Ouders & school:
Samen de schouders eronder! 14 januari 2013, Bel Air Hotel in Den Haag
Op 14 januari 2013 organiseerde het ministerie van OCW de conferentie ‘Ouders & school: Samen de schouders eronder!’. Partnerschap tussen ouders en scholen stond hierbij centraal. Een kind presteert beter als ouders en school samen optrekken ten behoeve van de ontwikkeling van het kind. Samenwerking van
ouders en scholen vergroot derhalve de kansen van kinderen. Het doel van de conferentie was om de initiatieven die door scholen, ouders, experts en overheid zijn genomen, met elkaar te delen. Tegelijkertijd werd een optimale uitwisseling van ervaringen
en ‘best practices’ tussen deelnemers nagestreefd. Iedereen werd opgeroepen om tijdens deze dag mee te denken over ouderbetrokkenheid en naar dit onderwerp te kijken vanuit drie perspectieven: ouder, expert en leerling.
Netwerklunch De circa driehonderd deelnemers begonnen aan de conferentie met een netwerklunch. Om zo extra kennis op te doen, elkaar te leren kennen, te kijken wat men voor elkaar kan betekenen en natuurlijk te genieten van de lunch.
Openingsspeech door Sander Dekker, staatssecretaris van OCW Ouderbetrokkenheid doet ertoe, want het leidt tot betere prestaties op school, maar helpt ook bij het omgaan met verschillen in de klas, de juiste studiekeuze, het terugdringen van schooluitval en het gezag van de leraar. Ouderbetrokkenheid is als een soort randvoorwaarde, bijna een noodzaak, om onderwijs goed te laten verlopen. Wanneer het kabinet de onderwijskwaliteit verder wil verhogen, is daarbij de hulp van ouders nodig. Met die boodschap opende staatssecretaris Dekker het congres. Hij keek daarbij terug op zijn tijd als wethouder van Onderwijs in Den Haag. De gemeente Den Haag was al vroeg met dit thema bezig en een goede samenwerking tussen school en ouders in achterstandswijken bleek zeer effectief. Een reden voor de gemeente Den Haag om het traject nu breder te trekken door er meer scholen in andere wijken bij te betrekken. Staatssecretaris Dekker benadrukte dat ook uit onderzoek blijkt dat leerlingen beter presteren naarmate ouders en school meer samenwerken. Betere prestaties zijn niet alleen terug te vinden op het rapport, leerlingen kunnen beter overweg met verschillen in de klas of ze zijn beter in staat om een goede studiekeuze te maken. Maar, zo stelt Dekker, ook bij een thema als veiligheid op school of pesten is een betrokken ouder belangrijk en moeten school en ouders samenwerken. Aansluitend op ouderbetrokkenheid ligt een diepere vraag: Van wie is de school eigenlijk? Van de overheid, het schoolbestuur, de docenten, de leerlingen? Waar eindigt de verantwoordelijkheid
van ouders en waar begint die van de school? Of is er geen scheidslijn? Staatssecretaris Dekker: “Tijdens de netwerklunch hadden we het hier aan tafel over. Iemand merkte toen op dat de vraag niet zo zeer is: ‘Van wie is de school’, maar meer: ‘Vóór wie is de school’. En zo is het. We moeten samen kijken hoe we het ’t beste kunnen doen voor de leerlingen”. De staatssecretaris sprak zijn waardering uit voor de wijze waarop ouderbetrokkenheid het afgelopen jaar op de kaart is gezet. Hij verwees naar de vele initiatieven die in het hele land die vanuit netwerken rond scholen zijn opgestart. Ook het ministerie van OCW zit niet stil. “Er zijn ruim 50 goede voorbeelden verzameld en er zijn gesprekken gaande met verschillende partijen. Met lerarenopleidingen en pabo’s, bijvoorbeeld, over hoe ouderbetrokkenheid een plek kan krijgen in de opleiding. Aankomende docenten kunnen zo leren hoe om te gaan met ouders.” Hij kondigde daarbij aan dat het OCW-programma Ouders en School Samen het komende jaar wordt voortgezet en dat hij een miljoen euro vrijmaakt voor onderzoek naar ouderbetrokkenheid. Maar OCW kan het niet alleen: “Het thema staat op de agenda, de dialoog is gestart. Dat is met name uw verdienste. Ik hoop dat we u als ambassadeur kunnen behouden en er meer bij kunnen krijgen. Laten we samen de schouders eronder zetten!”
Esther Schmeitz, ouder: “U maakt een miljoen euro vrij voor onderzoek. Op welke manier is dat van belang voor ouderbetrokkenheid op school?” Staatssecretaris Dekker: “Onderzoek geeft inzicht in wat effectief is en wat minder. We hebben veel ideeën om ouderbetrokkenheid te vergroten, waarvan we nu niet goed weten of het echt werkt. Het is belangrijk om een werkwijze toe te passen die bewezen effectief is. Daar komen we achter via onderzoek.”
Presentatie over onderzoek naar ouderbetrokkenheid door Paul Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) Onderzoekers Lex Herweijer en Ria Vogels van het SCP deden in 2012 onderzoek naar ouderbetrokkenheid in het primair onderwijs (po) of basisonderwijs, voortgezet onderwijs (vo) en middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Paul Schnabel presenteerde de eerste resultaten tijdens de conferentie ‘Ouders & school: Samen de schouders eronder!’. De uitkomsten van het onderzoek zullen uitgebreider worden beschreven in een SCPpublicatie die later dit jaar zal verschijnen.
Samenwerking tussen ouders en scholen De meeste ouders vinden het erg belangrijk dat school en ouders op één lijn zitten wat betreft de ontwikkeling van het kind. De gedachte dat samenwerking een voorwaarde is voor goede leerresultaten, wordt massaal onderschreven. Schnabel wijst erop dat ouders de leerkracht niet altijd steunen als hun kind straf krijgt op school. Om de relatie tussen ouders en school en de ontwikkeling van het kind te beschermen, is het raadzaam dat ouders en school niet als partijen tegenover elkaar komen te staan. Goede afspraken zijn daarom essentieel.
Ander beeld in het mbo De ouderbetrokkenheid is het grootst in het basisonderwijs. In het vo komt eigenlijk hetzelfde beeld naar voren, alleen neemt de mate van betrokkenheid wat af. Ouders in het mbo zijn het minst betrokken. Bij het stijgen van de leeftijd van het kind, neemt de ouderbetrokkenheid af. In het mbo kunnen leerlingen al volwassen zijn. In dat geval mag de school niet eens contact opnemen met de ouders. Volgens Schnabel is er veel winst te behalen als de ouderbetrokkenheid in het mbo toeneemt. Bij het voorkomen van schooluitval spelen ouders een belangrijke rol.
Contact tussen ouders en school In het basisonderwijs zijn bijna alle ouders bij een rapportbespreking. In het vo zijn ouders iets minder vaak aanwezig. In het mbo worden minder vaak bijeenkomsten voor ouders georganiseerd en is er minder contact tussen ouders en school. Ouders die zelf hoger onderwijs hebben genoten, zoeken het vaakst contact met de school en zijn doorgaans
meer betrokken. Schnabel vindt dat er vooral gekeken moet worden naar de ouders die niet komen. Hoe kun je de onbetrokkenheid van deze groep veranderen?
Wat samenwerking lastig maakt Er zijn verschillende factoren die samenwerking tussen ouders en school bemoeilijken. Zoals echtscheiding, onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal, de leeftijd- en opleidingsverschillen tussen docent en ouders, problematische gezinnen, ‘druk druk druk’-mentaliteit, afstand tussen opvoedingsidealen (“Bijvoorbeeld de rauwkostmoeder”, aldus Schnabel) en weinig ervaring met of kennis van ouders bij leerkrachten. Welke aanbevelingen zijn er om de samenwerking te verbeteren? Uit onderzoek blijkt dat er bij school en ouders minder verschil in opvattingen is dan in gedrag. Volgens Schnabel is het daarom belangrijk goede afspraken te maken en procedures op te stellen. Ouders moeten de leerkracht ondersteunen en de leerkracht moet de ouders respecteren. Verder is het raadzaam als een school ‘ouder-uitval’ in de gaten houdt en niet naar de tevredenheid kijkt, maar naar de ontevredenheid. De kansen van een kind nemen toe met meer ouderbetrokkenheid.
Joost Kentson, leraar van het jaar 1999 in het vo, rector: “Ik mis het wantrouwen naar gezag. Hoe verhoudt zich dat tot ouderbetrokkenheid? Speelt dat op school ook een rol?” Paul Schnabel: “Zeker. Kijk maar naar de vragen waar het gaat over straf bij het eigen kind. Het is zaak om de verhouding tussen ouder en school buiten de leraar en de leerling te houden. Anders krijg je opmerkingen als ‘Mijn vader komt na school wel even langs’.”
Optreden Roemillo van het Maris College in Den Haag Samantha Baumgard is moeder van dertien kinderen waaronder Roemillo: “Betrokken zijn bij je kinderen vind ik iets natuurlijks. Maakt niet uit hoeveel je er hebt. Door goed naar je kind te kijken zie je welke interesse hij heeft en waar zijn talenten liggen. Op school wordt niet altijd even goed naar de creatieve talenten van kinderen gekeken. Dat vind ik jammer. Want het ontwikkelen van creativiteit leidt in mijn overtuiging tot betere leerprestaties.”
Paneldiscussie door Kete Kervezee, Jessica Tissink en Jan van Zijl, vertegenwoordigers van respectievelijk de sectorraden uit po, vo en mbo In een paneldiscussie lieten de sectorraden hun mening horen over het onderwerp ouderbetrokkenheid. Dit deden ze aan de hand van een aantal stellingen. Allen gaven aan het een belangrijk thema te vinden. De opvatting werd gedeeld dat met ouderbetrokkenheid nog veel te winnen is. De sectorraden po en vo zijn voornemens om ouderbetrokkenheid voort te zetten door verder te gaan met het opzetten van netwerken en het bevorderen van uitwisseling van kennis en ervaringen. De sectorraad po wil een aantal modelovereenkomsten opstellen. De sectorraad vo wil daarnaast de discussie over ouderbetrokkenheid verbreden: Wat is onderwijskwaliteit en hoe kun je daarin samenwerken? Omdat het mbo het meest zijn beentje moet bijzetten, staat er met OCW een pilot op stapel om te kijken hoe ouderbetrokkenheid hier verder verbeterd kan worden. Ook zal er meer aan informatieoverdracht worden gedaan dan nu gebruikelijk. Tot slot zullen ouders meer betrokken worden bij loopbaanoriëntatie.
Werner van Katwijk, Ouders en Coo: “Ik ben blij dat er steeds meer integraal gedacht wordt. Ouders zijn een belangrijk onderdeel van de educatieve omgeving van het kind. Het is belangrijk om te kijken hoe we hun rol beter kunnen inzetten voor de ontwikkeling van het kind.”
Stevan Kühnen, ambassadeur speciaal onderwijs 2012: “Ouders zijn er voor de opvoeding, de school voor onderwijs, is een moeilijke stelling. Als ouder wil ik me bemoeien met het onderwijs, als docent heb ik behoefte aan inzicht in de opvoeding.”
Milangela Pereira Pinto Varela, mbo-leerling: “Ik vind het logisch dat er regels zijn op school. Het lijkt me normaal dat je je op school aan de regels houdt, ook al zijn die anders dan de regels thuis. Anders wordt het een bende.”
Zelf aan de slag in een masterclass, speeddate of podiumsessie De deelnemers gingen op veel manieren met het thema ouderbetrokkenheid aan de gang: actief, interactief en reflectief. In masterclasses en podiumsessies werd geluisterd naar inspirerende voorbeelden uit het land, er werd gediscussieerd en er werden veel ervaringen en tips uitgewisseld. Bovendien waren er speeddates om op maatwerkniveau kennis te verkrijgen van experts. In de inspiratiesessie met good practices uit het mbo, po en vo kwamen allerlei concrete voorbeelden aan bod. “Ouders komen in het mbo vaak niet in beeld behalve als het kalf bijna verdronken is”, zo luidde in deze sessie de aftrap. Daarna volgden twee praktijkvoorbeelden van het CIOS Goes – Breda en het ROC A12. In de sessie met goede voorbeelden uit het po deelden CBS De Schakel en OBS De Achtbaan hun ervaringen met de deelnemers. Bij de vo-sessie vertelden scholen onder de slogan ‘Ouderbetrokkenheid/ leerling-participatie moet je doen’ over een aantal concrete activiteiten. Bij alle sessies maakte dit het nodige los bij de deelnemers. Er werd dan ook volop de dialoog gezocht. De conferentie telde meer dan twintig masterclasses, die door de deelnemers in een gemoedelijke en inspirerende sfeer werden bezocht. Mensen raakten met elkaar in gesprek en waren zeer gemotiveerd om van elkaar te leren.
Feestelijke afsluiting Het doel van de conferentie was om ervaringen en kennis uit te wisselen, de samenwerking tussen scholen en ouders nog verder te verbeteren, maar vooral ook om het thema in de praktijk een stap verder te brengen. Deelnemers werden uitgedaagd om op een kaartje aan te geven wat hen inspireerde en welke actie hieruit voortvloeit. Ingrid Brummelman, programmamanager Ouders & School Samen bij het ministerie van OCW, bekeek een aantal kaartjes, dat in een daarvoor bestemde boom was achtergelaten. Ze benadrukte daarbij dat OCW niet zelf de relatie tussen ouders en school kan verbeteren. Dat moet in het veld gebeuren. De conferentie werd afgesloten met een spectaculair optreden van de musicalschool Dutch Academie of Performing Arts.
tekst : Annelies Kant, kantekst.nl fotografie en lay out: Rolf Resink, hetismooiwerk.nl
