risico’s zijn hyperactiviteit, astma, misselijkheid, duizeligheid, slapeloosheid, lage bloeddruk. Verboden in babyvoedsel.
E252 Kaliumnitraat, salpeter
CoNser-
Kaliumzout van salpeterzuur. Nitraat wordt in de maag omgezet tot nitriet. Vermijden, want nitrieten kunnen kunnen in het lichaam mogelijk kankerverwekkende nitrosaminen vormen. Risico’s zijn hyperactiviteit en allergieën. VeerMIDDel
E264 Cuproammoniumacetaat
VoeDINGs-
E311 Octylgallaat E312 Dodecygallaat E320 Butylhydr�yaniol
ANtIoXIDANt
Zie E310.
ANtIoXIDANt
Zie E310.
ANtIoXIDANt
Synthetische stof gemaakt uit petroleum. In combinatie met vitamine C (ascorbinezuur) kan het celschade veroorzaken. Risico’s: astma, netelroos, hyperactiviteit, aantasting van de stofwisseling in de lever, toename van het cholesterolgehalte, gevoelloosheid, en kankerverwekkend in dieronderzoek, dus mogelijk ook bij mensen. Het gebruik in de EU wordt steeds meer beperkt.
Heeft mogelijk misselijkheid en overgeven tot gevolg.
E321 Butylhydr�ytolueen
E284 Boo�uur
Kan net als E320 huidreacties en leverschade veroorzaken. Het gebruik in de EU wordt steeds meer beperkt.
Zuur
Giftige stof bij inname, en bij huidcontact overgevoeligheidsreacties. Wordt in de EU alleen gebruikt om kaviaar te conserveren. Mogelijke gezondheidsrisico’s zijn diarree, beschadiging van interne organen, eetproblemen, haaruitval, menstruatieproblemen. VoeDINGsZuur
E310 Propylgallaat
Synthetisch voedingszuur dat wordt toegevoegd aan vet- en oliehoudende voedingsmiddelen zoals margarine en slaolie, en aan snoepgoed zoals kauwgom, marsepein en noga. Wordt in de darm afgebroken tot propanol en galzuur. Galzuur kan eczeem, maagklachten en hyperactiviteit veroorzaken. Mogelijk ook kankerverwekkend. ANtIoXIDANt
E380 Triammoniumcitraat
ANtIoXIDANt
VoeDINGsZuur
Mogelijk risico op aandoeningen van de lever en de alvleesklier.
E385 EDTA, calciumdinatrium
VoeDINGs-
Wordt veel gebruikt als metaalbinder en stabilisator. Mogelijke risico’s zijn buikkrampen, overgeven, diarree, verstoring bloedstolling, bloed in urine. Verboden in Australië. Zuur
E421 Mannitol
Zoetstof, ANtIKloNterMIDDel
Een plantaardige suikeralcohol die commercieel wordt vervaardigd uit glucose. Een
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
7
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
8 teveel heeft een laxerend effect. Mogelijke gezondheidsrisico’s zijn nierstenen, flauwvallen, misselijkheid en uitdroging.
E425 Konjacgom
GeleerMIDDel, VerDIK-
Van de wortel van de konjacplant wordt een gelatine-achtige substantie gemaakt, die o.a. gebruikt wordt in snoepgoed. Vanwege het verstikkingsgevaar voor kinderen is de handel in het gelei-achtige snoep, waarin konjacmeel is verwerkt, binnen de EU verboden. Wel mag het nog onbeperkt gebruikt worden als draagstof voor kleurstoffen, zoetstoffen en andere levensmiddelenadditieven. Kan darmstoornissen, diarree en een verminderde opname van vitaminen veroorzaken
KINGsMIDDel
E430 Poly�yethyleen-8-stearaat Kan mogelijk gezwellen, nierstenen, blaasstenen, huidreacties en darmstoornissen veroorzaken. Mogelijk kankerverwekkend. Voor vegetariërs en veganisten: E430-E436 bevatten vetzuren, die vrijwel altijd afkomstig zijn van plantaardige oliën maar het gebruik van dierlijk vet (incl. varkensvet) kan niet volledig worden uitgesloten.
E431 Poly�yethyleen
VerDIKKINGsMIDDel,
Het is een synthetische stof die dezelfde risico’s met zich meebrengt als E430.
stABIlIsAtor, eMulGAtor
E432 Poly�yethyleen-20-sorbitaan monolauraat, polysorbaat 20
VerDIKKINGs-
Kan mogelijk darmstoornissen, huidreacties, urineweginfecties, nierstenen, gezwellen en een verminderde opname van ijzer veroorzaken.
MIDDel, stABIlIsAtor, eMulGAtor
E433 Poly�yethyleen-20-sorbitaanmono-oleaat, polysorbaat 80
MIDDel, stABIlIsAtor, eMulGAtor
VerDIKKINGs-
Zie E430.
E434 Poly�yethyleen-20-sorbitaan mono-palmitaat, polysorbaat 40
KINGsMIDDel, stABIlIsAtor, eMulGAtor
VerDIK-
Zie E430.
E435 Poly�yethyleen-20-sorbitaanmon�tearaat, polysorbaat 60
MIDDel, stABIlIsAtor, eMulGAtor
VerDIKKINGs-
Zie 430.
E436 Poly�yethyleen-20-sorbitaan tr�tearaat, polysorbaat 65
VerDIKKINGs-
MIDDel, stABIlIsAtor, eMulGAtor
Zie E430.
E441 Gelatine
VerDIKKINGsMIDDel, stABIlI-
sAtor Gemaakt van dierlijk slachtafval. Vroeger moest er E441 op de verpakking staan, tegenwoordig is het geen E-nummer meer maar staat er ‘gelatine’ bij de ingrediëntenlijst. Risico’s kunnen zijn astma en verschillende allergieën. Kan verder sporen bevatten van E220 en E621. Niet geschikt voor veganisten en vegetariërs. Gebruik door religieuze groepen is beperkt en afhankelijk van welk dier is gebruikt.
E450a Kalium- en natriumdif�faten
E465 Etylmethylcellul�e
Risico’s van dit synthetische middel: verminderde opnames van mineralen, darmstoornissen, hyperactiviteit, verminderde groei, afnemende vruchtbaarheid en kortere levensduur.
MIDDel, VetVerVANGer, eMulGAtor
eMulGAtor, stABIlIsAtor
E450 b Trinatriumdif�faat Zie E450a. E451 Pentanatriumtrif�faat eMulGAtor,
stABIlIsAtor
Zie E450a.
E452 Natriumpolyf�faat stABIlIsAtor
eMulGAtor,
en 461.
E466
Natriu�out van carb�ymethylcellul�e VerDIKKINGsMIDDel, stABIlIsAtor, eMulGAtor
Zie E460 en 461.
E468 Vernet carb�ymethylcellul�e Zie E460 en 461.
carb�ymethylcellul�e
stABIlIsAtor, eMulGAtor
E460 Microkr�tallijne cellul�e KINGsMIDDel, VulMIDDel, eMulGAtor
VerDIK-
Dit middel
is mogelijk kankerverwekkend. VerDIKKINGsMIDDel,
stABIlIsAtor, VoeDINGsVeZel Omdat het goed water vasthoudt en zo volume geeft , wordt het vaak als verdikkingsmiddel gebruikt in o.a. ijs en kroketten. Mogelijk risico op verstopte darm of juist diarree, krampen, winderigheid, verminderde werking van de nieren en verminderde opname van voedingstoffen.
E463 Hydr��ropylcellul�e VerDIKKINGsMIDDel, VetVerVANGer, eMulGAtor
Zie E460 en 461.
Zie E460
E469 E�ymat�ch gehydrolyseerde
Zie E450a.
E461 Methylcellul�e
VerDIKKINGs-
VerDIKKINGsMIDDel,
Zie E460 en 461.
E471 Mono- en diglyceriden van in spijs-
vetten voorkomende ve�uren
eMulGAtor,
Mogelijke gezondheidsrisico’s zijn belemmering van groei, vergroting lever en nieren, aantasting van de baarmoeder, verkleining van de zaadballen en vermindering van de opname van essentiële vetzuren. Het middel fungeert als glansmiddel, emulgator, geleermiddel, antioxidantenhulpmiddel voor kleurstoffen. In de praktijk vrijwel altijd afkomstig van plantaardige olie (meestal van al dan niet genetisch gemanipuleerde sojabonen), maar het gebruik van dierlijk vet valt niet uit te sluiten.
stABIlIsAtor
E472a Esters van mono- en diglyceriden van ve�uren met azij�uur
stABIlIsAtor
Zie E471.
eMulGAtor,
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
9
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
10
E472b Esters van mono- en diglyceriden van ve�uren met melkzuur
stABIlIsAtor
eMulGAtor,
Zie E471.
E472c Esters van mono- en diglyceriden van ve�uren met citroe�uur
stABIlIsAtor
eMulGAtor,
Zie E471.
E472d
Esters van mono- en diglyceriden van ve�uren met wijnstee�uur Zie E471.
E472e Esters van mono- en diglyceriden
van ve�uren met monoacetylwijnsteenzuur en diacetylwijnstee�uur eMulGAtor, stABIlIsAtor
Zie E471.
E472f Mono- en diglyceriden van ve�u-
zaken. Vrijwel altijd afkomstig van plantaardige olie, maar het gebruik van dierlijk vet valt niet geheel uit te sluiten.
E491 Sorbitaanmon�tearaat
E492 Sorbitaantr�tearaat stABIlIsAtor
eMulGAtor,
Zie E491.
ren ver�terd met mengsel van azij�uur en wijnstee�uur eMulGAtor, stABIlIsAtor
E493 Sorbitaanmonolauraat
Zie E471.
stABIlIsAtor
E473 Sucr�e-ve�uur�ters
eMulGAtor
Gebruikt als emulgator, antioxidant en als hulpmiddel voor bloem en synthetische kleurstoffen. De mogelijke gezondheidsrisico’s zijn diarree en winderigheid. Mogelijk ook kankerverwekkend. Vrijwel altijd afkomstig van plantaardige olie, maar het gebruik van dierlijk vet valt niet geheel uit te sluiten.
E477 Propyleenglycol�ters van ve�uren eMulGAtor, stABIlIsAtor, VerDIKKINGsMIDDel
In hoge doses is propyleenglycol giftig. Kan blindheid en nieraandoeningen veroor-
eMulGAtor,
Combinatie van sorbitol en stearinezuur. Wordt gebruikt als emulgator en schuimonderdrukker, glansmiddel voor fruit en als hulpmiddel voor kleurstoffen. Kan mogelijke gezondheidsrisico’s mey zich meebrengen zoals diarree, blaasstenen, orgaanletsel. Vrijwel altijd afkomstig van plantaardige olie, maar het gebruik van dierlijk vet valt niet geheel uit te sluiten.
stABIlIsAtor
Zie E491.
E494 Sorbitaanmonooleaat stABIlIsAtor
eMulGAtor,
eMulGAtor,
Zie E491.
E495 Sorbitaanmonopalmitaat eMulGAtor, stABIlIsAtor
Zie E491.
E496 Polyethyleenglycol 6000
eMulGAtor
Hulpmiddel voor zoetstoffen en aroma’s. Mogelijk kankerverwekkend en veroorzaakt allergieën.
E507
Zou�uur ZuurtereGelAAr Is een natuurlijk zuur (het is hetzelfde zuur als
maagzuur) dat o.a. als zuurteregelaar wordt toegevoegd aan bier, kaas en andere voedingsmiddelen. Hoge concentraties kunnen letsel aan de ogen, verbrandingen, huidletsel veroorzaken en het slijmvlies van de slokdarm en de maag aantasten, evenals de ademhaling en de bloedsomloop.
E508 Kaliumchloride
sMAAKVersterKer
Is een natuurlijk zout, dat ook in het lichaam voorkomt en een rol speelt bij het reguleren van het kloppen van het hart. Vaak gebruikt in zoutarme dieetproducten. Mogelijke risico’s zijn hartritmestoornissen, darmzweren, diarree, shock, interne bloedingen.
E509 Calciumchloride
ZuurtereGelAAr,
Calciumzout van zoutzuur. Wordt o.a. gebruikt als vervanger van keukenzout en als zuurteregelaar, maar ook als strooizout. Heeft als mogelijke gezondheidsrisico’s darmzweren, overgeven, misselijkheid en aandoeningen van het hart.
VersteVIGINGsMIDDel
E512
�nchloride stABIlIsAtor Antioxidant en stabilisator, gemaakt uit tinerts en zoutzuur. Zit bijvoorbeeld in ingeblikte bonen en asperges. De gezondheidsrisico’s zijn misselijkheid en overgeven.
E513 Zwave�uur
Natuurlijk zuur, gemaakt uit zwaveldioxide, zuurstof en water. Giftig. Kan allergische reacties veroorzaken. ZuurtereGelAAr
E514 Natriumsulfaat
ZuurtereGelAAr, ANtI-
Een natuurlijk zout. Werkt laxerend. Kan mogelijk schadelijke bijwerkingen hebben op het hart en de nieren, en darmstoornissen veroorzaken.
KloNterMIDDel
E515 Kaliumsulfaat
Een natuurlijk zout. Gebruikt als vervanger voor keukenzout. Werkt laxerend. Mogelijke risico’s: interne bloedingen van bijvoorbeeld de darmen. ZuurtereGelAAr
E517 Ammoniumsulfaat
ZuurtereGelAAr
Een natuurlijk zout, o.a. gebruikt als zuurteregelaar en broodverbetermiddel. Werkt laxerend. Mogelijk risico op verzuring van het bloed en darmstoornissen.
E518 Magn�iumsulfaat, Epso�out, bitte�out
Een natuurlijk zout. Werkt sterk laxerend. Risico’s zijn diarree en nieraandoeningen. ZuurtereGelAAr
E520 Aluminiumsulfaat
VersteVINGs-
Een natuurlijk zout. Aluminium op zich remt de opname van B-vitaminen. Er is een kans op ophoping van aluminium in het lichaam en het optreden van leveraandoeningen.
MIDDel
E521 Aluminiumnatriumsulfaat VersteVIGINGsMIDDel
Zie E520.
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
11
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
12
E522 Aluminiumkaliumsulfaat VersteVIGINGsMIDDel
Zie E520.
E523 Aluminiumammoniumsulfaat VersteVIGINGsMIDDel
Zie E520.
E525 Kaliumhydr�ide
E553a Magn�iumsilicaat MIDDel, VulMIDDel
ANtIKloNter-
Giftig en mogelijk kanker-
verwekkend.
E553b Talk Zie E553a. E554 Natriumaluminiumsilicaat VerDIKKINGsMIDDel
ZuurtereGelAAr
Sterke base die gebruikt wordt als zuurteregelaar. Kan mogelijk de slokdarm aantasten, duizeligheid en interne bloedingen veroorzaken. Verboden in Australië.
Kan mogelijk aandoeningen aan de placenta veroorzaken gedurende de zwangerschap en word met alzheimer in verband gebracht. ANtIKloNterMIDDel, VulMIDDel
E541 Natriumaluminiumf�faa�uur
E555 Kaliumaluminiumsilicaat
Synthetisch middel dat als rijsmiddel wordt gebruikt bij bakproducten of als emulgator bij de bereiding van smeerkaas. Mogelijke risico is een aluminiumvergiftiging, verder kan het een gevaar voor de nieren en het hart opleveren en brengt het risico’s op huidreacties en irritatie van de slijmvliezen met zich mee.
ANtIKloNterMIDDel, VulMIDDel
rIJsMIDDel, eMulGAtor
E544 Calciumpolyf�faat
In hoge concentraties kunnen polyfosfaten de aanmaak van spijsverteringsenzymen remmen. Dit additief kan mogelijk huidreacies en darmstoornissen veroorzaken en is bijvoorbeeld in Australië verboden.
E545 Ammoniumpolyf�faat E552 Calciumsilicaat
Zie E544.
ANtIKloNterMIDDel
Zie E553a.
Zie E554a.
E556 Calciumaluminiumsilicaat ANtIKloNterMIDDel, VulMIDDel
E620 Glutamin�uur
Zie E554a.
sMAAKVersterKer
Glutaminezuur en glutamaten zijn smaakversterkers met de speciale umami-smaak. Van nature komen glutaminezuur en glutamaten in hoge concentraties voor in oude kaas, moedermelk, tomaten en sardientjes. Commercieel gemaakt door bacteriële fermentatie van melasse of door afbraak van plantaardig eiwit, vooral gluten en sojaeiwit. Ze bevatten overigens geen gluten. Mogelijke gezondheidsrisico’s zijn verlies van gevoel in nek, rug en armen, cardiovasculaire aandoeningen en astma-aanvallen.
E621
Mononatriumglutamaat, MSG, Ve-tsin, glutamaat, glutamaa�uur, glutamin�uur sMAAKVersterKer Een synthetische smaakversterker die veel gebruikt wordt in hartige producten, zie ook E620. Lastig om te vermijden omdat het in bijna alle bewerkte voedingsmiddelen zit, soms onder andere namen (gistextract, natuurlijk aroma, gehydroliseerd eiwit/proteïnesojaeiwit, gehydrogeneerde plantaardige olie, plantaardig eiwit hydrolysaat etc.). Is neurotoxisch, wat betekent dat het giftig is voor het zenuwstelsel en dus schadelijk voor de hersenen. Eetlustopwekkend waardoor je maar door blijft eten. Wordt dan ook in verband gebracht met obesitas en diabetes. Veelgenoemde klachten zijn hoofdpijn/ migraine, loopneuzen, astma-aanvallen, zweten, opzwellen van ledematen en hartkloppingen.
E622 Monokaliumglutamaat sMAAKVersterKer
Zie E620 en E621.
E623 Calciumdiglutamaat sMAAKVersterKer
Zie E620 en E621.
E624 Ammoniumglutamaat sMAAKVersterKer
Zie E620 en E621.
E625 Magn�iumdiglutamaat sMAAKVersterKer
Zie E620 en E621.
E626 Guany�uur
sMAAKVersterKer
Guanylzuur en guanylaten zijn smaakversterkers zonder de speciale umami-smaak en zijn veel sterker dan de glutamaten. Guanylzuur is een natuurlijk zuur dat voorkomt in alle dieren- en plantencellen. Commercieel gewonnen uit gistextract en sardientjes, en daarom niet geschikt voor vegetariërs en veganisten. Mensen met astma kunnen heftig reageren op gualylzuur en guanylaten. Gebruik wordt ontraden bij personen met jicht, omdat guanylaten in purines worden omgezet. Eetlustopwekkend.
E627 Natriumguanylaat
sMAAKVersterKer
Deze synthetische smaakversterker versterkt de eetlust en geeft als mogelijke gezondheidsrisico’s astma, hyperactiviteit, huidreacties, slapeloosheid, irritatie van de slijmvliezen, allergieën.
E628 Kaliumguanylaat
sMAAKVersterKer
Zie E627.
E629 Calciumguanylaat
sMAAKVersterKer
Zie E627.
E630 In�in�uur
sMAAKVersterKer
Inosinezuur en inosinaten zijn smaakversterkers zonder de speciale umami-smaak, ze zijn sterker dan de glutamaten. Inosinezuur komt vooral voor in dierlijke producten; het wordt commercieel gewonnen uit vlees en sardientjes, en soms via bacteriële fer-
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
13
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
14 mentatie van suiker. Omdat het vrijwel altijd van vlees of vis afkomstig is, niet geschikt voor vegetariërs en veganisten. Mensen met astma kunnen heftig reageren op gualylzuur en guanylaten. Gebruik wordt ontraden bij personen met jicht, omdat guanylaten in purines worden omgezet. Eetlustopwekkend.
E631 Dinatriumin�inaat
sMAAKVersterKer
Zie E630.
E632 Dikaliumin�inaat
sMAAKVersterKer
Zie E630.
E633 Calciumin�inaat
sMAAKVersterKer
Zie E630.
E634 Calcium-5’-ribonucleotiden sMAAKVersterKer
Zie E630.
E635 Dinatrium-5’-ribonucleotiden sMAAKVersterKer
Zie E630.
(636) Maltol
sMAAKVersterKer
Smaakversterker met een zoete en caramelsmaak. Maltol wordt normaal gesproken plantaardig gewonnen uit uit de bast van de lariksboom of uit gebrande mout., maar gebruik van koemelksuiker is niet uit te sluiten. Veganisten dienen het dus te vermijden. Bevat geen melksuiker, dus geschikt voor lactose-intolerante personen. Een additief dat buiten de EU toegestaan is, maar in de EU niet, vandaar wel een nummer maar geen E. Kan mogelijk
schade aanrichten aan de rode bloedlichaampjes. Een groot risico voor bijvoorbeeld mensen met erfelijke bloedarmoede.
E637 Ethylmaltol
sMAAKVersterKer
Zie E636.
E640 Glycine en zijn natriu�out Een natuurlijk aminozuur, een onderdeel van alle eiwitten. Gemaakt uit gelatine en slachtafval, deels ook synthetisch gemaakt; niet geschikt voor veganisten en vegetariërs. Dit additief kan mogelijk de groei remmen.
sMAAKVersterKer
E900 Dimethylpolysil�aan (silicium,
sileconenolie)
ANtIsCHuIMMIDDel, GlANsMIDDel
Synthetisch middel dat sporen van asbest en formaldehyde (E240) kan bevatten. Mogelijke gezondheidsrisico’s: allergieën, aandoeningen van zenuwstelsel, nieren en lever. Mogelijk kankerverwekkend.
E905 Microkr�tallijne w�
GlANsMIDDel,
Deze was uit aardolie of bruinkool kan mogelijk zorgen voor de verminderde opname van vitaminen en mineralen. Kan bij zwangere vrouwen lijden tot bloedingen bij hun ongeboren kind.
CoAtING
E912 Montaa�uur�ters
GlANsMIDDel
Een wasachtige stof verkregen uit bruinkool, die gebruikt wordt voor de coatings op citrusvruchten, zie E905.
E914 Ge�ideerde polyetheenw� GlANsMIDDel
zie E905.
E927a Azodicarbonamide
stABIlIsAtor
Mogelijke gezondheidsrisico’s zijn astma, slapeloosheid, hyperactiviteit en verminderde opname van vitamine E. Verboden in Australië en Duitsland.
E950 Ac�ulfaam-K
Deze synthetische zoete smaakversterker wordt veel gebruikt als suikervervanger. Mogelijk kankerverwekkend (risico op longtumoren en leukemie) en toename van cholesterolgehalte. Zie ook E951.
E951 Aspartaam
Zoetstof
NeotAAM, VerGelIJKBAAr
Een neurotoxisch zoetmiddel met meer dan 92 mogelijke ziekteverschijnselen en bijwerkingen. Het wordt vaak gecombineerd met sacharine en acesulfaam-K, ze versterken elkaars smaak. Met AsPArtAAM (Zoetstof)
E952 Cyclaa�uur en natrium- en
kaliu�outen ervan Zoetstof Synthetisch zoetmiddel. In Amerika al jaren verboden. Kan zaadballen aantasten en is mogelijk kankerverwekkend.
E953 Isomalt
Zoetmiddel. Werkt laxerend. Kans op maag- en darmproblemen bij hoge inname. Zoetstof
E954
Sacharine en natrium-, kalium- en calciu�outen ervan Zoetstof Zoetmiddel dat allergische reacties kan oproepen en mogelijk kankerverwekkend is.
E955 Sucral�e
Synthetisch zoetmiddel dat lever en nieren kan aantasten en daardoor het immunsysteem beschadigt.
E961 Neotaam
Zoetstof
Zoetstof
Vergelijkbaar
met E951 aspartaam.
E962 Zout van �partaam en ac�ul-
faam
Zoetstof
Zie E950 en E951.
E967
Xylitol Zoetstof Synthetisch zoetmiddel. Mogelijke gezondheidsrisico’s: nierstenen, misselijkheid, flauwvallen, diarree.
E1520 Propyleenglycol
oPlosMIDDel,
Hulp- en oplosmiddel voor additieven, ook wel bekend als antivries. Het kan mogelijk blindheid, nieraandoeningen en schade aan het zenuwstelsel tot gevolg hebben. HulPstof
Overzicht van de meest te vermijden E-nummers
15
16
Vitaminen Vitamine A (retinol)
Van belang voor een goed gezichtsvermogen, een mooie huid en gezonde slijmvliezen. Ook nodig voor de aanmaak van cellen en de weefselstructuur van de huid. Verhoogt de weerstand tegen infecties en verbetert het bloedbeeld. øøKomt alleen voor in dierlijke bronnen: rood vlees, lever, zuivel producten, vis en eigeel. Wordt soms kunstmatig toegevoegd aan levensmiddelen, bijvoorbeeld margarine.
Vitamine B1
Is nodig om uit voedingsmiddelen energie vrij te maken. Bevordert een goede spijsvertering, is nodig bij de koolhydraatstofwisseling en speelt een belangrijke rol bij het zenuwstelsel, het hart en de spieren. øøZit vooral in brood, groenten, graanproducten en vlees.
Vitamine B2
Betrokken bij het onderhoud van spieren, botten, huid en ogen. Nodig voor de instandhouding van het zenuwstelsel, de spijsvertering en de energiehuishouding. Ook nodig voor het vormen van rode bloedcellen, voor de ademhaling, voor de productie van antilichamen en voor het reguleren van groei en voortplanting. øøZit o.a. in gist, lever, melk, graanproducten, vlees, groenten, fruit.
Vitamine B3
Speelt een belangrijke rol bij de energievoorziening van cellen en bij de werking van het zenuwstelsel. Ook is het van belang voor de regeneratie van huid, spieren, zenuwen en dna. øøZit in kip, wild en vis, noten, pinda’s, granen, paddenstoelen en fruit (dadels, gedroogde abrikozen).
Vitamine B5
Nodig voor de opbouw en afbraak van eiwitten, vetten en koolhydraten, en draagt bij aan de energiehuishouding. Ook is het van belang voor de vorming van een aantal hormonen. øøZit in vlees, vis, eieren, aardappelen, peulvruchten, groenten en fruit.
Vitamine B6
Belangrijk voor de weerstand, de stofwisseling en de energievoorziening. Speelt een rol bij de vorming van rode bloedcellen en zorgt verder voor een goede werking van het zenuwstelsel. øøZit vooral in vlees, vis, eieren, graanproducten, aardappelen, peulvruchten.
Vitamine B8 (biotine)
Nodig bij de opbouw en afbraak van koolhydraten en eiwitten en de productie van vetzuren. Draagt bij aan de energievoorziening van energie en is van belang voor een goed functionerend zenuwstelsel. Houdt huid en haar gezond. øøZit in lever, eieren, melk, soja, noten, pinda’s.
Vitamine B11 (foliumzuur)
Belangrijk voor de vorming van rode bloedcellen, voor het zenuwstelsel en gezonde groei tijdens de zwangerschap (verlaagt de kans op geboorteafwijkingen bij de baby, zoals een open ruggetje). øøZit vooral in groene groenten, fruit, vlees en volkorenproducten, en in mindere mate in zuivel.
Vitamine B12
Nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel. Mensen die helemaal geen dierlijke producten gebruiken, zoals veganisten, lopen het risico op een tekort aan vitamine B12, wat zorgt voor een bepaalde vorm van bloedarmoede. Vegetariërs die voldoende zuivel eten, lopen minder risico. øøZit alleen in dierlijke producten zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren.
vitaminen
17
vitaminen
18
Vitamine C (ascorbinezuur)
Vooral belangrijk voor een goede weerstand. Is een antioxidant en beschermt samen met vitamine E tegen vrije radicalen, die een rol spelen bij verouderingsprocessen. Bevordert de opname van ijzer en is nodig voor de vorming van bindweefsel. øøZit in groenten, fruit, aardappelen.
Vitamine D
Nodig om calcium uit de voeding in het lichaam op te nemen. Belangrijk voor botten en tanden maar ook voor een goede weerstand en zenuwstelsel. øøOnder invloed van zonlicht kan de huid vitamine D zelf aanmaken. Maar zit ook in vette vis en, in veel mindere mate, in vlees en eieren. Wordt vaak toegevoegd aan bakproducten (margarine etc.).
Vitamine E
Nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en het in stand houden van spier- en andere weefsels. Ook van belang voor de weerstand. Is een antioxidant en beschermt de cellen in het lichaam tegen vrije radicalen. øøZit vooral in plantaardige oliën en plantaardige producten zoals granen, noten, zaden, groenten en fruit. Komt in mindere mate voor in dierlijke producten.
Vitamine K
Nodig voor de aanmaak van stoffen die betrokken zijn bij het bloedstollingsproces, belangrijk voor een goede leverfunctie en betrokken bij de aanmaak van botcellen. Pasgeboren baby’s (tot en met drie maanden) krijgen extra vitamine K omdat ze het zelf nog niet voldoende kunnen aanmaken. øøZit vooral in groene bladgroenten zoals spinazie, in plantaardige oliën, brood, ei, zuivel en fruit.
19
Mineralen Borium
Verantwoordelijk voor het in balans houden van de calciumspiegel in het lichaam en zorgt zo voor het behoud van sterke botten en soepele gewrichten. Het helpt de kans op artritis en peesontstekingen te verkleinen. Ook lijkt borium invloed te hebben op de energiestofwisseling, de stofwisseling van vitamine D en enkele mineralen. øøVooral te vinden in aardappel, pastinaak, wortels, peren, appels, gedroogde pruimen, en dadels, hazelnoten, honing, tomaten.
Calcium
Een van de belangrijkste bouwstoffen voor botten en gebit, maar ook belangrijk voor een goede werking van zenuwen en spieren (onmisbaar voor een goede hartfunctie, het hart is een grote spier). Ook betrokken bij de bloedstolling, de celgroei en de hormoonstofwisseling. øøZit vooral in groenten en fruit, peulvruchten, vis, aardappelen, zeewier en zuivel.
Chloride (chloor)
Zorgt met natrium en kalium voor een goede vochthuishouding. Bevordert de reinigende werking van de lever, heeft een ondersteunende functie voor het hormoontransport en is ook goed voor de pezen en gewrichten. øøKomt vooral voor in olijven, roggebrood, zeewier en zout.
Chroom
Belangrijk voor de werking van insuline en voor de stofwisseling van koolhydraten. Ook betrokken bij de vorming van vetzuren. øøZit o.a. in groenten, vlees, lever, honing, zwarte peper, artisjokken, druiven, rozijnen, stroop, volkoren graanproducten.
mineralen
20
Fosfor
Houdt botten en tanden gezond en is betrokken bij celdelingsprocessen. Onmisbaar voor de werking van hormonen en bij het transport van vetten in het lichaam. øøZit o.a. in zilvervliesrijst, sesamzaad, peulvruchten, aardappelen, vis, vlees en zuivel.
IJzer
Belangrijk voor het zuurstoftransport in het lichaam. Ook van belang voor de energieproductie en het verhogen van de lichamelijke weerstand. øøZit vooral in havervlokken, tarwezemelen, volkoren producten, aardappelen, groenten (vooral groene), peterselie, peulvruchten, gedroogd fruit, noten, vlees en zeewier.
Jodium
Belangrijk voor de schildklierhormonen, voor een goede werking van de stofwisseling, voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel en een goede groei. øøVan nature in zeevis, zeevruchten, zeewier, groenten, eieren en zuivel. Wordt toegevoegd aan bakkersgist (brood) en keukenzout (‘jozo’), en soms aan ontbijtgranen, koekjes enzovoort.
Kalium
Speelt een rol bij het doorgeven van zenuwprikkels, de regulering van de vochthuishuiding en bij de spierfunctie (zorgt o.a. voor een normaal hartritme). øøBananen, pruimen, rozijnen, aardappelen, avocado, bloemkool, boerenkool, knoflook, peterselie, spinazie, kokoswater, tomatenpuree, kelp, sesamzaad en noten bevatten allemaal veel kalium.
Koper
Heeft een belangrijke rol bij de aanmaak van hemoglobine. Helpt bij de opbouw van eiwitten en enzymen, en bij een goede werking van het zenuwstelsel. Zorgt ervoor dat ijzer beter door het lichaam kan worden opgenomen en bevordert een goede weerstand. øøTe vinden in o.a. groenten (spinazie), noten, peulvruchten en fruit (avocado, rozijnen, pruimen), volkoren producten, vlees, eigeel.
Magnesium
Belangrijk voor een goede werking van een groot aantal enzymen in de lichaamscellen Zorgt dat spieren (ook de hartspier) kunnen samentrekken Ook essentieel voor de stofwisseling, de vorming van botten en tanden en voor een goed werkend zenuwstelsel. øøMagnesium zit o.a. in groene bladgroenten, peulvruchten, pruimen, citrusvruchten, cacao, kelp, bieslook, noten, zilvervliesrijst.
Mangaan
Nodig om diverse enzymen te activeren en voor de vorming van botten en kraakbeen. Speelt ook een rol bij de bescherming tegen vrije radicalen, de aanmaak van hormonen, de suikerstofwisseling en is betrokken bij vorming van vetzuren. øøTe vinden in o.a. groene bladgroenten, peulvruchten, noten, volkorenbrood, zilvervliesrijst, alle tropische vruchten maar vooral ananas, banaan en kokosnoot, tuttifrutti, koffie en thee, tofu, tempeh en zeewier.
Natrium
Speelt een rol bij de regulering van de vochthuishouding en levert een bijdrage aan het optimaal functioneren van de zenuwen en spieren. Ook betrokken bij het regelen van de bloeddruk. Een teveel aan natrium (een bestanddeel van zout) zorgt voor een verhoogde bloeddruk. øøNatuurlijk natrium komt in kleine mate voor in veel voedingsmiddelen, o.a. augurken, olijven, zuurkool en tomaten. De meeste natrium zit echter in bewerkte voedingsmiddelen (brood, chips,
mineralen
21
mineralen
22 vleeswaren). Ook zit er natrium in bakpoeder en de smaakmaker mononatriumglutamaat (E621, ve-tsin).
Seleen
Heeft een sterk antioxidante werking. Helpt bij het regelen van de bloeddruk, versterkt het immuunsysteem en helpt bij de afvoer van giftige metalen uit het lichaam. øøKomt o.a. voor in zilvervliesrijst, citrusvruchten, champignons, uien, gist, groenten, tomaten, knoflook, vlees, noten en zaden.
Zink
Nodig bij de opbouw van eiwitten en daarmee voor de groei en vernieuwing van weefsel. Bevordert wondgenezing en weerstand tegen infecties. Zorgt ook voor gezonde botten, haar en huid, en een goed geheugen. øøZit o.a. in kaas, noten, aardappels, muesli, zilvervliesrijst, peulvruchten, sesamzaad, groenten, fruit, vis en vlees. In sommige groenten en fruit zit meer zink. In asperges en peulvruchten die gedroogd zijn, zit de meeste zink.
