Over beelden en kredieten

NIEUWSBRIEF

Over beelden en kredieten Wat later dan normaal verschijnt het dertiende nummer van onze nieuwsbrief. Met deze nieuwsbrief, die twee keer per jaar uitkomt, houden we onze donateurs en andere belangstellenden op de hoogte van de voortgang in de projecten die de stichting (financieel) steunt. Ook delen we herinneringen aan Marjan. In deze nieuwsbrief aandacht voor het onderzoek dat Emma van Opstal gedurende drie maanden deed onder de inheemse bevolking van Bukidnon in de Filippijnen. Verder een aantal korte berichten over projecten die de stichting momenteel steunt in Guatamala en China. Blij zijn we met de komst van Gerard Luttenberg bij de stichting. Met zijn rijke kennis en ervaring in de wereld van inheemse volkeren en ontwikkelingsamenwerking kunnen we ons werk beter doen. In deze nieuwsbrief stellen we hem graag aan u voor. In deze nieuwsbrief treft u ook het financieel verslag aan van de stichting over 2007. Wat waren onze inkomsten en uitgaven en waar is het geld aan besteed. Het volledige verslag is overigens op te vragen bij de stichting of te downloaden van onze website. De nieuwsbrief wordt traditioneel afgesloten met een persoonlijke herinnering aan Marjan, deze keer door Ilse Claessens.

Marjan was een betrokken en bevlogen vrouw, een geweldige vriendin. Tijdens haar studie antropologie raakte ze gefascineerd door het boerenbestaan op grote hoogte. In 1998 vertrok ze naar Nepal om als programma-adviseur voor de ontwikkelingsorganisatie SNV te gaan werken in het afgelegen bergdistrict Dolpa. In Dolpa gaf ze training en advies aan lokale organisaties en richtte zich op ‘empowerment’ van vrouwen(groepen). Ze zocht naar een combinatie van antropologisch onderzoek en ontwikkelingswerk. Tijdens een wandelvakantie door de bergen overleed ze op 3 oktober 1999 aan de oevers van het

Phoksundomeer, 39 jaar oud. Met de stichting Marjan Rens proberen we de idealen en het werk van Marjan voort te zetten en een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de levensomstandigheden van vrouwen die wonen in het hooggebergte. Ook ondersteunen we antropologisch onderzoek van en naar boerengemeenschappen ‘op grote hoogte’.

I N H O U D S O P GAVE Beelden in Beeld Nieuw teamlid: Gerard Luttenberg Stichting “gaat” in microkrediet Financieel verslag 2007 Tibetaanse vrouwen in China Herinneringen aan Marjan

1

N I E U W S B R I E F S T I C H T I N G M A R J A N R E N S nummer 13, mei 2008

pagina 2 4 5 5 6 8

NIEUWSBRIEF

BEELDEN IN BEELD Veldwerk met de inheemse mensen van Bukidnon, Filippijnen Door Emma van Opstal

Hoe uiten inheemse mensen hun identiteit wanneer zij geconfronteerd worden en moeten samenwerken met een allesverslindende dominante samenleving? Op 2 januari van dit jaar vertrok ik met deze vraag naar de Filippijnen, voor een drie maanden durend onderzoek in het kader van mijn masterstudie Cultural Anthropology and Development Sociology aan de Universiteit Leiden. De inheemse groep waarop ik me concentreerde heet Bukidnon. Zij wonen in de gelijknamige provincie Bukidnon op het zuidelijke eiland Mindanao, op de oostelijke flank van het Mount Kitanglad Range Natural Park, een beschermd hooggebergte. De naam Bukidnon – afgeleid van het word bukid (berg) – kan in

2


dit verband gelezen worden als ‘van de bergen’ en duidt op het verband van zowel het volk als de provincie met deze prominente bergketen. Onder leiding van hun vrouwelijke shaman, Bae Inatlawan Adelina Tarino, proberen de leden van de Bukdinon al jaren hun voorouderlijke land op te eisen door middel van overheidsprocedures. Zij worden hierin gesteund door de plaatselijke NGO KIN (Kitanglad Integrated NGOs), gevestigd in de naburige provinciehoofdstad Malaybalay City. Doordat hun land in een beschermd natuurgebied ligt, wordt de groep gedwongen steeds meer op duurzame manieren van levensonderhoud te vertrouwen, en daarmee hun gewoonte van zelfvoorzienende landbouw op te geven. Op dit moment

NIEUWSBRIEF

verbouwen de meeste leden groenten op kleine stukjes land in de bufferzones van het park, of nemen deel aan een van de non-timber forest product projecten die door NGOs worden aangeboden. De producten die daaruit voortkomen zijn hoofdzakelijk koffie, abacavezels, honing en geweven producten van gras en rotan, zoals matten en tassen. De Filippijnen is een land met een lange geschiedenis van kolonisatie door drie verschillende machten, waarvan Spanje het leeuwendeel op zijn naam heeft staan. Na de onafhankelijkheid in 1946 beleefde het een politiek turbulente periode die tot op de dag van vandaag nog niet bekoeld lijkt. Onder een reeks presidenten met twijfelachtige motieven werden ontelbare langetermijnplannen voor de verlichting van de welig tierende armoede geïmplementeerd. Eén van deze plannen leidde vanaf de jaren ‘60 tot een massale volksverhuizing in de richting van de meer ongerepte gebieden van Mindanao, waar de oorspronkelijke bevolking zich geconfronteerd zag met een instroom van migranten die zich stukken land toe-eigenden. Daarop trokken delen van de oorspronkelijke bevolking zich terug uit hun door het gebied verspreide nederzettingen en concentreerden zich in het hart van hun culturele, economische en religieuze leven; de bergen. Anderen mengden zich tussen de nieuwkomers en pasten zich aan. Zo ontstond uit een mengeling van achtergronden de samenleving van Malaybalay City. De bevolking die zich afzonderde werd door de dominante samenleving afgedaan als primitief en onderontwikkeld. Vandaag de dag blijft de inheemse cultuur, ondanks de invoering van de Indigenous People’s Rights Act in 1996 en de fysieke nabijheid van de verschillende groepen een exotisch gegeven voor het merendeel van de laaglandse bevolking. Tijdens mijn veldwerk ben ik op zoek gegaan naar de interacties die bestaan tussen de inheemse gemeenschap en de ‘mainstream’ samenleving van scholen, overheidsinstellingen, handelspartners, NGOs, bezoekers en buren. Het bleek dat deze verschillende partijen ook heel verschillende beelden koesteren van de Bukidnon, en dat zij die ontlenen aan een gevarieerd scala van ervaringen met hen. Mijn uitgangspunt was de NGO KIN. Het beeld wat KIN van de Bukidnon heeft, en probeert te cultiveren bij relevante personen en instellingen, wordt gevormd door hun doelstellingen. Het hoofddoel van KIN is het beschermen van het natuurgebied in en rondom Mount Kitanglad. Hun filosofie is dat de inheemse mensen hierbij kunnen worden ingezet, omdat zij vanuit hun culturele gebruiken de natuur respecteren en er op een duurzame manier mee omgaan. Ook is het een praktische overweging, want als de bevolking niet actief wordt betrokken bij het

3


beheren van het park zullen zij het beleid van het parkmanagement als een beperking ervaren, en het niet respecteren. Zodoende ontstond - even kort door de bocht - het beeld van de Bukidnon als boswachter, zo’n beetje de neef van de klassieke ‘nobele wilde’. KIN is niet de enige die dit beeld voor ogen heeft. Door samenwerking met het parkmanagement en -bestuur, het Department of Environment and Natural Resources, en lokale, provinciale en regionale overheden heeft dit beeld zich verspreid onder milieuactivisten, bezoekers van het park en bestuurders. Een ander belangrijk beeld is dat van toeristen en laaglanders die geen banden hebben met de dagelijkse realiteit van inheemse mensen. Zij vormen hun beeld hoofdzakelijk op basis van het jaarlijkse inheemse festival. Dit festival, Ka-amulan, is een vooraanstaand evenement in de provincie, en vindt plaats tussen midden februari en midden maart. Het onbetwistbare hoogtepunt, voor zowel bezoekers als organisatoren, is het ‘streetdancing’, een wedstrijdparade van etnische dansen en praalwagens, waarin vertegenwoordigers van alle 9 gemeenten strijden om de hoofdprijs. Verder bestaat het festival uit een markt van kraampjes waar je eten, souvenirs, kleding, plastic prullaria en planten kunt kopen. Daarnaast zijn er over de hele maand verspreid allerlei activiteiten, van een rodeo via een missverkiezing naar een inheemse sportdag. Het

NIEUWSBRIEF

festival wordt ingeluid met een ritueel, voltrokken door afgevaardigden van de zeven inheemse groepen in de provincie, en voor de parade en de sportdag worden nog meer rituelen uitgevoerd. Deze gaan zonder veel ophef voorbij. Het Department of Tourism vaardigt geen medewerker af om de rituelen bij te wonen, en het publiek toont alleen interesse in het offeren van het varken en slentert daarna rustig verder. Naar de uitleg van de ritueel leider wordt met een half oor geluisterd. Zo houdt het festival het beeld van de exotische, kleurrijke maar primitieve inheemse bevolking in stand.

Tijdens mijn onderzoek heb ik door middel van participerende observatie, interviews, groepsdiscussies en creatieve opdrachten proberen uit te vinden hoe deze beelden de dagelijkse realiteit van de Bukidnon beïnvloeden, en vice versa. Conformeren ze zich naar deze modellen, of zijn het juist beelden waarvan ze zich proberen te ontdoen? Hoe uiten zij hun inheemse identiteit tegenover de verwachtingen die deze beelden scheppen bij leden van de dominante samenleving? Het is een ingewikkelde kwestie. De Bukidnon zijn onderdeel van een complex sociaal netwerk van rechten, plichten en afhankelijkheden. De conclusie ligt nog open. Nu ik deze wirwar van feiten, observaties en ervaringen heb verzameld is het tijd om mijn scriptie te gaan schrijven. Dankzij de stichting Marjan Rens kan ik hier nu zonder zorgen mee beginnen. Het veldwerk is een geweldige en leerzame ervaring geweest. Hartelijk bedankt!

NIEUW TEAMLID Sinds januari 2008 is Gerard Luttenberg het team van Stichting Marjan Rens komen versterken. Gerard heeft van 2000 tot 2007 gewerkt voor het Nederlands Centrum voor Inheemse Volken (NCIV) en was daar o.a. verantwoordelijk voor selectie, begeleiding en evaluatie van de projecten die het NCIV financieel ondersteunt in Latijns Amerika. Als zodanig heeft hij ook in het veld vaak meegemaakt hoe, met vallen en opstaan, projecten van de grond komen.

4


Versterking van de positie van vrouwen is volgens Gerard van wezenlijk belang voor welke vorm van duurzame ontwikkeling dan ook. Het team van Stichting Marjan Rens is blij met de komst van Gerard, niet alleen vanwege zijn uitgebreide ervaring, maar ook heel praktisch omdat daarmee ook alle vertaalperikelen van en naar het Spaans zijn opgelost.

NIEUWSBRIEF

OOK DE STICHTING MAR JAN RENS GA AT IN DE MICRO-KREDIETEN! De stichting werd benaderd door een kleine NGO, Creditino. Deze Nederlandse NGO werft fondsen om microkredieten te kunnen verstrekken aan projecten in ontwikkelingslanden. Een van die projecten is het verbeteren van het voedingspatroon van kinderen in San Luis, dat in het departement Petén ligt in Guatemala. In deze rurale en arme regio wonen veelal grote Mayagezinnen (gem. 7 kinderen). De vrouwen kunnen dankzij microkredieten meer eiwitrijk voedsel gaan produceren, waardoor uiteindelijk de levensstandaard in dat gebied verhoogd wordt. Hiertoe werkt Creditino samen met AMEN, een Guatemalteekse hulporganisatie. AMEN wil het aanbod van veeteelt (kippen en varkens) in dit gebied vergroten en daarnaast trainingen geven over het belang van eiwitten en in het opzetten

van veeteeltbedrijfjes. De verwachting is dat over 3 jaar het voedingspatroon duidelijk verbeterd zal zijn. De trainingen zijn begin dit jaar gestart. Hoewel het gebied niet heel hoog ligt, vinden we de doelstelling en werkwijze interessant genoeg om dit initiatief te ondersteunen met een bedrag van € 1.500,—.

FINANCIEEL VERSL AG 2007 In 2007 hebben we voor een bedrag van € 7.500,- aan giften toegekend. Zo heeft de Nepalese organisatie Empowering Women of Nepal (EWN) een bedrag van € 1.500,- gekregen voor de organisatie van een tourisme-training voor vrouwen. Alpha Communities kreeg eveneens een bedrag van € 1.500,- toegekend voor een project om Tibetaanse vrouwen een vakopleiding te geven. In Guatemala steunen we een microkredietproject van Creditino. In Bolivia tenslotte heeft de theaterorganisatie COMPA met een financiële bijdrage van de stichting theatervoorstellingen kunnen ontwerpen die speciaal gericht zijn op het versterken van de positie van vrouwen. Naast deze ontwikkelingsprojecten kregen twee antropologie-studentes een financiële bijdrage in de kosten van hun veldwerk. In 2007 konden we in samenwerking met het Landelijk Overleg Vrouwen in de Antropologie (LOVA) voor de tweede keer de LOVA/Marjan Rens-scriptieprijs uitreiken. De prijs is in 2007 toegekend aan Janneke van Gog voor haar scriptie “Coming Back from the Bush”. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van € 500,-. De inkomsten van de stichting bestaan voornamelijk uit donaties en rente. In 2007 ontvingen we € 5.423,15 aan donaties en € 1.028,- aan rente. De uitgaven bedroegen € 778,05 voor onze nieuwsbrieven en organisatiekosten. In totaal hebben we het jaar afgesloten

5


met een positief resultaat van € 5.681,53. Dit bedrag is in 2008 beschikbaar voor donaties. Dank aan onze donateurs die met hun giften ons werk mogelijk maken. Het volledige financieel verslag 2007 is op te vragen bij [email protected] of te downloaden van onze website (onder de rubriek “nieuws”).

NIEUWSBRIEF

HULP A AN TIBETA ANSE VROUWEN IN CHINA Ook onze kleine stichting wordt soms geraakt door het wereldgebeuren. Oftewel wat is de relatie tussen de Stichting Marjan Rens, Tibet, China en een kappersopleiding? In 2007 hebben we een bedrag toegekend van € 1.500,aan Alpha Communities Nederland voor de organisatie van een kappersopleiding voor een aantal Tibetaanse vrouwen in het gewest Ma’erkang in China (Sichuan). De Tibetanen in het gewest Ma’erkang leven traditioneel in een agrarische gemeenschap. Veel jong volwas-

senen hebben slechts basisonderwijs genoten. Nu de economie aan het veranderen is van een ruileconomie naar een markteconomie, en van een agrarische gemeenschap naar een economie gericht op industrie en dienstverlening, raken veel jong volwassenen gemarginaliseerd, met name diegenen zonder formele educatie. Zij kunnen niet meedingen naar banen en geen inkomen verwerven. Een generatie van mensen zonder hoop op mogelijkheden is aan het ontstaan. Alpha Communities heeft daarom het initiatief genomen om mensen deel te laten nemen aan vaktrainingen. Marielle Prins is de vertegenwoordiger van Alpha Communities in China: “We hebben eerder een vaktraining gedaan voor jonge mannen (motors repareren) en dat bleek heel goed te werken. Ze hebben nu eigen kleine bedrijfjes die winst maken en voorzien in een lokale behoefte”. Afgelopen winter startte Alpha Communities met de selectie van jonge vrouwen voor de kappersopleiding. Marielle Prins: “We wilden graag mensen van drie verschillende townships in Maerkang: Muerzhong, Ribu en Jiaomuzu. Alpha Sichuan werkt al jaren in deze drie townships, en we hopen door dit soort vaktraining de lokale economie te verbeteren of zelfs aan te zwengelen. Voor de kapsters kozen we omdat in geen van de drie townships een kapsalon is. De dichtstbijzijnde kapper voor iemand uit Ribu is zes uur reizen met de bus!”

6


NIEUWSBRIEF

Voordat Alpha Communities echter goed en wel aan de slag was, moest men het werk stil leggen omdat er door de Chinese overheid werd nagedacht over nieuwe regelgeving voor het werk van NGO’s. En toen Alpha Communities het werk eindelijk weer kon oppakken, brak er onrust uit in alle Tibetaanse gebieden. “De overheid heeft me verzocht terug te gaan naar Chengdu, waar ons kantoor is. Op het ogenblik geldt een strikt reisverbod voor buitenlanders naar alle Tibetaanse gebieden, en ook zijn alle NGO-werkzaamheden in die gebieden tot nader order stilgelegd. Ook mijn lokale stafmensen kunnen dus niet aan het werk daar”, zo schrijft Marielle Prins van Alpha Communities vanuit China. Alpha Communities hoopt later in het jaar het project weer te kunnen oppakken.

7


Maandag 12 mei j.l. vond er een aardbeving met kracht 7,9 plaats in Sichuan waar Alpha Communities een groot aantal projecten heeft. Ook in Chengdu, waar de beving iets minder sterk was voelden we de gebouwen zwaaien. De volledige omvang van de ramp moet nog duidelijk worden, maar Alpha Communities is in een positie om op korte termijn mee te helpen aan noodhulp en zeker aan de lange termijn opbouw en ontwikkeling van deze al arme gebieden. Sommige van de leerlingen in ons sponsorprogramma bevonden zich precies in het epicentrum van de beving en we weten nog niet hoe het met ze gaat. Maar we verwachten het ergste, gezien de berichten die momenteel naar buiten komen. Als u wilt meehelpen in dit gebied, we kunnen uw hulp zeker goed gebruiken! U kunt via de rekening van Alpha Communities uw gift overmaken of direct via de website van Alpha Communities: www.alphacommunities.org. ovv Sichuan earthquake response in Nederland. Alpha Communities Rabobank 3546 90 345 te Harderwijk, graag met vermelding aardbeving Sichuan. We laten het u weten als we meer informatie hebben Alpha Communitie

NIEUWSBRIEF

HERINNERINGEN AAN MARJAN Deze foto is voor mij een hele mooie herinnering aan Marjan. Het is de periode (eind jaren ‘70 / begin jaren ‘80) dat Marjan haar grote passie ontwikkeld heeft: iets bijdragen aan de positie van vrouwen in ontwikkelingslanden. Marjan was in die tijd actief als vrijwilligster in de Wereldwinkel in Tilburg, waar zij onder andere informatieve activiteiten organiseerde voor vrouwengroepen en scholen. Deze foto is gemaakt op 8 maart 1982 (of 1983), internationale vrouwendag, in Tilburg. Het thema van die dag was zoiets als ‘vrouwen in ontwikkelingslanden’. Leuk vind ik die typische sfeer van die tijd, de sigaret-

tenrook overal, de tuinbroeken en slobbertruien. En Marjan met dat lange haar en de paardenstaart. Maar wat het meeste opvalt aan de foto is de intensiteit waarmee Marjan aan het luisteren is. In tegenstelling tot iedereen om haar heen, die allang is afgehaakt bij (waarschijnlijk) de zoveelste spreker van die dag, is Marjan nog steeds vol aandacht voor de spreker. En dat is zó typisch Marjan. Alles wat Marjan deed, deed zij vol overgave. Als ze voor een tentamen leerde of aan een scriptie werkte, dan moest dat altijd perfect zijn. Als ze met haar werk bezig was dan was het eigenlijk nooit goed genoeg, en ging ze eindeloos door om het te perfectioneren. Als zij zich inzette voor haar woonomgeving dan legde iedereen het af bij de inzet die Marjan daaraan gaf. Maar ook als ze een gezellige dag voorbereidde was geen moeite haar te veel om het nog gezelliger te maken, en dan was het – door die inspanningen van Marjan – meestal ook enorm genieten. Ik mis die mooie intense momenten met Marjan nog altijd, maar ben natuurlijk wel heel blij met die mooie herinneringen. Het leven van Marjan was kort maar krachtig. Zo herinner ik me Marjan. Ilse Claessens

NIEUWSBRIEF STICHTING MARJAN RENS Mocht u deze nieuwsbrief niet meer willen ontvangen, Stichting Marjan Rens of als u verhuist of een ander emailadres krijgt laat u Pesthuislaan 25 ons dat dan even weten per e-mail of per post. 1054 RH Amsterdam Tel 020 -6162135/06-15230411 Postbanknummer: 5223307 e-mail: [email protected] website: http://www.stichtingmarjanrens.nl Contactadres:

8


Over beelden en kredieten

Recommend Documents